Psihologija-naucna disciplina koja se bavi sistematskim izucavanjem psihickog zivota ljudi i zivotinja na osnovu objektivnog posmatranja i neposrednog iskustva. Ciljevi psih.-da otkrije, formulise zakonitosti psih. Fenomena i objasni njihovo nastajanje i ako zatreba djeluje na njih. Zadatcu psih.-izucavanje svih oblika psih. Pojava, njihove strukture, ispitivanje i otkrivanje zakonitosti i razlicitosti osnovnih psih. Pojava, ustanovljavanja veza medju psih. Pojavama, otkrivanje zakona mijenjanja psih. Procesa i stanja, ustanovljava uticaj vanjskih faktora na psih. Procese, ispituje bioloske nasljedne faktore javljanja psih. Zivota. Rani period grcke filozofije-(tales, anaksimander, heraklit, pitagora, empedokle). Novo poglavlje stare psih. – predstavljaju ucenja (demokrita,sokrata, ploatona ,aristotela).teorijski zadatak psih.-pruza odgovore na pitanja sta kako i zasto, odgovor na pitanje sta nam govori da psih. Opisuje fenomene , kako daje objasnjenje kako se odvijaju psihicki procesi, zasto daje odgovor na pitanje uzroka pojedinih psih pojava i objasnjava ljudsko ponasanje. Prakticni zadatak psih.-je primjena teorijskog iz 2 razloga:1teorijska znanja se koriste da bi se ostvarilo sto uspjesnije resavanje zadataka 2specificna znanja psih imaju primjenu na otklanjanju smetnji covjeka. Struktura psih. Zivota –procesi i psihicke osobine. Razvojni period Demokrit- materijalizam, (razumska-glava)i (osjecajna-srce) Sokrat-racionalizam(istina nije nesto subjektivno ona je objektivna) razvio je Majeutiku- koja se sastoji od ironije sto je znacilo da on polazi od pojedinacnih slucajeva ka opstem. Platon-dualizam(cula i ideje), Aristotel- sistematizirao sve predhodne i uveo periodizaciju po 7 god. Dekart- dualizam drugi period u 16.vijeku . Fehner,Veber,vilijem vunt. Psiholoski pravci strukturalizam, glavni dijelovi psihickih pojava osjeti ,gestalt psih- psih. Pojave ne djeljive cjeline. Biheiviorizam-proucavanje vanjskog ponasanja, Refleksoloski-refleksi psihoanaliza- dinamicka snaga ponasanja, funkcionalizam-darvinova teorija ucenja. Metode istrazivanja u psih.- formiranje problema, izrada plana istrazivanja, nalazenje i provjera postupka, sprovodjenje istrazivanja , nalazenje i provjera postupaka, sprovodjenje postupaka, analiza i tumacenje podataka., primjena dobijenih rezultata. Ebinghauz-prvi poceo da mjeri mentalne aktivnosti pamcenja, do danas je ostala njegova kriva zaboravljanja. Nacin organizovanja istrazivanja- eksperimentalno, namjerno izazivanje pojava koje su predmet interesa, ponavljanje pojava, kontrola uslova u kojima se pojave javljaju, mogu biti Eksperimenti- objektivni(fizioloske promjene i pokreti) i introspektivni (dozivljaj na ispitaniku)Sistematsko neeksperimentalno – pociva na posmatranju koje se vrsi sa ciljem, planom, i kontrolisano mogu biti objektivni i introspektivni. Tehnike ispitivanja- prikupljanje podataka , sredjivanje i prikazivanje podataka, obrada podataka. Analiza podataka- kvantitativna(koliko), kvalitativna(sta), kauzalna(zasto). Lav Vigotski-bavio se proucavanjem misljenja i govora. Stemili Hol- zacetnik razvojne psih bio je pristalica evolucionalizma. Predstavnici psihoanalize_ Frojd, jung, paja radosavljevic, branislav petronijevic, borislav stevanovic, ramiro i zoran bujas. Refleksoloski pravac- bio je najranije konstituisan i imao je najizgradjeniju metodologiju(ruska skola) ili Psih. Vise nervne mase Biheiviorizam- JE psih. Pravac iz amerike na tradiciji ruske skol, predmet proucavanja nije sadrzaj ljudske svjesti vec

njegovo ponasanje. Psihoanaliza- je nastala kao reakcija na psihologiju iz prvog perioda koja se bavila ispitivanjem ljudske svjesti. Haloefekat- generalizacija sa jednog na sve. Tehnike ispitivanja- upitnik(slobodan odgovor ili zaokruzivanje), Intervju- (standardizovan ili nestand. ), skale procjene, anketiranje, sociometrijski postupak- (ispit odnosa medju malim grupama ljudi) projektivne tehnike, testovi . Teoeijske opsta psih- (psih. Licnosti, fizioloska, razvojna, socijalna, psihometrija, psihopatologija. Primjenjene- (pedagoska, specijalna, klinivka, psih rada, mentalna higijena. Psih pravci- realizam, dualizam, idealizam, subjektivizam,. Psihicki zivot- reagovanje na procese koje posjeduju ziva bica gdje su ona spremna da reaguju na nadrazaj. Psih zivot kod zivotinja (leontjev)- instinkti, navike, intelektualno ponasanje. Topoizam- reakcija pokretanja izazvana djelovanjem neke vanjske energije. Refleks-odredjena urodjena ,automatska i cjeloshodna krretnja pojedinih djelova tijela izazvana odredjenim drazima. Navike elasticniji oblik ponasanja od instinkta, sticu se ucenjem i predstavljaju precizno opazanje ne djelova vec cjelina. Organske osnove psih zivota- nervni sistem, cula, misici, zlijezde. Razlike izmedju covjeka i zivotinja- govor, misljenje, potrebe, covjek je samosvjestan. Faktori psih. Zivota: biolosko naslijedjeni faktori, bioloski faktori koji nisu posledica naslijedja(prednatalni period), iskustvo djeteta sa okolinom, neposredna socijalna okolina. Struktura psih. Zivota- psiholoski procesi(spoznajni kognitivni , opazanja,misljenje,ucenje,pamcenje, zaboravljanje), afektivni(emocije, stavovi ,sistemi vrijednosti), kognitivni- motivacija, i psiholoske osobine(sposobnost,temperament,karakter) Sposobnost- sistem unutrasnjih uslova koji odredjuju sta, do kog nivoa i kako obavjamo odredjene aktivnosti, imamo :intelektualne, senzorne i senzomotoricke. Percepcija-je proces kojim postajemo svjesni prisutnih predmeta na osnovu njihovog djelovanja na cula. Drazi-fizicko-hemijski procesi koji djeluju na culne organe i izazivaju u nervnim celijama odredjenu vrstu fizioloskog procesa koje nazivamo nervnim uzbudjenjem.imamo mehanicke, hemijske, svjetlosne i termicke drazi. Osjeti-reakcija culnog organa na draz. Receptori-prema polozaju se dijele na eksteroceptore na povrsini tijela, proprioceptore u misicima i zglobovima, interoceptore u unutrasnjosti tijela. N.S.-tri funkcije: regulise rad pojedinih organa u cjelini, veza organa sa spoljnjim svijetom, i on je glavna fizioloska osnova za covjekov psihicki zivot N.S. Osobine.- podrazljivost, provodjenje impulsa, integracija i pamcenje. Druga podjela N.S.- autonomni(vegetativni),simpaticki, nesimpaticki i somatski. Nervna vlakna- dendriti(guste grane) i neuriti (jedna grana)Vrste nerava-motorni(iz centra ka periferiji) i senzorni(Obrnuto). Licnost- jedinstvena organizaciona osobina koja se formira uzajamnim djelovanjem pojedinca i socijalne sredine i odredjuje opsti za pojedinca karakteristican nacin ponasanja. Struktura licnosti- (navike,potrebe,stavovi,glavni motivi,interesi,vrijednosti) Dinamika licnosti-(mehanizmi,pokretaci na aktivnost, motivi,motivacija).Faktori razvoja-(naslijedni faktor, aktivnost pojedinca,faktor sredine)Osobine licnosti-razlicite vrste dispozicija stecenih i nasljedjenih koje cine da pojedinac reaguje na odredjen nacin. Navike- spremnost da se na iste situacije jednako reaguje. Motivacija-tendencija da se ulozi napor kako bi se ostvario neki vazan cilj. Stav- tendencija pozitivnog ili

negativnog reagovanja prema situacijama objektima i osobinama, sticu se uce i ne mijenjaju se lako. Interes- spremnost da se bavimo odredjenim sadrzajem Sistem vrijdnosti- vise ili manje povezan sa vrijednoscu koje regulise covjekovo ponasanje. Vrijednosti nastaju emocionalnim prenosom osjecaja i cesto nismo svjesni njihovog dejstva. Vrijednosti-:materijalna dobra, estetska cast, postenje. Karakter-skup moralnih voljnih osobina licnosti(dobar,los,slab.cvrst)Temperament- skup osobina sa kojima se odrzava nas emotivni zivot Prijatan-neprijatan) Hipokrit-kolerikZUc-nagle i jake emocije, neobuzdan), sangrik(krv- brze ali slabe reakcije, zivahan je ), flegmatik(sluz- slabe i spore reakcije, miran je), melanholik(crna zuc- spore i rijetke ali jake reakcije, slab), Tjelesne osobine- Morfoloske(visina,oblik glave,duzina udova), fizioloske(vegetativni N.S.endokrini sistem,elektro mozdani talasi) Tipovi licnosti Jung- introvertan(prema sebi)ekstrovertan(prema spoljnjem svijetu). Krecmer-šizotomni(povucen, ozbiljan). Ciklotomni(otvoren, drustven). Šeldon-viscerotonicka(tolerantan,srdacan), somatonicka(aktivan,pokretljiv,energican),celebrotonicka(uzdrzljiv,povucen ,osjetljiv) Teorije licnosti Frojd-Psihodinamicka(2 perioda): predgenitalni i genitalni, i 3 aspekta: id(ono)(bioloski, zivotinjski), ego(ja)(psiholoski), super ego(nad ja)(socijalni). Libido-energija koja nagoni na zadovoljenje instikata. Personalisticka-olport, femomenoloska-Rodzers, Dimenziona-ajzenk, Faktorsko- analiticka(catetela), Soc. Teorija licnosti-Framo. Predskolska dob-preuzimanje sve vise brige o vlastitim potrebama, uloge vlastitog spola, povecanje usmjerenosti prema cilju. Skolska dob- usvajanje potrebnih znanja i vjestina, osamostaljivanje.Adolescencija- razvoj sposobnosti i talenta, izbor skolovanja, priprema za zanimanje, emocionalna nezavisnost od roditelja, prilagodjavanje na tjelesne promjene, vrsnjastvo istog spola, vlastiti pogled na svijet. Zrela dob- zavrsavanje skolovanja, zaposlenje,ekonomska nezavisnost,brak, briga o sebi. Srednja dob-uspostavljanje i odrzavanje ekonomske stabilnosti, prilagodjavanje na promjene u organizmu, odlazak djece,kreativno koristenje slobodnog vremena. Starost-prilagodjavanje na smanjenu fizicku snagu i naruseno zdravlje,radne sposobnosti, smanjene ekonomske moci, smrti bracnog partnera, briga za vlastitim potrebama. Kognitivni razvoj- sposobnost spoznaje vanjskog svijeta, uocavanjem veza i odnosa medju stvarima i pojavama te resavanjem problema i prilagodjavanje na nove promjene., traje od rodjenja do adolescencije.Kognitivna struktura-je osobena, za licnost karakteristicna, organizacija dozivljenog fizickog i drustvenog u jedinstven i hijerarhijski uradjen sklop cinjenica, pojmova, stavova,vjerovanja i ocekivanja. Piaze-senzomotorna faza(od rodjenja do1,5.2 god, operacije su refleksi,interes za novo,namjera,razlikovanje sredstava I cilja, predmeti postoje kod djece iak nisu vidljivi.) Predoperaciona-od2 do-8 god.(uci upotrebu jezika I predstavljanje predmeta pomocu mentalnih slika I rijeci, ubrzan razvoj pojmova,misljenje je egocentricno,klasifikacija predmeta, boja). Konkretne operacije- 7-12god. (logicko zakljucivanje,misljenje manje egocentricno,vece klasifikacije,masa, duzina, broj, shvata da stvari ne mijenjaju svoju sustinu ako promjene svoj oblik ili polozaj,raspored). Formalno-logicke operacije- 12-15 god. (verbalni

iskazi,hipoteze,razmislja o apstraktnim tvrdnjama. Misljenje- psihicki process pomocu koga shvatamo odnose I veze medju pojavama. Vigotski- izradio opstu teoriju razvoja- filogenetskog-ontogenetskog I teoriju visih mentalnih f-ja. Objasnio vezu izmedju govora I misljenja. Postavio teoriju po kojoj dijete prvo uci vanjske konkretne operacije pa ih onda zamjenjuje simbolickim, psihickim radnjama. Ovdje je kognitivni razvoj primarna posledica djetetovog postepenog usvajanja vanjskih, drustveno nastalih simbola tokom komunikacije sa sredinom. Misljenje se razvija- od vezanosti za neposredno iskustvo do zamjene simbolickim predstavnicima,od egocentricnog ka socijalizovanom, konkretnog ka apstraktnom, centracije ka decentraciji, od vanjskih do unutrasnjih simbola. Egocentrizam- prvobitna djetetova nesposobnost da razlikuje sebe od drugih. Emocije- dozivljaji naseg vrednovanja I subjektivnog odnosa prema stvarima, ljudima, dogadjajima I vlastitim postupcima imamo tri aspekta: emoc. Dozivljaj, emoc. Ponasanje, fizioloske promjene. Vrste emocija- prema ucestalosti I vremenu pojavljivanja, primarne(strah,bijes,radost,zalost I afektivna vezanost) I ostale prema podrucju osjeta (bol, odvratnost) I inteligentne(znatizelja,cudjenje,zadovoljstvo, nezadovoljstvo) na temelju smjera prema sebi (intelektualne emocije, zadovoljstvo zbog uspjeha, nezadovoljstvo, sram ponos krivica,ljubav,mrznja), prema drugim ljudima(ljubav, ljubomora, zavist,mrznja,postovanje,strahopostovanje). Emocionalna stanja- hedonisticki ton(ugodnost, neugodnost), raspolozenje,afekt,sentiment. Emotivni razvoj-najvazniji process u razvoju licnosti, rezultat medjusobnog uticaja pojedinih bioloskih karakteristika I njegovog socijalnog ucenja imamo tri oblika: dijete uci iz socijalne sredine,socijalna sredina daje modele, socijalnim ucenjem se kontrolisu emocije. Bioloski temelj-vanjski podrazaj,glad,bol,srdzba,gadjenje I strah. Problemi razvoja emocija- Katarina bridzes I Votson, Danijel goleman (3 vrste intelig.) racionalna, emocionalna, socijalna emotivno zrela osoba- emoc. Stabilnost, sposobnost uspostavljhanja emotivne veze, tolerantnost, relativna sloboda od anksioznosti, konflikata, ljubomore, Savjest- osobina covjeka koja se izrazava u sposobnosti da se smjenjuju sopstvena djela sa moralne strane, to je sposobnost vrednovanja prirode svojih postupaka. Svjest- ona govori o spoznavanju necega, shvatanju , razumijevanju necega u datom trenutku. Konformizam- spremnost jedinke da prihvati norme koje joj je dalo drustvo. Elizabet harlouk-4 indikatora zrelosti- zrelost interesa, stavova ,odsustvo sujevjerja, realna samoprocjena. Motivi podjela- po nastanku(bioloski, organski I socijalni,steceni), po ulozi u zivotu- primarne(motiv samoodrzavanja-agresija, I motiv odrzanja reprodukcije- roditeljski I seksualni) sekundarni- motiv samopotvrdjivanja, motiv potrebe za znanjem, estetikom, kulturom) prema rasprostranjenosti (univerzalni, regionalni, licni). Poremeceni motive- adolescencija, bulimija, strajk gladju –imaju kvalitet(perverzije) I kvantitet(ninfomanija, frigidnost, ugaseni libido…) Unutrasnja motivacija- zadovoljenje u obavljanju same aktivnosti. Vanske aktivnosti- zadovoljenje donose vanjski faktori . Anabolizam- motiv reakcije koja za cilj ima radnju. Pitanja kod motiva- sta potice jedinku na aktivnost, sta usmjerava I odrzava jedinku da istraje, sta odredjuje int. snage aktivnosti , sta odredjuje trajanje aktivnosti. Psihicki zivot zavisi od-

kognitivnog, emoc. I motivacionog stanja. Tu spadaju tjelesne osobine, sposobnosti, temperament karakter, interes, emocije-Organske osnove psihickog zivota-organizam,nervni sistem,receptori(cula)efektori(misici I endokrini sistem).Ruski filozof Nebjiljcin-govori o tri vrste nervnog sistema koji su nasljedni.1.snaga reakcije,2.pokretljivost nervnog sistema,3.uravnotezenost odnosa stimulacije,nadrazivanje I kocenje.Znacaj ucenja covjeka-od rodjenja ucenjem postaje drustveno bice,stice I unapredjuje svoja znanja,znanje covjeku otvara nove vidike I brze realizovanje resavanja raznih problema,ucenjem sticemo znanje,ucenje usavrsava mozak I sve osobine licnosti,ucenjem se dispozicije pretvaraju u sposobnosti.Kod jednocelisjskih organizama-registrovana je reakcija na drazi ali to nije psihicki zivot to je samo bioloska reakcija organima koja direktno utice na ordzavanje zivota I to nije psihicka pojava.Kod razvijenih visecelijskih organizama-razvijen je visi oblik nadrazivanja,osjetljivosti I senzibilnosti.Manifestacija psihickog po Leontijevu-instiktivnop ponasanje,ponasanje na osnovu navika I reagovanja na citav spektar drazi,instiktivno ponasanje zivotinja.Instinkti su –nasledjeni oblici ponasanja,neuce se, ne sticu,oni su nesvjesni ali ostvaruju neku funkciju,za svaku vrstu to su specificne potrebe organizma.Instinktivno ponasanje-se javlja kada postoji potreba organizma ili odredjeno stanje (odbrana mladuncadi).Covjek prilikom rodjenja nema ugradjene ni naj osnovnije oblike ponasanja-oni se uce,covjekov zivot je najduzi,ima najduzi proces sazrijevanja,period polnog sazrijevanja je jako dug,ono sto se javlja je nauceno.Navike-su psiho I senzomotaricne,formiraju se pokusajima I pogreskama,pocetak sticanja navika je spor I pravi se puno gresaka,ljudsko ponasanje nije ograniceno na stecene navike.Imati naviku-znaci imati bolju organizaciju,sigurnost,zadovoljstvo I ustedu vremena-odmah po rodjenju kod covjeka se radjaju refleksi. Darvinov refleks- ukoliko drazimo dlan djeteta ono snazno steze prst.Refleks grlenja-ukoliko udara o podlogu na koju dijete lezi ono siri I skuplja noge I ruke I nestaje nakon 7 mjeseci.Refleksi babinski-drazenje I tabanje dijete siri nozne prste,nakon 6 mjeseci I ono nestaje.Receptori-su prijemnici ili cula specijalizovane strukturekoje su se tokom razvoja specijalizovali za prijem drazi,taj process omogucava nasu spoznaju.Drazi-predstavljaju fizicko –hemijske procese mozemo ih nazvati I energijom koja u kontaktu sa nervnim zavrsetcima mijenja svoj oblik,energija se pretvara u nervni impuls koji se nervnim vlaknima odvodi do centra I pretvara u psihicki dozivljaj.Efektori-su organi pomocu kojih organizam ostvaruje pokrete I promjene preko kojih je covjek efikasan.Imamo 2 vrste(misici I zlijezde),kod covjeka imamo 3 vrste misica:skeletni,glatki I srcani.Zlijezde-luce odredjene hemijske supstance(mogu se luciti direktno u krv ili u tjelesne supljine)Izlucevine vanjskih zlijezda su znoj,suze,pljuvacka a unutrasnje su hormone koji se luce direktno u krv.Dejstvo hormona –ima dvije reakcije 1.trenutna ali povremena,2.trajna.Hipofiza-luci osam vrsta hormona sest ih se luce u prednjim reznju a dva u zadnjem.Oni djeluju na fazi reciprociteta,ona kontrolise nivo hormona kod pojedinih zlijezda,I svojim hotrmonima upravlja drugim zlijezdama.Stitna zlijezda luci dva hormona,ako je kolicina tiroksina u organinizmu mala organizam postaje usporeniji I obrnuto.Ako je duze vrijeme smanjenmoze doci do usporenog rasta I razvoja.Adrenalna zlijezda

–luci vise hormona,srz luci adrenalin a kora kortizon(on je zasluzan za otpornost prema stresu).Struktura nervnog sistema-periferni se sastoji od neurona I dijelova neurona van kicmenog stuba I lobanje,autonomni nervni sistem predstavlja neurone I nervna vlakna koji se nalaze unutar kicmenog stuba.Mozak- je sastavljen od nervnih celija koji su medjusobno povezani vezama koje su jednostavnije I slozenije,mozak koordinira sve dijelove tijela I kako fizicki tako I psihicki proces.Talamus-je mjesto gdje se sakupljaju senzorni nervi koji idu prema mozdanoj kozi,I on je najpreciznija raskrsnica.Hipotalamus-je centar za kontrolu unutrasnjih oragana,vezan je za emocionalni zivot I za process odrzavanja stabilnih I unutrasnjih uslova.Nervna celija-je samostalna jedinica nervnog sistema,medju sobom ostvaruju kontakt preko sinapse,razlicitih su oblika I velicina,povezuju pojedine funkcije nervnog sistema.Dozivljaj-se stvara na osnovu prirode informacija kada svatimo smisao situacije mi je vrednujemo I zauzimamo stav.Metabolizam-je zajednicki naziv za sve slozene hemijske reakcije koje imaju za cilj da vrse varenje ili gradnju supstance u tijelu.Brzina metrabolizma je individualna.