EDEBYAT OYUN Kk Tragedyalar Aleksandr Pukin Iindekiler Ac Bir ngr / Tomris Uyar 9 Pinti valye 13 Mozart ve Salieri 37 Tatan Konuk 53 Veba Srasnda len 95 Notlar 107 ACI BR NGR 1799'da Moskova'da, soylu bir ailenin olu olarak dnyaya gelmi Aleksandr Sergeyevi Pukin. On iki yana kadar zel renim grdkten sonra yalnzca soylu ailelerin yetenekli ocuklarna ak bir okula gitmi. Ksacas, o dnemin en elverili koullarnda yetimi. Yaamnn sonuna kadar bu inisiz-ksz izginin, bu rahatn srp gitmemesi iin bir neden yok. Gelgeldim Pukin'de de btn has sanatlarda grdmz, aklamasn yapmada glk ektiimiz o garip "huzursuzluk" varm ki, gen yandan balayarak yaad toplumdaki aksaklklar, nelerin deitirilmesi gerektii stne kafa yormu. Kendisi belli bir rgte girmese de, devrimci, zgrlk iirleriyle ann ilerici kesimini derinden etkilemi ve (elbette) ar ynetiminin sakncal bulduu bir aydn olarak Rusya'nn gneyinde alm soluu. Pukin'in "Kk Tragedyalar"n Ingilizceye eviren Antony Wood,* nsznde yle diyor: "Ruslarn gznde Pukin bir tansktr. (...) O gnden bu yana salam ats hi sallanmayan, ada bir rencinin, bir ofrn, bir yazarn ya da bir mhendisin ayn kolaylkla benimsedii bir dile son biimini vermitir. Romantik sanatla amz duyarl arasnda kurulmu kusursuz bir denge; yaznsal' destekleyecek sonsuz bir biem eitlilii; en sradan gndelik konumay srekli 'Mozart ve, Salieri'yi evirirken. Rimsky - Korsakov'un hu yapla dayal librettosunun (1898) Franszca evirisiyle. Kay Borcnvsky'nin Almanca evirisinden de (Rodam, 1985) yararlanmaya altm. T. U.

l l olarak iirle besleyen ve bylelikle nerdeyse gnlk yaam iir katna ykselten ycelten bir dil." Pukin, Rus dilinin atsn hemen her dalda verdii rnlerle kurmu: Trajik ve komik, ykl uzun iirler, ksa iirler, iir kalbnda masallar ve bir roman: uzun ve ksa ykler; metinler, mektuplar, eletiriler, tarih yazlar... Kk Tragedyalar, yazarn tiyatro sanatna zgn bir katks saylyor. Bu oyunlar, yaamnn en verimli ay srasnda yazm Pukin; stelik okurlarnn ve kendisinin iirden ok dzyazya nem verdii bir dnemde. Bu oyunlarn Pukin'in temel zelliklerinin hemen hepsini yanstt, yaygn bir kan. Mozart ve Salieri, airin yaarken sahneye konan tek oyunu. (Pinti valye, lm stne gsterimden kaldrlm.) Tatan Konuk'sa, bu drt oyun arasnda, yazarn yaad srede yaymlanmam tek yapt olma zelliini tayor. Pukin'in, ingiliz tiyatro geleneinin byk lde etkisi altnda kald grlyor. Boris Godunov tarihsel tragedyasyla lkesinin tiyatrosuna Shakespeare geleneini yerletirmeyi uman Pukin, 1829 ylnda Barry Conwall'un Dramatik Sahneler adl yaptn okuyunca arplyor ve yllardr biriktirdii malzemeyi ilemenin yntemini bulduuna inanyor. Yaptn ad nce "Dramatik Aratrmalar" olarak dnlm; Pukin'e gre bu oyunlar, "dramatik taslaklar, dramatik almalar"... Edebiyat tarihisi Mirsky, "dramatik anlar bunlar," diyor, "hem de yle lmcl anlar ki 'sonra'lar nemsiz kalyor," (...) "iirsel younlatrma ynteminin tiyatroya uygulanmas". Pukin iirinden en yetkin rnekleri, Salieri'nin iki monologuyla, Pinti valye'deki Baron'un monologunda bulabiliyoruz. Tragedyalar, 1830 gznde, yazarn kolera salgn knca kapand yeni maliknesinde Boldino, Nizhny, Novgorod gzaltnda geirdii bir ksknlk dneminde yazlm. Onlar Trkeye evirirken, nce seilen kahramanlar ve Pukin'in yaamn dndm, aralarndaki ortak zellikleri saptamaya altm. Yazar da katarsak, btn bu kahramanlar, kiisel zelliklerinden tr, yaadklar toplumun genel-geer deer llerine, ahlak anlayna ters den kiiler; belki ele o yzden kiisel tragedyalarn "gerekletirmek" zorunda kalyorlar. rnekse: Mozart, dhilerin ktlk yapamayaca inancn tadndan, Don Juan, evresindeki herkesi kandracak o kvrak zekya sahip olmasna karn son anda ak szl davranmay setiinden; Albert, pinti bir babaya ruh cmertliiyle kar kan bir oul olduundan; enliin Efendisi, dinsel baskya boyun emeyecek bir ahlak anlayn savunduundan. Bu saptama, onlar konutururken nasl bir Trke kullanacam konusunda yol gsterdi. Pukin'in "bask esi" olarak grd kahramanlar, olduka adal bir dille

konutular ama umarm Pukin gibi bir dil ustasnn yaptndaki dil-btnln zedelemeyecek lde Mozart, Don Juan, Albert, enliin Efendisi ise Trke konuurken resmi olmayan gndelik bir dil setiler. Bylelikle en azndan yazarn amacna, yani iirsel dille gnlk konumay badatrma ilkesine bal kalm oldum, oyun dilinin "hafif bir yapaylk"tan bir iirsellik kazanaca ilkesine de. Bu ilkelere bal kaldm iin, zellikle ll-uyakl blmlerde ok zorlandm. nk Trkede zengin uyaklar, kullanla kullanla, bir arm yaratmayacak kadar beyliklemi, bir iir tad yaratamayacak kadar yoksullamalard, ister istemez yarm-uyaklara arlk verdim; yapaylkla doall dengelemeye altm. Bu yapttaki btn oyunlar bir tr dello'ya dayal, Sovyet air Anna Akhmatova, 1958'de yaymlanan bir yazsnda Tatan Konuk'taki zyaam elere dikkati ekmi. Veba ile kolera koutluunu dnrsek, Pukin'in bu oyunlarda zyaamn bolca kullandn varsayabiliriz. F.F. Seeley, yle bir yorum getiriyor. "O dnemde Pukin evliliin eiindeyken bir cden korkmaktadr: Kendisi o ana kadar Don Juan roln stlenmitir, ama bundan byle Don Alvaro rolne girmek, yani gen ve gzel karsnn onurunu, onun deneyimsizliine ve karsna kabilecek Don Juanlara12 kar savunmak zorundadr. Kars Natalya, tpk Dona Anna gibi, annesinin isteiyle sevmedii bir erkekle evlenmitir. "Bu tragedyada kendini cezalandrmaktadr Pukin." Gerek yaamda yapt gibi. Bir ngr bu, ac bir ngr, I937'de ar'n bir komplosu sonucu, karsnn onurunu korumak adna ldrlen Pukin, bir gn ldrleceini mi seziyordu, yoksa delloda ldrlebilir kiiliklerin yaamlarn drstlk, cesaret ve atakla dayandranlarn yazglarn paylamak myd istei? Shakespeare'in kahramanlar gibi farkl "bir tek zaaflarndan tr tragedyalarna srklenen kiiler bulmayacaksnz bu yaptta. Yazarlar gibi onlarn da tek zaaflar ortak: Erdemleri. Mozart'n "Don Juan" operasn da dnrsek... Bu ac ngr amza kadar uzanmyor mu? . TOMRISUYA'R Pinti valyeSAHNE i Bir kulenin ii. Alberl ile Ivan. ALBERT Bugnk Turnuvaya katlmalym, Ne pahasna olursa olsun. Miferim, Ivan. Delinmi Ivan, miferi ona uzatr. iyice. Nasl takarm bunu imdi? Yeni bir tane gerek. Lanet Delorges!

1VAN Ama siz Bunu dettiniz ona! Atndan bir savurdunuz, Btn gn yar-l yatt-sonra da Kendini toparlayamad bir daha. ALBERT Yine de miferi sapasalam; Venedik ii gsl de hasar grmedi; Gsne gelince, orada bir syrk yok-Bir yenisini almak zorunda deil. Neden miferin yknden kurtarmadm ki onu? istesem ekiverirdim bandan, utandm Dk'n, soylu hanmlarn huzurunda. Lanet Delorges!Keke beynimi delseydi mzrayla. stelik Giysi de bulmam gerek. Geen arda, valyeler ipee kadifeye brnmken, yalnz ben Zrhmla boy gsterdim Dk'n len sofrasnda. Bilmiyordum, ylesine geldim demitim. Peki imdi ne diyeceim? Ah u yoksulluk! Nasl eziyor insann iini! - O anda, Delorges'in kunt mzra miferimi deldiinde Ve ben bam plak, dnp mahmuzladmda Emir'im kasrga gibi dp peine Onu atndan savurduunda yirmi adm teye Yeri ptrdnde ona; btn soylu hanmlar Ayn anda yerlerinden frladlar ya, dn Clothilda bile tutamad lna, yzn rtt; ,: Btn borazanlar atama alk tutarken-Neydi bu cesur davrann altnda yatan acaba, Byle mthi g grlm ey deildi canm! Oysa Delinen bir mifere duyulan fkeydi - o kadarckt O iri vglere yol aan; pintilikti... Benimki gibi bir babayla ayn at altndaysan, Pislik bulayor ister istemez. Nasl zavall Emir? [VAN Aksyor hl. Binilecek durumda deil. ALBERT Ne yapalm., peki. O doru at almak zorundaym. Fazla etmez. IVAN Fazla m etmez? Meteliimiz yok ki! ALBERT Bizim hayrsz Salamon ne diyor bu ie? IVAN Gvence gstermezsek be kuru vermezmi artk. ALBERT Gvence ha! Hay aksi, gvence nerde? IVAN Ben de yle dedim kendisine. ALBERT IVAN Ve-? Kemkm etti ite. - ALBERT Babam onun kadar zengin, syledin mi Bir gn o mirasn bana kalacan? - IVAN

Syledim tabii. ALBERT Ne dedi peki? IVAN Kemkm etti yine. ALBERT Hey tanrlar! IVAN Gelip grecekmi sizinle18 ALBERT Bak bu fena haber deil. Alkoyann onu - fidye demek zorunda kalr. Kap tklatlr. -Kim o? Bezirgan girer . BEZRGAN Hizmetkrnz efendim. ALBERT Sevgili dostum benim! Kahrolas Bezirgan - Saygdeer byk Salamon-Gir ltfen; nedir u kulama alnan-Verilen sze gvenmiyormusun gya? BEZRGAN Soylu valye, inann, nasl isterdim... Ama areler kesik. Nereden bulurum o paray? valyelere hizmet Zaten bkt belimi. Hibiri demiyor. Diyecektim ki ilk taksiti alabilseydim, belki... ALBERT Soyguncu! param olsa, yzne bakar mydm hi? : inad bir yana brak, Salamon; kar u altnlar. Say yz altn da Adamlara aratmayaym stn. BEZRGAN Keke o kadar olsayd cebimde! Yz altn ha! ALBERT Baksana-Eski dostlar nasl eli bo dndrrsn? BEZRGAN inann ki... ALBERT Kes. Demek gvence istiyorsun? Ne gibi bir gvence verebilirim sana-Domuz derisi mi? Rehin verilecek eyim olsa oktan vermitim zaten. eref szm, valye sz yetmiyor mu sana, kpek? BEZRGAN ' Sznz, sayn efendim, siz saken, ok deerli: Felemenk hazinesini aan

byl bir anahtar. Ama benim gibilerin eline tututurduunuzda, (Tanr esirgesin) lecek olsanz- o sz Denizde yitmi bir sandn anahtar kadar Yarar iime yarasa yarasa. ALBERT Babamdan fazla yaamayacak mym yani! BEZRGAN Kimbilir Kim hesaplayabilir mrn? Bugn krpe tomurcuktur, yarn topraa karr. ihtiyar omuzlarda tanr mezarna. Baron zinde bir adam: Tanrnn izniyle On yl da yaar daha, yirmi, belki de otuz. ALBERT Sama! Otuz yl sonra ben ellime basarm, Bezirgan20 O zaman - ne yapaym ki paray? BEZRGAN Para m?-. Her yata ie yarar para: Gen adam, evik bir uak arar onda, Drt dnp buyruklarn yerine getirecek; Ihtiyarsa, sadk bir dost bulur onda . Ve gznn bebei gibi kollar. ALBERT Babama gre ne dost ne de uaktr o, Efendisidir -Doulu bir kle gibi hizmetindedir,Zincirli bir kpek gibi. Batakta debelenir, Ate yakmaz, kuru ekmekle su o kadar; Gece uyku girmez gzne, dolanr, havlar- Ml ml uyuyansa, altndr. Yeter ama! Bir gn ben olacam o altnn efendisi: O gn uyku girmeyecek altnn gzne. BEZRGAN Evet, oras doru, Baron'un cenazesinde, kukusuz, para akacak Gzyandan ok. Dilerim cmert Tanr sizi Bir an nce kavutursun hak ettiiniz mirasa. ALBERT BEZRGAN Bence siz imdilik... ALBERT :Amin! imdilik ne? BEZRGAN Bir are dndm de ALBERT are mi? BEZRGAN Yal bir eczac tanrm;- ' Yoksul bir Yahudi... ALBERT

Tefeci yani Senin gibi-ola ki daha namuslu, ha? BEZRGAN Hayr efendim, ihtiyar Tovy'nin ii baka iksirler... Mthi etkili hepsi. ALBERT BEZRGAN Bir bardak suya damla -ne rengi var ne tad-Ne karn asrisi, ne bulant... lp gidiyorsunuz. ALBERT Kaak zehirci desene! BEZRGAN ALBERT Ne demek bu? altn yerine, bilmemka ie Zehirle mi borlandryorsun beni?22 BEZRGAN Gln isterseniz. Ama dndm de Belki gn dolmutur Baron'un... ALBERT Neler duyuyorum? Bir babay z olu zehirlesin ha! Ne cesaret... van, tut unu! Bezirgan kpek-Ylan Bezirgan! u diree astracam seni! BEZRGAN aka etmitim, balayn! ALBERT Ivan, bir ip getir hadi! BEZRGAN akayd- aka gerekten! Size para getirmitim. ALBERT Defol, gzm grmesin seni! Bezirgan kar Babamn para hrs-: Bak neler at bama! u alak Bezirgan, Ne cesaretle... Bir bardak arap getir, Elim kolum tutmuyor... Ivan, nasl da gerekli o para: Ko ardndan, al gel u altnlar! abuk hokkam ver. O dolandrcya Bir senet yazaym. Gzme grnmesin bir daha. Kalle... Altnlar da zehir kokacak tpk Atasndan kalan gmler gibi... arap istemitim! IVAN Damlas kalmad. Ya ispanya'dan ALBERT Gnderilen armaan? IVAN :. Dn gece hasta nalbanta Vermitik dibinde kalan. ALBERT Sahi... Su getir yleyse Rezillik! Kararm verdim, Dk'e kacam Hakkm arayacam: onun zoruyla, babam Bir oula yarar bir yaam sunacak bana, Mahzendeki fareye yaraan deil.SAHNE

Bir mahzen BARON Gen bir hovardann nasl ii giderse Bir yosmayla bulumann ncesinde Ya da el-dememi bir kzcazla, ben de Saatlerce bekledim seyredeceim u an 24 Gzden uzak, mahzenimde, demir kasalarm. krler olsun! Altnc kasaya, bugn, Ki henz tepeleme dolmad, bir avu Daha atacam yeni altnlarmdan. Az gibi geliyor, ama servet dediin Azar azar birikir: Okumutum, bir zaman arn biri, avu avu. toprak ylsn buyurmu Da, ok gemeden bir tepe ykseltmi ban, ' Anlalan, gz zevkini okuyormu arn Oradan bakmas kl adrlar giymi vadiye. Telal gemilerle kpr kpr denize. Ben de avu avu tadm bu mahzene Topladm vergiyi, burada ykselttim tepemi-Ve bakyorum zengin lkeme. Ne kald Buyruuma girmeyen, demir penemin altna?. Canm ekerse, saraylar ykselir bir anda: Orman perileri dans eder esiz bahelerimde; ilham perileri gzme girme yarndadr Deha, cayar zgrlnden, buyruumdadr, Namus ile durmak bilmeyen emek, bzlp keye, dllendirilmeyi beklerler. Bir slmla Kana bulanm su, rkeke sokularak yanma, Elimi yalayacak, gzlerime bakacak. Gnlmden geeni sezmek iin, bir ipucu yeter. Benim buyruumda hepsi, bense hibirinin; Hrslar oktan atm: barm kendimle; Gcm biliyorum - bu da yetiyor bana... Altnlarna bakar. Az gibi geliyor... insan kayglar denince-Gzyalar, ihanetler, lanetler, yakarlar-neyin Ar bedeli olabilir bu? Dulun biri u eski ispanyol altnyla borcunu dedi bugn... Yllar nceki hali gzlerimin nnde, Penceremin altna dizst kp gn boyu Alamt, eteklerinde yavrusu. Yamur yamt bir ara, kesildi, yine balad-Bizimki kprdamad bile yerinden; istesem kovdurturdum, ama her naslsa Kocasnn bir borcu olduu iime dodu, O yzden hapse tklmak istemiyordu. Bu altn- aylak bir serseriden. O herif Nasl ele geirebilir bunu? alarak tabii, Issz bir yolda gece soygunu, ormanda... Burada birikmi u servet uruna Dklen onca ya; ter ve kan Fkracak olsayd toprak altndan- ikinci Tufan'la ben de boulurdum Srvermez mahzenlerimin dibinde. Vakit tamam. Kasalardan birini amaya davranr. Ne zaman altnlarmn nnde durup 25Bir kasa aacak olsam ter basar byle... sanmam- . Korku olsun

nedeni (kimden korkacam? , Klcm dayanmda: bu sadk yardmcm Altnmn hesabn vermeye hazr) - Benliim Adsz duygularla sarslr... Hekimler ' , ldrmekten haz duyduunu sylyor kimilerinin ; Anahtar kilide sokup, haneri saplayann Duyduklar bu olsa gerek diyorum: hem sevin Hem dehet, ikisi iice. Kasay aar. Dnya cenneti burada ite! : Kasaya birka avu altn atar. Bundan byle, Yeter ihtiyar, dnyay arnladn, yeter. Verdiin hizmet, insanlar hrslar doyurmak adna. Burada egemenlik ve huzur uykusuna dalacaksn. Cennetteki tanrlara zg o uykuya... Bugn bayram: mumlar dikilecek bir bir Alan her dopdolu kasann nnde, Ben de seyre duracam ltl servetimi. Mumlan yakar, kasalar birer birer amaya balar. ite krallm nmde... Gz kamatrc! Gc tartlmaz bir lke, ve benim buyruumda; . Mutluluum, erefim anm benim! Krallm... Gelgeldim kim -benden sonra- Sahip olacak btn bunlara? Kim olacak, olum! ' : : : Olum dediim bir baltaya sap olmam budala. .: Serserilerle gnn gn eden olum! Gzlerimi yumduum an -u lekesiz, saf Kemerlerden girecek, evresinde . .. O a gzl asalaklar ordusuyla-u anahtarlar alacak cansz bedenimden, Her kasay anda kahkahalar atacak, Delik, atlas ceplerden dklecek altnlarm; O, ineyip geecek hazinelerimi, Toz-topra kutsal yala svayacak... Ne hakk var? Bu serveti ansa m borluyum ben Zar sallayp adam ten bir kumarbaz gibi? Kim hesaplayabilir, ekilen yoksunluklar, Bastrlm tutkular, onca lp bime, Onca uyank gn, uykusuz gece karl, altnmn Kaa patladn bana? Yoksa olum, tutkudan Habersiz mi sayacak yosun tutmu yreimi, Vicdann iliimi hi kemirmediini, vicdan ki Yree geirir sivri penelerini, vicdan arlmayan konuktur, istenmeyen arkada, Zorba alacakl-geceyi karartan, kahredip mezar ly skp alan o cadlar cads... Hi mi?.. Ey! Sen, servetinin yolu. Aclardan geen, gel de gr kanla kazanlm u iler acs, bo serveti. Elimden gelseydi Deerbilmez gzlerden gzlerdim bu mahzeni. Kalkacak gcm olsayd mezardan, keke dnp Buraya, kasaya oturtulmu nbeti bir ruh

olup insanlardan koruyabilseydim onu imdiki gibi. 27SAHNE II l l Dkn atosu. Albert; Dk ALBERT Sefaletin utanc, sayn efendim, Yakam brakmyor uzun sredir, inann Yoksa huzurunuza kmazdm asla. 28 DK Biliyorum, doru sylyorsun: soylu bir valye Babasn sulayacak kadar alalmazd Konu can alc olmasa. Kayglanma sakn; bu konuma sr kalacak, Benle babann vicdan arasnda. arttm kendisini. Ne ok olmu grmeyeli! Dedemin en yakn dostlarndand. ocukken atna bindirirdi beni Koca miferini de bama tutard Dev bir an gibi. Pencereden dar bakar u gelen o mu? ALBERT Evet. sayn efendimiz. DK eri ge. arrm seni. Albert. kar. Baron odaya girer. Baron, ok sevindim sizi byle salkl grdme. BARON Ne mutlu, elim ayam tutuyor da Buyruunuza uyabiliyorum hl. DK Ne kadar oldu sahi Grmeyeli? Beni anmsyor musunuz? BARON Anlarda u anki kadar canl yznz, Ne yaman ocuktunuz efendim. Dedeniz Dk: 'Philip' Derdi bana: (hep Philip diye seslenirdi) 'Yirmi yl sonra, senle ben iki bunak olacaz u ocuun yannda'. Siz... DK Gelin tazeleyelim; Dostluumuzu. Sarayma uzak kaldnz. BARON ihtiyarladm, sayn efendini: ne yerim Olabilir saraylarda? Siz gensiniz, sevdiiniz Turnuvalar, lenler bana gre deil. Ama Tanr'nn emriyle

sava karsa, szlayan Kemiklerimle yine atlarm ata, u titrek kol Urunuza kl ekecek gc bulur. DK Yurtseverliinizi, Baron, yakndan biliyoruz; Dedemle dosttunuz; babam, ok sayard sizi, Benim gzmde hep cesur, gerek bir valyesiniz-Geelim yle. ocuklarnz var m? BARON Sadece bir oul. DK Peki neden hi grmedim yzn? Saraym Size uygun olmasa da - ya ve konumu gerei Tpatp uygun ona. BARON Olum dnyadan kaar; Vahidir, huysuz bir yaps vardr. Yaban geyii gibi ormanda dolanr. DK Bu tr zgrln Yarar dokunmaz olunuza. Eitimden gemeli: Saray elenceleri, lenler, danslar. Onu bana gnderin.- ayrca konumuna Uygun bir yaam salayn... Kalarnz attnz, yol yorgunluu galiba. BARON Yorgunluk deil efendim; utan bu. Olumdan sz etmeye zorluyorsunuz beni. Bilmenizi asla istemediim bir konu Olum sizin ltfunuza layk deil, lordum, ilginize de: genliini heba ediyor, Gnah batanda... DK ok yalnz kalm; genlere Aylaklk da yaramaz, yalnzlk da. Bize gnderin: ok gemez, unutacaktr Toplum d alkanlklarn. BARON Sylemek zorundaym, efendimiz, balayn-Aslnda katlamyorum dediklerinize... DK BARON ihtiyar, kalkyor izninizle... DK renmeliyim nce. , Neden peki?- Nedenleri BARON DK BARON Ar bir su... Sdm olumdan.

Ne oldu da? DK Ne yapt bu oul? BARON Efendimiz, yalvarrm... 31DK Utanyor musunuz ondan? ok garip- BARON Dorusu evet, efendim. DK Ne yaptn syleyin bana. Beni BARON DK ldrmek istedi Sizi ldrmek ha! Mahkemede hesabn verir Bu akl almaz alakln. BARON Soylu efendim- Delil sunacak deilim, apak olsa da lmemi istedii - apak kalktysa da. Beni... DK Sizine? BARON Beni soymaya!' Albert odaya dalar ALBERT Yalan sylyorsunuz efendim! DK (Albert'e dnerek) Ne cesaretle? BARON Buradasn ha! Ne cesaret... bir babayla byle konumak! Yalan sylyormuum! Hem de Efendimizin huzurunda! valye deil miyim ben? ALBERT BARON Sen yalancsn dpedz! Yldrm ilk defa dyor Bamza sanki! Adil Tanr - hakemimiz kl olacak. Eldivenini frlatr; olu, hemen alr yerden. ALBERT Teekkr ederim verdiin ilk armaana. DK

Bakyorum ki Zavall ihtiyar babann dello arsn Kabul ediyor oul! Byle bir dnemde dk olmak! lgn - seni kan kaynayan kaplan! (Oula) Ver o eldiveni bana. Eldiveni Albert'in elinden alr. ALBERT (bir kede kendi bana) Korkun. 3334 DK Ne derine sapland penelerin! Vahi hayvan Defol! Bir daha da huzuruma kma sakn Ben arncaya kadar. AJbert kar. Yazklar olsun sana ihtiyar. BARON Balayn efendim... Dizlerim titriyor... Dizlerim Duramyorum... Tkanyorum... Anahtarlarm! Anahtarlarm nerede?.. DK ld! Ne kt bir dnem!Ne kt bir yrek! Mozart ve SalieriSAHNE Bir oda SALIERI :Yeryznde adalet yoktur derler, Ahrette de olmayacak adalet: Kolayca zdm basit bir ses dizgesi. Sanat akyla domuum, ocukken Asil org sesini duyduumda, Haz yalar boanrd gzmden. Kk yata reddettim kof zevkleri; Mzie uzak ilerden tiksindim, Kmsedim hepsini, elimin tersiyle ittim. Yalnzca mzie verdim kendimi. Geri zordu ilk atlan admlar, ilk yol tekdzeydi, Ama manleri amay baardm. Zenaat Sanat antnn kaidesi belledim. Usta olarak yetitirdim kendimi, kupkuru Uysal bir hner kattm parmaklarma, Kulama amazlk; sesi ldren, mzii Kadavra gibi kesip bien. Ahengimi Cebire vurdum. Ve neden sonra, Teoriyi avucumun iine alnca, Yaratma hazzna braktm benliimi Besteler yapmaya baladm; gizlice, Zaferi hayal etmedim. Nice zaman, 3738 Hcremin sessizliine kapandktan sonra iki gn, a susuz, belki daha fazla ilhamn ac-tatl leninden pay alp Yaktm eserimi, ftursuzca baktm Dncelerimin, yarattm seslerin Bir bir duman halkalarnda eriyiine. Ama bundan ne kar? Dev sanat Gluck Bize o yepyeni, srlarn atnda da, Btn bildiklerimi byle silmemi miydim, Sevdiim, gnlden inandm ne varsa? Onun gsterdii yoldan gitmemi miydim, Yolda rastlat birinin

izdii yne Gz kapal atlan bir yolcu tezliiyle? evk ykl, ylmak bilmez bir alma hrsyla nemsiz saylamayacak bir yer edindim Sanatn ebediliinde. hret yzme gld; Grdm, insanlarn kalpleri ahenk iindeydi Yarattklarmla. Mutluluu tattm; Emeimi, baarm, zaferimi kutladm Huzurla - baarsn ann da Mziin asilliinde birletiim dostlarn. Kskanlk nedir bilmedim -asla!- Iphigenia'nn Al blmn ilk dinlediimde, Piccini Parisli kulaklar ehliletirdiinde. , Gzn kin brm, ezilip toza belenmi Can ekien bir ylan - kim diyebilir bunlar Marur ve hr ruhlu Salieri'ye? Hi kimse!.. Gelgr ben sylyorum imdi Nasl kskanyorum - nasl. Tanrm! Nerde adalet, eer kutsal yetenek, lmsz deha, bunca didinmeyi, klelii Mkafatlandrmyorsa - tam tersine Uar bir serserinin beyninde yeeriyorsa Sorarm nerde adalet? Ah Mozart. Mozart! Mozart, girer. MOZART Grdn beni ha! Th! aka yapacaktm-artacaktm seni. SALIERI Buradaydn demek... MOZART Yaa, Sana bir ey gsterecektim; yolda Bir handan geiyordum, bir keman sesi duydum... Bu kadar garip ses duymamsndr Salieri- Kr bir meyhane kemancsndan "Voi che sapete!" ne dersin Mthi! Kendimi tutamadm, getirdim onu Elendirsin seni hneriyle. Gel ieri! Kemanyla ihtiyar bir kr girer Mozart'tan bir ey alsana. ihtiyar, Don Giovanni'den bir arya alar. Mozart, glmekten krlmaktadr. 39 SALIERI Nasl glebiliyorsun byle? MOZART Sen nasl glmeyebiliyorsun? tlahi Salieri! SALIERI Asla: iren bir ressam bozuntusunun bana Raphael'den bir Madonna yutturmaya kalkmasna,Dante'nin kemiklerini szlatan taklitilerin"! arlatanlklarna nasl glmezsem. Hadi yoluna ihtiyar. MOZART Dur bir dakika - sununla salma i.

ihtiyar kar. Bugn havanda deilsin anlalan, Salieri. N'apalm. Baka zaman urarm. SALIERI Ne getirmitin bana? MOZART nemli deil canm. Geen gece uykusuzluk Yakam brakmad yine, bir eyler geldi aklma, uraya iziktirdim. Dnceni soracaktm... Galiba bana ayracak vaktin yok. SALIERI mrsn Mozart! Benim-Sana ayracak vaktim yok ha? Otur; dinliyorum. MOZART Piyanonun bana gemitir. Bak imdi, Gznn nne getir... Kimi mi? -Beni, az daha gencini; Ve m - ok deil, yle hafiften; Gzel bir kz var yanmda ya da dost - ne dersen -Mutluyum... Derken bir mezar beliriyor, Ya da anszn ken karanlk, yle bir ey. Dinle. alar. SALIERI Bana bir eseri getirirken, yolda durup Bir meyhane kemancsn dinledin ha! Mozart, Kendine yaramyorsun sen. MOZART Beendin mi? SALIERI Ne incelik! Ne derinlik - ne cesur bir asalet! Sen bir tanrsn, Mozart; farknda deilsin, Bense farkndaym, hem de nasl. MOZART Sama! Belki de... kimbilir? Ama alktan geberiyorum, tanrlm katnda. SALIERI Birlikte yemee Altn Aslan'a gidelim-hadi. MOZART Sa ol. Ama karma haber vereyim nce: Yemee gelmeyeceimi. kar. SALIERI Szn unutma... Kaderin akn deitiremem geri- Ama bana dt grev, onu hemen durdurmalym, Yoksa hepimizin felaketi

olacak, Btn mzikilerin, mzik mezlerinin, Yalnz ben gibi vasat bir hretin olsa neyseHem, Mozart yaayp yeni doruklara trmansa Ne kar? Mzik mi geliir? Hayr asla: Yine d kaydeder, onun varisi yok ki. Peki yarar ne bize? Olsa olsa bir melek saflyla arklar serpiyor gkten, biz zavall dnyal Kullarda kanatsz bir tutku uyansn diye Uup gidiveriyor sonra... Brak usun yleyse! Ne kadar tez kanatlansa o kadar iyi. ite zehir, sora'mn lm armaan, Onsekiz yldr cebimde-hayatn sk sk Zonklayan bir yaraya, dnd yllarda, sk sk Safdil bir dmanla birlikteyken bile Kulak vermemitim eytann sesine, Oysa korkak deilim, hakszlk ta yreime ilemise de, snmse de yaama evkim. lm susuzluu ilk bastrdnda, bekledim Dndm: Neden lecek misim ki? Belki hayat Yeni, beklenmedik armaanlar sunacak; Belki o byk haz alacak kapm, ilham perileriyle yaratclk geceleri: Belki byk eserler doacak yeni bir Haydn'dan Sevineceim... nefret ettiklerimle babaayken Dndm: ola ki, daha beter bir hasm kar karma, Belki daha beter bir hakszlk gelir bama insafsz gkler katndan- o zaman biliyorum, Isora'nn deerli armaan, yaya brakmaz beni. Haklymm ite! Sonunda gerek hasmm buldum: ikinci bir Haydn hazla dolduruyor iimi! Vakteriti. Ey akn kutsal armaan, Dostluk ksesi seninle dolacak bugn! SAHNE II Bir hann zel blmesi. Bir piyano. Mozart ile Salieri bir masaya oturmulardr. SALIER1 Karamsarlk akyor stnden. MOZART Benim mi? Boversene. SALIERI

Mozart - daha nce byle dalgn grmedim seni: Birinci snf bir yemek, nefis bir arap-Susup ka atyorsun. MOZART Requiem'im... ona takld kafam. SALIERI Requiem mi? Ne zaman baladn? MOZART ey hafta oluyor. ok garip bir olay... Sylemedim miydi sana?SALIERI 44 Hayr. MOZART Dinle yleyse. hafta nce, eve gee dnmtm. Biri arayp beni sormu - her ne iinse. Btn gece dndm - Kimdi? Ne alp verecei var benimle? Ertesi gn Ayn adam ben yokken gelmi yine. Bir gn sonra olumla oynarken-ardlar: karalar giymi biri nmde eildi, Bir Requiem smarlayp kayplara kart. Hemen koyuldum ie. O gnden bu yana Karalar giyen adam bir daha grnmedi; Sevindim dorusu - Requiem bitti bitmesine De ayrlmak istemezdim ondan. Ne var ki... SALIERI MOZART Utanyorum sylemeye... SALIERI Evet neyi? MOZART Her yerde, gece gndz, o karal adam Glgem gibi izliyor beni. u anda Yanmzda oturuyor sanki. Evet? SALIERI Yeter! Ne ocuksu korkular bunlar? Beaumarchais- ' Derdi ki bana: "Azizim Salieri, Yeise kaplmak istemiyorsan: Ya Has zmden bir ampanya atr Ya da yeniden oku Figaro'yu!" MOZART Sahi, Beaumarchais; Senin dostundu zamannda, biliyorum. Tarare'ni ona adamtn-mthi bir ey; yle bir ezgi -mutluyken hep mrldannm-La la la la... Salieri, syle doru mu? Gerek mi Beaumarchais'nin birini zehirledii? SALIERI Kabna smaz neesi Kaldrmazd o tr bir hileyi. MOZART

O da bir dhi demek, Senle ben gibi. Dehayla fesat Elele gitmez. Deil mi? SALIERI yle mi sence? (Kendi kendine) imdi... Zehri Mozart'n bardana boaltr. ielim hadi. MOZART Salna, dostum:46 Bizi birletiren baa-Mozart ve Salieri'ye Uyumdan doma kardelere. ier. SALIERI Kaldrmadm kadehimi. Dur-dur bir dakika... Daha ben Dinle, Salieri, MOZART (Peetesini masaya atarak) Yeter - tamam. Piyanoya doru gider. ite bizim Requiem. (alar.) Alyor musun yoksa? SALIERI Bu gzyalarn Tatmamtm nceden: sevin ve ac kaplyor iimi, Sanki zc bir grevi tamamlamm Sanki ondurucu bir bak temizlemi kknden Yangs azm bir baca. Mozart dostum, Aldrma bu gz yalarna... Dahas, yalvarrm sana, Srdr almay u an, mzikle doldur iimi... MOZART Keke herkes bylesine alglasayd Uyumun gcn! Ama yoo nk o zaman dnya Bana msn demezdi temel gereksinimlere; Sanat zgrlnn ardna derdi herkes Biz mutlu sekin aylaklar bir avucuz iyi ki, Yarar kmseyen, kibirli gzellik keileri Di mi? -keyifsizim biraz- gidip yataym. iyi geceler sana! SALIERI iyi geceler. (Tek basnadr) Bundan byle uzun uyuyacaksn Mozart! Hakl m acaba? Deha ile fesat Elele gitmezmi gya; Dahi deilim ben... Doru deil. Buonarotti desek szgelimi; Basit bir mahalle dedikodusu muydu-yoksa Vatikan' yaratan da bir katil deil miydi?Tatan Konuk LEPORELLO: O statua gentilissima Del gran' Commendatore!.. ...Al, Padrone!

Don Giovanni SAHNE Don Juan ile Leporello DONJUAN Hava kararmadan mola verelim. Madrid'teyiz, sonunda! Yaknda bu sokaklarda gezineceim yine. apkam kalarma devirip, bym pelerine gizleyip. Ne dersin? Bir tanyan kar m beni? LEPORELLO Kolay i deil Don Juan' tanmak! Ynla benzeri dolayor ortalkta! DONJUAN Peki kim tanyabilir sence? Sahi mi? LEPORELLO Rastladmz ilk beki, Sarho kemanc, sokaktaki ingene kz-Sizin gibi pervasz bir valye belki, Kl tuttuu kolu ustalkla gizleyen. DON JUAN Tannsam da byk dert deil. Kralla karlamayaym yeter-yoksa52 l Korktuum kimse yok Madrid'te. LEPORELLO Bakn- Kral naslsa renecek yarn Don Juan'n izinsiz dndn: Ne yapacak o zaman? DON JUAN Geri yollar yine. Kafamn uurulacan hi sanmam. Devlet'e ihanetle sulanmyorum: Kral, srgne gnderirken de seviyordu beni-Yalnzca lnn ailesinden kurtarmak istedi. LEPORELLO iyi ya, siz de gveni semeliydiniz! DON JUAN Yapma, Skntdan patlyordum orada. Ne halk ama-Ne tatil beldesi! Gk desen- srf duman! Hele kadnlar! Yoo budala Leporello, leceimi bilsem, en irkin Endls kylsn Deimem orann btn dilberlerine. Bata Gzm boyadlar - derin mavi gzleri, solgun Tenleri, uysallklar - akas, farkllklaryla. krler olsun, abuk kavradm, metelik etmezler-Ruhsuz yaratklar, ta bebekler, Sra bizim dilberlerde!.. Buray tandn m? LEPORELLO Tabii- Aziz Antoin manastr, sk sk Urardnz: nasl unutabilirim ki? Korudaki atlarla uramak bana derdi, Nankr bir i, inann, siz ok daha Ho vakit geirirdiniz benden.

DON JUAN (dnceli) Zavall Inez! Yaamyor artk... Nasl severdim onu! LEPORELLO Evet, Kara gzl Inez, anmsyorum. ay Srmt- klpay syrtmtnz beladan! DON JUAN Ah o Temmuz akamlan... Garip bir biimde ekerdi beni, hznl gzleri, solgun dudaklar Sen pek gzel bulmazdn onu galiba. Ne tuhaf... Gerekten de gzel denemezdi Ona, hem de hi. Yalnz gzleri. O gzler. Ah, onun bak gibi bir bak Grmemitim daha nce. Bir de sesi, Bir hastann sesi gibi titrek ve zayf Kocas da alan, zorbann tekiymi, rendiimde i iten gemiti... Zavall Inez! LEPORELLO Ne yani? Baka kadnlar oldu ondan sonra. DONJUAN LEPORELLO Yaadmz srece daha bakalar da54 Olacak doru. Laura! DONJUAN LEPORELLO Madrid'te olduumuza gre - kim imdi? DON JUAN Hemen arayacam onu. LEPORELLO Ha yle! DONJUAN Kimse varsa- doru pencereye. LEPORELLO Size yakan da bu. Keyfimize bakalm. Unutalm lleri. Bakn, biri geliyor kardan. Bir rahip girer. RAHP Onun gelme saati. Kim var orada? Dona Anna ailesinden misiniz? LEPORELLO Yok canm, biz yrye kmtk da. DON JUAN Kim bu beklediiniz? RAHP Syleyin bize- Dona Anna tabii; Kocasnn mezar urackta. DON JUAN Dona Anna De Solva olmasn? Komutan'n kars, Kim ldrmt onu... karamyorum imdi.,

RAHP Tanr tanmaz, kan bozuun biri, Don Juan. LEPORELLO Demek yle! Don Juan'n n Manastrlar bile tutmu anlalan-Din adamlar vgler dzyor ona. Utan bilmez, RAHP Tanr msnz onu? LEPORELLO Yzn bile grmedim. Neredeymi imdi? RAHP Srgnde. LEPORELLO Tanr'ya kr. Ne kadar uzakta olsa, o kadar iyi. Hovardann gznn yana bakmayacaksn! Asacaksn! DON JUAN Ne biim kara alma LEPORELLO 5556 Susun! zellikle yle syledim... DONJUAN Demek- Komutan burada gml? RAHP : Ne yazk ki. Dul karsnn yaptrd u antn altnda yatyor; kars, her gn Gelip yas tutar, dua eder kocasnn ruhuna. DON JUAN Bir duldan beklenmez ya! Gzel kadn m bari? RAHP Kadn ekicilii ilgilendirmemen bir rahibi, Ama yalan sylemek de gnah; onun gzellii karsnda Bir aziz bile elpene durur. DONJUAN Komutan'n kskanl bouna deilmi. Dona Anna'sn kilit altnda tutard, Hibirimiz gremezdik yzn. Neler verirdim. iki ift laf edebilmek uruna onunla... RAHP Sakn, Dona Anna erkeklerle asla konumaz. DON JUAN Ya sizinle- peder? RAHP O baka: Rahibim ben. Ah, geldi ite. Dona Anna girer. DONA ANNA izin verin gireyim, sayn peder.

RAHP Derhal Senora: sizi bekliyordum. Dona Anna, rahibi izler LEPORELLO Nasl bir kadn sizce? Evet? DON JUAN Gremedim allar arasnda- yalnzca minik bir topuk . LEPORELLO Sizin iin yeterli. Hzl dgcnz, Sanatnn kaleminden ustadr, tamamlar resmi; Nereden baladnz nemli deildir: Ayak da olabilir ka da. DON JUAN Dinle, Leporello Onu tanmakta kararlym. LEPORELLO Evet- kocay kesip bier ki dulun Gzyalarn grsn. Byledir benim efendim! Utan nedir bilmez! DONJUAN Hava karard. Ay domadan, Glgeleri a bomadan Madrid'e varm oluruz. 57LEPORELLO Bir ispanyol soylusu Hrsz gibi beklesin geceyi aydan korksun! Ne boktan hayat bu! Bktm usandm, Tanrm, ne zaman kurtulacam? 58 SAHNE II Laura'nn evinde akam yemei. BRNC KONUK Hi byle kusursuz sylememitin, Laura, Parann hakkn verdin dorusu! KNC KONUK Sanat diye buna derler! NC KONUK . ; Ne glyd yorumun! LAURA Evet iyiydim, her szckte, her davranta, Kendimi esine braktm bugn, belleimin tutsa Deildi dudaklarmdan kanlar, yrektendi... BiRiNCi KONUK u anda gzlerin l l, yanaklarn Parlyor, tutku daha yerli yerinde-Durduk yerde soumasn, Laura: Hadi, bir eyler syle bize. 59 LAURA Gitarm verin.ark syler. BTN KONUKLAR Bravo! Bravo! Mthi! Olaanst!

BRNC KONUK Gzel byc, aldn kalplerimizi Yaamn tadlar denince, mzii Yalnzca ak aabilir; o da ezgidir ya... Senin somurtkan Carlos bile canland- Bak. iKiNCi KONUK Ne gzel ark! Kiminmi szleri? LAURA Don Juan'n. DON CARLOS Don Juan'n ha! LAURA Evet bir sre nce yazmt bunlar Sadk dostum benim, hercai sevgilim. DON CARLOS Rezilin biridir Don Juan tepeden trnaa, Sen de-srlsklam budalasn. LAURA Ne o, ldrdn m? araym da gr adamlarm, imdi, Uursunlar beyzade ispanyol kafan DON CARLOS (Ayaa kalkar.) ar tabii, cann istiyorsa. BiRiNCi KONUK ' Ltfen Laura- Kzmayn Don Carlos. Unuttu bir an- LAURA Juan'n delloda, hakkyla defterini durduunu' M kardeinin? Nesi aypt bunun Carlos? DON CARLOS Parlamakla aptallk ettim. LAURA Ya! Azyla sylyor. Baracaz demek. DON CARLOS Bala beni Laura- anlaana ;Bu ad huylandryor beni. LAURA Peki benim ne suum var, sorarm, O ad dilime ara sra taklyorsa? KONUKLAR fkeni kantlaman gerekmiyor, Laura, Bir ark daha syle bize. LAURA Peki, iyi geceler niyetine. Hava karard bile. Hangi ark olsun?.. Bir dakika.l (arky syler) BR AIZDAN " Nefis! Harika!

62 LAURA iyi geceler, beyler KONUKLAR iyi geceler, sevgili Laura. Konuklar giderler. Laura, Don Carlos'u durdurur. Hrn Carlos! Kal benimle! holanyorum senden; Svglerinle Juan' anmsattn bana, Dilerini gcdatnla. DON CARLOS Don Juan... Tanrnn ansl kulu, ok sevmitin onu. LAURA ok hem de. DON CARLOS Ya imdi? LAURA u anda m? Yoo iki kiiyi birden sevemem. imdi seni. DON CARLOS Sylesene Laura-ka yandasn? . LAURA On sekiz. DON CARLOS Gensin... be alt yl srer bu genlik. Bir alt yl daha erkekler r evrene; ver, okar armaana boarlar seni, Gnln elmeye alrlar serenadlarla, Gece kuytuda birbirlerini haklarlar uruna. Ama genlik bitti mi, ukura kaacak gzlerin, Kracak u gzkapaklar, u saa ak decek; htiyarladn grdklerinde- ya o zaman? LAURA O zaman ne? Neler sylyorsun? Nerden kt imdi? Hep bunlar m dyor aklna? Balkona kalm hadi. Gkyz Prl prl; hava yumuak, durgun- akam Limonla defnenin kokusunu getiriyor-, Ay, yla ykyor kopkoyu laciverdi- Beki haykryor uzaktan: 'Sakin bir gece!' Oysa ta kuzeyde bir yerde -Paris'te- Belki frtna bulutlaryla kapldr gk. Yamur yanyordur, sert bir rzgr... Bize ne? Hadi sevgili Carlos'um, emrediyorum-glmse! DON CARLOS Tatl eytan seni!

Kap vurulur. DON JUAN Laura! Gelsene! 63(arky syler) biR AIZDAN Nefis! Harika! 62 LAURA iyi geceler, beyler KONUKLAR iyi geceler, sevgili Laura. Konuklar giderler. Laura, Don Carlos'u durdurur. Hrn Carlos! Kal benimle! holanyorum senden; Svglerinle Juan' anmsattn bana, Dilerini gcdatnla. DON CARLOS Don Juan... Tanrnn ansl kulu, ok sevmitin onu. LAURA ok hem de. DON CARLOS Ya imdi? LAURA u anda m? Yoo iki kiiyi birden sevemem. imdi seni. DON CARLOS. Sylesene Laura-ka yandasn? LAURA On sekiz. DON CARLOS Gensin... be alt yl srer bu genlik. Bir alt yl daha erkekler r evrene; ver, okar armaana boarlar seni, Gnln elmeye alrlar serenadlarla, Gece kuytuda birbirlerini haklarlar uruna. Ama genlik bitti mi, ukura kaacak gzlerin, Kracak u gzkapaklar, u saa ak decek; htiyarladn grdklerinde- ya o zaman? LAURA O zaman ne? Neler sylyorsun? Nerden kt imdi? Hep bunlar m dyor aklna? Balkona kalm hadi. Gkyz Prl prl; hava yumuak, durgun- akam Limonla defnenin kokusunu getiriyor-, Ay, yla ykyor kopkoyu laciverdi- Beki haykryor uzaktan: 'Sakin bir gece!' Oysa ta kuzeyde bir yerde -Paris'te-

Belki frtna bulutlaryla kapldr gk. Yamur yayordur, sert bir rzgr... Bize ne? Hadi sevgili Carlos'um, emrediyorum-glmse! DON CARLOS Tatl eytan seni! Kap vurulur. DON JUAN Laura! Gelsene! 6366 Yerde yatan gvdeyi inceler. Yayor ha!.. Klc kalbine saplamsn, lanet, olsun! Ta dibine kadar- u gen yara da kanamyor. Soluk almyor artk. Buna ne diyeceksin? DON JUAN Belay kendi arad. LAURA Ayn hikye. Tam benim Don Juan'm: hep muzrlk peinde Ama bi sulu deil... Ne zaman geldin? DON JUAN Bu akam, gizlice -Daha affedilmedim. LAURA Madrid'e gelir gelmez Laura'y zledin ha? ok dokunakl dorusu. Yalan atma! Geerken Evi grdn, tandn, o kadar. DON JUAN Sevgili Laura, Leporello'ya sor istersen. Kent dnda kalyorum- felaket bir han... Madrid'teysem, Laura uruna. Laura'y per. LAURA Canm benim!.. Dur. bir dakika -ceset! Ceset ne olacak? Pelerinime sarp gtrrm Bir kavaa atveririm onu. LAURA ok dikkatli ol Kimse grmesin. Biraz nce Gelmedin iyi ki! Dostlarn Yemekteydiler burada -demin Gittiler, O srada gelseydin! oktandr ak msn ona? LAURA Kimi soruyorsun? Ne hakla! DON JUAN Konu bakalm- Aklna esip ka kere aldattn Srgne gnderilmi sevgilini? LAURA Ya sen, pis hovarda? DON JUAN Anlat... Neyse, sonra konuuruz bunu.

67 DON JUAN imdilik dursun. Tan aarmadanSAHNE III Komutan 'n mezar DON JUAN iler yolunda. Don Carlos'u ldrmek Bahtszlndan sonra, rahip kimliiyle Sndm bu manastrda, her gn grebiliyorum Alml dulu, buna karlk o da 68 Sanrm varlmn farknda. imdiye kadar Beylik nezaket. Yetti artk: Bugn Konumay deneyeceim onunla, Sze nasl girsem? 'Cretimi balayn'... 'Ltfen, Senora'... Amma sama! Ne geerse -iimden, onu sylerim, bir ak arks Yaratrm annda. Nerdeyse gelir. Komutan. Onsuz sklyor anladm kadaryla. Heykele bakarsan, adam bir dev! Ne omuzlar! Herkl sanki! Oysa saken Ufak tefek bir adamd rahmetli; Parmak ucunda eriemezdi u heykelin burnuna. Escorial'n arkasnda bulutuumuz gn Bana bir saldrd, klcma bir hamle, derken ivilenmi yusufuk gibi akld, Cesurdu yine de, gururlu, kararl... Ah! ite bizimki geliyor. DonaAnna girer DONA ANNA Rahip buradaym. Peder, Korkarm bldm dncelerinizi-zr dilerim. DON JUAN Asl ben zr dilemeliyim Sizden Senora. Korkarm, engelliyorum, Acnzn da vurulmasn aka. DONA ANNA Hayr, Benim acm derinlerde, sizin yannzda ancak Cennete eriebilir duacklarm-Peder, Yalvarrm sesinizle katlim bana. DON JUAN Ben... mi dua edeceim Dona Anna'yla birlikte! Ne haddime! Lekeli dudaklarm nasl mrldanr O saf dualarnz- Bana den, saygyla gzlemek Banz hafife eip. simsiyah salarnz Karbeyaz mermere dknz- o an Bir melek gizlice geliyor bu mezara. Ve ben coup kabaran yreimde Dua bulamaynca, dnyorum, ne yamanm. Buz gibi mermeri cennetin soluuyla Bylesine lnan, akn gzyalaryla Bylesine ykanan o kulun talihi... 69 DONA ANNA

Ne tuhaf eyler sylyorsunuz!70 DON JUAN Senora? DONA ANNA Unuttunuz galiba. DON JUAN Neyi? Gnahkr l buraya yakmayan Zavall bir rahip olduumu mu? DONA ANNA ey ben... Anlamamm... DON JUAN Biliyorsunuz pekl! Biliyorsunuz, DONA ANNA Neyi? DON JUAN Rahip falan olmadm- Dizlerinize kapanyorum, balayn. DONA ANNA Tanrm, bala! Kalkn, yalvarrm... Kimsiniz? DON JUAN Uursuz bir tutkunun umutsuz kurban. DONA ANNA Tanrm! stelik mezar banda ediyorsunuz bu szleri! Gidin burdan. DON JUAN Bir dakikanz alacam. Dona Anna. DONA ANNA Ya bir gelen olursa! DON JUAN Kaplar kapand. Bir dakikack! DONA ANNA Peki- ne istiyorsunuz benden? DON JUAN Brakn da leyim .: u an dizlerinizin dibinde- brakn da Kutsal saydnz topraa karmasn topram, -tede yataym -kapdaki kemerin altnda-Geerken. naslsa tama deer usul admlarnz Giysini?, belki, bu soylu mezara geldiinizde Salarnz dkp yas tutmaya. DONA ANNA Delisini?, siz! DON JUAN

lm dilemek mi delilik, Dona Anna? Deli olsaydm, yaama tutunmay dilerdim, Akn merhemini srmek iin yreinize; Deli olsaydm, pencerenizin altnda beklerdim Gecelerce, seranaddan uyku girmezdi gznze;.. Deli olsaydm, nnze atardm kendimi-Gizlenip sessizce ac ekmezdim... . . '72 DONA ANNA Sessizce dediiniz Bu mu? DON JUAN nann, Dona Anna, yazgnn oyununa kp geldim snamdan- yoksa renemeyecektiniz ackl srrm. DONA ANNA oktandr k msnz bana? DON JUAN oktan m. yenilerde mi-Bilemem. Ama bu ak balad balyal Geen her arm deerini rendim, Mutluluk denenin anlamn da. DONA ANNA Gz-kara birisiniz... Gidin. DON JUAN Gz -kafa m? DONA ANNA Korkuyorum. Sylediklerinizden. DON JUAN Susarm yleyse: ltfen kovmayn Sizi grmekten baka mutluluk tanmayan. Byk umutlar beslemiyorum, hibir ey istemiyorum, ama ille de yaayacaksam Grmeliyim sizi. - DONA ANNA Gidin-yeri deil buras Bu tr konumalarn. Evime gelin Yarn akam. Sz verin, saygl olacaksnz, Bekleyeceim sizi; ok erken gelmeyin. Kapm alan pek yok da Dul kalalberi... DON JUAN Aziz Dona Anna! Dilerim, cmert Tanr yreinize su serper, Sizin u zavall yree serptiiniz gibi. DONA ANNA Hadi artk. DON JUAN Bir dakikack daha -yalvarrm.

Anlalan Ben gideceim... dua etmeyecek kadar Kart kafam uar szlerinizle; Nicedir, nicedir unutmutum bunlar-Yarn, bekleyeceim sizi. DON JUAN Olamaz, inanamam, Bahtm birden yzme glecek ha!.. Yarn sizi greceim: Hem de gizlisiz saklsz, Baka bir yerde! 7374 DONA ANNA Yarn, yarn evet, Adnz neydi? DON JUAN Diego de Calvado. DONA ANNA Grrz, Don Diego. kar. DON JUAN Leporello! Leporello girer, LEPORELLO Buyurun efendim? DON JUAN Ah sevgili Leporello! Kabma samyorum! 'Yarn akam' Yarn, LeporeJlo! 'ok erken gelmeyin... Git. hazrlan hadi... LEPORELLO Demek Dona Anna'yla konutunuz? O gnlnz ald... siz onu kutsadnz? DON JUAN Hayr Leporello -bir ar aldm! Dn-ondan bir ar! LEPORELLO ar ha! Dul deil mi! Hepsi birbirinin ei. DON JUAN Ah mutluluk! akmak geliyor iimden, dnyay kucaklamak! LEPORELLO Peki, Komutan ne diyecek bu ie? DON JUAN Kskanr m sence? Hi sanmam; lnce durulmutur delimenlii, LEPORELLO O kadarn bilemem: heykeline bakn. DON JUAN Ne varm?: LEPORELLO Sanki fkeyle szyor sizi. DON JUAN

Git de rica et, Leporello, Yarn akam bana bir urasn-Yani Dona Anna'ya. LEPORELLO Heykele rica m! Niyeymi o? DON JUAN Laf olsun diye deil herhalde-76 Sor bakalm, yarn akam gelebilir miymi Dona Anna'nn evine -ama ok erken olmasn-Nbet tutabilir miymi kapnn dnda? LEPORELLO Dikkat edin bence! DoN JUAN Sen git sor. Kimle akalatgnza. LEPORELLO ey ben... DON JUAN Hadisene. LEPORELLO Ey kusursuz, grkemli heykel, size Naizane soruyor efendim Don Juan, Gelebilir miydiniz... Yoo dm kopuyor! DON JUAN dlek! Azck beklesene... LEPORELLO Yoo olmaz imdi soracam. Efendim Don Juan, gelebilir misiniz diyor Yarn akam dul einizin evine, Ayrca dikilip kapnn nnde... falan... Heykel, bayla evet der. DON JUAN Ne oluyor? LEPORELLO Sonumuz geldi! DON JUAN Bir ey mi var? LEPORELLO (Ban sallayarak) DON JUAN Neden sallyorsun bam? ey... heykel! LEPORELLO DON JUAN Heykel sallad da! Sersem! LEPORELLO Siz konusanz onunla.

DON JUAN Beni izle, tabansz. (Heykele bakarak) Sayn Komutanm, yarn akam buyurunuz Dul einizin evine orada olacam Kapnn dnda nbet tutar msnz? Geleceksiniz, deil mi? (Heykel, yine ban sallar.) Ban sallyor bu heykel! 77LEPORELLO DON JUAN Grdnz... Tyelim! 78 SAHNE IV Dona Atina'nn evinde bir oda. Don Juan ile Dona Anna girerler. DONAANNA Sizi arlamaya hazrm. Don Diego; Ama korkarm, bir dulun kasvetli konumas Skacak sizi. Yas atamadm; Nisan gibi Yalarla glckler iice. Neden susuyorsunuz? DON JUAN Sevinten dilim baland sanrm; Dona Anna'yla babaaym, burada. Talihli lnn mezarnda deil Sizi ilk grm bu, diz kmemi olarak Mermerden einizin nnde. DONA ANNA Demek kskanlk Mezarda da brakmyor kocamn peini, Don Diego? DON JUAN Kskanmak bana dmez. Onu siz setiniz. 79 Hayr,80 Don Alvaro'ya annem verdi beni. Zengin bir adamd Alvaro. DON JUAN Ayrca talihli! Bombo hazineler am bir tanrann nne. Bu yzden de Cennet keyfi sryor hl! Ah tik ben grseydim sizi ne byk zevkle nm, servetimi, her eyimi sererdim Ayaklarnza, tatl bir bak uruna; Bam stne olurdu kutsal emriniz, Bir bakta okurdum esintilerinizi. Hepsini nceden sezerdim, yeter ki Kesintisiz, byl bir an olsun yaamnz... Ama Ne yazk ki, tam tersiymi yazgm! DONAANNA Susun ltfen; gnah iliyorum Dn Diego, Szlerinizi dinlemekle asla

sevemem sizi. Bir dul, lene kadar sadk kalmal eine. Bilseydiniz, nasl severdi beni Alvaro! Yoo, Alvaro olsa, kulan tkard kukusuz Bir kadnn ak itiraflarna Karsnn lmnden sonra: sonuna kadar Bal kalrd evlilik yeminine. DON JUAN Ac ektirmeyin bana Kocanzdan sz ederek, Dona Anna. Yeterince ektirdiniz zaten, bu cezay Kendim isledim belki de. DONA ANNA Nasl olur? Sizin kutsal balarnz yok anlalan; drst Bir ak besliyorsunuz bana. Cennet katnda DON JUAN Size kar drst m! Hey Tanrm! Beni kandrdnz dnemiyorum- Ne tuhaf.Don Diego; DONA ANNA . Yanl m DON JUAN Bir ey diyemem. DONA ANNA Ama aklamnz istiyorum, DON JUAN Hayr, yapamam. DONA ANNA isteime boyun emek bu mu! Ne demitiniz? Klem olacaktnz szmona! Kzdryorsunuz beni. Diego aklayn; Neler evirdiniz arkamdan? DON JUAN Syleseydim, lnceye kadar benden nefret ederdiniz. DONA ANNA Etmeyeceim Hemen, u an balayacam sizi bilmem Gerekiyor nk. 81 82 DON JUAN - . Ama bylesine kara. lmcl bir srr renmemeniz bence en iyisi. DONA ANNA Ac ektiriyorsunuz bana. Kara ve lmcl bir sr m? Neymi o? Ne Zararnz dokunabilir bana? Sizi tanmam Dmanlarn da yok... Bir kii dnda: Kocam ldren adam. DON JUAN (Kendi kendine)

att aydnlanma an! (Dona Anna ya) Syleyin bana: u zavall, bahtsz Don Juan Herhalde tanyordunuz onu? DONA ANNA Yzn hi grmedim. DON JUAN Kin mi besliyorsunuz ona? DONA ANNA Tanr bilir ya, Don Diego. sanrm Unutturmaya alyorsunuz sorumu..Emrediyorum. DON JUAN u anda karnza ksayd... DONA ANNA Hanerimi ekip Saplardm hainin yreine. ekin hanerinizi hadi Yreim emrinizde. DONA ANNA Don Diego! DON JUAN . Don Juan'm ben. Kocanz ldrdm evet, hi De piman deilim. Neler duyuyorum? DONA ANNA Yalan sylyorsunuz. DON JUAN DONA ANNA Olamaz, hayr, hayr! DON JUAN Ben Don Juan'm ve size am. DONA ANNA (Yere ylr) ey... Bam dnyor... Neredeyim? DON JUAN Dona Anna! Neyiniz var? Kalkn toparlann Don Diego Kleniz, ayaklarnza kapanyor bakn.DONA ANNA (Bitkin bir sesle) Can dmanndnz benim Elimden aldnz.., Brakn beni ltfen! neyim varsa DON JUAN Esiz yaratk! Bedelini demeye hazrm: urada Dizlerinin dibindeyken ver kararn Senin iin yaayaym m, leyim mi... DONA ANNA Bu, Don Juan ite. DON JUAN

Don Juan' size. hi kukusuz, acmasz Bir canavar olarak tantmlar Dona Anna. Belki, hepten yalan deildir dedikleri; Belki, zorlanp yorgun dm bir vicdanda Ktlk ar basar az da olsa. Uzun bir sre, rnek bir meziydim Sefahat'in: Ah, Dona Anna. sizi greliberi iliklerime kadar deitim size duyduum akla Erdeme ak oldum ve neden sonra Titreyen dizlerimle eiliyorum nnde. DONA ANNA Don Juan'n gzel konutuu bilinir; ayrca Hnzr bir ayartcym. duyduum kadaryla. Amansz bir apknm eytann ta kendisi. Ka zavall kadn drdnz anza? DON JUAN ' imdiye kadar hibirini sevmedim ki. DONA ANNA Sevdii ilk kadn mym sizce? Bende yeni bir kurban aramyor mu? Yani Don Juan'n DON JUAN . - Aklmdan sizi kandrmak geseydi, Aka kar mydm karnza, hele siz Adm duymaya katlanamazken? Bu mu hile? DONA ANNA Kim tanr sizi - kimbilir?.. Ne cesaretle Geldiniz buraya? Biri tana lm kesin. DON JUAN lm ne ki? Sizinle geecek tatl bir saate Yksnmeden verirdim mrm. DONAANNA Her eyi Gze almsnz nasl kacaksnz grnmeden? DON JUAN (Onun ellerim perek) Demek zavall Don Juan'n yaam umrunuzda! Demek Dona Anna'nn kutsal ruhu, kin Filan beslemiyor bana? Keke besleyebilseydim! Ayrlmalyz artk.86 Bilemem: DON JUAN Bir daha ne zaman buluuruz? DONAANNA DON JUAN Yarn m desek? DONA ANNA Nerede? DON JUAN Bu evde DONAANNA Yufka yrekliyim, ok hem. DON JUAN

Bir af pc. DONA ANNA Buradan gitmeniz gerek. DON JUAN yle serin, souk birpck.. DONA ANNA Naslda steliyorsunuz! Peki, peki. Kapy alan kim?.. Saklan, Don Juan. DON JUAN Elveda sevgilim. kar, koarak geri dner. Ah! DONAANNA O da ne? Ah!.. Komutann heykeli girer. Dona Anna baylr. HEYKEL arnza uyup geldim. DON JUAN . Tanrm, ban eksik etme stmzden! HEYKEL Tiril tiril titriyor Don Juan. Rahat brak onu. Her ey bitti. 87 DON JUAN Yoo geldiinize sevindim. HEYKEL Elini ver bana. DON JUAN Ta el. nasl da kenetleniyor avucuma! Brak beni, koyver brak elimi... lyorum Sonum geldi Ah Dona Anna! Don Juan ile Heykel, belirsizlie gmlrler.Veba Srasnda len Wilson 'un tragedyas Veba Kenti'den Bir sokak, Bardaklarla tepeleme dolu bir sofra. Kadnl erkekli ienler kalabal. DELKANLI imdi, hepimizin tand birini anmak iin kalkyorum ayaa, soylu Efendim, O ki kvrak zeks, nkleleriyle, akacl, derin gzlemleriyle (Canevinden vururdu bizi) Nasl enlendirirdi soframz, imdilerde En parlak aydnlara ken karanln Konuumuz Veba'nn. kovard yreklerden. Daha iki gn nce, yklerine alk tutarken Olur mu bu elenti srasnda Jackson' anmamak! iskemlesi urackta Bombo duruyor, dnmesini bekliyor sanki, Cokun haz adamnn, oysa o Yeraltnn souk dnyasnda yatyor imdi... Bundan byle parlak szleri, llerin

Toprana seslense de, oumuz saz daha, Gerek yok karalar balamamza; yleyse nlayan kadehlerle, neeyle, Hep birlikte ielim ansna Aramzdaym gibi. ENLN EFENDS ilk len oydu iimizden. Hayr, sessizce ielim ansna. DELKANLI Peki yleyse, sessizce! Sessizce kadeh kaldrrlar 91ENLN EFENDS Sesin, sevgili Mary, sizin trklerin Yabanl kusursuzluunu iletiyor bize; Bir ark syle, hznl, usul olsun, sonra . enlie doru ko. doludizgin, Dlerden gnlk dnyaya geercesine, MARY (arksn syler) Bu lkede bir zamanlar Ne verimliymi toprak; O gnlerde Pazarlar Dolarm kutsal tapnak; Kalabalk dersliklerde Geilmezmi cvltdan, Parldarm tarlalarda ilek orak, ilek trpan. imdiyse bombo kilise; Dersliklere yok urayan; Karanlk koru pssz; Rzgra savrulmu rn; Kl olmu yaplar gibi uursuz sokaklar, tek tek; Her ey sessiz, her ey suskun Obur tabutu saymazsak Omuzlarda, hep ller; Ya salarn lklar; Huzur iinde yatsnlar Bunu ok grmesin Tanr. Kalmyor ki gmecek yer; Gnn taze lleri Saflar sklatryor rktlm sr gibi. . Baharda, kara topraa Gen yata girmekse yazgm Unutma, tek sevincimdin. Bir zamanlarki sevgilim, Yaknma gelme n'olur,

Dokunma Jenny'ne sakn, pme l dudaklar,Beni uurla uzaktan. Sonra ek git buralardan;Arayan snak bulur, Bakarsn ektiin ac Zaman getike azalr. Ama Veba biter bitmez Bul mezarmn yerini; Cennetin kaplarnda Tutacak szn Jenny. ENLN EFENDS Teekkrler Mary, bu ackl ark iin! Anlalan, ok eskiden yoklam Veba Sizin ilin dan - tepesini, bugn O yaban cennette alayan rmaklardan Ac at sesleri ykselir olmu; Cesuru ve gzeli alp gtren O yldan kalan tek silik an. u yaln, Ac-tatl trklerde... Bu ezgi Yree iliyor dpedz- baka hibir ey Bylesine aulayamaz bir enlii! MARY Keke kimseler duynasayd sesimi Yoksul evimdeki ana -babamdan baka! 93Baylrlard Mary'ciin arklarna; Seslin, sanki bizim eikten eriiyor imdi-0 kzn sesi ok daha tatlyd; saf Bir yrein sesi... LOuISA Modas gemi bir trk! Ama baz safdiller gnmzde de, ar duyarl Kadnn ya dkmesine, gelsin desteksiz vgler! Kz, yal gzlerini dayanlmaz sanyor Besbelli -ama tam u anda Glmek gelseydi aklna, glckler saard. Walsingham. ili kuzey dilberlerini vyor ya-Bir at tutturuyor hemen. Nefret ediyorum u sar isko, salarndan! ENLN EFENDS Durun! Bir dakika-Tekerlek sesleri duyuyorum. Bir Zenci'nin srd, ceset yl bir araba geer. Louise - baylm ha - Konumasn duyan, erkek ruhlu sanrd onu. Sertler, uysallardan daha zayf oluyor anlalan, Rezil korkunun yuvas da tutkulu yreklerde! Mary, yzne biraz su serp onun. MARY Gel tasamn, utancmn kardei, yle yaslan gsme. LOuISA (aylarak) Kara yzl, ak gzl bir ifrit Arabadan el etti bana. cesetler ststeydi, Dili, tylerimi rpetti... Bir d myd? l arabas gerekten geti mi? DELKANLI Kendine gel, Louisa!

Her ne kadar yalnz bizimse de bu sokak. lmn trpanndan kap sndmz, Kaygszca yeyip itiimiz - o araba geecek Ne zaman isterse, brakacaz gesin! Hadi Walsingham, kavgalara son vermek adna. Ayrca kadn -baylmalarna- bir ark, n'olur! yle gr, canl bir ark syle ltfen, Mzmz isko hzn yetti artk-Gmbr gmbr bir Baks arks olsun Fkrsn kadehlerin kpnden. ENLN EFENDS O arklar bilmem; Veba'y kutlayan bir ark syleyeceim-Dn yazdm, ayrldmzda. Uyakl yazmaya can atyordum nedense, Daha nce tadmadm bir duygu! Dinleyin: arkya nasl uygun dyor bouk sesim. BiR AIZDAN Veba'y kutlayan bir ark ha! Dinleyelim! Veba'y kutlayan ark! Aferin! ENLN EFENDS (arky syler) Koca K bir davranp da stmze savurursa ilkel silahlarn, tipi, kar, buz- Onu enlikle esrik karlarz. 9596 Ordusuyla kara Ece vnyor gndz gece, ald llerden gelip aka... Ne gelir elden yakarmaktan baka? ; Dnsn Veba kapmzdan, K da umut kessin bizden! Hep ielim, kadehlerimiz kalksn Kesin egemenliine Veba'nn. Kekre, yrtc bir tad var Kztnda dmanlar, Uurum, sularn kara fkesi, Kasrga, Veba'nn keskin kokusu. Bizleri sindiren neyse lmlsn diye diye, Bir kavrayabilsek onun zn- ;; Sevinci buluruz, lmszl! Gelsin Veba'ya vgler-Gzdana kim aldrr! Hep ielim, tasn kadehlerimiz, Ttsn buusuyla Gl gzeli Kz! ihtiyar bir rahip girer. len deil kfr bu! Tanr'dan korkmazlar! Ne hakla bozarsnz lmn yayd sessizlii enlikle, arklarla! Yaknlarn yitirenlerin, sapsar Yzleri atlar arasnda Tanr'ya yakarrken ben- ! Mezarln huzurunu karyor

grlt-patrtnz, Sarslyor kefensiz llere serpilen toprak! Dualaryla kutsamasayd ihtiyarlar o koskoca Toplu mezar, bir eytan srs gelmi derdim, Yakalam bir kafirin ruhunu, ta derinine itmi kara topran, alayl kahkahalarla. SESLER Ne ustaca anlatyor bize cehennemi! Yoluna ihtiyar, yoluna hadi! RAHP Kesin, yalvarrm, Bizim iin can veren Isa adna; Dnn bu gnah yolundan, bir gn Kavumay umuyorsanz cennette yaknlarnza-Evlerinize daln! ENLN EFENDS Evlerimiz ok gaml-Genlik neeyi sever oysa! RAHP, Ey Walsingham... hafta nce pmtn annenin cesedinin At yakarak kapanmtn stne... Cennette gzya dkmyor diyemezsin Olunun dzenledii bu kfr enliine, lgnca arklarla ykselen sesine, ekileri arasnda inanmlarn? . Gel benimle! ENLN EFENDS Neden son vereceksin ki lenimize? Seninle gelemem: beni burada tutan, Umutsuzluk, gemiin korkun anlar, Yasa-tanmazlmn bilinci, Ve evimin karanlndan duyduum rk-Ele gememi nazlarn zgnl, u pleri (Tanr balasn) o yitik Ama o gzel yaratn... Hayr, anamn ruhu Beni kprdatamaz yerimden -ok ge-aran sesini duyuyorum, beni kurtulua... Sana teekkr borluyum... Gle gle, ihtiyar; Ardndan gelecek varsa, lanet olsun ona! SESLER Aferin, bravo soylu Efendimize! Bak Peder, vaaz buna derler. Yoluna! Matilda'nn aziz ruhu aryor seni! ENLN EFENDS (Kalkarak) Andi bakalm, u buruuk elini kaldrp O suskun adn, sonsuza kadar, yatt yerde Kalacana! Keke gizleyebilseydim BU gsteriyi onun lmsz gzlerinden Beni saf, gururlu, zgr sanrd, cenneti Bulurdu kollarmda... Neyim ben imdi? Sen ey n kutsal ocuu, gryorum, tahtn Dknlmn ulaamayaca telerde KADIN SES lgn m ne! lm karsn sayklyor! ENLN EFENDS Peder, Tanr akna, brak beni!

RAHP Yce Tanr, balasn seni Elveda olum. Rahip kar. len srmektedir. enliin Efendisi, derin dncelere dalmtr NOTLAR 100 Sayfa 13: Pinti valye. Bitirili tarihi: 23 Ekim 1830. Sayfa 37: Mozart ve Salieri. Bitirili tarihi: 26 Ekim 1830. Sayfa 45: alteri: "Kabna smaz neesi kaldrmazd/0 tr bir hile" Sevil Berberi ile Figaro'nun Dn'nn yaratcs-nn siyasal yaam ok karmakt. Louis XV ve Louis XVI'ya gizli hizmetlerde bulundu. Devrim srasnda, Ulu-sal Gvenlik rgt adna alt. Srekli saf degite- rerek cann kurtard. Sayfa 47: Salieri: "... Buonarotti..." Michelangelo'nun "armba-Gcrili"i yaratrken, daha gereki olabilme adna modelini ldrd yolundaki sylentiye bir gnderme. Sayfa 49: Tatan Konuk. Bitirili tarihi: 4 Kasm 1830 Sayfa 60: Birinci Konuk: "Yaamn tadlar denince, mzii/Yalnzca ak aabilir: o da ezgidir ya..." Pukin'in, 1828'de. Polon-yal piyanist Szymanowska'nn bir albmne yazd dizeler. Sayfa 72: Don Juan: "oktan m, yenilerde mi/Bilemem..." F.F. Seeley, Don Juan'n bu szlerinin, Dona Anna'yla geen sahne boyunca syledii en iten szler olduunu belirtiyor. "O ana kadar sylediklerinden ok daha inandrc; bir yalnla varma abas. Sayfa 89: Veba Srasnda len. Pukin, Wilson'dan yapt eviriyi Kasm 1830'da tamamlamt. Sayfa 99: "Rahip, keder iinde uzaklar." Wilson'un zgn metni 90 dize daha sryor, sonunda Walsingham, fahie Ma-ry'ye yle sesleniyor: "... dingin, bilinli bir ruhla/And iiyorum, seveceim seni!" Pukin'in zgn merinde yap- t deiiklikler, kendi yorumlarn getirmek amacn ta-EDEBYAT OYUN Kk Tragedyalar Aleksandr Pukinindekiler Ac Bir ngr / Tomris Uyar 9 Pinti valye 13 Mozart ve Salieri 37 Tatan Konuk 53 Veba Srasnda len 95 Notlar 107

nACI BR NGR // l 799'da Moskova'da, soylu bir ailenin olu olarak dnyaya gelmi Aleksandr Sergeyevi Pukin. On iki yana kadar zel renim grdkten sonra yalnzca soylu ailelerin yetenekli ocuklarna ak bir okula gitmi. Ksacas, o dnemin en elverili koullarnda yetimi. Yaamnn sonuna kadar bu inisiz-ksz izginin, bu rahatn srp gitmemesi iin bir neden yok. Gelgeldim Pukin'de de btn has sanatlarda grdmz, aklamasn yapmada glk ektiimiz o garip "huzursuzluk" varm ki, gen yandan balayarak yaad toplumdaki aksaklklar, nelerin deitirilmesi gerektii stne kafa yormu. Kendisi belli bir rgte girmese de, devrimci, zgrlk iirleriyle ann ilerici kesimini derinden etkilemi ve (elbette) ar ynetiminin sakncal bulduu bir aydn olarak Rusya'nn gneyinde alm soluu. Pukin'in "Kk Tragedyalar"n Ingilizceye eviren Antony Wood,* nsznde yle diyor: "Ruslarn gznde Pukin bir tansktr. (...) O gnden bu yana salam ats hi sallanmayan, ada bir rencinin, bir ofrn, bir yazarn ya da bir mhendisin ayn kolaylkla benimsedii bir dile son biimini vermitir. Romantik sanatla amz duyarl arasnda kurulmu kusursuz bir denge; yaznsal' destekleyecek sonsuz bir biem eitlilii; en sradan gndelik konumay srekli 'Mozart ve, Salieri'yi evirirken. Rimsky - Korsakov'un hu yapla dayal librettosunun (1898) Franszca evirisiyle. Kay Borcnvsky'nin Almanca evirisinden de (Rodam, 1985) yararlanmaya altm. T. U. l lolarak iirle besleyen ve bylelikle nerdeyse gnlk yaam iir katna ykselten ycelten bir dil." Pukin, Rus dilinin atsn hemen her dalda verdii rnlerle kurmu: Trajik ve komik, ykl uzun iirler, ksa iirler, iir kalbnda masallar ve bir roman: uzun ve ksa ykler; metinler, mektuplar, eletiriler, tarih yazlar... Kk Tragedyalar, yazarn tiyatro sanatna zgn bir katks saylyor. Bu oyunlar, yaamnn en verimli ay srasnda yazm Pukin; stelik okurlarnn ve kendisinin iirden ok dzyazya nem verdii bir dnemde. Bu oyunlarn Pukin'in temel zelliklerinin hemen hepsini yanstt, yaygn bir kan. Mozart ve Salieri, airin yaarken sahneye konan tek oyunu. (Pinti valye, lm stne gsterimden kaldrlm.) Tatan Konuk'sa, bu drt oyun arasnda, yazarn yaad srede yaymlanmam tek yapt olma zelliini tayor. Pukin'in, ingiliz tiyatro geleneinin byk lde etkisi altnda kald

grlyor. Boris Godunov tarihsel tragedyasyla lkesinin tiyatrosuna Shakespeare geleneini yerletirmeyi uman Pukin, 1829 ylnda Barry Conwall'un Dramatik Sahneler adl yaptn okuyunca arplyor ve yllardr biriktirdii malzemeyi ilemenin yntemini bulduuna inanyor. Yaptn ad nce "Dramatik Aratrmalar" olarak dnlm; Pukin'e gre bu oyunlar, "dramatik taslaklar, dramatik almalar"... Edebiyat tarihisi Mirsky, "dramatik anlar bunlar," diyor, "hem de yle lmcl anlar ki 'sonra'lar nemsiz kalyor," (...) "iirsel younlatrma ynteminin tiyatroya uygulanmas". Pukin iirinden en yetkin rnekleri, Salieri'nin iki monologuyla, Pinti valye'deki Baron'un monologunda bulabiliyoruz. Tragedyalar, 1830 gznde, yazarn kolera salgn knca kapand yeni maliknesinde Boldino, Nizhny, Novgorod gzaltnda geirdii bir ksknlk dneminde yazlm. Onlar Trkeye evirirken, nce seilen kahramanlar ve Pukin'in yaamn dndm, aralarndaki ortak zellikleri saptamaya altm. Yazar da ka- tarsak, btn bu kahramanlar, kiisel zelliklerinden tr, yaadklar toplumun genel-geer deer llerine, ahlak anlayna ters den kiiler; belki ele o yzden kiisel tragedyalarn "gerekletirmek" zorunda kalyorlar. rnekse: Mozart, dhilerin ktlk yapamayaca inancn tadndan-, Don Juan, evresindeki herkesi kandracak o kvrak zekya sahip olmasna karn son anda ak szl davranmay setiinden; Albert, pinti bir babaya ruh cmert-liiyle kar kan bir oul olduundan; enliin Efendisi, dinsel baskya boyun emeyecek bir ahlak anlayn savunduundan. Bu saptama, onlar konutururken nasl bir Trke kullanacam konusunda yol gsterdi. Pukin'in "bask esi" olarak grd kahramanlar, olduka adal bir dille konutular ama umarm Pukin gibi bir dil ustasnn yaptndaki dil-btnln zedelemeyecek lde Mozart, Don Juan, Albert, enliin Efendisi ise Trke konuurken resmi olmayan gndelik bir dil setiler. Bylelikle en azndan yazarn amacna, yani iirsel dille gnlk konumay badatrma ilkesine bal kalm oldum, oyun dilinin "hafif bir yapaylk"tan bir iirsellik kazanaca ilkesine de. Bu ilkelere bal kaldm iin, zellikle ll-uyakl blmlerde ok zorlandm. nk Trkede zengin uyaklar, kullanla kullanla, bir arm yaratmayacak kadar beyliklemi, bir iir tad yaratamayacak kadar yoksullamalard, ister istemez yanm-uyaklara arlk verdim; yapaylkla doall dengelemeye altm. Bu yapttaki btn oyunlar bir tr dello'ya dayal, Sovyet air Anna Akhmatova, 1958'de yaymlanan bir yazsnda Tatan Konuk'taki zyaam elere dikkati ekmi. Veba ile kolera koutluunu dnrsek, Pukin'in

bu oyunlarda zyaamn bolca kullandn varsayabiliriz. F.F. Seeley, yle bir yorum getiriyor-. "O dnemde Pukin evliliin eiindeyken bir cden korkmaktadr: Kendisi o ana kadar Don Juan roln stlenmitir, ama bundan byle Don Alvaro rolne girmek, yani gen ve gzel karsnn onurunu, onun deneyimsizliine ve karsna kabilecek Don Juanlara12 kar savunmak zorundadr. Kars Natalya, tpk Dona Anna gibi, annesinin isteiyle sevmedii bir erkekle evlenmitir. "Bu tragedyada kendini cezalandrmaktadr Pukin." Gerek yaamda yapt gibi. Bir ngr bu, ac bir ngr, I937'de ar'n bir komplosu sonucu, karsnn onurunu korumak adna ldrlen Pukin, bir gn ldrleceini mi seziyordu, yoksa delloda ldrlebilir kiiliklerin yaamlarn drstlk, cesaret ve atakla dayandranlarn yazglarn paylamak myd istei? Shakespeare'in kahramanlar gibi farkl "bir tek zaaflarndan tr tragedyalarna srklenen kiiler bulmayacaksnz bu yaptta. Yazarlar gibi onlarn da tek zaaflar ortak: Erdemleri. Mozart'n "Don Juan" operasn da dnrsek... Bu ac ngr amza kadar uzanmyor mu? . TOMRISUYA'R Pinti valyeSAHNE i Bir kulenin ii. Alberl ile Ivan. ALBERT Bugnk Turnuvaya katlmalym, Ne pahasna olursa olsun. Miferim, Ivan. Delinmi Ivan, miferi ona uzatr. iyice. Nasl takarm bunu imdi? Yeni bir tane gerek. Lanet Delorges! 1VAN Ama siz Bunu dettiniz ona! Atndan bir savurdunuz, Btn gn yar-l yatt-sonra da Kendini toparlayamad bir daha. ALBERT Yine de miferi sapasalam; Venedik ii gsl de hasar grmedi; Gsne gelince, orada bir syrk yok-Bir yenisini almak zorunda deil. Neden miferin yknden kurtarmadm ki onu? istesem ekiverirdim bandan, utandm Dk'n, soylu hanmlarn huzurunda. Lanet Delorges!Keke beynimi delseydi mzrayla. stelik Giysi de bulmam gerek. Geen arda, valyeler ipee kadifeye brnmken, yalnz ben Zrhmla boy gsterdim Dk'n len sofrasnda. Bilmiyordum, ylesine geldim demitim. Peki imdi ne diyeceim? Ah u yoksulluk! Nasl eziyor insann iini! - O anda,

Delorges'in kunt mzra miferimi deldiinde Ve ben bam plak, dnp mahmuzladmda Emir'im kasrga gibi dp peine Onu atndan savurduunda yirmi adm teye Yeri ptrdnde ona; btn soylu hanmlar Ayn anda yerlerinden frladlar ya, dn Clothilda bile tutamad lna, yzn rtt; ,: Btn borazanlar atama alk tutarken-Neydi bu cesur davrann altnda yatan acaba, Byle mthi g grlm ey deildi canm! Oysa Delinen bir mifere duyulan fkeydi - o kadarckt O iri vglere yol aan; pintilikti... Benimki gibi bir babayla ayn at altndaysan, Pislik bulayor ister istemez. Nasl zavall Emir? [VAN Aksyor hl. Binilecek durumda deil. ALBERT Ne yapalm., peki. O doru at almak zorundaym. Fazla etmez. IVAN Fazla m etmez? Meteliimiz yok ki! ALBERT Bizim hayrsz Salamon ne diyor bu ie? IVAN Gvence gstermezsek be kuru vermezmi artk. ALBERT Gvence ha! Hay aksi, gvence nerde? IVAN Ben de yle dedim kendisine. ALBERT IVAN Ve-? Kemkm etti ite. - ALBERT Babam onun kadar zengin, syledin mi Bir gn o mirasn bana kalacan? - IVAN Syledim tabii. ALBERT Ne dedi peki? IVAN Kemkm etti yine. ALBERT Hey tanrlar! IVAN Gelip grecekmi sizinle18 ALBERT Bak bu fena haber deil. Alkoyann onu - fidye demek zorunda kalr. Kap tklatlr. -Kim o? Bezirgan girer . BEZRGAN Hizmetkrnz efendim. ALBERT Sevgili dostum benim!

Kahrolas Bezirgan - Saygdeer byk Salamon-Gir ltfen; nedir u kulama alnan-Verilen sze gvenmiyormusun gya? BEZRGAN Soylu valye, inann, nasl isterdim... Ama areler kesik. Nereden bulurum o paray? valyelere hizmet Zaten bkt belimi. Hibiri demiyor. Diyecektim ki ilk taksiti alabilseydim, belki... ALBERT Soyguncu! param olsa, yzne bakar mydm hi? : inad bir yana brak, Salamon; kar u altnlar. Say yz altn da Adamlara aratmayaym stn. BEZRGAN Keke o kadar olsayd cebimde! Yz altn ha! ALBERT Baksana-Eski dostlar nasl eli bo dndrrsn? BEZRGAN inann ki... ALBERT Kes. Demek gvence istiyorsun? Ne gibi bir gvence verebilirim sana-Domuz derisi mi? Rehin verilecek eyim olsa oktan vermitim zaten. eref szm, valye sz yetmiyor mu sana, kpek? BEZRGAN ' Sznz, sayn efendim, siz saken, ok deerli: Felemenk hazinesini aan byl bir anahtar. Ama benim gibilerin eline tututurduunuzda, (Tanr esirgesin) lecek olsanz- o sz Denizde yitmi bir sandn anahtar kadar Yarar iime yarasa yarasa. ALBERT Babamdan fazla yaamayacak mym yani! BEZRGAN Kimbilir Kim hesaplayabilir mrn? Bugn krpe tomurcuktur, yarn topraa karr. ihtiyar omuzlarda tanr mezarna. Baron zinde bir adam: Tanrnn izniyle On yl da yaar daha, yirmi, belki de otuz. ALBERT Sama! Otuz yl sonra ben ellime basarm, Bezirgan20 O zaman - ne yapaym ki paray? BEZRGAN Para m?-. Her yata ie yarar para:

Gen adam, evik bir uak arar onda, Drt dnp buyruklarn yerine getirecek; Ihtiyarsa, sadk bir dost bulur onda . Ve gznn bebei gibi kollar. ALBERT Babama gre ne dost ne de uaktr o, Efendisidir -Doulu bir kle gibi hizmetindedir,Zincirli bir kpek gibi. Batakta debelenir, Ate yakmaz, kuru ekmekle su o kadar; Gece uyku girmez gzne, dolanr, havlar- Ml ml uyuyansa, altndr. Yeter ama! Bir gn ben olacam o altnn efendisi: O gn uyku girmeyecek altnn gzne. BEZRGAN Evet, oras doru, Baron'un cenazesinde, kukusuz, para akacak Gzyandan ok. Dilerim cmert Tanr sizi Bir an nce kavutursun hak ettiiniz mirasa. ALBERT BEZRGAN Bence siz imdilik... ALBERT :Amin! imdilik ne? BEZRGAN Bir are dndm de ALBERT are mi? BEZRGAN Yal bir eczac tanrm;- ' Yoksul bir Yahudi... ALBERT Tefeci yani Senin gibi-ola ki daha namuslu, ha? BEZRGAN Hayr efendim, ihtiyar Tovy'nin ii baka iksirler... Mthi etkili hepsi. ALBERT BEZRGAN Bir bardak suya damla -ne rengi var ne tad-Ne karn asrisi, ne bulant... lp gidiyorsunuz. ALBERT Kaak zehirci desene! BEZRGAN ALBERT Ne demek bu? altn yerine, bilmemka ie Zehirle mi borlandryorsun beni?22 BEZRGAN Gln isterseniz. Ama dndm de Belki gn dolmutur Baron'un...

ALBERT Neler duyuyorum? Bir babay z olu zehirlesin ha! Ne cesaret... van, tut unu! Bezirgan kpek-Ylan Bezirgan! u diree astracam seni! BEZRGAN aka etmitim, balayn! ALBERT Ivan, bir ip getir hadi! BEZRGAN akayd- aka gerekten! Size para getirmitim. ALBERT Defol, gzm grmesin seni! Bezirgan kar Babamn para hrs-: Bak neler at bama! u alak Bezirgan, Ne cesaretle... Bir bardak arap getir, Elim kolum tutmuyor... Ivan, nasl da gerekli o para: Ko ardndan, al gel u altnlar! abuk hokkam ver. O dolandrcya Bir senet yazaym. Gzme grnmesin bir daha. Kalle... Altnlar da zehir kokacak tpk Atasndan kalan gmler gibi... arap istemitim! IVAN Damlas kalmad. Ya ispanya'dan ALBERT Gnderilen armaan? IVAN :. Dn gece hasta nalbanta Vermitik dibinde kalan. ALBERT Sahi... Su getir yleyse Rezillik! Kararm verdim, Dk'e kacam Hakkm arayacam: onun zoruyla, babam Bir oula yarar bir yaam sunacak bana, Mahzendeki fareye yaraan deil.SAHNE Bir mahzen BARON Gen bir hovardann nasl ii giderse Bir yosmayla bulumann ncesinde Ya da el-dememi bir kzcazla, ben de Saatlerce bekledim seyredeceim u an 24 Gzden uzak, mahzenimde, demir kasalarm. krler olsun! Altnc kasaya, bugn, Ki henz tepeleme dolmad, bir avu Daha atacam yeni altnlarmdan. Az gibi geliyor, ama servet dediin Azar azar birikir: Okumutum, bir zaman arn biri, avu avu. toprak ylsn buyurmu Da, ok gemeden bir tepe ykseltmi ban, ' Anlalan, gz zevkini okuyormu arn Oradan bakmas kl adrlar giymi vadiye. Telal gemilerle kpr kpr denize. Ben de avu avu tadm bu mahzene Topladm vergiyi, burada ykselttim tepemi-Ve bakyorum zengin lkeme. Ne kald Buyruuma

girmeyen, demir penemin altna?. Canm ekerse, saraylar ykselir bir anda: Orman perileri dans eder esiz bahelerimde; ilham perileri gzme girme yarndadr Deha, cayar zgrlnden, buyruumdadr, Namus ile durmak bilmeyen emek, bzlp keye, dllendirilmeyi beklerler. Bir slmla Kana bulanm su, rkeke sokularak yanma, Elimi yalayacak, gzlerime bakacak. Gnlmden geeni sezmek iin, bir ipucu yeter. Benim buyruumda hepsi, bense hibirinin; Hrslar oktan atm: barm kendimle; Gcm biliyorum - bu da yetiyor bana... Altnlarna bakar. Az gibi geliyor... insan kayglar denince-Gzyalar, ihanetler, lanetler, yakarlar-neyin Ar bedeli olabilir bu? Dulun biri u eski ispanyol altnyla borcunu dedi bugn... Yllar nceki hali gzlerimin nnde, Penceremin altna dizst kp gn boyu Alamt, eteklerinde yavrusu. Yamur yamt bir ara, kesildi, yine balad-Bizimki kprdamad bile yerinden; istesem kovdurturdum, ama her naslsa Kocasnn bir borcu olduu iime dodu, O yzden hapse tklmak istemiyordu. Bu altn- aylak bir serseriden. O herif Nasl ele geirebilir bunu? alarak tabii, Issz bir yolda gece soygunu, ormanda... Burada birikmi u servet uruna Dklen onca ya; ter ve kan Fkracak olsayd toprak altndan- ikinci Tufan'la ben de boulurdum Srvermez mahzenlerimin dibinde. Vakit tamam. Kasalardan birini amaya davranr. Ne zaman altnlarmn nnde durup 25Bir kasa aacak olsam ter basar byle... sanmam- . Korku olsun nedeni (kimden korkacam? , Klcm dayanmda: bu sadk yardmcm Altnmn hesabn vermeye hazr) - Benliim Adsz duygularla sarslr... Hekimler ' , ldrmekten haz duyduunu sylyor kimilerinin ; Anahtar kilide sokup, haneri saplayann Duyduklar bu olsa gerek diyorum: hem sevin Hem dehet, ikisi iice. Kasay aar. Dnya cenneti burada ite! : Kasaya birka avu altn atar. Bundan byle, Yeter ihtiyar, dnyay arnladn, yeter. Verdiin hizmet, insanlar hrslar doyurmak adna. Burada egemenlik ve huzur uykusuna dalacaksn. Cennetteki tanrlara zg o uykuya... Bugn bayram: mumlar dikilecek bir bir

Alan her dopdolu kasann nnde, Ben de seyre duracam ltl servetimi. Mumlan yakar, kasalar birer birer amaya balar. ite krallm nmde... Gz kamatrc! Gc tartlmaz bir lke, ve benim buyruumda; . Mutluluum, erefim anm benim! Krallm... Gelgeldim kim -benden sonra- Sahip olacak btn bunlara? Kim olacak, olum! ' : : : Olum dediim bir baltaya sap olmam budala. .: Serserilerle gnn gn eden olum! Gzlerimi yumduum an -u lekesiz, saf Kemerlerden girecek, evresinde . .. O a gzl asalaklar ordusuyla-u anahtarlar alacak cansz bedenimden, Her kasay anda kahkahalar atacak, Delik, atlas ceplerden dklecek altnlarm; O, ineyip geecek hazinelerimi, Toz-topra kutsal yala svayacak... Ne hakk var? Bu serveti ansa m borluyum ben Zar sallayp adam ten bir kumarbaz gibi? Kim hesaplayabilir, ekilen yoksunluklar, Bastrlm tutkular, onca lp bime, Onca uyank gn, uykusuz gece karl, altnmn Kaa patladn bana? Yoksa olum, tutkudan Habersiz mi sayacak yosun tutmu yreimi, Vicdann iliimi hi kemirmediini, vicdan ki Yree geirir sivri penelerini, vicdan arlmayan konuktur, istenmeyen arkada, Zorba alacakl-geceyi karartan, kahredip mezar ly skp alan o cadlar cads... Hi mi?.. Ey! Sen, servetinin yolu. Aclardan geen, gel de gr kanla kazanlm u iler acs, bo serveti. Elimden gelseydi Deerbilmez gzlerden gzlerdim bu mahzeni. Kalkacak gcm olsayd mezardan, keke dnp Buraya, kasaya oturtulmu nbeti bir ruh olup insanlardan koruyabilseydim onu imdiki gibi. 27SAHNE II l l Dkn atosu. Albert; Dk ALBERT Sefaletin utanc, sayn efendim, Yakam brakmyor uzun sredir, inann Yoksa huzurunuza kmazdm asla. 28 DK Biliyorum, doru sylyorsun: soylu bir valye Babasn sulayacak kadar alalmazd Konu can alc olmasa. Kayglanma sakn; bu konuma sr kalacak, Benle babann vicdan arasnda. arttm kendisini. Ne ok olmu grmeyeli! Dedemin en yakn dostlarndand.

ocukken atna bindirirdi beni Koca miferini de bama tutard Dev bir an gibi. Pencereden dar bakar u gelen o mu? ALBERT Evet. sayn efendimiz. DK eri ge. arrm seni. Albert. kar. Baron odaya girer. Baron, ok sevindim sizi byle salkl grdme. BARON Ne mutlu, elim ayam tutuyor da Buyruunuza uyabiliyorum hl. DK Ne kadar oldu sahi Grmeyeli? Beni anmsyor musunuz? BARON Anlarda u anki kadar canl yznz, Ne yaman ocuktunuz efendim. Dedeniz Dk: 'Philip' Derdi bana: (hep Philip diye seslenirdi) 'Yirmi yl sonra, senle ben iki bunak olacaz u ocuun yannda'. Siz... DK Gelin tazeleyelim; Dostluumuzu. Sarayma uzak kaldnz. BARON ihtiyarladm, sayn efendini: ne yerim Olabilir saraylarda? Siz gensiniz, sevdiiniz Turnuvalar, lenler bana gre deil. Ama Tanr'nn emriyle sava karsa, szlayan Kemiklerimle yine atlarm ata, u titrek kol Urunuza kl ekecek gc bulur. DK Yurtseverliinizi, Baron, yakndan biliyoruz; Dedemle dosttunuz; babam, ok sayard sizi, Benim gzmde hep cesur, gerek bir valyesiniz-Geelim yle. ocuklarnz var m? BARON Sadece bir oul. DK Peki neden hi grmedim yzn? Saraym Size uygun olmasa da - ya ve konumu gerei Tpatp uygun ona. BARON Olum dnyadan kaar; Vahidir, huysuz bir yaps vardr. Yaban geyii gibi ormanda dolanr.

DK Bu tr zgrln Yarar dokunmaz olunuza. Eitimden gemeli: Saray elenceleri, lenler, danslar. Onu bana gnderin.- ayrca konumuna Uygun bir yaam salayn... Kalarnz attnz, yol yorgunluu galiba. BARON Yorgunluk deil efendim; utan bu. Olumdan sz etmeye zorluyorsunuz beni. Bilmenizi asla istemediim bir konu Olum sizin ltfunuza layk deil, lordum, ilginize de: genliini heba ediyor, Gnah batanda... DK ok yalnz kalm; genlere Aylaklk da yaramaz, yalnzlk da. Bize gnderin: ok gemez, unutacaktr Toplum d alkanlklarn. BARON Sylemek zorundaym, efendimiz, balayn-Aslnda katlamyorum dediklerinize... DK BARON ihtiyar, kalkyor izninizle... DK renmeliyim nce. , Neden peki?- Nedenleri BARON DK BARON Ar bir su... Sdm olumdan. Ne oldu da? DK Ne yapt bu oul? BARON Efendimiz, yalvarrm... 31DK Utanyor musunuz ondan? ok garip- BARON Dorusu evet, efendim. DK Ne yaptn syleyin bana. Beni BARON DK ldrmek istedi

Sizi ldrmek ha! Mahkemede hesabn verir Bu akl almaz alakln. BARON Soylu efendim- Delil sunacak deilim, apak olsa da lmemi istedii - apak kalktysa da. Beni... DK Sizine? BARON Beni soymaya!' Albert odaya dalar ALBERT Yalan sylyorsunuz efendim! DK (Albert'e dnerek) Ne cesaretle? BARON Buradasn ha! Ne cesaret... bir babayla byle konumak! Yalan sylyormuum! Hem de Efendimizin huzurunda! valye deil miyim ben? ALBERT BARON Sen yalancsn dpedz! Yldrm ilk defa dyor Bamza sanki! Adil Tanr - hakemimiz kl olacak. Eldivenini frlatr; olu, hemen alr yerden. ALBERT Teekkr ederim verdiin ilk armaana. DK Bakyorum ki Zavall ihtiyar babann dello arsn Kabul ediyor oul! Byle bir dnemde dk olmak! lgn - seni kan kaynayan kaplan! (Oula) Ver o eldiveni bana. Eldiveni Albert'in elinden alr. ALBERT (bir kede kendi bana) Korkun. 3334 DK Ne derine sapland penelerin! Vahi hayvan Defol! Bir daha da huzuruma kma sakn Ben arncaya kadar. AJbert kar. Yazklar olsun sana ihtiyar.

BARON Balayn efendim... Dizlerim titriyor... Dizlerim Duramyorum... Tkanyorum... Anahtarlarm! Anahtarlarm nerede?.. DK ld! Ne kt bir dnem!Ne kt bir yrek! Mozart ve SalieriSAHNE Bir oda SALIERI :Yeryznde adalet yoktur derler, Ahrette de olmayacak adalet: Kolayca zdm basit bir ses dizgesi. Sanat akyla domuum, ocukken Asil org sesini duyduumda, Haz yalar boanrd gzmden. Kk yata reddettim kof zevkleri; Mzie uzak ilerden tiksindim, Kmsedim hepsini, elimin tersiyle ittim. Yalnzca mzie verdim kendimi. Geri zordu ilk atlan admlar, ilk yol tekdzeydi, Ama manleri amay baardm. Zenaat Sanat antnn kaidesi belledim. Usta olarak yetitirdim kendimi, kupkuru Uysal bir hner kattm parmaklarma, Kulama amazlk; sesi ldren, mzii Kadavra gibi kesip bien. Ahengimi Cebire vurdum. Ve neden sonra, Teoriyi avucumun iine alnca, Yaratma hazzna braktm benliimi Besteler yapmaya baladm; gizlice, Zaferi hayal etmedim. Nice zaman, 3738 Hcremin sessizliine kapandktan sonra iki gn, a susuz, belki daha fazla ilhamn ac-tatl leninden pay alp Yaktm eserimi, ftursuzca baktm Dncelerimin, yarattm seslerin Bir bir duman halkalarnda eriyiine. Ama bundan ne kar? Dev sanat Gluck Bize o yepyeni, srlarn atnda da, Btn bildiklerimi byle silmemi miydim, Sevdiim, gnlden inandm ne varsa? Onun gsterdii yoldan gitmemi miydim, Yolda rastlat birinin izdii yne Gz kapal atlan bir yolcu tezliiyle? evk ykl, ylmak bilmez bir alma hrsyla nemsiz saylamayacak bir yer edindim Sanatn ebediliinde. hret yzme gld; Grdm, insanlarn kalpleri ahenk iindeydi Yarattklarmla. Mutluluu tattm; Emeimi, baarm, zaferimi kutladm Huzurla - baarsn ann da Mziin asilliinde birletiim dostlarn. Kskanlk nedir bilmedim -asla!- Iphigenia'nn Al blmn ilk dinlediimde, Piccini Parisli kulaklar ehliletirdiinde. , Gzn kin brm, ezilip toza belenmi Can ekien bir ylan - kim diyebilir bunlar Marur ve hr ruhlu Salieri'ye? Hi kimse!.. Gelgr ben sylyorum imdi Nasl kskanyorum - nasl. Tanrm! Nerde adalet, eer kutsal yetenek, lmsz deha, bunca didinmeyi, klelii Mkafatlandrmyorsa - tam tersine Uar bir serserinin beyninde yeeriyorsa Sorarm nerde adalet? Ah Mozart. Mozart! Mozart, girer.

MOZART Grdn beni ha! Th! aka yapacaktm-artacaktm seni. SALIERI Buradaydn demek... MOZART Yaa, Sana bir ey gsterecektim; yolda Bir handan geiyordum, bir keman sesi duydum... Bu kadar garip ses duymamsndr Salieri- Kr bir meyhane kemancsndan "Voi che sapete!" ne dersin Mthi! Kendimi tutamadm, getirdim onu Elendirsin seni hneriyle. Gel ieri! Kemanyla ihtiyar bir kr girer Mozart'tan bir ey alsana. ihtiyar, Don Giovanni'den bir arya alar. Mozart, glmekten krlmaktadr. 39 SALIERI Nasl glebiliyorsun byle? MOZART Sen nasl glmeyebiliyorsun? tlahi Salieri! SALIERI Asla: iren bir ressam bozuntusunun bana Raphael'den bir Madonna yutturmaya kalkmasna,Dante'nin kemiklerini szlatan taklitilerin"! arlatanlklarna nasl glmezsem. Hadi yoluna ihtiyar. MOZART Dur bir dakika - sununla salma i. ihtiyar kar. Bugn havanda deilsin anlalan, Salieri. N'apalm. Baka zaman urarm. SALIERI Ne getirmitin bana? MOZART nemli deil canm. Geen gece uykusuzluk Yakam brakmad yine, bir eyler geldi aklma, uraya iziktirdim. Dnceni soracaktm... Galiba bana ayracak vaktin yok. SALIERI mrsn Mozart! Benim-Sana ayracak vaktim yok ha? Otur; dinliyorum. MOZART Piyanonun bana gemitir. Bak imdi,

Gznn nne getir... Kimi mi? -Beni, az daha gencini; Ve m - ok deil, yle hafiften; Gzel bir kz var yanmda ya da dost - ne dersen -Mutluyum... Derken bir mezar beliriyor, Ya da anszn ken karanlk, yle bir ey. Dinle. alar. SALIERI Bana bir eseri getirirken, yolda durup Bir meyhane kemancsn dinledin ha! Mozart, Kendine yaramyorsun sen. MOZART Beendin mi? SALIERI Ne incelik! Ne derinlik - ne cesur bir asalet! Sen bir tanrsn, Mozart; farknda deilsin, Bense farkndaym, hem de nasl. MOZART Sama! Belki de... kimbilir? Ama alktan geberiyorum, tanrlm katnda. SALIERI Birlikte yemee Altn Aslan'a gidelim-hadi. MOZART Sa ol. Ama karma haber vereyim nce: Yemee gelmeyeceimi. kar. SALIERI Szn unutma... Kaderin akn deitiremem geri- Ama bana dt grev, onu hemen durdurmalym, Yoksa hepimizin felaketi olacak, Btn mzikilerin, mzik mezlerinin, Yalnz ben gibi vasat bir hretin olsa neyseHem, Mozart yaayp yeni doruklara trmansa Ne kar? Mzik mi geliir? Hayr asla: Yine d kaydeder, onun varisi yok ki. Peki yarar ne bize? Olsa olsa bir melek saflyla arklar serpiyor gkten, biz zavall dnyal Kullarda kanatsz bir tutku uyansn diye Uup gidiveriyor sonra... Brak usun yleyse! Ne kadar tez kanatlansa o kadar iyi. ite zehir, sora'mn lm armaan, Onsekiz yldr cebimde-hayatn sk sk Zonklayan bir yaraya, dnd yllarda, sk sk Safdil bir dmanla birlikteyken bile

Kulak vermemitim eytann sesine, Oysa korkak deilim, hakszlk ta yreime ilemise de, snmse de yaama evkim. lm susuzluu ilk bastrdnda, bekledim Dndm: Neden lecek misim ki? Belki hayat Yeni, beklenmedik armaanlar sunacak; Belki o byk haz alacak kapm, ilham perileriyle yaratclk geceleri: Belki byk eserler doacak yeni bir Haydn'dan Sevineceim... nefret ettiklerimle babaayken Dndm: ola ki, daha beter bir hasm kar karma, Belki daha beter bir hakszlk gelir bama insafsz gkler katndan- o zaman biliyorum, Isora'nn deerli armaan, yaya brakmaz beni. Haklymm ite! Sonunda gerek hasmm buldum: ikinci bir Haydn hazla dolduruyor iimi! Vakteriti. Ey akn kutsal armaan, Dostluk ksesi seninle dolacak bugn! SAHNE II Bir hann zel blmesi. Bir piyano. Mozart ile Salieri bir masaya oturmulardr. SALIER1 Karamsarlk akyor stnden. MOZART Benim mi? Boversene. SALIERI Mozart - daha nce byle dalgn grmedim seni: Birinci snf bir yemek, nefis bir arap-Susup ka atyorsun. MOZART Requiem'im... ona takld kafam. SALIERI Requiem mi? Ne zaman baladn? MOZART ey hafta oluyor. ok garip bir olay... Sylemedim miydi sana?SALIERI 44 Hayr. MOZART Dinle yleyse. hafta nce, eve gee dnmtm. Biri arayp beni sormu - her ne iinse. Btn gece dndm - Kimdi? Ne alp verecei var benimle? Ertesi

gn Ayn adam ben yokken gelmi yine. Bir gn sonra olumla oynarken-ardlar: karalar giymi biri nmde eildi, Bir Requiem smarlayp kayplara kart. Hemen koyuldum ie. O gnden bu yana Karalar giyen adam bir daha grnmedi; Sevindim dorusu - Requiem bitti bitmesine De ayrlmak istemezdim ondan. Ne var ki... SALIERI MOZART Utanyorum sylemeye... SALIERI Evet neyi? MOZART Her yerde, gece gndz, o karal adam Glgem gibi izliyor beni. u anda Yanmzda oturuyor sanki. Evet? SALIERI Yeter! Ne ocuksu korkular bunlar? Beaumarchais- ' Derdi ki bana: "Azizim Salieri, Yeise kaplmak istemiyorsan: Ya Has zmden bir ampanya atr Ya da yeniden oku Figaro'yu!" MOZART Sahi, Beaumarchais; Senin dostundu zamannda, biliyorum. Tarare'ni ona adamtn-mthi bir ey; yle bir ezgi -mutluyken hep mrldannm-La la la la... Salieri, syle doru mu? Gerek mi Beaumarchais'nin birini zehirledii? SALIERI Kabna smaz neesi Kaldrmazd o tr bir hileyi. MOZART O da bir dhi demek, Senle ben gibi. Dehayla fesat Elele gitmez. Deil mi? SALIERI yle mi sence? (Kendi kendine) imdi... Zehri Mozart'n bardana boaltr. ielim hadi. MOZART Salna, dostum:46 Bizi birletiren baa-Mozart ve Salieri'ye Uyumdan doma kardelere. ier. SALIERI Kaldrmadm kadehimi. Dur-dur bir dakika... Daha ben Dinle, Salieri, MOZART (Peetesini masaya atarak)

Yeter - tamam. Piyanoya doru gider. ite bizim Requiem. (alar.) Alyor musun yoksa? SALIERI Bu gzyalarn Tatmamtm nceden: sevin ve ac kaplyor iimi, Sanki zc bir grevi tamamlamm Sanki ondurucu bir bak temizlemi kknden Yangs azm bir baca. Mozart dostum, Aldrma bu gz yalarna... Dahas, yalvarrm sana, Srdr almay u an, mzikle doldur iimi... MOZART Keke herkes bylesine alglasayd Uyumun gcn! Am