SVEUČILIŠTE U SPLITU FILOZOFSKI FAKULTET ODSJEK ZA POVIJEST UMJETNOSTI

Kolegij: Postmoderna arhitekturaProfesor: Dr. sc. Dina Ožić - Bašić, prof. Studentica: Jelena Pajčić

Split, 17. travnja 2012.

PALEOLITIK – starije kameno doba

• čovjek je bio lovac i sakupljač plodova, te nije imao potrebu graditi stalne nastambe

• šatori od životinjske kože i zemunice

NEOLITIK – mlađe kameno doba

• prelazak na sjedilački način života

• razvoj stočarstva i poljoprivrede• “neolitik revolucija”• potreba za stalnim skloništima –

javljaju se prve kuće koje ovise o građevinskom materijalu

• začeci urbanog življenja

Osnovni tipovi objekata koji se koriste za stanovanjesu: • Pećine - koristi prirodno oblikovan prostor sa vrlo

malim zahvatima uglavnom oko zaštite ulaza.

• Zemunice su objekti napravljani od zemlje, potpuno ili samo djelomično ukopane, ili su čitave iznad površina tla, često ojačane drvenom konstrukcijom.

• Kameni objekti, zidani nepravilnim lomljenicima, koji se slažu bez upotrebe vezivnog sredstva – u suho,. Pokrivanje prostorije vršeno je ispuštanjem slojeva kamena, a protiv kiše i snijega odozgo su stavljane kamene ploče na preklop.

• Objekti od drveta mogu biti vrlo jednostavni od tipa šatora, do razvijenih sojeničkih naselja na vodi. Sojenička naselja su građena uz obale rijeke, jezera i mora, Sve kućice jedne sojeničke stanice bile su izgrađene na prostranoj podnici od drvenih oblica i naboja zemlje. Ovakva uzdignuta podnica, terasa sa ogradom, leži na sistemu kolja gusto pobijenog u vodi, ili uz obalu, do koje vodi širi ili uži most, čija se podnica može ukloniti, da bi se sojeničko naselje odvojilo od okoline i tako zaštitilo od eventualnih opasnosti.

U šumskim krajevima od doba neolita pa sve do danas, građene su brvnare sa vertikalnim brvnima, ili horizontalnim brvnima na preklop.

• Gradine su omogućavale sigurnost za više rodova naseljenih na istom području. To su bile najstarije veće urbane utvrđene aglomeracije. Gradine su građene na ravnom terenu u močvarama i na vrhovima brežuljaka. Tlocrtni oblik im je bio vrlo nepravilan, pošto se prilagođavaju konfiguraciji terena.

3 vrste megalitskih spomenika:• Menhiri, uspravljeni monolitni kameni stubovi,

su preteče obeliska. Oni su poredani u duge aleje, čak do 3 km, a visina im je do 20 m. Menhiri simbolizuju dušu umrlog, a služili su kultu mrtvih. Ponekad su menhiri poprimali i neka obilježja muške i ženske figure.

• Dolmeni se sastoje od najmanje dva uspravna kamena bloka pokrivena kamenom gredom.

• Kromlesi predstavljaju složene arhitektonske kompozicije stupova povezanih gredama, poredanih u koncentričnim krugovima, izdiferenciranih po visini. Vjerovatno su služili kao monumentalni oltari i žrtvenici. Najpoznatiji kromles je u Stonhengeu u Engleskoj. Megalitski spomenici su rasprostranjeni u zapadnoj Europi, Sjevernoj Africi, Kavkazu, zapadnoj Aziji.

Stonehenge • On nema jedinstvenu strukturu, nego

seriju struktura koje su izmjenjivane i ponovno građene tijekom perioda od 1500 godina.

• građen u tri glavne faze:- Najranija je dovršena otprilike 2900. pr.

Kr. Sastoji se od kružnog jarka promjera 110 m i dubine od 1,5 m.

- U drugoj fazi koja je trajala od 2900. do 2500. pr.Kr. podignuto je više drvenih debla koje su stavili u središte jama. Na sjeveru odkud se ulazilo u hram su također podignute i grede.

- Stonehenge je uvelike promijenjen tijekom treće faze gradnje, koja je trajala od otprilike 2550. do 1600. pr.Kr. Otprilike 80 stupova od vulkanskih stijena je podignuto u dva koncentrična kruga u središtu mjesta. Na njih su dodani još i "nadvratci" tvoreći tako prsten na stupovima. Tako dva stupa s gredom na njima tvore luk zvan trilithon (od grčkog što znači tri kamena).

URBANE AGLOMERACIJE NEOLITA – prvi gradovi

• „urbana revolucija“ je proces kojim se mala, grupa poljoprivrednog sela, na porodici zasnovanim sa nepismenim ljudima, pretvara u velika, društveno složena, urbana društva.

• Izraz urbana revolucija uveo V. Gordon Childe, austalski arheolog, 1930. g.

• Deset točaka koje karakteriziraju urbanu revoluciju:

1. veliko stanovništvo i velika naselja (gradovi)

2. puno radno vrijeme, specijalizacija i napredna podjela rada

3. proizvodnja poljoprivrednih viškova za financiranje vlade i diferencirana društva

4. monumentalne javne arhitekture 5. vladajuće klase 6. pisanje 7. razvoj znanosti (aritmetika, geometrija,

astronomija, kalendari)8. sofisticirani stilovi umjetnosti 9. trgovina na velike udaljenosti 10. države

JERIHON• Jerihon je neolitičko naselje; najstarije gradsko naselje, utemeljen 8350.

– 7350. prije Krista. • Imao je bedeme s kulama• 1000 – 1500 stanovnika• Kuće su bile od čerpića (sušena opeka)• Jerihon A faza (okrugle kuće od čerpića) • Jerihon B faza (pravokutne građevine, dvorišta je grupirano više

prostorija)

Çatal Höyük• Çatal Höyük neolitičko

naselje smješteno u Anadoliji, a nastalo oko 6900. pr. Kr.

• površina od oko 170 000 m², s oko 5 000 stanovnika

• četvrtaste kuće površine 25 m².

• Nije bilo ulica. U kuće se ulazilo s krova, a na krovu su se obavljali i svakodnevni poslovi.

• Podovi i zidovi su obloženi ilovačom.

• Grobovi se nalaze ispod kućnih podova.

Göbekli Tepe • Göbekli Tepe je svetište podignuto na brežuljku na jugoistoku Turske. • Podigli su ga lovci- skupljači prije oko 11 500 godina. • Göbekli Tepe predstavlja revoluciju što se tiče priče o ljudskom porijeklu. • Arheolozi su otkrili ogroman kompleks hramova, tako staru strukturu da bi to

mogla biti prva religijska struktura koju su ljudi ikad izgradili. • Mogli bi ga nazvati prvim žarom civilizacije.

HATTUŠA• glavni grad Hetitskog Carstva.• smještena u blizini današnjeg

sela Boğazkale (nekoć poznatog kao Boğazköy) u centralnoj Anatoliji, Turska.

• grad je okružen sustavom dvostrukih zidina duljine od oko 8 km koje se protežu od Lavljih vrata na zapadu do Kraljevskih vrata na istoku

• unutar zidina najveličanstveniji su ostaci utvrda, s podzemnim prolazima (južni i istočni dio)

• Donji grad sa stambenim kompleksima se nalazio na sjeverozapadu

• grad je imao stambenu četvrt, palaču i četiri hrama.

• najznamenitija građevina je Veliki hram posvećen bogu oluja i božici sunca, Arinni, koji je okružen trgovinama.

• tisuće pločica s klinastim pismom su pronađene na ovom mjestu.

• Otvoreni gradovi bez zidina, prostorno organizirani u odnosu prema Nilu• Društvene zgrade razasute po cijelom gradu• Radnička naselja pravokutnog oblika omeđeni zidovima. • Sociološki ustroj u skladu s uslojavanjem društva

MASTABA• Grobnice pravokutne osnove

• Sastoji se od– bunara (pod zemljom, unutar njega je sarkofag)

– kapela (u visini zemlje, služila je za pogrebne darove, oblik iz kojeg se razvija piramida)