Prawa i wolności obywatelskiePrawa i wolności obywatelskie to zbiór

uprawnień oraz zobowiązań, które nabywa każdy z nas z chwilą nabycia obywatelstwa.

Celem praw i wolności obywatelskich jest ochrona podstawowych interesów jednostki.

Każde państwo posiada własne prawa obywatelskie zapisane w konstytucji, jednak istnieją także prawa uniwersalne gwarantowane przez układy międzynarodowe.

Prawa obywatelskie należy odróżnić od praw człowieka, a terminów tych nie można stosować zamiennie.

Prawa obywatelskie są prawami nadawanymi przez państwa, podczas gdy prawa naturalne bądź prawa człowieka przysługują każdemu z chwilą urodzenia.

Wśród przykładów praw obywatelskich możemy wyróżnić:

prawo do prywatności,prawo do pokojowych demonstracji,prawo do sprawiedliwego dochodzenia

oraz sprawiedliwego procesu,prawo do głosowania,prawo do wolności osobistej,prawo do równej ochrony, równego

traktowania bez względu na płeć, rasę, religię, narodowość,

prawo do wolności słowa, zgromadzeń,prawo do wolności od niewolnictwa,

dyskryminacji.

Wolności obywatelskie to wolności, które chronią jednostkę przed państwem.

Wolności obywatelskie stanowią ograniczenia władzy państwowej tak, aby nie mogła ona naruszyć godności ludzkiej oraz ingerować w życie obywateli.

Istnienie wolności obywatelskich w państwie stanowi często jeden z wyznaczników odróżnienia państw demokratycznych od autorytarnych.

Do wolności obywatelskich możemy zaliczyć m.in.:

nietykalność osobistą,nienaruszalność własności, mienia i

korespondencji,wolność sumienia, wyznania, słowa,

druku i zgromadzeń,prawo do sprawiedliwego procesu.

Podział praw i wolności obywatelskich

prawa osobiste - chroniące jednostkę przed ingerencją państwa w życie prywatne obywatela (prawo do prywatnej korespondencji, swoboda miejsca pobytu oraz poruszania się, wolność wypowiedzi, wolność sumienia i wyznania, prawo do własności, prawo do życia, wolność osobista);

prawa polityczne – uprawniające jednostkę do udziału w życiu politycznym (czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do zrzeszania się, prawo do skargi na organy państwa, prawo do rzetelnej informacji).

prawa socjalne i ekonomiczne – odnoszą się do pozycji ekonomicznej oraz społecznej obywatela (prawo do ochrony zdrowia, prawo do pracy, prawo do nauki, prawo do opieki socjalnej.

Na straży ochrony praw obywatelskich w Polsce stoi Rzecznik Praw Obywatelskich, który przyjmuje skargi na postępowanie organów państwowych.

Obecnie funkcję tę pełni Janusz Kochanowski

Akty prawne regulujące prawa i wolności obywatelskie

Akty krajowe

W Konstytucji RP wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela poświęcony został rozdział drugi.

Zasady ogólne (art.30 – 37)Wolności i prawa osobiste (art. 38 – 56)Wolności i prawa polityczne (art.57 – 63)Wolności i prawa ekonomiczne,

socjalne i kulturalne (art.64 – 76)Środki ochrony wolności i praw (art.

77 – 81)Obowiązki (art. 82 - 86)

Art. 30

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolnościi praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowaniei ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Art. 33

Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.(…)

Art. 38

Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.

Art. 40

Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu,

nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Art. 47

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego,

rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do

decydowania o swoim życiu osobistym.

Art. 49

Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się.

Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie

i w sposób w niej określony.

Art. 50

Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie

mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w

przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej

określony.

Art. 53

Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.(…)

Akty międzynarodowe Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (uchwalona

10 grudnia 1948r. w Paryżu)Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich

i Politycznych (uchwalony na posiedzeniu ONZ 16 grudnia 1966r.),

Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności z 1989r., Karta Wspólnotowa Podstawowych Praw Socjalnych

Pracowników z 1989r., Deklaracja Praw Człowieka z 1991r., Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej z 2000 r.

Powszechna Deklaracja Praw Człowiekazostała uchwalona 10 grudnia 1948 roku

w Paryżu.

Ówcześnie deklaracja porządkowała osiągnięcia i postulaty człowieka, który

walczył o wolność i godność.

Art. 1

Wszyscy ludzie rodzą się wolni

i równi pod względem swej godności i swych praw. Są

obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni

postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Art. 2

Każdy człowiek posiada prawa

i wolności(…) bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu (…)

Art. 3

Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swojej osoby.

Art. 5

Nie wolno nikogo torturować ani karać lub traktować w sposób okrutny, nieludzki lub poniżający.

Art. 12

Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe, ani w jego korespondencję, ani też uwłaczać jego honorowi lub dobremu imieniu(…)

Art. 18Każdy człowiek ma prawo wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje swobodę zmiany wyznania lub wiary oraz swobodę głoszenia swego wyznania lub wiary indywidualnie bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów

Art. 19

Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej.(…)

Art. 261.Każdy człowiek ma prawo do nauki.(…)2.Celem nauczania jest pełny rozwój osobowości ludzkiej i ugruntowanie poszanowania praw człowieka

i podstawowych wolności. Krzewi ono zrozumienie, tolerancję i przyjaźń między wszystkimi narodami, grupami klasowymi lub religijnymi.(…)

Art. 291.Każdy człowiek ma obowiązki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jego osobowości.2.W korzystaniu ze swoich praw i wolności każdy człowiek podlega jedynie takim ograniczeniom, które są ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i poszanowania praw i wolności innych(…).

Łamanie praw i wolności obywatelskich

Antyterroryzm i kontrterroryzmDziałania antyterrorystyczne to

działania defensywne nastawione na profilaktykę przed zagrożeniem terrorystycznym.

Kontrterroryzm to działania ofensywne nastawione na fizyczną eliminację terroryzmu.

W zakresie walki z terroryzmem przepisy prawne zwiększają zakres uprawnień oraz możliwości ingerowania i inwigilowania jednostek przez służby bezpieczeństwa. Zagraża to fundamentom demokracji, jakimi bez wątpienia są prawa i wolności obywatelskie, a także prawa człowieka.

Organizacje stojące na straży przestrzegania praw człowieka

Amnesty InternationalHuman Rights WatchMiędzynarodowa Federacja Praw

CzłowiekaMiędzynarodowy Komitet

Czerwonego KrzyżaKomitet Helsiński

Bibliografia:W. Grabowski, A. Krawczyk „Ochrona przed

terroryzmem a podstawowe prawa obywatelskie”

„Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”Konstytucja RP

Opracowały:Elżbieta Chłopecka i Beata Kutrowska