Perspektiva e Votuesve ne Shqipëri

8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri

1/29

Pergatiti:

Edlira GRABOVA

Mars 2010

"PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NESHQIPERI"

PSE NUK VOTOJNE DHEPSE VOTOJNE SHQIPTARET


2/29

PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET

2

Indeks:

Hyrje

1. Perse duhet te votohet2. Nje veshtrim mbi votuesit potencial qe nuk ushtrojne plotesisht te

drejten per te votuar

3. Pse grate nuk votojne3.1 Cfare thote legjislacioni

3.2 Rekomandime-Pjesemarrja e grave ne procesin zgjedhor

4. Pse te rinjte nuk votojne4.1 Zhvillimi i kapaciteteve te organizatave rinore

4.2 Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar

4.3 Pjesmarrja e t rinjve n votime

4.4 Rekomandime- Pjesemarrja e te rinjve ne procesin zgjedhor

Pjesmarrja e t rinjve n votime dhe fushata elektorale

5. Pjesemarrja e personave me aftesi te kufizuar ne procesetzgjedhore- Pse PAK nuk votojne?

5.1 Respekimi dhe mbrojtja e t drejtave t personave me aftsi tkufizuara nga shteti shqptar

5.2 E drejta e vots5.3 T drejtat e personave me aftsi t kufizuara


3/29


3

6. Emigrantet, potencial i munguar dhe vota te munguara6.1 T lehtsohet marrja e nnshtetsis shqiptare pr t gjith

Shqiptart

Konkluzione


4/29


4

Hyrje

Edhe pse partit politike po iu bjn thirrje qytetarve t votojn nmas n zgjedhjet e ardhshme, verehet nje indiference e popullsise nelidhje me proceset zgjedhore. Votimet n shoqrit pluraliste prbjnushtrim t drejtprdrejt t pushtetit nga ana e qytetarve n moshn evotimit. Qytetart e Shqipris, prej shum vitesh, n mnyr masive,nuk e ushtrojn kt mundsi.Nese njerezit do te ndergjegjesoheshin per brishtesine qe jeta mbart nevetvehte, ne bote do te kishte me teper tolerance, mirekuptim, altruizemdhe bashkepunim. Ne kete thenie, nuk ndeshim ne asgje te re, deri ne momentin qe nendergjegjesohemi per brishtesine tone. E megjithate edhe kjo, nuksherben shume per te permiresuar relatat shoqerore dhe jeta vazhdon permes cinizmit, kundershtimit dhe indiferences perkundrejtproblemeve te ndryshme sociale dhe target grupeve ne fokus.Te drejtat njerezore, marrin sot, nje rendesi jetike, ku qenia njerezorevleresohet si nga kenveshtrimi i unanimitetit, ashtu dhe nga diversitetiqe e karakterizon. Jane pikerisht keta njerez te cilet perfaqesojnethemelet mbi te cilat ndertohet shoqeria ne cdo kohe.

N shoqri veprojn njerzit, asgj nuk bhet pa nj qllim tndrgjegjshm.Vet kushtet ekonomike e sociale, domosdoshmria politike e historikekrkojne nj ligj objektiv t veprimtaris njerzore. Ajo shfaqet si njtendenc e prgjithshme, si nj veti e personalitetit t njeriut pr trregulluar t drejtat, normat morale e juridike.E drejta, ashtu si e drejta e votes, jane te lidhura ngusht me pikpamjet

sunduese n shoqri dhe zhvillohet nn ndikimin e tyre. Nga ana tjetrt gjitha format e ndrgjegjes shoqrore, kan nje ndikim jo te vogelmbi t drejtn, ndoshta edhe per faktin se gjithnje e me teper shoqeriacivile, po ndergjegjesohet mbi mundesite per te nderhyre ne favor teshtresave te fokusuara, duke nderhyre ne legjislacion dhe dukembeshtetur projektligjet e ndryshme. Por, jo pak her, kto norma juridike e shoqrore trajtohen nn nj frym iracionale dhe ne te kaluaren jo pak here kane perfunduar teindoktrinuara. Ather, vetvetiu, lind pyetja:


5/29


5

A pajtohen liria e individit me lirin sociale?

Teorikisht, prgjegjen e gjejm n modelin e demokracis s adaptuarku sipas ligjit kushtetues, populli ushtron sovranitetin duke zgjedhurprfaqsuesit e tij.N t njjtn koh, po sipas ksaj teorie, kur nj njeri, cnohet nga njveprim qeveritar, ai duhet t ket mundsine kur t jet e nevojshme tkundrshtoj ligjshmrine e ktij veprimi. Doktrina kushtetore pohon se t drejtat mbrojn qytetart jo vetm

ndaj dekreteve por edhe ndaj do veprimi shtetror q mund t ndrhyjen kto t drejta. Fatkeqsisht, ne te kaluaren kto t drejta jane nprkmbur ngaorganet burokratike dhe se prekonceptet e ngulitura nga sistemi 50

vjecar (prekoncepte t ngulitura jo vetm n sistemet administrative por edhe n mentalitetin e vet qytetarve), akoma sot pengojnpjesmarrjen dhe zhvillimin e demokracis s vrtet.

Megjithat, jo rrall her kam patur fatin te punoj me individ tendryshem, njerz t ndershm e t prkushtuar, t aft pr t breprpjekje serioze, pr t vepruar n mnyre t paanshme dhe objektive.Individ qoft nga institucionet shtetrore apo private si dhe nga radhte shoqris civile e qytetarve t ndryshm t cilt, mund t bjn shumpr zhdukjen e ktyre prekoncepteve dhe rrnjosjen e paanshmris n jetn e prditshme. Gjat gjith historis dhe ktu nuk flas vetm prShqiprin por edhe n vendet m t zhvilluara sot n bot, jo pak her

t drejtat shkelen, duke filluar nga liria e fjals, e shtypit, liria ebindjeve fetare politike apo racore. E drejta e liris s fjals sht nj e drejt themelore. Ajo sht

shembulli m i qart q mund t jepet per t ilustruar ato t drejta, tcilat bazohen n politikn dhe respektin.

T shkelsh t drejtat natyrore t nj personi do t thot ta degradoshat person, ta trajtosh at thjesht si instrument. sht njohja e sdrejts ajo q rrit vlerat e dinjitetin si individ. Aftsia per ta konceptuarat si duhet sjell formimin e individve t till q mund t jen njshembull pozitiv pr vet shoqrin. Ndoshta sht pak idealiste t mendosh se nj individ mund t

ndryshoj prekonceptet shoqrore, por nse do individ i shoqris kan vetvehte t njjtin qllim, dhe sht i ndrgjegjsuar pr kt, athermund t shpresojm n demokracin e vertet. Sepse, pikrisht prmesdiskutimit, dialogut dhe argumentimit ne e shfaqin vehten si qnie memendime racionale dhe t pavarura.

Vullneti i qytetarve sht dika e admirueshme dhe kur kanalizohet prmes degs ligjvnse t qeveris, krijon ato politika shoqrore q ilejojn qytetart t formulojn dhe t jetojn nn konceptin e tyrekolektiv t s mirs.


6/29


6

Pr sa koh q t drejtat e posame mbshteten mbi krkesn eshoqris pr t siguruar informimin e opinionit publik, mund t thuhet

se ato mbshteten kryesisht n dshirn pr t uar prpara procesindemokratik dhe mirqnien publike.

AvokateEdlira GRABOVA


7/29


7

1.Perse duhet te votohet?Sepse se pari e ushtrojme detyren tone te votes, dhe duke abstenuar percjellim njemesazh te qarte pakenaqesie kundrejt politikberjes. Shume hiqen si te rinj dhe si

politike e re,nderkohe qe fryma mbetet e njejte. Nje perqindje e larte abstenuesish ne

keto zgjedhje mund te behej "shuplaka e pare" qe do merte tranzicioni i pafund....

N demokracin prfaqsuese pjesmarrja e qytetarve n politikbrje nuk realizohet

vetm nprmjet zgjedhjeve politike. Pjesmarrja arrihet kryesisht me angazhimin e

vazhdueshm t qytetarve n veprimtarin politike t grupeve t interesit dhe

partive politike.Shqipria nga njra an renditet si histori suksesi prsa ka t bj me

angazhimin formal t qytetarve n grupime politike, por nga ana tjetr renditet si

histori dshtimi prsa ka t bj me nivelin e demokracis s partive politike dhe

aftsis s tyre pr t prthithur e prpunuar pikpamjet e aktivistve dhe

mbshtetsve t tyre. Kjo ben qe zgjedhjet per Kuvend t marrin nj rol shum t

rndsishm n procesin e pjesmarrjes s qytetarve n politikbrje.

N Shqipri pjesmarrja e zgjedhsve n zgjedhjet parlamentare t vitit 2001 (45%)

dhe t vitit 2005 (50%) tregon se afrsisht gjysma e popullats s vendit nuk merr

pjes n votim. Arsyet kryesore pr kt ka gjasa t jen mosndodhja n Shqipri,

mosinteresi ndaj politikbrjes dhe t ndjerit i paprfaqsuar nga alternativat politike

garuese n zgjedhje. Aktualisht sistemi zgjedhor n Shqipri nuk mundson pikasjene peshs specifike q ka secila prej ktyre kategorive.

Nj studim i viti 2005 tregon se 58 % e t intervistuarve shprehen se asnj parti

politike nuk prfaqson mir pikpamjet e tyre. Kjo shifr nuk rezulton n asnj

statistik zgjedhore pikrisht pr arsye se abstenuesit duke mos patur mundsin t

shprehen abstenim, ose nuk votojn, ose votojn pr nj parti q nuk prfaqson

pikpamjet e tyre.Arsyet kryesore pse qytetart e paknaqur duhet t shprehen me

votim abstenim jan tre:

S pari, shum qytetar q nuk marrin pjes n votim shtyhen ta bjn kt jo sepse

jan indiferent ndaj politikbrjes n Shqipri por sepse nuk e gjejn veten n asnj

nga ofertat politike garuese n zgjedhje. Duke votuar abstenim ata q ndihen t

paknaqur nga alternativat e ofruara nuk do t heshtin me mospjesmarrje n votim

por do t shprehin vullnetin e tyre politik.


8/29


8

S dyti, shum zgjedhs q marrin pjes n votim jan t shtrnguar t votojn nj

parti politike edhe pse nuk e gjejn veten n ofertn e saj politike. Kshtu kta

qytetar bien pre e parimit rutin votoj t keqen m t vogl. Nse do t votonin

abstenim kta zgjedhs nuk do duhej t zhvlersonin t drejten e tyre pr tu shprehur

politikisht dhe nuk do t prodhonin legjitimitet t shtuar pr nj qeveri t ardhshme

q nuk i prfaqson pikpamjet e tyre q n ngjizjen e saj.

S treti, pikpamjet e zgjedhsve q nuk e gjejn veten n asnj ofert politike mbeten

t pakonsideruara nga partit politike dhe qeverit e rradhs. Nse zgjedhsit e

paknaqur do t votojn abstenim rezultati zyrtar i zgjedhjeve do t prodhoj nj

diskurs politik i cili do t nxis reformimin e partive politike ekzistuese dhe krijimin e

ofertave politike q synojn t thithin pikrisht elektoratin e paknaqur.

Pr ta prmbledhur, zgjedhsit q jan t paknaqur me alternativat politike garuese

n zgjedhje nuk duhet as t bojkotojn zgjedhjet, as t votojn pr nj parti q nuk

prfaqson pikpamjet e tyre. Zgjedhsit e paknaqur duhet t shprehin qndrimin e

tyre politik duke marr pjes n votim dhe duke votuar abstenim. Kshtu vota e tyre

do ket m shum ndikim edhe se vet votat e t vendosurve t cilt jan t ndar n

parti t ndryshme. Nese kjo do te ndodhte vota e zgjedhsve t paknaqur do t nxiste

nje riformim thelbsor t mardhnies qytetar parti politike n Shqipri.

2.Nje veshtrim mbi votuesit potencial qe nuk eushtrojne plotesisht te drejten per te votuar:

Popullsia e Shqipris karakterizohet nga nj mosh e re, mesatarja e s cils sht

31.7 vje dhe ndarja e popullsis sipas seksit sht e ekuilibruar, femrat zen rreth51% t popullsis

Mosha e re, proeset e urbanizimit, lvizjet migratore, emigracioni dhe faktor t

tjer ekonomik kan br q gjat viteve t tranzicionit, treguesit demografik t

jen dinamik. Kshtu, brenda nj kohe t shkurtr kan ndryshuar raportet midis

popullsis rurale dhe urbane. Aktualisht popullsia urbane sht rritur n 46% nga

36% q ka qen n fillim t viteve 90-t. Rritja e popullsis urbane ka ardhur si

pasoj e zhvendosjes s pakontrolluar t popullsis rurale drejt qyteteve t mdha,

por edhe nga lvizjet brenda t njjtit rreth. Sipas vlersimeve t bra nga INSTAT,

jasht Shqipris llogaritet t ken emigruar rreth 600.000 shqiptar ose 18% e

popullsis .


9/29


9

Nj vshtrim i thell tek grupmoshat e popullsis tregon se tranzicioni ka ndikuar dhe

vazhdon t ndikoj strukturn e popullsis shqiptare. Gjithashtu nj ndryshim

themelor ai ka sjell edhe prsa i prket strukturs s familjes.

Prpjekjet pr nj jetes m t mir kan br q familja shqiptare t mos ndryshoj

vetm vendin ku do t jetoj por edhe mnyrn se si jeton. Brenda ktij dhjet

vjeari, ka ndryshuar ndjeshm mosha mesatare e martess nga 22,6 n 23 pr

femra, dhe nga 27,2 n 28.5 pr meshkuj

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Potenciali

Femra

Popullsi Urbane

Emigrante


10/29


10

3.Pse grate nuk votojneMbulojn kopertinat e revistave, hapsirat televizive dhe shfaqen me t gjith

atributet e prindrve t devotshm. Kjo sht tabloja q shikon n do fushat

zgjedhore dhe e gjitha kjo bhet pr t rrmbyer votat e femrave. Por pse vota e grave

fitohet n nj form krejt tjetr n krahasim me meshkujt?

Sepse votueset femra jan shum t interesuara pr politikat q shqetsojn jetn

familjare. Megjithat, kjo sht dika shum e vjetruar pr t vlersuar gjykimin e

grave. Gjysma e forcs puntore tani prbhet nga femrat dhe, pr sa i prket

rezultateve t shkollimit, femrat jan shum m prpara sesa meshkujt. Por a ka

kuptim nj qasje e till? N fakt, mund t ket. Politikisht, grat votojn ndryshe nga

meshkujt, ndonjher dhe n nj shkall t madhe. Kjo diferenc gjinore shihet

qartazi n do vend t bots kur ka zgjedhje. Shpjegimet pr ti dhn nj prgjigje se

prse kjo ndodh, jan shum t vshtira, por ne dim nj gj: her pas here grave u

plqen m shum se burrave pr t votuar por qe kushtet ekonomike, social

kulturore, apo interesa te caktuara peshojne jo pak ne jeten politike te grave apo qofte

edhe ne nje te drejte qytetare, sic eshte e drejta per te votuar.

3.1 Cfare thote legjislacioni?

Ne kushtetuten e Republikes se Shqiperise, legjislacioni shqiptar iu njeh t drejta t

barabarta si burrave, ashtu edhe grave,, q me mbushjen e moshs madhore 18 vje,

t zgjedhin dhe t zgjidhen (Neni 45). E drejta e vots sht nje e drejte e garantuar.

Vota sht vetjake, e barabart, e lir dhe e fsheht.

Historikisht gruaja e ka fituar t drejtn pr t zgjedhur dhe pr t'u zgjedhur pr her

t par n vitin 1928. Praktikisht t drejtn e vots grat e zbatuan n zgjedhjet e

para t paslufts n vitin 1945.

N Kodin Zgjedhor Ligji Nr. 8087 dat 19.06.2003, sanksionohet edhe njher pas

Kushtetuts parimi i mosdiskriminimit pr t zgjedhur dhe pr t'u zgjedhur, si dhe

garantohet e drejta e vots pr zgjedhsit. Lvizja e grave ka punuar pr t futur n

ligjin elektoral t vitit 2000 e m pas, nj kuot prej 30% prfaqsimi pr gjinin m

t diskriminuar. Por kjo ende nuk sht arritur. Sistemi mazhoritar q parashikon

legjislacioni yn nuk e lejon prfshirjen e kuots.


11/29


11

Ndrkaq partit politike m t mdha kan sansksionuar n statutet e tyre kuotn pr

pjesmarrjen e grave n organet drejtuese t partive.

Parimi i barazis midis grave dhe burrave sht sanksionuar n Nenin 18 t

Kushtetuts s Shqipris: t gjith jan t barabart prpara ligjit dhe askush nuk

mund t diskriminohet pr arsye si seksi.... Sipas nj raporti pr barazin gjinore t

hartuar nga Programi i Kombeve t Bashkuara pr Zhvillimin (PNUD), legjislacioni

shqiptar e parashikon konceptin e barazis midis grave dhe burrave, por ende jo

konceptin pr shanse t barabarta.

Sistemi nuk merr parasysh faktin se duhen marr masa t posame pr t siguruar

shanse t barabarta pr grat. Ende nuk sht marr ndonj veprim konkret pozitiv

pr t prshpejtuar barazin.

Megjithse jan shum aktive n nivelin lokal t jets politike shqiptare dhe

megjithse disa parti politike u kan garantuar grave nj numr t caktuar postesh

partiake, grat prgjithsisht kan vshtirsi pr tu przgjedhur si kandadite dhe pr

t zn poste kryesore n partit politike. Vetm 78 e 1,114 kandidatve (7 prqind), t

cilt morrn pjes n zonat me votim t drejtprdrejt, dhe vetm 120 e 823

kandidatve (15 prqind) t listave proporcionale ishin gra. Numri i grave n vndet e

para t listave pr t patur shans real pr tu zgjedhur, ishte edhe m i vogl. Grat

nuk prfaqsoheshin si duhet edhe n strukturat administrative zgjedhore. Nuk

kishte asnj grua ndr antart e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve dhe vetm 7

prqind e Komisioneve zonal zgjedhor (ZEC) dhe 8 prqind e komisioneve t

qndrave t votimit (VCC), t vizituara nga vzhguesit m 24 qershor, ishin gra. Kodi

zgjedhor nuk parashikon diskriminim pozitiv n favor t grave.

7%

93%

Perqindja e grave ne zonat me

votim te drejtperdrejte

Femra

Kandidate


12/29


12

Megjithat pothuajse t gjitha partit dhe koalicionet politike prmbanin n

programet e tyre politike referenca q reflektonin problemet gjinore dhe disa

aktivitete elektorale drejtoheshin specifikisht te votuesit gra. Disa nga ktoaktivitete u

pasqyruan n gazetat kombtare. Televizioni publik gjithashtu transmetoi programe

t posacme pr votuesit gra, ku morrn pjes politikane t shquara.

Rezultati zgjedhor n zonat me votim t drejtprdrejt tregoi se vetm shtat gra

fituan vnde n parlament. Nga listat proporcionale vetm nj grua arriti t fitonte

nj vnd n parlament. Prandaj, parlamenti i ri do t prfshij tet gra (5.71 prqind),

n krahasim me 11 prqind n parlamentin e vitit 1997, i cili ishte pak m i madh. Ky

prfaqsim nuk pasqyron forcn reale t gruas n shoqrin shqiptare.

3.2 Rekomandime pjesmarrja e grave n procesin zgjedhor

1. Partit politike duhet t shqyrtojn marrjen e masave pr t inkurajuar nj

pjesmarrje m t madhe t grave n zgjedhje. Kto masa duhet t prfshijn rritjen e

transparencs n przgjedhjen e kandidatve, masa specifike pr t rritur numrin e

kandidatve gra n vndet e para n listat proporcionale, dhe rritjen e numrit t grave

n komisionin qndror dhe komisionet lokale.

2. Antart i Komisionit Qndror t Zgjedhjeve duhet t trajnohen pr t mos lejuar

votimin n grup. Programe t edukimit t votuesve duhet tu shpjegojn grave

rndsin e marrjes s vendimit personal n hedhjen e vots s tyre.

3. Duhen te merren masa qe te parandalohet i ashtuquajturi Votimfamiljar i cili

eshte shkelje e parimit t vots s fsheht. Kryetart e komisioneve t qndrave t

votimit duhet te nderhyjne ne kto raste, duke mos u perqendruar ne traditat

kultutore.

Dua te ndalem tek ky aspekt edhe per vete faktin qe kjo dukuri po shfaqet

vazhdimisht ne qendrat e votmit, dhe perben nje fenomen shqetesues m.q.se cenon

lirite individuale njerezore.

Votimi familjar, i cili ndodht atehere kur gruaja dhe burri, ose babai dhe fmijt

hynin s bashku n dhomn e fsheht dhe plotsojne flett e votimit s bashku. Kjo

sht natyrisht n kundrshtim me iden e vots s fsheht dhe, prve ksaj, sht

nj shkelje e t drejts individuale t grave dhe t rinjve pr votim.


13/29


13

Kur u pyetn pr kt, komisionet e qndrave t votimit shpesh nuk reagonin, sepse

ata mendonin se kjo sht nj tradit kulturore ose e justifikonin duke thn se

shum gra apo t rinj nuk dinin t lexonin apo t shkruanin. Ky justifikim duket se

nuk ishte shum i sakt sepse, prve t tjerave, kjo gje duhej t ishte shnuar n

proesverbalin e komisioneve t qndrave t votimit dhe nj gj e till nuk ishte br.

Pr kt arsye, edukimi si i komisioneve ashtu dhe i votuesve pr kt shtje duhet

ti kushtohet rndsi t veant.

Jo pak here, n nj numr t madh t qndrave t votimit, n dhomat e fshehta hynin

njkohsisht m tepr se nj person: nganjhere, shoqronin t moshuar, nganjhere

ifte, ose baballar dhe vajza. Edhe sikur t merret n konsiderat argumenti i

kultures, duhet t merren masa pr t ndryshuar gradualisht mentalitetin n

mnyr q do votuesi ti garantohet me t vrtet e drejta pr votim t fshehtindividual.

Nga ana tjeter duhen marre masa ne lidhje me fletet e votimit. N zonat ku kishte

vshtirsi, shumica e problemeve konsistonin n flet votimi t pavulosura apo t

pannshkruara, votim familjar, ose raste kur kutit e votimit nuk ishin t dyllosura

si duhet. Kto nuk mund t konsiderohen shkelje serioze. Vetm n nj prqindje t

vogl t rasteve mund t flitet pr probleme akute.

T rinjt duhet veanrisht t orientohen dhe nxiten pr tiu nnshtruar programeve

edukative dhe kulturore. Grat n Shqipri ballafaqohen me shum probleme dhe

mund t behen lehtsisht viktim e llojeve t ndryshme t shfrytzimit.

Votimi familjar, deri n nj far shkall, sht fenomen q shfaqet n vende q nuk

kan tradita votimi. Nuk duhet lejuar n asnj rrethan q zyrtart zgjedhor ti japin

disa flet votimi nj votuesi t vetm, si u konstatua shpesh ditn e votimit.

4.Pse te rinjte nuk votojne

Sipas Legjislacionit mbi lirite dhe te drejtat politike, ne nenin 45 te Kushtetutes

sanksionohet qe do shtetas tetmbdhjet vje ka t drejtn t zgjedh dhe t

zgjidhet . Perjashtohen shtetasit e deklaruar me vendim gjyqsor t forms s prer

si t paaft mendrisht si dhe denuarit, per sa kohe q jan duke vuajtur dnimin me

heqje t liris.


14/29


14

Shqipria sht nj nga vendet me prqindjen m t lart t t rinjve n raport

popullsie, por pavarsisht nga kjo, t rinjt nuk jan ende pjes e konsiderueshme e

vendimmarrjes. Pjesmarrja e t rinjve n vendimmarrje ende vazhdon t jet nj

shtje e predispozits vetjake t titullarve t institucioneve dhe jo detyrim ligjor ose

administrativ pr ta, duke br q her t merret mendimi i t rinjve dhe t mos

nnvlersohet krejtsisht.

Problem kan qen edhe mangsit n prfshirjen e perspektivs gjinore n programe

dhe projekte t zhvillimit rinor, t cilat marrin parasysh q vajzat dhe djemt kan

nevoja dhe akses t ndryshm ndaj burimeve n sfern shoqrore dhe publike.

Kshtu, mospjesmarrja e t rinjve (djem dhe vajza) n vendimmarrje dhe n jetn

publike sht jo vetm indikator i nj demokracie fiktive, por sjell pasoja t

konsiderueshme n jetn publike. Jo rrall her merren vendime pr t rinjt pa umarr mendimi i tyre, ka mund t oj n kundrshti nga kjo grupmosh pr vnien

n jet t ktyre vendimeve, duke br q reformat t mbeten n nivelin teorik pa

sjell pasoja reale.

Disa nga arsyet, q kan uar n nivelet e ulta t pjesmarrjes rinore n

vendimmarrje, jan mungesa e bazs ligjore q prcakton detyrimet prkatse pr

pjesmarrjen e t rinjve n vendimmarrje, mungesa e politikave t qarta dhe

funksionale nga ana e qeveris pr rritur prfshirjen e t rinjve n jetn publike dhe

vendimmarrje, nnvlersimi q i bhet ksaj grupmoshe nga pushtetart. Ktyre

faktorve u bashkngjitet edhe mosfunksionimi i mir i strukturave prfaqsuese

rinore, t cilat shpesh ojn n disbalancim gjinor, duke favorizuar pjesmarrje m t

madhe pr djemt.

4.1 Zhvillimi i kapaciteteve t organizatave rinore

OJF-t rinore kan nj nevoj t madhe pr mbshtetje n ndrtimin dhe forcimin ekapaciteteve rinore. Karakteristik e vet sektorit rinor sht prkohshmria e

lidershipit dhe antarsis si pasoj e zhvillimit moshor.

Nj gjenerat vjen, nj tjetr ikn, por ndryshe nga tradita n vendet e zhvilluara, nj

pjes e madhe e OJF-ve rinore (duke vuajtur simptomat e vet sektorit t OJF-ve n

Shqipri) funksionojn aktivisht pr aq koh sa lidershipi themelues sht i

angazhuar, gjendje prkoshmrie kjo, e cila kompensohet nga nj numr i ri

organizatash t reja q krijohen nga t tjer t rinj. Kjo ndrkoh sjell nj nevoj t

vazhdueshme t ndrtimit dhe forcimit t kapaciteteve n mnyr periodike t

lidershipit, stafit, aktivistve dhe vullnetarve.


15/29


15

Nj problem tjetr karakteristik i sektorit t OJF-ve rinore sht mungesa e

shprndarjes s informacionit, n nivel OJF-je, donatorsh, institucionesh.

Megjithse t rinjt jan pionier t prdorimit t teknologjive t informacionit, ato

pak prdoren si nj burim i qndrueshm i shprndarjes s informacioneve t

dobishme q nxisin aktivizmin rinor dhe veprimtarit rinore. Po ashtu, bashkpunimi

midis gjith strukturave t OJF-ve rinore, institucioneve shtetrore dhe atyre

ndrkombtare ka qen i fragmentarizuar, sporadik dhe bazuar kryesisht n vullnete

individuale.

Nj nga problemet m tipike t sektorit t OJF-ve rinore ka qen edhe mungesa e

njohurive dhe aftsive t duhura n drejtim t marrdhnieve publike. Aftsia pr

marrdhnie publike sht nj fush ku duhet investuar realisht. Ndrkoh, shtjetjetr e mungess s kapaciteteve t sektorit t OJF-ve rinore sht mosnjohja dhe

mosprshtatja e e tyre nga filozofit dhe strategjit e donatorve shtetror dhe

ndrkombtar.

Nisur nga prkohshmria, por edhe nga burimet e pakta financiare, OJFt rinore nuk

kan kapacitete t mjaftueshme pr menaxhim t burimeve n baz t standardeve

dhe praktikave m t mira dhe t krkuara nga donatort.

4.2 Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar

Me hapjen e Shqipris ndaj bots s jashtme pas rnies s sistemit totalitar

komunist, periudha e tranzicionit demokratik sht karakterizuar nga dukuria e

emigracionit masiv drejt vendeve t zhvilluara perndimore dhe proceset e integrimit

n ekonomin botrore dhe n struktura dhe organizma ndrkombtar. Imazhi

negativ, q vendi krijoi n opinionin ndrkombtar si pasoj e veorive t vals s

par t emigrantve dhe zhvillimit t krimit t organizuar, prbn nj nga prmasatm problematike t procesit t vshtir t tranzicionit.

Kriza Strategjia Kombtare e Rinis ballkanike dhe konflikti ndretnik gjat viteve

1990 konsoliduan skepticizmin dhe frikn e vendeve europiane t cilat reaguan, duke

izoluar vendet e rajonit nprmjet ngritjes s nj muri t ri t vizave Schengen, fill pas

shembjes s murit t Berlinit.

Megjithat, viti 2000 shnon nj moment t rndsishm pr zhvillimin e Shqipris

dhe t vendeve fqinje si pasoj e stabilizimit t situats n rajon dhe t prparimit

drejt zhvillimit t standardeve politike demokratike dhe ekonomive funksionale t


16/29


16

tregut t lir. Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar prbn nj aspekt tejet pozitiv

pr zhvillimin e paqes s qndrueshme dhe progresit politik dhe social-ekonomik. N

veanti, bashkpunimet nga qeverit e vendeve n rajon dhe aktorve nga shoqria

civile kan luajtur nj rol ky n intensifikimin e proceseve t integrimit rajonal dhe

atij europian.

N kt kontekst, ndikim pozitiv n zhvillimet n vend kan pasur pjesmarrja dhe

angazhimi i t rinjve shqiptar dhe i organizatave jofitimprurse rinore n veprimtari

dhe projekte n nivel rajonal dhe ndrkombtar. N veanti, t rinjt e angazhuar n

kto bashkpunime kan luajtur rolin e ambasadorve t kulturs shqiptare, duke

promovuar nj imazh pozitiv t Shqipris n bot. Gjithashtu, ata kan sjell me vete

prvojat e vendeve t tjera dhe botkuptime t reja, duke ofruar kshtu nj ndihmes

t mueshme n procesin e zhvillimit t vendit.

Ndrkoh q t rinjt shqiptar kan patur nj prfaqsim t gjer n nismat rajonale

dhe ndrkombtare, ende ka mjaft pr t br, si nga institucionet qeveritare, ashtu

edhe nga shoqria civile, pr t rritur mundsit e pjesmarrjes s t rinjve n t tilla

bashkpunime. shtje me rndsi t veant mbetet liberalizimi i regjimit t vizave

n rajon dhe m gjer n zonn Schengen, n mnyr q pjesa m e madhe e t rinjve,

t cilt aktualisht mbeten t margjinalizuar, t mund t gzojn lirin e lvizjes.

Gjithashtu, mbetet ende shum pun pr t br n drejtim t forcimit t

bashkpunimeve dhe programeve t shkmbimeve kulturore, si dhe t prdorimit t

teknologjis s informacionit pr shprndarjen e informacionit pr veprimtari dhe

projekte rajonale dhe ndrkombtare.

4.3 Pjesmarrja e t rinjve n votime

Ardhja e demokracis n Shqipri solli votn e lir dhe bashk me t edhe t drejtn

pr t abstenuar, nj e drejt kjo q sht shfrytzuar gjersisht nga t rinjt

shqiptar n zgjedhjet e zhvilluara gjat viteve t paskomunizmit.

Disa nga arsyet q i mbajn t rinjt larg kutis s votimit, prve inercis, jan lnia

pas dore e t rinjve nga politikant ose dhe zhgnjimi i tyre nga politika.

Paqndrueshmria politike, si dhe ngjarje t ndryshme kan br t humbas besimi i

t rinjve te politikant shqiptar, por edhe te politika n prgjithsi. Ky zhgnjim vjen

edhe si pasoj e faktit se politikant shpesh nuk i kan kushtuar ndonj vmendje t

veant t rinjve si nj grup interesi pr tu konsideruar n nj marrdhnie

ofertkrkes. Prve ksaj, shpesh t rinjt jan keqprdorur gjat fushatave

zgjedhore, duke shrbyer vetm si nj fasad. Pr kt arsye shum t rinj prej vitesh

i qndrojn larg kutis s votimit.


17/29


17

Po t'i referohemi studimeve t bra mbi pjesmarrjen n votime, do t vm re se

grupmosha q nuk voton prbhet kryesisht nga t rinjt (35 vje e posht). Ky fakt a

tregon se mospjesmarrja e t rinjve n votime sht nj proces q e ka zanafilln

rreth 15 vjet m par (n vitet 90-91) dhe ka ardhur duke u thelluar si problem.

Duke qen se ksaj dukurie nuk i sht kushtuar vmendja e nevojshme, grupmosha

q nuk merr pjes n votime, pr shkak t inceris, por edhe t mungess s kulturs

s vots, ka ardhur duke u rritur, duke rrezikuar q n t ardhmen t kemi familje t

tra q nuk marrin pjes n votime. Nj dukuri e till do t bnte q shoqria jon t

qeverisej nga zgjedhja e pakics, duke dmtuar rnd sistemin e demokracis

4.4 Rekomandime- Pjesemarrja e te rinjve ne procesin zgjedhor

Ministria e Turizmit, Kulturs, Rinis dhe Sporteve, n bashkpunim meMinistrin e Arsimit dhe pushtetin vendor, duhet t krijoj mundsi,

nprmjet ngritjes s infrastrukturs s nevojshme, pr zhvillimin e

strukturave prfaqsuese t rinis n t gjitha nivelet. Gjithashtu, t mbshtes

n mnyr t vazhdueshme financiare ecurin dhe fuqizimin e strukturave

prfaqsuese rinore ekzistuese dhe atyre t sapongritura.

66%

34%

Grupmoshat e votuesve

Nen 35 vjec

Mbi 35 vjec


18/29


18

Rishikimi i lndve Edukat qytetare dhe Njohuri pr shoqrin, nga bashkpunimi i MASH-it dhe OJF-ve rinore me synim riformulimin e

materialit pr rolin e t rinjve n jetn publike dhe rndsin e pjesmarrjes

rinore n vendimmarrje duke marr parasysh ndryshimet n ofrimin e

arsimimit, mentalitetin mbi arsimimin pr djemt dhe vajzat, zonat

gjeografike, ndryshimet n t ardhura, fe, etj.

Prfshirja e t rinjve n t gjitha bordet vendimarrse administrative tngritura pr shtje q prekin interesat e ksaj grupmoshe n nivel qendror

(ministrit e linjs) si dhe n nivel vendor (bordet qytetare pran Bashkive dhe

Komunave), duke kontribuar n nj mirqeverisje dhe n ndrtimin e nj

sistemi demokratik.

Zhvillimi i llogaridhnies s qeveris prball t rinjve nprmjet zhvillimit tinterpelancs s Ministrit t Rinis dhe Ministrit t Arsimit prball t rinjve

n mnyr periodike (do 6 muaj) me synim zgjimin e interesit t t rinjve mbi

politikat e qeveris dhe krijimin e mundsive pr nj komunikim m t mir

mes t rinjve dhe qeveris.

Ndrgjegjsimi i t rinjve pr t marr pjes n vendimmarrje, nprmjetorganizimit t workshop-eve, trajnimeve dhe edukimit t tyre t vazhdueshm

pr rndsin q ka pr zhvillimin e demokracis n vend pjesmarrja e tyre n vendimmarrje dhe n jetn publike. Zhvillimi i kapaciteteve t organizatave

rinore

Trajnimi pr lidership rinor dhe forcimin e pjesmarrjes demokratike nvendimmarrje dhe pjesmarrjes brenda vet organizatave rinore.

Nixitja e bashkpunimit mes organizatave rinore prmes tryezave trrumbullakta, mbledhjeve formale dhe joformale, n nivel vendor dhe

kombtar.

Institucionalizimi i rrugve t bashkpunimit t institucioneve shtetrore dhesidomos pushtetit vendor me shoqrin civile n prgjithsi dhe ato n

sektorin e rinis n veanti.

Ngritja e nj rrjeti pr shkmbimin e informacionit dhe prvojave mes t rinjvenprmjet prdorimit t teknologjis s informacionit dhe internetit.


19/29


19

Angazhimi i institucioneve shtetrore n nivel vendor, rajonal dhe kombtarpr bashkrendimin e projekteve dhe t programeve me synim forcimin e

kapaciteteve planifikuese dhe bashkrenduese mes OJF-ve rinore.

Prdorimi i teknologjis s informacionit pr grumbullimin, prpunimin dheqarkullimin e informacionit mbi projekte bashkpunimesh dhe shkmbimesh

rajonale dhe ndrkombtare, si edhe mundsit pr mbshtetje financiare pr

pjesmarrje n kto veprimtarie.

Prfshirja e prfaqsuesve t organizatave jofitimprurse rinore ndelegacionet prfaqsuese t vendit n konferenca ministrash prgjegjs pr

shtje t rinis, n nivele rajonale dhe ndrkombtare.

Liberalizimi progresiv i regjimit t vizave, pr t lehtsuar lvizjen e lir t trinjve n rajon dhe n Bashkimin Europian.

Promovimi i dialogut ndrkulturor dhe i bashkpunimit rajonal nprmjetprogrameve t shkmbimit, organizmit t seminareve dhe workshop-eve

edukative etj.

Pjesmarrja e t rinjve n votime dhe fushata elektorale

Organizimi i procesve mock-election npr shkolla t mesme, t larta, si dhe pr t

rinjt e komunitetit.

Organizimi i festave masivePop & Vote dheRock & Vote.

Organizimi i fushatave informuese dhe ndrgjegjsuese.

Organizimi i forumeve t diskutimit me kandidatt pr deputet.

Organizimi i fushatave kombtare ndrgjegjsuese.

Organizimi i emsioneve dhe debateve televizive, t cilat trajtojn nevojn e

pjesmarrjes s t rinjve n votime.

Ngritja dhe fuqizimi i website-ve zgjedhore informuese dhe orientuese pr t rinjt.

Publikimi i botimeve informuese pr pjesmarrjen e t rinjve n votime.

Bashkpunim me mediat rinore (gazetat e shkollave etj.) pr t ndrgjegjsuar t

rinjt pr pjesmarrjen e tyre n votime.


20/29


20

Favorizimi dhe nxitja e t rinjve q monitorojn vullnetarisht zgjedhjet.

Ngritja e infrastrukturs dhe bashkpunimi me organizata dhe struktura

prfaqsimi t t rinjve pr angazhimin e sa m shum vzhguesve t rinj.

5. Pjesemarrja e personave me aftesi te kufizuar

ne proceset zgjedhore- Pse PAK nuk votojne?

Pergjithesisht, kuadri ligjor ne mbeshtetje te personave me aftsi t kufizuara eshte

perqendruar kryesisht ne specifikat e tyre, ne baze te aftesise se kufizuar qe ata

mbartin.

Aftesia e kufizuar ne historine e Shqiperise, sidomos ne periudhat tranzicionale, ka

njohur zhvillim ne trajtimin e problematikes se ceshtjeve dhe te drejtave te personave

me aftesi te kufizuar. Vetm pas ndryshimeve politike dhe ekonomike gjate viteve

90problematika sociale ekonomike e grupeve n nevoj prfshir edhe at t

personave me aftsi t kufizuar nisi t trajtohet n nj tjeter kndvshtrim, bazuar

n parimet e respektimit dhe mbrojtes s t drejtave t njeriut. Ky qe nje proces mjaft

gradual, i cili u shoqerua me hartimin e politikave dhe kuadrit ligjor sipas

standarteve ndrkombtare.

Kjo mundsoi nga njra an, trajtimin bazuar n ligj t nevojave t veanta t

personave me aftsi t kufizuara, por nga ana tjetr fragmentizoi zbatimin n

praktik t t drejtave t tyre. N fund te viteve 90, lvizja pr mbrojtjen e t drej

tave t per sonave me af ts i t kuf i zuar, s i pjes e nj shoqr ie pr t gjith,

njohu hop cilsor. Grupime t shoqris civile, prfaqsues t mbrojtjes dherespektimit t t drejtave t personave me aftsi t kufizuara, nisn t bjn publike

dhe t lobojn fuqishm pr t sjell n vmndje t politikbrsve n Shqipri

domosdoshmrin e vlersimit t personave me aftsi t kufizuara si njerz me

potenciale pr t kontribuar n shoqri dhe me t drejta pr tu mbrojtur dhe

respektuar.

Si rrjedhoj e ktyre prpjekjeve dhe iniciativave konkrete t ndrmarra nga shoqria

civile jan arritur rezultate t rndsishme n drejtim t prmirsimit t politikave

dhe kuadrit ligjor pr t prmbushur nevojat e personave me aftsi t kufizuara.


21/29


21

5.1 Respekimi dhe mbrojtja e t drejtave t personave me aftsi t

kufizuara nga shteti shqptar

N Janar t vitit 2005 qeveria shqiptare miratoi Strategjin Kombtare t Personave

me Aftsi t Kufizuar, dokumentin m t rendsishm i cili synon t siguroj nj

prmirsim t dukshm n statusin dhe cilsin e jets s personave me aftsi t

kufizuara n Republikn e Shqipris, n prputhje me Standartet e OKB mbi

Mundsit e Barabarta.

Plani Kombtar i Veprimit n zbatim t ktij dokumenti ishte nj hap tjetr iprgjegjshmris s politiks shqiptare pr t ndjekur progresin e zbatimit t

detyrimeve q rrjedhin nga SKPAK pr mbrojtjen edhe respektimin e t drejtave t

personave me aftsi t kufizuara.

Prpjekjet dhe angazhimi i personave me aftsi t kufizuara e grupimeve q ato i

prfaqsojn pr t qen pjes aktive n proeset pr ndryshim t shoqris

shqiptare, por edhe zhvillimet ndrkombtare, kan br q politika t vlersoj

gjithperfshirjen e pak si domosdoshmri dhe detyrim ligjor.

Pr t patur zrin e tyre n vendimmarrjet politike t vendit, personave me aftsi t

kufizuara duhet tu garantohet e drejta pr t marr pjes n proeset elektorale, q

do t thot krijimi i t gjitha kushteve t nevojshme n prputhje me specifikat e tyre

pr pjesmarrje t plot n zgjedhje.

Legjislacioni shqiptar pr sistemin zgjedhor edhe pse nuk sht diskriminues ndaj

pjesmarrjes s zgjedhsve me aftsi t kufizuara n votime, nuk e mundson

plotsisht at. Mungon vullneti politik pr t gjetur zgjidhjet efiente t realizimit t

gjithprfshirjes s zgjedhseve me aftsi t kufizuara n proeset elektorale.

Megjithse n Shqipri ka nj klim pozitive pr t respektuar t drejtn e vots t

zgjedhsve me aftsi t kufizuara, prsri nj numri t madh t personave me aftsi t

kufizuara u shte mohuar kjo e drejt, si rezultat i mungess s alternativave ligjore,

q krijojn m shum mundsi votimi pr ta. Personave me aftsi t kufizuara iu

mohua e drejta e vots edhe si rezultat i mungess s masave administrative n

zbatim t Kodit Zgjedhor.

Personat me aftsi t kufizuara n Shqipri, me pjesmarrjen e tyre n t gjitha

hallkat e proesit zgjedhor kan konfirmuar se jan t aft dhe mund t marrin

prsipr prgjegjsi politike, civile e sociale dhe t arrijn rezultate.


22/29


22

Politika e prgjegjshme shqiptare duhet t njoh potencialin n numr t personave

me aftsi t kufizuara dhe familjarve t tyre t cilt mund t influencojn rezultatet e

zgjedhjeve n vend. Respektimi dhe garantimi i pjesmarrjes n votime t personave

me aftsi t kufizuara do t mundsoj q ata direkt si t zgjedhur apo indirekt si

zgjedhs t prfshihen n proeset vendimarrse t vendit. Kjo do t ndikoj n

trajtimin e shtjeve t aftsis s kufizuara nga nj kndvshtrim i ri

5.2 E drejta e vots

T intervistuarit pyetjes A mendoni se Kodi Zgjedhor mundson votimin pr t

gjith zgjedhsit me aftsi t kufizuar dhe cilat vlersojn se jan pengesat pr

pjesmarrje t plot t personave me aftsi t kufizuara n votime?, iu prgjigjen:

PD Reforma zgjedhore nuk parashikon kushte pr pjesmarrjen e plot t personave

me aftsi t kufizuara n zgjedhje q do t thot parashikimi i t gjith lehtsirave t

domosdoshme pr personat me aftsi t kufizuara sipas specifikave t aftsis s

kufizuar q ata kan.

LSI thekson se realisht nuk sigurohet pjesmarrje e plot e personave me aftsi t

kufizuara, si rezultat i mungess s prshtatshmris s qndrave t votimit dhe

mungess s lehtsirave pr ta, sipas specifikave t aftsis s kufizuar q ata kan.

PS vlerson se a priori e drejta e personave me aftsi t kufizuara pr t votuar

mundsohet nga Kodi Zgjedhor, por konstatohet qart si problematike mungesa e

prshtatshmris s qndrave t votimit, faktor q redukton pjesmarrje t plot t

personave me aftsi t kufizuara n votime.

PDK evidenton se Kodi Zgjedhor mundson votimin pr t gjith zgjedhsit meaftsi t kufizuara ne Shqipri dhe nuk vlerson nse ka barriera t cilat pengojn

pjesmarrjen e plot t zgjedhsve me aftsi t kufizuara n proesin zgjedhor.


23/29


23

5.3 T drejtat e personave me aftsi t kufizuara

N intervistat e realizuara me prfaqsuesit e t katr partive politike pyetjes A do t

angazhohet partia juaj pr ratifikimin nga shteti shqiptar t Konvents pr mbrojtjen

e t drejtave t personave me aftsi t kufizuara? i prgjigjen pozitivisht, duke

konfirmuar rndsin e aprovimit t ktij dokumenti ndrkombtar nga shteti

shqiptar, i cili do t mundsoj rivlersimin e t gjitha politikave dhe kuadrit ligjor n

Shqipri n prputhje me detyrimet q rrjedhin nga kjo konvent, duke rritur

standartet pr mbrojtjen dhe respektimin e t drejtave t personave me aftsi t

kufizuara.

6.Emigrantet, potencial i munguar dhe vota te

munguara

Shqiptart nuk jan t shprndar n tre shtete, por n 133 shtete! Nuk duhet t

lejojm kurrsesi q shqiptart t shprndahen edhe m. Emigracioni sht n t

njjtn koh edhe zgjidhje (ekonomike) edhe plag (shoqrore).

Koha e emigracionit si zgjidhje ekstreme, ka kaluar. Ka ardhur koha e fillimit t

shrimit t plags. Ndr t ikurit nga vendet e varfra, sipas t gjitha shenjave,

shqiptart jan ndr m aktivt dhe m t vendosurit sa i prket ruajtjes s lidhjeve

me rrnjt. Kontributi i vazhdueshm ekonomik prej 15% t PBB mesatar pr do vit,gjat gjith ktyre viteve - q korrespondon me katrfishin e investimit t huaj n

vend - e dshmon m s miri.

Por rreziku q shqiptart jasht vendit t vazhdojn t alienohen, sht real.

Njzetvjeart e fillimviteve 90, sot jan mesogra e mesoburra me familje q

krkojn gjithnj e m shum koh e shpenzime, ka pakson gjithnj e m shum

kontributet e tyre ekonomike dhe njerzore pr Shqiprin e familjeve t tyre t para.

Emigrantt shqiptar jan mesatarisht 25-40 vje. Ky grup kaq i madh me

pjesmarrje politike zero, pra pa aksione n rrugn e demokratizimit dhe shtetbrjes,

e ka t pamundur q ashtu si merr e jep ekonomikisht, t ndikoj n aspektin tjetr

edhe m t rndsishm, n kulturn politike shqiptare.


24/29


24

Nse kta t rinj nuk fillojn t bhen pjes e proceseve politike, dhe prmes tyre t

fateve t vendit, rrezikojn ta rrisin distancn, bashk me distancn edhe

indiferencn, dhe e gjitha do t'i afrohej harrimit, ka do t ishte me pasoja dramatike

pr fatet e kombit.

Duke jetuar prej vitesh kryesisht n vende me demokraci liberale t konsoliduar, vota

dhe komunikimi politik me ta do t sjell, pashmangshmrisht, ndikim pozitiv n

proceset dhe kulturn politike shqiptare n prgjithsi. Kur ta bjm t mundur q t

votojn, ata do jen sigurisht ndr bartsit m t sigurt t vlerave demokratike

perndimore.

Votimi i tyre do t ndihmonte n zbatimin e nj strategjie m t mir kombtare pr

emigracionin; mbrojtja e t drejtave, arsimimi n Gjuhn Shqipe, integrimi n vendet

pritse, konservimi dhe forcimi i lidhjeve me Shqiprin.

Jan 115 vende n bot, prej t cilave 41 n Europ, q u mundsojn shtetasve t tyre

t votojn edhe jasht kufijve t vendit, nje e drejte kjo qe do te ishte mjaft

domethenese per shqiperine.

74%

26%

Raporti i vendeve qe u mundesojneshtetasve te tyre te votojne jashte kufijve

Vende ne bote

Vende ne Europe


25/29


25

6.1 T lehtsohet marrja e nnshtetsis shqiptare pr t gjith

shqiptart

Praktika e deritanishme ligjore e Republiks s Shqipris q nuk bn dallim midis

aplikuesve t nnshtetsis me kombsi shqiptare dhe joshqiptare, nuk sht

dinjitoze dhe shkon kundr interesave kombtare shqiptare. Veprimet institucionale

q do t lehtsonin kushtet q duhet t prmbushen pr t marr nnshtetsin e

Republiks s Shqipris nga aplikuesit me kombsi shqiptare, krahasuar me ata t

nj kombsie tjetr nuk jan t ndaluara as nga Kushtetuta e Shqipris dhe as ngastandartet ndrkombtare q Shqipria krkon t prmbush. Prkundrazi ato jan

atribut i vullnetit politik dhe plotsisht t mundshme n situatn ku gjendet sot

shteti.

Argumentet q i justifikojn veprimet e tilla jan disa:

1. Pavarsia e shtetit shqiptar u shpall n emr t t gjith kombit shqiptar dhe

automatikisht e drejta e qytetaris n shtetin shqiptar u ka takuar t gjith

shqiptarve q nga ai ast. Si rrjedhoj, n vitet e para t ekzistencs s shtetit

shqiptar, shqiptart e trojeve etnike q mbetn jasht shtetit shqiptar dhe diaspora

kan pasur prfaqsuesit e tyre n Kuvendin e Shqipris. M pas kjo e drejt nuk iunjoh shqiptarve jasht shtetit pr pjesn m t madhe t ekzistencs s tij.

2. Nocioni i Republiks s Shqipris prmend detyrn q ka shteti pr aspiratn

shekullore pr ruajtjen e identitetit dhe pr bashkimin kombtar, prandaj diferencimi

midis aplikuesve shqiptar dhe joshqiptar i prmbahet ksaj fryme.

3. Diferencimi kombtar n dhnien e nnshtetsis s Republiks s Shqipris

nuk sht nj praktik e re n Ballkan, ku disa shtete kan koh q e zbatojn kt

praktik. Njihen plot raste t dhnies s nnshtetsis nga vendet fqinje n mnyr tprivilegjuar pr pakicat etnike. Ka ndodhur q shqiptart etnik jan deklaruar se i

prkasin pakicave pr t prfituar nnshtetsi n kt form dhe madje kjo gj sht

nxitur n shum mnyra edhe nga shtetet fqinj.

4. Lehtsimi relativ i procedurave pr marrjen e nnshtetsis pr aplikuasit

shqiptar nuk do t thot se e nnshtetsia iu jepet automatikisht t gjith

shqiptarve kudo ku jan. E drejta e dhnies dhe e refuzimit t nnshtetsis rast pas

rasti mbetet atribut sovran i institucioneve t shtetit shqiptar. Rrjedhimisht

lehtsimi i procedurave nuk do t sjell pasoja negative pr interesat e Republiks s

Shqipris dhe angazhimet e saj ndrkombtare.


26/29


26

KONKLUZIONE

Sondazhet e shpalosura s fundmi tregojne se shqiptart jan t shqetsuar s pari

pr papunsin, pastaj pr ekonomin dhe logjikshm edhe pr varfrin, prpara se

pr korrupsionin, inflacionin, shndetsin dhe arsimin.

Pa rn pre e tundimit nse kto t dhna jan t vrteta apo jo, t besueshme dhe sa,

fakti q ekonomia n prgjithsi z vendin e par t shqetsimit t shqiptarve, vlen

t analizohet pikrisht n kt prizm, n prizmin se prse do t votojn shqiptart,

pr oferta ata do t jen m t ndjeshm dhe pr far m pak t ndjeshm.

Respektivisht kjo do t thot se pr cilin program qeveriss ata do t angazhojn dhe

delegojn pushtetin e tyre, thn ndryshe votn. Nse treguesit e msiprm do t

konsideroheshin t vrtet, logjika ta do q ksaj radhe, ndryshe nga m prpara,

shqiptart pr her t par do t votojn si qytetar t bots. Por sa ka mundsi q kjo

t ndodh? Sa ka mundsi q ktyre orientimeve tu prgjigjen programet qeverisse

q do t ofrojn partit politike n fushatn e radhs?

Logjika e thjesht t shtyn t mendosh se nse kjo do t ishte e vrtet, do t thot q

struktura e marrdhnieve mes individit dhe pushtetit t ket ndryshuar rrnjsisht,

domethn q shqiptart tashm, ndryshe nga 18 vjet t shkuara, jan prfshir n

nj marrdhnie kontraktuale evidente me qeverin e vet.

Thn m thjesht, kjo do t thot q t gjith shqiptart, apo shumica e tyre, jan n

marrdhnie ekonomike me qeverin, pra paguajn taksat, e din efektivitetin e

programeve qeveritare, njohin grafikun e projekteve t punsimit, t s ardhmes s

diplomave t pafundme q po marrin npr shkollat po aq t pafundme q janhapur, din se si do t shkoj fati i mimit t mollve q i kan mbjell thjesht dhe

vetm sepse kshtu ka br edhe fqinji, din n raport do t jet mimi i mishit "bio"

q ata prodhojn krahasuar me mishin pa shije q vjen "zhaba" nga fundi i bots, din

efektet e zbatimit t marrveshjeve t tregtis s lir, din se si prthyhet n koston e

jets s tyre aplikimi i tarifave t reja doganore, din pra shum gjra q e orientojn

ekonomin e tyre t tukequr dhe q ndikojn drejtprsdrejti n nivelin e tyre t

jetess.


27/29


27

Duke pasur parasysh se shum llogaritje nga t lartprmendurat nuk jan n gjendje

ti bjn as zyrat e specializuara, sht e leht t kuptohet se shprehja e tyre sipas s

cils shqetsimet kryesore mbeten ato ekonomike, nse nuk jan t trukuara, jan

thjesht dhe vetm reflektim i asaj q jetojn gjith ditn: kushteve t jetess n t

cilat ndodhet m shum se 60 pr qind e familjeve shqiptare.

Mjafton t mbash parasysh se m shum se popullsia e Shqipris jeton n fshat, q

t rikujtosh se kjo pjes e popullsis sht e lidhur me pushtetin vetm emocionalisht,

pasi sa koh askush nuk paguan taksa, sa koh nuk prfiton subvencione, sa koh nuk

paguan - ose paguan nn dor, - pr shndetsin dhe arsimin, ksaj pjese t

popullsis i mbetet t mos ket marrdhnie ekonomike t llogaritshme me qeverine vet.

Sigurisht, ka nj lidhje jo t drejtprdrejt t ksaj shtrese t popullsis me

qeverisjen, nj lidhje q ka t bj me TVSH-n, me taksat indirekte etj., por aspak e

leht t kuptohet dhe t prllogaritet

Po, ather, prse do t votojn shqiptart ksaj radhe?

N radh t par, ashtu si edhe n votimet pararendse, shqiptart do t angazhohenn kto votime fal vendeve t puns n shtet. N renditjet e rndsis s ktyre

vendeve t puns vendin e par do ta zn doganiert, polict, polict tatimor,

inspektort, faturistt e energjis elektrike, drejtort e t gjitha niveleve.

Nse numri i t punsuarve n shtet sht diku rreth 120 mij persona, do t thot se

t paktn dyfishi, pra 240 mij persona do t angazhohen seriozisht pr nj

pjesmarrje aktive n kto votime.

Arsyeja e dyt pse shqiptart do t votojn ksaj radhe mbetet nj ndjenj

prgjegjsie tashm t edukuar ndr ne pr sa u prket detyrimeve qytetare pr sa i

perket te ardhmes se vendit. N kt ndjesi prgjegjsie vijn e kokolepsen edhe

faktor dytsor, sikundr jan tradita familjare, pastaj jan marrdhniet me fqinjin

e kshtu me radh nj pafundsi "shkaqesh" q vetm arsye serioze pr votim nuk

jan.

Duket se nj tjetr arsye e rndsishme e pjesmarrjes n votime eshte dhe premtimi

i "lvizjes s lir" n bot. Liberalizimi i vizave nje hap perpara ne pranimin e

shqiperise ne Shoqerine Europiane dhe kudo ne bote, faktor qe sjell me vehte dhe

prmirsimin e nivelit social-kulturor dhe t jetess n vend.


28/29


28

Ndrkaq, fakti se m shum se 200 mij familje shqiptare jan n proces legalizimi t

banesave t tyre, ka pr t qen nj tjetr "grem" q do t mbrthej interesin e

votuesit shqiptar.

Kshtu, radha e arsyeve se prse do t shkojn dhe pr ka do t votojn shqiptart

ksaj radhe, duket se nuk ka asnj ndryshim nga votimet pararendse: ka pr t qen

n nj shkall tejet t madhe nj votim m s shumti emocional, ose i kontrolluar nga

ca interesa t vogla e t pjesshme, pa ka se tepr t rndsishme pr jetn e thjesht

njerzore.

Problemi fillon pikrisht ktu, te fakti se njerzit srish nuk do t votojn pr ktointeresa parciale, ku interesi i prbashkt i zhvillimit humbet e tretet e mbetet pamision.

Megjithate, ne konkluzion te gjithe asaj sa permendem me siper, nuk duhet teharrojme se pr sa koh q t drejtat e posame mbshteten mbi krkesn e shoqrispr t siguruar informimin e opinionit publik, mund t thuhet se ato mbshtetenkryesisht n dshirn pr t uar prpara procesin demokratik dhe mirqnienpublike.

Shkoder, Mars 2010


29/29


REFERENCA

Kushtetuta e RSH

Strategjia per Barazine Gjinore

Strategjia Kombetare e Rinise

Strategjia Kombetare per PAK

ADRF

Raporte mbi vezhgimet Zgjedhore OSCE/OHDIR

Documents

Perspektiva e Votuesve ne Shqipëri