politicka_misao_1976_1_40_47fdf

8/19/2019 politicka_misao_1976_1_40_47fdf

1/8

O SUVR M NOJ

KINI

VLATKO MILETA

RAZVOJ PRIVREDNOG SISTEMA NR KI NE

Iz

gradnja

kineskog s o c i j a l i s t i č k o g privrednog sistema z a p o č e t a

je u

uv j

e tima

relativne

nerazvijenos

ti

. R a u n a se

da

je

Kina

u to

vrijeme

imala

narodni dohodak po

stanovniku

samo pedesetak dolara i da se njena privreda

nalazila

na stupnju

razv

ijenosti

japanske

pr

ivre

de

krajem

19

. j e ć a

odnosno

znatno ispod razvijenosti Sovjetske Rusije prvog petogodišnjeg plana.'

p n i t o g o v o r e ć i

kin

eska se privreda n a j v e ć i m

dijelom

naslanjala na

poljoprivredu, relativno razvijenu trgovinu - koncentriranu u gr adovima,

i

nerazvijeno

industriju

.

N a j z n a č a j n i j i

sektor

-

po

l

joprivreda,

bila

je

op t

e-

mnogim

problemima

. Prije svega golemom populacijom koja

je

tu

tr

až

ila svo

ju egzistenc

iju.

Na jednog poljoprivrednog radnika

dolazilo je

samo 0,18 he

kt

ara obradive zemljišne površine.'

nekim drugim s o c i j a l i s t i č k i m drža

vama

koje su pošle putem so

c i j a l i s t i č k o g dr uštvenog razvoja i NR Kina u samom u susrela se s

problemima

izgradnje ma terijalnih pretpostavaka socijalizma. Prevladavanje

izrazi

te

»

zaostalosti kinesk

e eko

nomi

je«

3

nam

etnulo se

kao pr ijeka potreba

,

kao š to

je

to

bio

i s pro

mj

en

om

l i j e đ društvenih odnosa. Nepo

sredne zadatke

kineske i j a l i

r evo

lu

cij e odmah nakon

osva

janja po

č k e

vla

s

ti

na

za

sj e

danju

Na

cionalnog

komiteta

P o l i t i č k

k

on z

ultat

ivne

konferencije (1950 . godine) form

ulirao je Mao Ce

Tung. Iznio je tezu da soci

j a l i država mora zauzeti »kom andne

po

zicije« u privredi . Proširiti i

u č v r s t i t i o p ć u kontrolu nad privrednim životom. Osigurati

finan

cijsku i po

res

ku

s tabilnos t . Obnoviti proizvo

dnju

gdje god

je

to m o g u i postepeno

os

igurati

uvjete

za

primjenu planiranja

u privrednom životu.

Anali

za kineskog razvoja pokazuje da

su ti ciljevi do 1957. go

din

e najve

ć i m dijel

om

ostvareni. Defini tivno je

revolucionarna

vlast. U naj-

z n a č a j

n i j i m privrednim

p o d r u č j i m a ukinuto je

privatno vlasniš tvo.

z r a đ e n

je i

pr v

i pe t

og

odišnji

plan

. Ima, đ u t i m

autora koji

sm atraju

da

se za to

vr

ij

eme

Kina razvijala

na

osnovama godišnjih

planova

i da

su

petogodišnji

planski zadaci

došli do izražaja

tek

posljednje dvij e godine

Za

st

up

an

j

razvijeno

s

ti

J.lrije

revolucije vidi Cheng Sbih

A

Glance

a t

China's Economy

,

P

eking

, 1974 str. l. O usp

oredb

1 s

tupnja pri

vre

dn

e r

azvije

nosti

Kine vidi: D.

S o l a Osnovne

di-

leme d r u š t v e n o ~ i ekonomskog razvoja Kine, Socijalizam, br.

10

, 1969, s

. 1276.

Atlas

sVI

j eta, Ju gos

la

venski leksik

ogra

fs ki zav

od

,

Zagreb, 1961,

s

.

109.

l Cheng_ Sbih , is to djelo, str. l

• Vid

i: D. S o l a j i ć

isto

djelo,

s

tr

.

1277.

40


2/8

U svakom

s l u č a j u

kineska

ekonomija

je

u razdoblju 1953-1957. zabilježi

la intenzivan razvitak. Narodni dohodak porastao

je

za gotovo

1

milijardi

do lara, a

godišnja

stopa privrednog rasta kretala se u visini od 8 posto.•

Ubrzani

tempo

privredne izgradnje zn atnim dijelom

o m o g u ć e n je

promjenom

n a č i n a proizvodnje i p o v e ć a n j e m

akumulacije

sredstvima

r a z v l a š ć e n e

bur

žoaske klase. Nacionalizacijom, konfiskacijom, agrarnom reformom i drugim

ob

licima

državne intervencije privatni sektor sveden

je

na

minimum.

•

U poljoprivredi Kina nije

uspjela ostvariti

one rezultate koje

je

postigla

u industriji. Poljoprivreda

je

trebala ispuniti dva zadatka.

Na

jednoj

strani

trebala

je

dati

takvu proizvodnju

koja

osigurati prehranu

r a s t

ć e g

sta

novništva, a na drugoj od nje se tražilo da svojom akumulacijom pomogne

razvitak industrije.

Ali

priraštaj stanovništva

sta

lno

je anulirao p o v e ć a n j e

proizvodnje. Dok je prvi zadatak u osnovi uspjela zadovoljiti, kod drugog

je i

danas

u

problemima.

U t e š k o ć a m a

poljoprivredne

proizvodnje

treba

tražiti

izvorište

ekonom

k o p o l i t i č k e

koncepcije »velikog skoka naprijed«. Ta

je

koncepcija najprije

i primijenjena u poljoprivredi, a kasnije se

proširila

i na druga p o d r u č j a

Ekonomska

politika

»velik

og skoka naprijed«

p r i h v a ć e n a je na

II

za

sjedanju VIII Kongresa

K o m u n i s t i č k e

partije Kine svibanj 1958).' Na pod

u

ekonomi

je i

privrednog

si

stema

politikom »velikog

skoka naprijed

«

zacrtano

je

nekoliko krupnih zadataka. To su:

p o v e ć a n j e

produktivnosti

rada,

u n a p r e đ e n j e

poljoprivredne

i industrijske proizvodnje, »podizanje«

znanosti

i

njene t e h n i č k e

primjenjivosti

na

svjetsku

razinu. Ostvarivanju

tih zadataka

trebalo

je p r i p o m o ć i

široko mobiliziranje radne

snage, simult

an

i razvoj indu

strije

i poljoprivrede, decentralizacija upravljanja i

efikasnije

planiranje.

U daljnjem p r o v o đ e n j u te politike

znatno

se p o č e l o

r a č u n a t i

s ljudskim

faktorom. Koncepcija »ljudskih

investicija poprimila

je

široke razmjere

i dostigla

je

vrhunac u

razdoblju

stvaranja »narodnih komuna«.

Simultani

razvoj

industrije i poljoprivrede na neki n a č i n specifikum je kineske ekono·

mije i

z n a č a j n o

je

odstupanje od dotad uvriježe

nog

s h v a ć a n j a o n a č i n u i

putovima s o c i j a l i s t i č k e izgradnje.

Simultano

s t je

došla do

izražaja i u orga

nizaci

ji

privrednih sektora i grana.

Tako na

primjer, unutar industrije u

odnos

u

lake

i t

eš

ke, a u

pogledu

upravljanja

u

odnosu

đ u

lo

kalnih

i centralnih organa itd.

Nasuprot

razdoblju prvog petogodišnje

g p lana, kada je vršena jaka cen

tralizacija, u koncepciji »skokovitog razvitka« prišlo se decentralizaciji. Odlu

kama centralne

državne

vlasti na l

okalne

organe

privredne

uprave p r e b a č e n o

je

upravljanje i izgradnja sitne i sr edn je industrije. Tim procesima htjelo se

p o s t i ć i dvije

stvari. Na jed

n

oj strani, prebacivanjem

ter

eta izgradnje takvih

p o d u z e ć a

centralnim organima ostavljeno

je

više pr os

tora

i

pružene

su

m o g u ć n o s t i

u s r e d o t o č i v a n j a

na tešku industriju i

energetik

u . S druge strane,

u nedostatku sredstava za m i č n i j i razvoj svih segmenata proizvodnje i

infrastrukture industrijska

proizvodnja

htjela se

približiti

s

ir

ovinama

i

potro-

č u n a pr

ema

podacima

kako

i

daje B. Karakteristi ke ekonoms

kog

razvitka

NR

Kine,

e đ u n a r o d n i

problemi , br.

3, 1965, st r

.

103.

6

I sto

dj

elo .

7

I zv

je

štaj o. radu KP K i n ~ vidi. ' l' S p o l j _ o p o l i t i

d o k ~ e n t a c

Beograd, 1959, br.

1 , str .

24

. Neki auton tvrde da Je

pohttka

•velikog skoka

napnJed

c p r i h a ć e n a u jesen sj>o-

me

nute

g >dine. Usporedi , M.

Jedna burna

d

ece

nija

unu

tra

šn

jeg

razvoja

NR K

in

e, En

cyclopaedJa modema, br. 5,

1967,

st

r.

238 .

41


3/8

š a č i m a .

Posrednim putem time

se ht

jela intenzivirati

i poljoprivredna proiz·

vodnja.

Uglavnom,

stvaranjem mnoštva sitnih

i

srednjih proizvodnih jedinica

ht j

eli

su

se

p o s t i

oni rezultati

koje

nije

mogla

dati krupna industrija

.

U

sklopu svih tih promjena

u

poljoprivredi

je z a p o č e o

proces

osnivanja

»narod

nih komuna«.

Za potpunije s h v a ć a n j e »narodnih komuna«

treba i s t a ć i

da

je u prvim

godinama

s o c i j a l i s t i č k o g preobražaja

agrarnom reformom

se

ljacima

dijeljena zemlja na b r a đ i v a n j e . Kasnije se vodila

p r i v r e d n o - p o l i t i č k a

akcija za

objedinjavanjem

s e l j a č k i

posjeda

u

zadruge.

U

kasnijoj

fazi

sve

je

to objedinjeno

u •n

arodnim komunama

«.'

Rezolucijom

o

osnivanju, komune

su proglašene novom

o p ć o m

formom društvene

strukture

na p o d r u č

poljo

privrede. U

komuni

su objedinjene sve funkcije proizvodnje i javnog života.

e đ u t i m s •n.arodnim komunamac stvari nisu tekle kako

je

to

prvobitno

zamišljeno. Zbog toga su bile predmetom rasprave najviših partijskih tijela

.

O njima se

raspravljalo

u nekoliko navrata. Prvi put u

jesen

is te godine

kad

su osnovane. Centralni komitet poduzeo

je

tada

prve

korektivne mjere.

Iako se u rezoluciji s tog

zasjedanja

i s t i č e

da su komune pokazale

put

kako

da

se industrijaliziraju o d r e đ e n a

p o d r u č j a

i s kolektivnog vlasništva

p r e đ e

na svenarodno

vlasništvo, ipak su

poduzete

mjere da se široki zamah osni·

vanja »

narodnih

komuna« svede u realne okvire.

U

tim korektivnim mjerama seljacima

je ponovno v r a ć e n a o k u ć n i c a i

sitna sredstva za proizvodnju, dok

je

drugim

kategorijama stanovništva

doz

voljen.o

bavljenje

•s

porednim djelatnostima

c,

pod uvjetom da

se time ne vrši

eksploatacija drugih

ljudi. Tak

av režim

p r a k t i č n o je ostao do danas. Spo

me

nuta prava zagarantirana

su

i

novim kineskim Ustavom

(iz

1975.

godin

e).

Tu

se navodi

da

se kineski privredni

sistem

n.aslanja ua dva temeljna

oblika

vlasništva: s o c i j a

č k o

vlasn.ištvo č i t a v o g naroda i s o c i j a l i s t i č k o

vlasništv

o

radnog

naroda. Samo iznimno,

odlukom

države, može se dopustiti nepoljo

privrednim radnicima bavljenje

o d r e đ e n i m

djelatnostima, odnosno

poljopriv·

rednim

radnicima o b r a đ i v a n j e manjih zemljišnih

površina

za

osobne

po

trebe

i

bavljenje

g r a n i č e n o m

dopuns

kom

proizvodnjom. •

Ekonom

ska politika »velikog skoka naprijed« pored zapaženih rezultata

imala

je z n a č a j n i h

nedostataka

. Zapaženi uspjesi

postignuti

su u metalurgij i,

strojogradnji i energetici. U

poljoprivredi

je m e đ u t i m došlo do stagnacije.

Disproporcije

u

kineskoj privredi

nametnule

su

potrebu revidiranja

te

po

litike. P

olitika

u s k l a đ i v a n j a

sve

je više

izbijala

u

prvi

plan. Prvi put

nakon

revolucije

poljoprivreda

je istaknuta

osnovom

narodne privrede, a

indu

s triji je

stavljeno

u zadatak

da poljoprivredi

ma ks

imalno pomaže. Za

taj odnos uspo

s

ta

vl

jena

je

krilatica

o •

poljoprivredi kao tem

e

ljnoj

i industriji

kao

v o d e ć o j

djelatnostic.u

Ekonomska

politika u s k l a đ privrednog razvoja nastala

je

kao skup

privre

menih

mjera

za otklanjanje privrednih

depresija i

uspostavljanje pore

m e privredne ravnoteže.

U p r a k t i č n o m p r o v o đ e n j u

o č i t o v a l a se

u

srna

·

• Narodne komune p _ o č e l e su se osnivati u toku 1958. srodine radi i z v o đ e n j a krupnih

irigac

ionih

objekata

.

Kasmje

su

dob

il

e

z v a n i č

potvrdu

i

po

stile

su

predm

et

O J Ć C R

is

t

icanja.

Prva

komuna

nazvana j •

Sputnjikc

(osnovana s redinom 1958). Vidi: S . D a o č e v i c •

O r d č a

So\ jet.sko-kineski spor 1 problerru razvoja socijalizma, Beograd, 1963 , s

tr

. 102.

• Rezoluciju CK

P

Kine o osnivan

ju

Komuna vidi u S p o l n o p o l i t i k o j dokumentaciji , broj

1- 2 1959

, s tr. 102.

•• Novi Us

tav NR Kine

vidi u:

M e đ u n a r o d n a politika

,

broj 598

st r .

15-19

.

Clan

i 6

odnose

se na teks t .

Nakon 1958. re kordne po urodu ži

tarica

, Kinu su zadesile

tri nerodne

godine. Vidi, B.

SPO

menuto dj

elo, st r

. 116

.

u Cheng S

bih

, s

pomenu

to djelo , str. 2.

42


4/8

njenju stope inves ticija u tešku industriju i a n j u investicija u poljo

privredu. U skladu s tim smanjeni su por ezi i

obavezni

otkup. Raznim mje

rama

pob

o

lj

š

avao

je

polo

ž

aj

lake industri

je.

In

ves

ticije

u

industriju

kana

lizirane su u one gran e od

kojih

poljoprivreda ima

neposredne

koristi.

U traženju puta

daljnj

eg

privredno

g

razvoja

i dogradnje

privredno

g si

st e

ma

na p o d r u č j u ekono mske teori

je

po javila su se dva temeljna gledišta.

i t o v a l a su se i na p o l i t i k o m

planu

u vidu polarizacije mišljenja u najvišem

k o m rukovods tvu . Na

jednoj

strani bila su glediš ta onih koji su bili

ne

zadovoljni

novom

e

konomskom politikom

a đ i v a n j a

odnosno

koji su

htjeli za

držati kon

cepciju »velikog s

ko k

a naprijed« uz o d r e đ ko rekcije.

S druge strane bili su p

ri

staše koncepcije takozvanog

ekonom

izma. Tvrdili

su

da

je osnovno pitanje u razvoju kineske ekonomije p

ovišenje

narodnog

dohotk

a i s

tim

u vezi

životnog

s

tandarda.

A taj

ci

lj ,

po njima,

mož

e

se

sa

mo

podizanjem

produktivno

s

ti

rada put

em

mate

ri j

a

ln

og s timuliranja pr o

v o đ a

»Ekon

omisti

«

su

tražili

da

se država o g r a n i č i

na zadatke,

a p

od

uze-

da se prepus ti o d l u o proizvodnim pla

novima

i

reprodukciji.

Sma-

tral i su da dotadašnja politika đ e n a u proizvodnji otupljuje s tvara-

inicijativu, te da

je

zbog toga treba odbaciti i zamijeniti slobodnijim

djelovanjem za

kona

vri jedn o

st

i i tržiš

ta

. U tom konteks

tu

je i njihovo tra-

ženje e ć e g s timuliranja se lj

aka,

i

pr

estr

ukturacija inve

st

icija

u

on

e dj ela t

nosti

gdje se

brzo

amortiziraju i donose o d g o v a r a j u ć i profit.

U vremenu »ku

l t

urne revolucije« stajališ

ta

ekonomista su o d b a č e n a Za

p

rimj

er usp

je š

ne

organizacije

privre

dn o

g ž

ivota

mimo tržišta i ekonomskih

z

akonitosti isticani su odnosi na naftonosn

om polju Tachinga .

Na tom

indu

stri jskom p o d r u č j u proizvodni i

dr u

gi

odnosi

regulirani su na poseban

Radnici

su

živjeli u seoskim nase

ljima,

a njihove porodice

bavil

e

su

se zeml jo

rad nj om i uslužnim djelatnos

tim

a. Odluke su donošene u odborima, a svi

ra dno s

posobni

stanovruci bavili su se proizvo

dnim radom.

Tim i drug

im mje-

rama, prema l i t i k i m ocje

nama

, ud

ar e

ru su teme

lji za pr

e

vladavanj

e

na

sli

đ kl

as

ne

podj

ele

rada

i

triju

teme

ljruh

s

upro

tnosti: gra

da

i se la,

indu

s tr ije i

polj

o

privr

ede

um n

og

i

rada.

Kako

je

proizvodna

bri

g

ad

a

Ta

chai (o

kr u

ga Hsiyang, provincije

Shans

i) u p r o v o đ e n j u nove etape u ko lek

tivizaciji

poljopr

i

vrede

p

ostig

la

na j

zapažeruje rezu

ltat

e, to su

kao

mobiliza

to rske

paro

le

pr

oizi

šle

e ć e

ko n

s

tatacij

e - »U polj

op rivr

edi

u č i

od Ta

chaia«, a »U industriji od Tac

hi n

ga«. Za vrijeme »kulturne r evolu

ci

je« s tim

se parolama vršila široka mobilizaci

ja a n s t v a

na pres trukturiranju odnosa

proizvodnje

i da

ljnj

em nap retku e

ko n

omije.

đ u t i m »kulturna

revolucija«

manje je

imal

a ut jecaja na

ekonom

ski život kineskog

društva,

a e ć i ut j

eca

j

je

izv ršila u nadgradn j

i

Privr

eda

je b ila

đ n a p o r

ali previ

ranja

nisu imala

takvih

p

os

l

jedica kakve

su

bile

na

drugim

p o d r u

Kon

k

re tn

o,

post

ep e

no

se

odbac

iva

ti

ma

terijaln

o

stimuliranje

i

prišlo

se ponovnoj primjeni zna tnog broja iz

vr

emena p r o v o đ e n j a ekonomske

politik

e »velikog skoka naprij ed«

Stavove •e

konomi

st

a•

i

n a j z n a j n i j e pr

edstav

nika

S

un

Jeh

Fan

ga v

idi kod

: M.

s

pomenuto djelo,

st

r. 24

5.

,.

Navedeno prema

D.

S a l a j i

s pome.n

uto

d

jelo,

st

r.

1

28

1

2.

Cheng Shih , spomenu to d jelo, s tr. S.

43


5/8

Sve

pro

k

lamir

ane, više ili manj e cjelov

it

e,

ekonomske

po

litik

e p r o v o đ e n e

su planskim

i

poreskim in

s

trumentarij

em . U

dosadašn

jem

razv

o

ju Kina

je

imala

e t i r i

petogodišnja plana i niz godišn jih planova. Pos lj ednji petogodišnj i

plan

dovrše

n je

pr o

šle godine. Gol

em

u ul

ogu

u

p r o v o đ e n j plan

s

kih zadataka

ima d

ržavn

i budžet. Svoje

nije

iz

gu b

io i

nakon

s tvaranja narodnih

komuna

i o v o đ e p

rocesa

d

ecen trali

zacije. U

pravi

lu c

je lok

u

pna no

vo

stvore

na vrij

edn

ost konce

ntrira se u

državnom budžetu.

Ostvaruje se odgo·

v a r a j

i m pores

kim

ins trumentarijem . Kao i dru gdje ovdje su tokom raz

voja

izvrše

ne

promjen

e

U

prvim

godinama nakon revolucije pore

sk

i

ins trumentar ij

je

bio

dosta kompliciran.

Reformom

pedesetih godina s

manj

eni

su

br o

j i

vr s

t a poreza, a

uveden je

i

po r

ez

na prom

e t.

Od 1953

.

godin

e

t i r i

su grupe državnih budžetskih prihoda u

primjeni.

Uplate iz dob iti p o d u

z e ć a

pos

taju

j n i j a stavka državnog budže

ta

. Do 1958. p o d u i m a je ostajao

onaj

dio

dobiti

koji

je

bio

namijenj en fondu pre

mija.

Kod izv

anplanske dobiti

o d g o v a r a mini

sta

rstv

o

mo

g

lo

je

os taviti

do 40

posto dobiti

p o d u

na

s

amostalno

ra spolaganje. Amortizacij a je t a k o

đ

uklopljena u državni bu

džet , a put

em eko

nomsko-

admini

st

rativnih

or gana dis

tribuiraju

se

os

n

ovna

i obrtna sredstva.

a j z n a a j n i j a reforma u poreskom sis temu izv

ršen

a je u

vrij

eme

de

cen

tra

li

z

acije

. Cijeli

si

stem je

pojednos

t

av

lj en

i

premješten na

g o v a č k i

pr

o

met.

Ali ni je os

tao

bez da

lj n

jih mo

difikacija

. n

inovacija

izvrše

na

je

s

tvaranj

em

narodnih komuna

. Za

mi

š

lj

ene

kao samodos

tatne

proizvodne

, po·

o š a č i

a d m i n i s t r a t i v n p o l i t i

č k e je

dinice

narodne komune

dobil

e su sa·

mo

s

talne

izvore pr ihoda i posebne

financijske organe

.

Od

ubranih prihoda dio

je

ostajao

komuni

za

p o k r đ e n i h potreba a

os

tatak

od toga

se

upla

i v a o

u

centralni

bu džet. Ako takva sredstva ni su bila d

ov

oljna za obavljan je

privrednih i

nepri vrednih funkcija komune

, ona je

mo

gla primijen

iti

dopunsko

oporezivanje. U

kineskom poreskom

sis temu j n o mjesto zauzima por

ez

na po

lj

oprivrednu djel

a

tnost.

U

primj

eni je mehanizam

poreza

u naturi i

obveznog

otkupa. Poljoprivredna gospodarstva oporezivaju se prema prosje

pos ti

zava

n

om do h

o

tku

. K

od

toga za o d r e đ e n e kategorije i rajone posto

je znatne olakšice. O d r e đ n k o l i č i n a proizvodnje i

zvan

je poreske

osno

vi

ce

i njome

p r o i z v o đ a

sl

obodno raspolažu.

Ka

o š

to

i

posljednji g a đ a j pokazuju

, o

prob

lemima

kinesko

g

privr

ed

nog sis

tema

j

oš

postoje

č a j n e kontraverze

. Je

l

to eventualno

u pitanje

ko nce

p

cije

»po

ljoprivred

a je

osnova

, a

indu

s

trija v o d e ć a privredna

oblast« l pak e ć e u v o đ e n j e

stimulativnih

metoda u kinesku ekonomiju , od

no

s

no

n

eš to

t r e ć e t

eško

je

odgo

vo

riti

.

Podaci

o

zbivanjima

u ovoj

zemlji

t

e-

ško su dostupni.

Primj

era radi s

pomenimo da

se t a t i s t i č k i

podaci

o razvoju

kineske

ekonomije

ne mogu do

biti. Zadnj

i

služ

b

eni t a t i s t i podaci

o

bjav-

ljeni su

prije petnaes tak

g

odina

.

Poseban splet problema

kine

s

kog privrednog sistema

v

eza

n je

uz

eko

nomsk

e

odnose

s

inozem

s

tvom.

U

razdoblju nakon

»

kulturne

r

evolucije

«

Kin

a

se p o l i t i č k i i

ekonomski

š ire

otvarati prema svijet

u.

Odnose

s inoz

em

st vom

Kina

regulira na

principima

državnog

monopola

vanjske trgovin e. Rob

na r

azmjena

i

drugi

obUci

ekonoms

kih

odnosa odvijaju

se u s

kladu

sa

zacrta

nim plansk im za

da

cima. Konkretno

ro b

na razmjena

vr

ši se po unaprijed

16

T. Nagy, Poreski s istem zemalj a SEV-a NR K

ine

Zagreb 1972 , s tr . 74-81.

44


6/8

u t v r đ e n o m godišnjem planu,

koji

je us aglašen s petogodišnjim

planom

priv

rednog

razvoja. Sa

v izvoz i

uvoz podliježe

odobrenju,

a

ostvarene

devize ustu

paju

se Narodnoj

banci Kine.

Centralni

organ

za v o đ e n j e

vanjske tr

govine

je

o d g o v a r a j u ć e

ministar-

stvo. Pored

Ministarstv

a

vanjske

trgovine

postoji

i

Komitet

za u n a p r e đ e n j e

vanjske

trgovine.

Iako nema

ovlasti

državne ustanove igra

j n u ulogu

u

pitanjima

s

tog p o d r u č j a po s

eb

no

ako

su

u

pitanju odno

si

sa

zemljama

s

kojima

Kina nema

uspostavljene s lužb

ene

kontakte . Realizacij u

zacrtane

po-

litike Ministarstvo povjerava

o d r e đ e n i m

trgovinskim

i p o s r e d n i č k i m

poduze

i m a .

Devizno

poslovanje

s

ino

z

emstvom

obavlja nekoliko banaka. Prije svega

tu

je r i j e č

o

Narodnoj banci

Kine.

Ta institucija

s

velikim brojem filijala

u

zemlji

strogo

je centralizirana. Transakcijama

s

inozemstvom može

se

ba

viti

i

Banka

Kine.

Specijalizirana je za poslove sa zapadnim ze

mljama

. U

zemlj i i

inozemstvu ima svoje

filijale.

N a j z n a č a j n i j e vanjsko predstavništvo

je

u L

ondo

nu . B

anka je mješovita

organizacija.

Njena

su

sr edstva

u visini

dvije e ć i n e dr

žavnog i

jedne

r e ć i n e

privatnog

po rije kla.

Pored ovih

u

Kini ima još šezdesetak banaka, od

ko

jih je

manji

dio

t a k o đ e r ov

lašten za o d r e đ e n e

transakcije

s in

ozemstvo

m .

Sve su, m e đ u t i m

pod

strogim nadzorom Narodne

banke.

Otvaranje

Kine prema

svijetu

o č i t u j e se u

porastu njene robne

raz

mjene. Prema

ocjenama,

ukupna

vrijednost

trgovinske

razmjene

NR

Kine

sa

s

vijetom

u 1973.

godini

iznosila

je

oko

8

milijardi dolara.

U

odnosu na prethod-

nu godin

u

to

je porast za gotovo dvije

i

po milijarde.

N a j v e ć i

porast

u

raz

mjeni

zabilježen je sa Sjedinjenim m e r i č k i m

D

rža

vama

. K a r a k t e r i s t i č n o je

da

u

struk turi uvoza Kine

iz SAD,

Kanade

i Aus

tralij

e

žitarice zauzimaju

naj-

z n a č a

j n i j e

mjesto

.

R a č u n a se da su

zas

tupljene

sa

gotovo 80 posto. Kina je

posebno

o j a č a

razmjenu

sa

zemljama

u

razvoju

i razvijenim

k a p i t a l i s t i č k i m

državama.

U

dvadeset petogodišnjem razvoju

pored

svih skokova

i

promjena

u

privrednom

sistemu

NR

Kina

je

znatno

unaprijedila

svoju

proizvodnju.

Zbog

v

isoke akumulacije

narodni

dohodak

je

stalno

u

porastu. Od 1950. do 1970

.

ne

koliko

puta

je

p o v e ć a n .

Ukupan narodni dohodak posljednje godine

pro

matranog razdoblja

M e đ u n a r o d n i monetarni fond

Svjetska

banka procjenju-

ju

na 130

mil.ijardi

dolara.

'

Zbog d i n a m i č n e industrijalizacije u p r e đ e n o m

razdoblju znatno

je izmi.

jenjen

a struktura

privrednih

sektora i

grana

i struktura

njihova udjela

u

stvaranju narodnog dohotka. Dok je 1952. poljoprivreda

u

stvaranju narodno

g

dohotka

sudjelovala s

oko

60 posto, a i

ndustrij

a sa

samo

18 posto, u

1970

.

došlo je do znatnog

pomicanja

i

pada

udjela

poljoprivrede

na 40 posto i

p o v e ć a n j e

udjela indu

s trije

na 35

posto. I u tome

se

vidi o č i t

indu

s tr ijsk i

napredak Kine '

P r i r u

s

tranih

deviznih propisa, dio II I , Privredni pregled, Beosuad,

1975,

s

tr

. III.

Is ti izvor daj e p re gled Kin.eske razmjene s

inozemstvom

po

p o d r u č j i m a Za razmjenu s

razvijenim

k a p i t a l i s t i č k i m državn

.ma vidi Chin.a's Trade - Leap Forward, The Economist,

April

,

No 3, 1976, p . 112.

Procjenjuje se da j e 1970. godine 27 pos to n a r o d doho

tka

iJio u alnunula

ciju

, a

73

pos

to u Vidi: H. Chambre, L'

economie de la Chlne

- Estimations

Sovietiques,

Pro

tc ooo

miqu

es, No J273, 1972, p.

20

.

• Isti izvor, s tr .

18

.

Isto, s tr . 19.

45


7/8

Napredak

je

vidljiv i kroz naturalne v e l i č i n e pojedinih vrsta proizvoda.

Prema

procjenama vršenim s više strana, jer izvornih podataka

nema,

u

Kini je 1957. proizvedeno 20

milijardi

kilovat sa

ti

e k t r i č n e

energije, 6

mili

juna

tona

željeza

i

nešto

više

od

5

milijuna

t

ona

l i k a

5

milijardi

metara

platna,

oko

170 milijuna tona žitarica,

milijun

t

ona

š e ć e

itd.

Do 1970. godine

proizvodnja

je

p o v e ć a n a , i to:

č n e

energije na 75 milijardi kilovat sati,

željeza na 18 milijuna tona, č e l i k a na 16 milijuna tona, platna na 9 milijardi

metara,

ži

tarica

na 200 milijuna

tona

i

š e ć e r a

na gotovo 2 mHijuna

to

?

2

U godinama koje su neposredno za

nama

Kina

je

poduzimala

z n a č a j n e

napore

da

svoju ekonomiju dalje unaprijedi.

To je

p

osebno

vidljivo

iz

transfe-

ra tehnologije i nas tojanja

da

se znatan

dio

novih investicija plasira u

strojeve

i

postrojenja

' a č u n a se

da oko

trid

eset posto kineskog

uvoza

otpada na

pro

izvodnu opremu. Takvom politikom Kina

je

vidljivo razvila mnoge industrije.

To

je

posebno s l u č a j

s

te

š

kom industrijom

i

proizvodnjom nafte. Sve do

nedavno

proi

zvodnja nafte bila

je

neznatna. Sada se , m e đ u t i m , ubrzano

razvija. R a č u n a

se da je Kina 1973. godine

proizvela

oko 50

milijuna

tona

(a

od

toga više

od

40 posto u

rajonu

Tachinga). Postoje procjene po kojima

Kina

u

nar

ednom po

stat

i p r o i z v o đ a č

svjetskog

z n a č e n j a

Sve osnovne z n a č a j k e na kojima je zasnovan privredni sistem NR Kine

došle

su

do

izražaja

i u

novom

Ustavu,

done

senom p o č e t k o m prošle godine.

Tu se nedvosmisl

eno

da

je

državni sektor privrede v o d e ć a snaga

naci

o-

nalne ekonomije, te da država u n a p r e đ u j e

proizvodnju

putem planiranog i

proporcionalnog razvoja s o c i j a l i s t i č k e privrede. Kod

toga

cj elokupni

priv

redni razvoj rukovodi se o p ć o m

postavkom

o »

poljoprivredi kao osnovnom

i industriji kao v o d e ć e m faktoru« a u cilju postep

enog poboljšavanja

ma

terijalnog i kulturnog života naroda.

U

p r o v o đ e n j u

toga država se na sl

anja

na dva oblika vlasništva: socija

č k o

vlasništvo č i t a v o g naroda i c i j a l i s t i kolek t

iv n

o vlasništvo radnog

naroda.

Državno vl

asništvo nad

rudnim i drugim bogatstvom p o i s t o v j e ć u j

se s vlasništvom č i t a v o g naroda.

Na

p o d r u č j u

poljoprivrede

Ustav

inzistira na narodnim

komunama. U

njoj se integriraju vl

adina admini

stracija i privredno

upravljanje.

S p e c i f i č a n

si s

tem

organi

zaci je

proizvodnj

e u

narodnim komunama utemeljen

je

u

troj

nom a s n i č k o m

obliku.

Nije tu, naravno, r i j e č o k l a s i č n o j sadržini »v lasni

štva«, v e ć o novoj s p e c i f i č n o kineskoj - kao proizvodnoj i

o b r a

u n s k o j ka-

tegoriji.

Kad se na kraju procjenjuje kineski

privr

edni

s istem i njegov razvoj

u proteklom

vremenu

moraju se

konstat

irati

dvije stvari. Prvo, pr ivredni si

stem u proteklom

razdob

lju

do

življavao je z n a č a j n e oscilacije. One

su osta-

vile brojne pozitivne , a

ponekad

i n a č a j n negativne posljedice na eko-

u Isto , str.

21.

Casopis je

donio podatke iz više izvora. Ovdje se

na

strani 22. s r e ć procjene

s

Tajvana

i

procjene

W.

Klatta iz

Die

Wirtschaftliche Entwicklung China

s,

Neu Ziircher Zeitung

,

od

25 9. 1970.

n U tom pogledu instruktivanje č l a n a k R. F. Dernbergera,

The

Transfer

of

T

ehnology

to

Chi

na,

u As

ia Quarterly, No

3,

1974, koji prenosi Problemes Economlques, No 1420, od 30

.

v

1975.

"' Ovo je procjena First Nacional City

Bank

of New York,

kako

je prenose Problemes

Eco

nomiques, No 1420, od

30.

IV 1975.

U t

om

P.Ogledu

ima

i

upozorenja da ne treba o č e k i v a t i

da Kina postati d a l e k o i s t o č n a Saudijska Arab1ja. Vidi o tome China 's Trad.e - Leap Forward ,

The Econom1st, April,

1976,

p .

112

.

46


8/8

nomiju.

Drugo te oscilacije dobrim

dijelom

proizlazile su

iz

svestranih na-

stojanja da se prevlada v j e č i t a

borba za

osiguranje osnovne egzistencije

golemog p u č a n s t v a Tu dakako treba

imati

na umu i težnju d se iz

relativno

nerazvijenih proizvodnih

snaga

postigne

maksimum

rezultata. Upravo zbog

toga su u privrednom

sistemu ponekad

bili prisutniji p o l t č k od

ekonomskih

impulsa p o o ć u

kojih

se htio ubrzati ekonomski razvoj.

Ali i

pored svih

t e š k o ć a nesporno je

da

je

NR

Kina

na

p o d r u č j u

društvene

materijalne pro-

izvodnje postigla

velike

rezultate

7

Documents

politicka_misao_1976_1_40_47fdf