REPUBLIKA E SHQIPRIS

MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SPORTIT

KORNIZA KURRIKULARE E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR T

REPUBLIKS S SHQIPRIS

TIRAN, 2014

2

MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SPORTIT

Kshilli redaktues:

Prof. Asc. Dr. Pllumb Karameta, Kshilltar i Ministrit, MAS

Dr. Gerti Janaqi, Drejtor i prgjithshm, IZHA

Prof. Asc. Dr. Sotir Rrapo, Drejtor i Drejtoris s Kurrikuls dhe Kualifikimit, IZHA

Astrit Dautaj, Prgjegjs i Sektorit t Kurrikuls, IZHA

Redaktori gjuhsor:

Erida Koleci

Shtypshkronja

ISBN

3

Vendimi

4

Fjala e Ministrit

Nxnsve, msuesve, prindrve dhe qytetarve tanJam me fat, q, n emr t Ministris s Arsimit dhe Sportit, t paraqes Kornizn e re

Kurrikulare pr arsimin parauniversitar, rezultat i puns s prkushtuar t specialisteve dhe tspecialistve nga komuniteti shqiptar i arsimit, n Shqipri dhe n Kosov. Publikimi i ktijdokumenti paraqet arritje t rndsishme; njherazi, me t fillon reforma n kt sektor tsistemit ton arsimor.

Korniza Kurrikulare paraqet hap t madh cilsor n arsim. Ajo bazohet n vizionin eMAS-it pr ndrtimin e shoqris demokratike shqiptare. Qllimi pr t cilin ajo investohet,sht suksesi i t gjith nxnseve dhe nxnsve tan. Korniza ka shfrytzuar t dhnat ehulumtimeve dhe t praktikave t mira ndrkombtare, m t fundit, n fushn e arsimit dhet nxnies. Prandaj, nxnset dhe nxnsit tan, n vitet q do t vijn, do t ken nprdorim nj kurrikul bashkkohore, q do t jetsoj kalimin nga kurrikula q synonprvetsimin e prmbajtjeve lndore n nj kurrikul q krijon kushte dhe mbshtet zhvillimine kompetencave.

Ky dokument ky kurrikular, i pasur dhe i larmishm, prqendrohet n nxniet q iprshtaten s ardhmes, duke siguruar zhvillimin e njohurive t reja dhe t kompetencave,nxnie q jan thelbsore pr karrierat akademike t gjeneratave t reja dhe pr jett e tyre nshoqri.

Kurrikula e re v theksin n eksplorimin dhe n kuptimin e prmasave t ndryshme, tjets s prditshme. Ajo nxit lidhjet midis t nxnit n shkoll dhe jets s vrtet. Kjo do tbj q t rejat dhe t rinjt tan t jen n gjendje t zhvillojn kompetenca t nivelit t lartn shkolln e reformuar e cila u prshtatet nevojave dhe interesave t tyre.

Kurrikula e re paraqet sfida q jan t arritshme. Ajo do t'ju lejoj ju, msuese dhemsues, t prdorni me efikasitet ekspertizn tuaj. Un ju bj thirrje t punoni n ekipin tuajt shkolls dhe t krijoni kushtet q do nxnse dhe nxns t ndjek itinerarin e saj/e tijarsimor dhe t prmbush potencialin vetjak.

Edhe prindrit kan rol t rndsishm n kt proces. Ata, sikundr kan br nvite, do t sigurojn mbshtetje pr fmijt e tyre, duke u dhn do gj t nevojshme q tken sukses n shkoll.

S fundi, un do t doja tju falnderoj t gjithve pr angazhimin tuaj dhe ju nxis tnjihni nga afr prbrsit e pakets kurrikulare q zhvillojn orientimet themelore dheobjektivat kryesor t Kornizs Kurrikulare. Duke br kt, ju do ti prgatisni t rejat dhe trinjt tan, qytetart e s nesrmes, t kontribuojn n zhvillimin dhe begatimin e Shqiprisson t shtrenjt.

Faleminderit pr mirkuptimin dhe prkushtimin tuaj!E di se mund t mbshtetem n bashkpunimin tuaj, pr t prballur sfidn e

prgatitjes s gjeneratave t reja si qytetar t shoqris s dijes.

Sinqerisht juaja,

Lindita Nikolla

5

PRMBAJTJA

Vendimi......................................................................................................................................3

Fjala e Ministrit..........................................................................................................................4

Hyrje ..........................................................................................................................................7

Nevojat pr ndryshime kurrikulare ............................................................................................9

1 Roli dhe funksioni i Kornizs Kurrikulare .......................................................................11

1.1 Qllimet e arsimit parauniversitar .............................................................................11

2 Kompetencat kye pr nxnien gjat gjith jets .............................................................13

2.1 Prshkrimi i kompetencave kye nprmjet rezultateve t t nxnit ........................15

2.1.1 Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit ....................................................15

2.1.2 Kompetenca e t menduarit ...................................................................................16

2.1.3 Kompetenca e t msuarit pr t nxn .................................................................17

2.1.4 Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin ................................................18

2.1.5 Kompetenca personale...........................................................................................19

2.1.6 Kompetenca qytetare .............................................................................................20

2.1.7 Kompetenca digjitale .............................................................................................20

3 Parimet e prgjithshme t zhvillimit t kurrikuls............................................................22

4 Nivelet e arsimit parauniversitar, shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhevlersimin e procesit msimor-edukativ n shkoll.................................................................25

4.1 Struktura e arsimit parauniversitar. Veorit e niveleve arsimore dhe ndikimi i tyren kurrikul ............................................................................................................................26

4.1.1 Arsimi parashkollor.................................................................................................26

4.1.2 Klasa prgatitore....................................................................................................27

4.1.3 Arsimi fillor (Klasa I-V)........................................................................................27

4.1.4 Arsimi i mesm i ult.........................................................................................27

4.1.5 Arsimi i mesm i lart..........................................................................................28

4.2 Shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhe vlersimin e procesitmsimor dhe edukativ n shkoll .........................................................................................29

4.2.1 Shkalla prgatitore: Edukimi n fmijrin e hershme ............................................30

4.2.2 Shkalla e par: Prvetsim i bazave pr njohje .....................................................31

4.2.3 Shkalla e dyt: Prforcim i bazave dhe zhvillim ...................................................32

4.2.4 Shkalla e tret: Zhvillim i mtejshm i bazave dhe orientim ................................32

4.2.5 Shkalla e katrt: Prforcim i arritjeve dhe orientim n karrier ............................33

4.2.6 Shkalla e pest: Zhvillim themelor i prgjithshm dhe profesional ......................33

6

4.2.7 Shkalla gjasht: Konsolidim i arritjeve dhe specializim .......................................34

5 Fushat e t nxnit dhe lndt msimore..........................................................................35

5.1 Gjuht dhe komunikimi.............................................................................................35

5.2 Matematik................................................................................................................36

5.3 Shkencat e natyrs.....................................................................................................37

5.4 Shoqria dhe mjedisi .................................................................................................38

5.5 Arte............................................................................................................................39

5.6 Edukim fizik, sporte dhe shndet ..............................................................................40

5.7 Teknologji dhe TIK...................................................................................................41

5.8 Shprndarja e kohs msimore pr fushat e t nxnit ...............................................42

6 Msimdhnia dhe t nxnit efektiv...................................................................................44

7 Vlersimi ..........................................................................................................................46

7.1 Kuptimi pr vlersimin. Parimet themelore ..............................................................46

7.2 Llojet e vlersimit......................................................................................................47

7.2.1 Vlersimi i brendshm...........................................................................................47

7.2.2 Vlersimi i jashtm................................................................................................48

8 Dokumentet kurrikulare....................................................................................................50

8.1 Kurrikula brtham ...................................................................................................50

8.2 Plani msimor dhe programet sipas lndve .............................................................51

8.3 Udhzuesit kurrikular ..............................................................................................52

Fjalorth i terminologjis kurrikulare ........................................................................................53

Referenca .................................................................................................................................59

7

Hyrje

Kurrikula kuptohet si nj sistem i prbr nga disa elemente me synime arsimore q, t

lidhura mes tyre, mundsojn t orientohet dhe t funksionoj sistemi arsimor, nprmjet

planeve arsimore dhe administrative. Kurrikula bazohet n realitete historike, shoqrore,

gjuhsore, politike, fetare, gjeografike dhe kulturore t nj vendi. Me an t saj sigurohet

arsimimi cilsor dhe i barabart pr do pjestar t shoqris, pavarsisht nga prkatsia

etnike, seksi, pozita shoqrore dhe ndryshime t tjera.

N kurrikul, ndr t tjera, prcaktohet se far duhet t din dhe far duhet t jen n

gjendje t bjn si duhet nxnsit, cilat vlera dhe qndrime duhen kultivuar, si duhen aftsuar

ata pr bashkjetes e toleranc, si mund t japin ndihmes n mnyr aktive pr mirqenien

shoqrore dhe vetjake etj.

Me ndryshimet q ndodhin n shoqri, shfaqen nevoja t reja, marrdhnie t reja n

shoqri dhe n tregun e puns, risi teknologjike, aspirata t reja njerzore, strategji t reja pr

zhvillim etj. Ktyre ndryshimeve, arsimi duhet tu prgjigjet me ritme t shpejta, me

zhvillime t brendshme sasiore e cilsore, pr t mundsuar njohuri t reja, shkathtsi, vlera

dhe qndrime t prshtatshme, sistematike, koherente dhe n zhvillim t prhershm.

N kto kushte, nevoja pr ndryshime kurrikulare q synojn kompetencat, rishfaqet

gjithnj e m shpesh si domosdoshmri n fushn e politikave arsimore dhe praktikn

shkollore, ndaj prbn thelbin e reformave arsimore, n prgjithsi dhe atyre kurrikulare, n

veanti.

N morin e ndryshimeve t shumta e t shpejta, sasiore e cilsore n t gjitha fushat

e jets, vendi yn aktualisht po kristalizon edhe prmbajtjen e reforms kurrikulare, si nj

ndr drejtimet kryesore t ksaj reforme.

Reforma jon kurrikulare merr parasysh:

nevojat, zhvillimet e sotme dhe qllimet e sistemit arsimor, t shpallura n dokumentet e

ndryshme t politikave arsimore;

traditn e sistemit ton arsimor q sht baz pr vazhdimin e reforms;

nevojn pr rritjen e cilsis s arsimit dhe trajnimit;

8

nevojn pr t garantuar mundsi t barabarta pr arsimim dhe trajnim cilsor pr t

gjith;

hapjen e sistemit arsimor ndaj bots.

9

Nevojat pr ndryshime kurrikulare

Ndryshimet q kan ndodhur, t para edhe n kontekstin shkollor, kushtzojn edhe drejtimet

kryesore t zhvillimeve arsimore, n prgjithsi dhe ndryshimet kurrikulare, n veanti.

Ndrtimi i shoqris s dijes

Sot, dija konsiderohet kapitali m i rndsishm pr t gjeneruar ide t reja dhe pr t arritur

mirqenie. Ritmet e shtimit t saj jan shum t shpejta. Shkolla mundson mbrritjen vetm

tek nj pjes e vogl e informacionit, ndaj ajo duhet ti ndihmoj t rinjt dhe t rejat q

krahas kompetencave t prgjithshme pr jet dhe pun, t zhvillojn edhe kompetencat e

duhura pr qasjen ndaj informacionit dhe prpunimin e tij n mnyr t pavarur.

Pr shkolln ton ka shum rndsi t prcaktoj se mbi far baze do t zgjidhet prmbajtja

e asaj q duhet t msohet, si do t przgjidhet ajo q sht e rndsishme nga bota e madhe e

informacionit, por dhe si do t realizohet strukturimi i njohurive, shkathtsive, qndrimeve

dhe vlerave pr nj qllim t caktuar. Aftsia pr t dalluar dijet e domosdoshme pr shkolln

krkon vazhdimisht qndrime kritike ndaj ktyre dijeve.

Nga ana tjetr, shkolla duhet ti drejtoj nxnsit drejt zhvillimit t aftsive pr t zgjidhur

problemet dhe situatat praktike.

Rrugt e mnyrat me t cilat njerzit sot i qasen informacionit dhe shrbimeve ndryshojn

vazhdimisht. Pr kt arsye, t gjitha moshat kan nevoj t pajisen me kompetenca t reja q

i ndihmojn t zotrojn botn e sotme digjitale.

Integrimi n epokn digjitale

Shoqria e dijes po zhvillohet gradualisht n nj epok t re digjitale, mjaft sfiduese. Pr tu

integruar n nj ekonomi digjitale, nxnsve u nevojiten kompetenca digjitale. Sistemi

arsimor duhet t synoj alfabetizmin digjital, n mnyr q t arrij shkalln e alfabetizmit t

plot funksional. Njohurit dhe shkathtsit digjitale nuk mjaftojn pr t krijuar personalitete

komplekse pr epokn digjitale, sepse forcn kryesore t bots digjitale e prbjn njerzit

dhe vlerat themelore q ata shfaqin.

Rritja e ndrvarsis dhe e lvizshmris

10

Ndrvarsia dhe lvizshmria, gjithnj e n rritje, jan br tipare dalluese t kohs s sotme.

T gjitha vendet sot jan gjithnj e m t ndrvarura n fushn e komunikimit, t kapitalit, t

arsimit, t kulturs, t migrimit, t stilit t jetess etj. Zhvillimet e reja n tregun e puns

krkojn sigurimin e parakushteve pr lvizje dhe konkurenc t suksesshme t t rinjve n

tregun vendor dhe ndrkombtar. T rinjt duhet t jen n gjendje tu prshtaten

ndryshimeve t shpejta dhe t paparashikuara, si: kriza ekonomike dhe financiare, prhapja e

smundjeve ngjitse, konfliktet e vazhdueshme etj.

Ndrvarsia dhe lvizshmria sfidojn edhe arsimin, nga i cili krkohen ndryshime t shpejta

n prgjigje t ktyre krkesave.

Ndryshimet n konceptimet pr procesin e t nxnit

Konceptimet bashkkohore pr procesin e t nxnit theksojn rolin aktiv t nxnsve n

zhvillimin e njohurive t reja dhe t kompetencave. Nxnsit duhet t jen veprimtar aktiv

n procesin e ndrtimit, zbatimit dhe vlersimit t tyre. Vetm kshtu, njohurit, shkathtsit,

vlerat dhe qndrimet do t organizohen n struktura q mundsojn prdorimin e tyre. Kjo

krkon edhe ndryshimin e rolit t msuesve q duhet t jen, gjithnj e m shum, drejtues

dhe krijues t situatave t t nxnit.

Rritja e rolit t komunitetit

shtjet q lidhen me cilsin e shkolls dhe t arsimit jan thelbsore dhe n interes t t

gjith shoqris. Nga ana tjetr, shkolla nuk mund t realizoj si duhet misionin e saj pa

bashkpunimin dhe partneritetin e vazhdueshm me komunitetin n t cilin ndodhet. Pr kt

arsye shkolla duhet t zhvillohet si nj qendr shumplanshe q ofron shrbime arsimore

cilsore, n bashkpunim me komunitetin dhe n shrbim t tij.

Zhvillimi i qndrueshm

N nj bot gjithnj e m t globalizuar, n t ciln cilsia e jets n Tok pr brezat e

tanishm dhe t ardhshm sht e krcnuar, nxnsve u nevojiten njohuri, shkathtsi dhe

qndrime pr tu kujdesur me prgjegjsi pr mjedisin natyror dhe at q ka krijuar e do t

krijoj dora e njeriut dhe pr t mnjanuar shprdorimin e burimeve dhe praktikave t

paprgjegjshme. Kjo krkon q t rejat dhe t rinjt t ndrgjegjsohen se si t luftohen n

mnyr efektive: varfria, margjinalizimi, diskriminimi dhe padrejtsia.

11

1 Roli dhe funksioni i Kornizs Kurrikulare

Reforma kurrikulare e arsimit parauniversitar, nga pikpamja e dokumentacionit, bazohet n

nj sr dokumentesh shtetrore t cilat pasqyrojn politikat dhe strategjit e zhvillimeve

arsimore pr t ardhmen. Ndr to, dokumenti m i rndsishm sht Korniza Kurrikulare n

t ciln prshkruhen orientimet dhe udhzimet kryesore pr qllimet arsimore, brendin,

mnyrat e nxnies dhe arritjet e nxnsve. Si dokument ky pr organizimin e sistemit

arsimor, Korniza orienton aktort arsimor dhe palt e interesuara pr aspektet kryesore t

kurrikuls, si baz pr t siguruar n mnyr efektive arsimin cilsor pr t gjith.

Korniza Kurrikulare prcakton:

qllimet e prgjithshme t arsimit parauniversitar;

kompetencat kye q do t fitohen nga t gjith nxnsit pas prfundimit t arsimit t

mesm t lart;

parimet e prgjithshme q orientojn zhvillimin dhe zbatimin kurrikuls;

veorit e niveleve t arsimit parauniversitar nga kndvshtrimi i reforms kurrikulare;

shkallt e kurrikuls dhe rolin e tyre n organizimin dhe vlersimin e procesit t t nxnit;

fushat e t nxnit dhe lndt, sipas niveleve dhe shkallve t kurrikuls, si dhe kohn

msimore pr do fush;

msimdhnien dhe t nxnit e efektshm;

sistemin e vlersimit t arritjeve t nxnsve;

dokumentet kurrikulare.

1.1 Qllimet e arsimit parauniversitar

Arsimi parauniversitar krijon kushte dhe mundsi q nxnsit: t ndrtojn dhe t zhvillojn

njohuri, shkathtsi, qndrime dhe vlera q krkon shoqria demokratike; t zhvillohen n

mnyr t pavarur e t gjithanshme; t kontribuojn n ndrtimin dhe mirqenien vetjake dhe

t shoqris shqiptare dhe t prballen n mnyr konstruktive me sfidat e jets.

N arsimin parauniversitar nxnsit:

kultivojn identitetin vetjak, kombtar dhe prkatsin kulturore;

prvetsojn vlera t prgjithshme kulturore dhe qytetare;

zhvillohen n aspektet intelektuale, etike, fizike, sociale dhe estetike;

12

zhvillojn prgjegjsi ndaj vetes, ndaj t tjerve, ndaj shoqris dhe ndaj mjedisit;

aftsohen pr jet dhe pr pun, n kontekste t ndryshme shoqrore e kulturore;

aftsohen pr t nxn gjat gjith jets;

zhvillojn shpirtin e siprmarrjes;

prdorin teknologjit e reja.

Qllimet e prgjithshme t arsimit shtjellohen dhe konkretizohen m tej n rezultatet e

pritshme t t nxnit, n prmbajtjet msimore dhe n kulturn e prditshme t shkolls.

Realizimi i tyre sht detyr e t gjitha institucioneve arsimore dhe aktorve t tjer t

procesit t arsimimit dhe edukimit.

13

2 Kompetencat kye pr nxnien gjat gjith jets

Kompetencat shprehen nprmjet prdorimit t njohurive, shkathtsive, vlerave dhe

qndrimeve n trajtimin e plot dhe t kuptueshm t situatave t kontekstit.

Zhvillimet e siprprmendura dhe nevojat pr ndryshime arsimore e bjn t qart

domosdoshmrin pr t nxn gjat gjith jets. Qytetarve t shoqris s dijes u nevojitet

t zhvillojn njohurit, shkathtsit, vlerat dhe qndrimet vetjake, shoqrore dhe ato q lidhen

me botn e puns dhe tregun e lir. Procesi i arsimimit do ti mundsoj do nxnsi

zotrimin e kompetencave kye, t nevojshme pr jetn dhe punn.

Rrugt dhe mnyrat me t cilat njerzit i qasen sot informacionit dhe shrbimeve ndryshojn

vazhdimisht. Pr kt arsye, t gjitha moshat kan nevoj t pajisen me kompetenca t reja q

i ndihmojn t prshtaten n botn e sotme digjitale, jo vetm nprmjet fitimit t njohurive

dhe aftsive teknike, por edhe nprmjet t kuptuarit t thell t mundsive, sfidave dhe

shtjeve etike, ligjore dhe shoqrore q lindin ose shoqrojn zhvillimet e reja ekonomike,

shoqrore dhe teknologjike.

Kto ndryshime shtrojn domosdoshmrin e zotrimit t kompetencave q i aftsojn

individt t menaxhojn ndryshimet dhe situatat e reja.

N prputhje me qllimet e arsimit parauniversitar, kto kompetenca jan:

1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit;

2. Kompetenca e t menduarit;

3. Kompetenca e t msuarit pr t nxn;

4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin;

5. Kompetenca personale;

6. Kompetenca qytetare.

7. Kompetenca digjitale

14

N tabel shprehen kompetencat kye t zbrthyera n nnkompetenca

KOMPETENCAT KYE

1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

Nxnsi komunikon n mnyr efektive.

o Komunikon n gjuhn amtare.o Komunikon n gjuh t huaja.o Shprehet me an t simboleve, kodeve, shenjave dhe shprehjeve t tjera artistike.o Komunikon nprmjet teknologjive t informacionit.o Prkushtohet dhe kontribuon pr dialog konstruktiv.o Respekton rregullat e komunikimit.o Shpreh toleranc dhe empati n komunikim.o Komunikon n mnyr konstruktive.

2. Kompetenca e t menduarit

Nxnsi mendon n mnyr krijuese.

o Analizon, sintetizon, gjykon, vlerson, interpreton, krijon dhe mbron qndrimin etij t pavarur etj.

o Merr vendime n baz t informacioneve t plota e t verifikuara.o Lidh vendimet me pasojat.o Vlerson dhe vetvlersohet.o Zgjidh probleme.o Zotron kompetencat n fushat kryesore t dijes (matematik, shkenca natyrore e

shoqrore, teknologji etj.).

3. Kompetenca e t msuarit pr t nxn

Nxnsi mson pr t nxn.

o Identifikon dhe shfrytzon strategji dhe teknika t t nxnit.o Zotron si duhet leximin, shkrimin, matematikn, shkencn dhe TIK-un.o Identifikon dhe prpunon informacione n mnyr t pavarur, efektive dhe t

prgjegjshme.o Mson dhe shkmben prvoja pozitive n grup.

4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin

Nxnsi kontribuon n mnyr produktive.

o Paraqet mir vetveten, duke vn theksin n pikat e forta.o Punon n mnyr t pavarur dhe n grup.o Organizon dhe udhheq veprimtari t t nxnit dhe shoqrore.o Demostron shkathtsi siprmarrse, njohuri pr planifikimin e puns dhe pr

shfrytzimin racional t kohs.o Zotron aftsi pr menaxhimin e konflikteve dhe vlersimin e rreziqeve.

15

o Ndrmerr veprime t pavarura dhe t prgjegjshme.o Merr pjes n mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit.

5. Kompetenca personale

Nxnsi bn jet t shndetshme.

o Shfaq vetbesim.o Menaxhon emocionet dhe stresin.o Ndihmon dhe shfaq empati pr t tjert.o Demonstron aftsi pr t br jet t shndetshme.o Bn zgjedhje t prgjegjshme pr shndetin vetjak.

6. Kompetenca qytetare

Nxnsi prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt.

o Ndrton marrdhnie me t tjert, me shoqrin dhe me kulturat e tjera.o Mirkupton dhe respekton dallimet ndrmjet njerzve.o Pranon dhe respekton t tjert.o Demonstron prgjegjsi pr shtje t interesit t prgjithshm publik.o Merr pjes n mnyr aktive dhe t prgjegjshme n shtje t interesit publik.o Prkrah dhe nxit ndryshime t dobishme pr jetn vetjake, pr shoqrin dhe pr

mjedisin.

7. Kompetenca digjitale

Nxnsi prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin

o Prdor disa aplikacione si: ord, spreadsheets, databaza etj.o Mbledh dhe prpunon informacionin q gjndet nga interneti apo komunikimi

elektronik.o Vlerson rreziqet q vijn nga interneti apo komunikimi elektronik.o Gjykon pr vrtetsin e informacionit dhe pr parimet etike dhe ligjore n

prdorimin interaktiv t TIK-ut.o Prdor TIK-un pr t zhvilluar mendimin kritik dhe krijues.o Identifikon, analizon dhe prdor sistemet aplikative pr zgjidhjen e problemeve.

2.1 Prshkrimi i kompetencave kye nprmjet rezultateve t t nxnit

2.1.1 Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit

Me qllim q fmijt dhe t rinjt t zhvillojn personalitetin, t nxn dhe t marrin pjes

aktive n shoqri, sht me rndsi q ti kuptojn mesazhet q u drejtohen dhe t shprehen

n mnyr t prshtatshme me an t gjuhve, simboleve, shenjave, kodeve dhe formave

16

artistike. Pr tu br komunikues efektiv, nxnsit ndihmohen q t shfrytzojn n mnyr

t pavarur, kritike dhe krijuese mjetet dhe mundsit e komunikimit dhe t t shprehurit.

Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit, e shprehur nprmjet rezultateve t t nxnit

N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:

- komunikojn dhe shprehen me an t gjuhve, simboleve, shenjave dhe kodeve;

- flasin, dgjojn, lexojn dhe shkruajn n gjuhn amtare dhe n (s paku) nj gjuhtjetr t huaj;

- prfshihen dhe kontribuojn n dialog t respektueshm dhe produktiv;

- japin dhe marrin informacion n mnyr konstruktive dhe krijuese;

- respektojn rregullat e prgjithshme t komunikimit/ndrveprimit dhe njkohsisht dhejan krijues;

- prdorin TIK-un dhe mediat n mnyr efektive dhe t prgjegjshme si mjete trndsishme t informimit, t komunikimit dhe t ndrveprimit n epokn digjitale.

2.1.2 Kompetenca e t menduarit

Marrja dhe prpunimi i njohurive n mnyr t pavarur, krijuese dhe me prgjegjsi sht shum e

rndsishme pr t nxn, por edhe pr t marr vendime dhe pr t zgjidhur probleme. Duke mbajtur

parasysh kompleksitetin e shoqris dhe ekonomis s sotme, t bazuar n dije, menaxhimi i dijes

sht br kompetenc thelbsore pr shekullin XXI. Nxnsit kan nevoj jo vetm q t marrin

informacion, por edhe t zhvillojn aftsit pr t menduar n mnyr kritike, krijuese dhe

ndrvepruese.

Kompetenca e t menduarit, e shprehur nprmjet rezultateve t t nxnit

N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:

- identifikojn, lokalizojn dhe prdorin informacionin e duhur;

- prpunojn n mnyr kritike informacionin (analizojn, sintetizojn, organizojn,shfrytzojn dhe zbatojn);

- zbatojn hapat pr zgjidhjen e problemit;

- gjykojn drejt, n baz t analizs dhe sintezs paraprake t fakteve e situatave;

- ilustrojn me mjete konkrete t menduarit abstrakt;

17

- vlersojn mundsit e ndryshme dhe marrin vendime t drejta;

- lidhin n mnyr t prgjegjshme vendimet e tyre me pasojat;

- vlersojn cilsin, rndsin dhe vlern e informacionit, kundrejt qllimit pr t cilinnevojitet ky informacion;

- vlersojn paraqitjen vetjake prkundrejt rezultateve t pritshme;

- menaxhojn informacionin n mnyr kritike, krijuese dhe t prgjegjshme;

- zgjidhin problemet n nivelin e caktuar t vshtirsis.

2.1.3 Kompetenca e t msuarit pr t nxn

N zhvillimet bashkkohore n shoqri, n shkenc, n teknologji e n ekonomi nuk mund t

krkohet q t gjitha njohurit, shkathtsit e qndrimet e nevojshme t arrihen nprmjet

shkollimit. Prandaj, shkolla u krijon nxnsve t gjitha kushtet dhe mundsit pr tu

arsimuar dhe prgatitur pr t nxn gjat gjith jets.

Shkolla i ndihmon fmijt dhe t rinjt t kultivojn krshrin dhe interesin pr dije dhe t

zhvillojn kompetencn pr t nxn. N funksion t ksaj kompetence, shkolla duhet t

ndrgjegjsohet pr rndsin e stileve dhe strategjive efektive t t nxnit.

Kompetenca e t msuarit pr t nxn, e shprehur nprmjet rezultateve t t nxnit

N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:

- vlersojn nevojn pr t nxn gjat gjith jets;

- demonstrojn shkathtsi funksionale n lexim-shkrim, matematik, shkenca, TIK dhen situatat e jets s prditshme;

- identifikojn stilet e strategjit e paraplqyera t t nxnit;

- ndrtojn njohurit e reja mbi njohurit e tyre t mparshme;

- vendosin prparsi n qllimet e t nxnit;

- ndjekin prparimin e tyre dhe bjn ndrhyrjet e domosdoshme pr tu prmirsuar nmnyr t vazhdueshme;

- jan m t motivuar pr t nxnit e mtejshm;

- shfrytzojn teknologjin pr t nxn;

18

- krkojn dhe shfrytzojn kshillat, informacionin dhe ndihmn, kur sht e nevojshme;

- ndrmarrin nisma, vlersojn rreziqet dhe prballen me vshtirsi gjat nxnies;

- menaxhojn n mnyr produktive dhe t prgjegjshme burimet q kan n prdorim;

- bashkpunojn me t tjert, menaxhojn konfliktet;

- veprojn n mnyr t pavarur dhe t prgjegjshme;

- vlersojn n mnyr kritike punn e tyre duke iu referuar qllimeve fillestare.

2.1.4 Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin

Shkollat prgatitin nxnsit pr t jetuar, pr t punuar n nj bot t ndrlikuar dhe pr tu

ballafaquar me ekonomin konkurruese globale. Jeta dhe puna n shekullin XXI krkon

kompetenca pr tu prballur me rrethana dhe sfida t paparashikuara, si dhe kapacitete pr t

shfrytzuar mundsit q ofrohen pr zhvillimin vetjak, prparimin e shoqris dhe mbrojtjen

e mjedisit.

Pr t zhvilluar kt kompetenc, shkolla iu krijon nxnsve kushte q t kuptojn trsisht

ndrvarsin ndrmjet dukurive ekonomike, politike dhe kulturore t shoqris vendore dhe

globale. Ajo mundson q nxnsit t orientohen drejt s ardhmes, t zhvillojn shpirtin e

siprmarrjes dhe t jen t motivuar pr t prmbushur objektivat. Njkohsisht, shkolla i

ballafaqon nxnsit me problemet ekologjike, pr ti ndrgjegjsuar pr rolin e tyre n

mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillimin e qndrueshm.

Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin, e shprehur nprmjet rezultateve t tnxnit

N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:

- paraqesin veten me shkrim dhe me goj, duke prpiluar CV-n (biografin) n formatete krkuara;

- demonstrojn kompetencat e nevojshme pr situatat e ndryshme jetsore dhe drejtimete ndryshme t karriers;

- hulumtojn dhe shfrytzojn mundsi pr arsimim, pr prgatitje profesionale si dhepr kshillim;

- demonstrojn shkathtsi organizative, marrin nisma dhe punojn n grup;

- planifikojn dhe menaxhojn projekte pr t arritur objektiva t caktuara (udhheqin,

19

delegojn, analizojn, komunikojn, raportojn, vlersojn, monitorojn, mentorojn);

- identifikojn dhe vlersojn burimet e nevojshme (p.sh., kohn, mjetet financiare,burimet njerzore);

- tregojn fleksibilitet, shpirt krijues, prgjegjshmri pr tiu prshtatur rrethanave treja, gjat realizimit t nj detyre;

- ndrmarrin nisma;

- demonstrojn solidaritet dhe konkurojn me ndershmri, gjat realizimit t detyrave tcaktuara.

2.1.5 Kompetenca personale

Pr t zhvilluar kompetencn personale, shkollat prgatisin nxnsit t prfshihen n mnyr

efektive n jetn familjare e shoqrore dhe n pun. N kt kontekst, nxnsit prkrahen t

ndrgjegjsohen pr veten, t ken vetbesim, t jen t hapur dhe t ken besim tek t tjert.

Kompetenca personale, e shprehur nprmjet rezultateve t nxnit

N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit :

- demonstrojn vetbesim dhe shkathtsi personale e ndrpersonale;

- njohin prparsit dhe dobsit e tyre;

- zhvillohen duke u mbshtetur n prparsit e tyre dhe punojn pr kaprcimin edobsive;

- menaxhojn emocionet e tyre;

- bashkpunojn dhe mirkuptojn t tjert;

- njohin, respektojn dhe mojn kulturn e tyre si dhe vlerat, besimet dhe kulturat e ttjerve;

- shmangin paragjykimet dhe bjn kompromise;

- menaxhojn stresin, traumat dhe zgjidhin n mnyr konstruktive konfliktet me ttjert;

- kuptojn dhe u prmbahen kodeve t sjelljes, n situata t ndryshme;

- jetojn n mnyr t shndetshme;

- bjn zgjedhje dhe marrin vendime t informuara lidhur me shndetin, dietat dheushtrimet;

20

- ndjekin planet vetjake t jetess dhe vlersojn shkalln e arritjes s qllimeve tsynuara;

- veprojn n mnyr t pavarur dhe t prgjegjshme, t vetdijshm pr pasojat eveprimeve t tyre.

2.1.6 Kompetenca qytetare

T msuarit pr t jetuar s bashku trajtohet si sfida kryesore e bots s sotme dhe s

nesrme. Qytetaria shtetrore sot plotsohet me aspektin shum t rndsishm t qytetaris

globale. Kjo kompetenc siguron q nxnsit t jen n gjendje t veprojn si qytetar t

prgjegjshm, duke marr parasysh kontekstin e ngusht dhe t gjer.

Kompetenca qytetare, e shprehur nprmjet rezultateve t nxnit

N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:

- kuptojn ligjsit e zhvillimit t mjedisit t tyre shoqror dhe mnyrn e funksionimitt tij (p.sh., strukturn, kulturn, shprehit, rregullat dhe pritshmrit);

- mbshtetin t drejtat e njeriut, si baz e demokracis;

- ushtrojn t drejtat e tyre dhe respektojn t drejtat e t tjerve;

- vlersojn shumllojshmrin dhe demonstrojn toleranc, respekt dhe qndrim thapur ndaj dallimeve;

- menaxhojn dhe zgjidhin konfliktet n mnyr konstruktive;

- marrin pjes n proceset e vendimmarrjes demokratike n t gjitha nivelet (p.sh., nfamilje, n shkoll, n komunitet, si dhe n proceset e politikave vendore dheshtetrore);

- demonstrojn vlerat dhe parimet e t drejtave t njeriut n jetn e prditshme (p.sh.,respekti i dinjitetit vetjak, shmangia e paragjykimeve dhe diskriminimit t t gjithallojeve, promovimi i barazis gjinore);

- tregojn interes pr shtjet publike dhe kontribuojn n zgjidhjen e problemeve nnivel shkolle dhe komuniteti;

- mbrojn mjedisin dhe kontribuojn pr zhvillimin e tij t qndrueshm.

2.1.7 Kompetenca digjitale

Kompetenca digjitale nnkupton prdorimin kritik dhe efektiv t TIK-ut n pun, gjat kohs

s lir dhe gjat komunikimit. Ajo mbshtetet n shkathtsit themelore t prdorimit t

21

kompjuterit pr t gjetur, prodhuar, krijuar, prezantuar dhe shkmbyer informacion, si dhe pr

t bashkpunuar n rrjetet informuese n internet.

Kompetenca digjitale

N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:

- ndrveprojn dhe bashkpunojn me moshatart, ekspertt apo t tjert duke prdorurshumllojshmrin e mediave digjitale;

- prdorin media dhe formate t ndryshme pr komunikimin e informacionit dhe ideve nmnyr efektive pr audienca t shumta;

- zhvillojn vetdijen/ndrgjegjsimin mbi globalizimin dhe larmin kulturore duke uprfshir n ndrveprim me nxns nga kulturat e tjera;

- kontribuojn n rritjen e rendimentit t puns n grupet e projekteve pr t sjellprodukte origjinale apo pr t zgjidhur probleme;

- ruajn etikn e komunikimit personal dhe n grupi;

- gjejn, organizojn, analizojn, vlersojn, prpunojn dhe prdorin informacionin nganj shumllojshmri burimesh dhe mediash;

- przgjedhin burimet e informacionit apo mjetet digjitale bazuar n prshtatshmrin etyre pr kryerjen dhe zgjidhjen e nj sr detyrash (apo problemesh t veanta);

- ruajn sigurin e identitetit virtual dhe privatsin personale;

- przgjedhin dhe prdorin aplikacionet n mnyr efektive dhe produktive;

- zgjidhin problemet e sistemeve dhe aplikacioneve;

- kuptojn dhe prdorin sakt sistemet e teknologjis.

22

3 Parimet e prgjithshme t zhvillimit t kurrikuls

Korniza Kurrikulare rregullon sistemin e arsimit parauniversitar. Funksionimi i mir i ktij

sistemi arrihet nprmjet respektimit t disa parimeve t prgjithshme. Parimet e mposhtme

jan referenca kryesore pr hartimin e t gjitha dokumenteve kurrikulare.

Konceptim i gjer dhe me baz kompetencash i kurrikuls

Kurrikula, n kuptimin e gjer, sht harmonizim dinamik i kurrikuls s planifikuar q

shtjellohet n dokumentet e shkruara zyrtare, kurrikuls s zbatuar (asaj q zhvillohet e

zbatohet realisht n praktikn e shkolls) dhe kurrikuls s prvetsuar. Kurrikula e

konceptuar n kt mnyr prfshin prmbajtjet msimore, mjedisin e t nxnit, metodat e

msimdhnies, burimet e t nxnit, praktikat e vlersimit dhe mnyrat e shumta t

bashkveprimit ndrmjet nxnsve, msuesve dhe komunitetit.

Kjo kurrikul siguron kushtet e nevojshme q nxnsit t ndrtojn njohuri t reja dhe

kompetenca, qndrime dhe vlera, t zbatueshme n situata dhe kontekste t ndryshme,

arsimore ose jetsore.

Prcaktimi i kompetencave kye, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit, q duhet t

arrihen nga t gjith nxnsit n periudha t ndryshme t shkollimit, si dhe prcaktimi i

kritereve pr vlersimin e arritjeve t rezultateve sigurojn kushtet pr mundsi t barabarta

arsimimi pr t gjith nxnsit, pr vlersim t sakt t cilsis s arsimit q ofrohet n nivel

kombtar apo vendor, pr vlersim t drejt t nivelit t arritjeve t nxnsve etj.

Gjithprfshirja

Kurrikula duhet t njoh, t pranoj, t respektoj dhe t'u prgjigjet nevojave, prvojave,

interesave arsimore dhe vlerave t t gjith grupeve t nxnsve, pavarsisht nga prejardhja

ose veorit e tyre. Ky parim synon t ndrtoj nj kurrikul q krijon mundsi t barabarta

pr sukses t do nxnsi.

E udhhequr nga ky parim, kurrikula duhet t ofroj zgjidhje q mbajn parasysh nevojat

vetjake dhe stilet e t nxnit, si dhe prvojat msimore paraprake t nxnsve, si kusht pr

prmirsimin e nivelit t arritjeve t tyre.

Baraspesha dhe integrimi

23

Kurrikula organizohet n fusha t nxni q kan n themel ndarjen dhe integrimin real t

fushave t dijes. Si e till, kurrikula duhet t siguroj njhersh baraspeshn ndrmjet

njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve t secils fush t nxni, si dhe integrimin brenda dhe

ndrmjet tyre.

Shkalla, thellsia dhe forma e integrimit kushtzohen nga veorit e fushave, lndve,

temave etj., t nevojshme pr tu integruar. Kjo do t thot q integrimi sht proces

dinamik q varet nga nevojat pr ndryshim n prvetsimin e njohurive, shkathtsive etj., si

dhe nga situatat e t nxnit.

Vijimsia

Nxnsit zhvillohen dhe nxn me ritme dhe mnyra t ndryshme, duke i ndrtuar njohurit e

tyre mbi bazn e njohurive dhe prvojs s tyre t mparshme. Pr kt arsye, kurrikula

hartohet dhe zbatohet n harmoni me veorit kryesore t grupmoshave dhe n varsi t

mundsive dhe t gatishmris s fmijve pr t nxn. N t njjtn koh, kurrikula i

qartson nxnsit dhe prindrit e tyre pr drejtimin, nivelin dhe pikmbrritjet e t nxnit n

shkall dhe nivele t ndryshme arsimore, t cilat jan baz pr nivelet dhe shkallt

pasardhse.

Bashkpunimi dhe partneriteti

Arsimi sht prgjegjsi e prbashkt e nxnsve, msuesve, prindrve, specialistve t

arsimit dhe gjith shoqris. Pr kt arsye, planifikimi, hartimi, zbatimi i kurrikuls dhe,

mbi t gjitha, arritja e rezultateve t t nxnit krkojn bashkpunim t prgjegjshm t t

gjith aktorve dhe palve t interesuara.

Autonomia dhe fleksibiliteti n nivel shkolle, si dhe prgjegjshmria

Autonomia dhe fleksibiliteti pr zbatimin e kurrikuls n nivel shkolle kan t bjn me

mundsin dhe prgjegjsin e shkolls pr:

pasurimin e kurrikuls n prshtatje me natyrn dhe llojin e shkollave, duke mundsuar

frytshmri m t lart t procesit t t nxnit n nj koh t dhn;

prshtatjen e kurrikuls me nevojat e larmishme t nxnsve, duke mundsuar edhe

individualizimin e msimdhnies;

24

krijimin e mundsive pr lnd shtes, t prshtatshme dhe t plqyeshme pr grupe t

caktuara nxnsish;

krijimin e hapsirave q, krahas kurrikuls brtham, t prfshihen edhe programe ose

module lndore q lidhen me arsimimin e fmijve me nevoja t veanta;

prfshirjen aktive t shkollave n nj proces t vazhdueshm t prmirsimit t prvojave

t msimdhnies, duke rritur prgjegjsin e tyre pr rritjen e arritjeve t nxnsve;

prfshirjen aktive t shkollave dhe njsive arsimore vendore n nj proces t

vazhdueshm t mbledhjes dhe analizs s t dhnave, dokumentimit t sfidave dhe

zgjidhjeve drejt prmbushjes s krkesave t kurrikuls zyrtare.

25

4 Nivelet e arsimit parauniversitar, shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre norganizimin dhe vlersimin e procesit msimor-edukativ n shkoll

Sistemi arsimor parauniversitar mbshtetet n traditn pozitive t arsimit, funksionon n

zbatim e n prputhje me Kushtetutn e Republiks s Shqipris dhe legjislacionin prkats

n fuqi, si dhe zhvillohet n respekt t vlerave t prbashkta t sistemeve arsimore

bashkkohore.

Klasifikimi StandardNdrkombtar iArsimit (KSNA)

Struktura e arsimit parauniversitar

KSNA 4 Arsim pas t mesmes, jouniversitar

KSNA 3

Arsim i mesm i lart

Klasat X XII

KSNA 2

Arsim i mesm i ult

Klasat VI IX

KSNA 1

Arsim fillor

Klasat I V

KSNA 0

Klasa prgatitore

Arsim parashkollor

Prgjat niveleve t arsimit formal, nxnsit prgatiten pr t nxn gjat gjith jets, pr

botn e puns n epokn e dijes s bazuar n digjitalizim.

Krahasuar me Kornizn Shqiptare t Kualifikimeve, Korniza Kurrikulare u referohet vetm 4

niveleve formale t arsimit dhe formimit. Me kt, ofrohet nj platform e cila, njherazi,

sht dritare e hapur pr t nxnit gjat gjith jets dhe pr arsimimin e t rriturve. Prandaj n

t gjitha shkallt e kurrikuls dhe n t gjitha fushat e t nxnit theksohen mundsit q u

ofrohen nxnsve pr t arritur kualifikimet kombtare t bazuara n Kornizn Shqiptare t

Kualifikimeve.

26

4.1 Struktura e arsimit parauniversitar. Veorit e niveleve arsimore dhe

ndikimi i tyre n kurrikul

Arsimi parauniversitar integron:

1. arsimin parashkollor q u ofrohet fmijve t moshs 3-6 vje pran institucioneve

parashkollore dhe fmijve 5-6 vje, n klasat prgatitore, pran shkollave fillore dhe 9-

vjeare;

2. arsimin fillor q ofrohet nga klasa e par deri n klasn e pest;

3. arsimin e mesm t ult q ofrohet nga klasa e gjasht deri n klasn e nnt;

4. arsimin e mesm t lart q ofrohet n klasn e dhjet, njmbdhjet dhe dymbdhjet.

N kt nivel bjn pjes gjimnazi, arsimi i mesm profesional (arsimi i mesm

profesional mundsohet deri n klasn e trembdhjet) dhe arsimi i mesm i orientuar

(arsimi i mesm i orientuar, n disa deg shtrihet dhe n klasn e trembdhjet).

N vijim jan paraqitur karakteristikat e niveleve arsimore, ndikimi i tyre n kurrikul dhe

procesi i t nxnit q ato shpalosin.

4.1.1 Arsimi parashkollor

Edukimi parashkollor paraqet nivelin e par arsimor, gjat t cilit fmijt (mosha 3-6 vje)

edukohen n institucione parashkollore. Edukimi parashkollor mbshtetet n standardet e

zhvillimit dhe t nxnit n fmijrin e hershme.

Mosha parashkollore paraqet nj periudh t zhvillimit t shpejt fizik, njohs, emocional dhe

social t fmijve. Duke pasur parasysh rndsin e ksaj periudhe, ekspozimi i fmijve ndaj

proceseve elementare t t nxnit prqendrohet n nxitjen e krshris pr veten, pr

shoqrin, natyrn, kulturn dhe teknologjit e reja. Synim i puns edukative gjat ksaj

periudhe sht nxitja e krijimtaris dhe e entuziazmit pr prvojat e reja dhe situatat jetsore.

Gjat ktij niveli t arsimit, fmijt ndihmohen pr zhvillimin e aftsive dhe shkathtsive t

komunikimit n gjuhn amtare, n situata t thjeshta t prditshme, pr zhvillimin e aftsive

t prqendrimit dhe pr zhvillimin e aftsive shoqrore baz.

27

Gjat ksaj faze, u kushtohet vmendje e veant zhvillimit fizik nprmjet veprimtarive

fizike, prvojave q rrisin vetdijen e fmijve pr nevojn e mbrojtjes s tyre fizike, si dhe

kujdesit pr shndetin.

4.1.2 Klasa prgatitore

Kjo klas krijon kushtet q fmijt t njohin elementet baz t leximit, t shkrimit dhe t

llogaritjes me numra. Fmijt njohin elementet e shkronjave dhe strukturn e nj teksti t

thjesht, duke shfrytzuar fotografi/vizatime dhe duke analizuar elementet e nj pikture. Te

kjo mosh, veprimtarit e lidhura me artet duhet t jen pjes e rndsishme e programit, q

t zhvillojn ndjeshmrin dhe sfern emocionale t fmijve.

4.1.3 Arsimi fillor (Klasa I-V)

N arsimin fillor, prvojat msimore i shrbejn prshtatjes s fmijve me nj form m t

sistemuar t t nxnit nprmjet lojs, puns, msimit, si dhe aftsimit t tyre pr t br

dallimin mes lojs dhe detyrs. Realizimi i procesit msimor bhet n mnyr t integruar, n

mnyr q marrdhnia e fmijve me mjedisin natyror dhe me mjedisin e krijuar nga njeriu

t kuptohet n mnyr sa m t plot.

Gjat arsimit fillor, procesi i t nxnit prqendrohet n prvetsimin e bazave t lexim-

shkrimit dhe n hedhjen e bazave t shndosha pr zhvillimin njohs, socio-emocional dhe

motorik. Kujdes i veant i kushtohet zhvillimit t personalitetit t fmijs dhe qndrimit

pozitiv ndaj t nxnit, si baz pr zhvillimin e kompetencs kye T msuarit pr t nxn.

Procesi msimor n arsimin fillor organizohet, ofrohet, lehtsohet dhe bashkrendohet nga

msuesi i klass, i ndihmuar, sipas nevojs, nga asistenti dhe msuesi i specializuar i lnds.

4.1.4 Arsimi i mesm i ult

Arsimi i mesm i ult u ofron nxnsve sfida t reja pr zhvillimin e tyre intelektual,

shoqror, etik, fizik, shpirtror etj. Krshria e natyrshme e nxnsve nxitet m tej, pr t

siguruar njohuri, shkathtsi, qndrime e vlera t qndrueshme, si baz pr nivelet m t larta

t arsimimit.

N kt nivel, bazuar n arritjet e t siguruara n nivelin paraprak arsimor, nxnsit

ndihmohen t prforcojn hap pas hapi arritjet e tyre pr t lexuar dhe shkruar, duke br

funksionale dhe t qndrueshme aspekte t ndryshme t informacionit, kulturs, shkencs dhe

28

t teknologjis. Kjo, n thelb, nnkupton t nxnit pr tiu qasur informacionit n mnyr

efikase dhe efektive, pr ta vlersuar at n mnyr kritike e me kompetenc dhe pr ta

shfrytzuar n mnyr t sakt dhe krijuese.

N kt nivel i kushtohet rndsi aftsimit t nxnsve pr t deshifruar, pr t interpretuar

dhe pr t zbuluar llojet dhe modelet e dijes, si dhe pr t shfrytzuar imagjinatn pamore pr

komunikimin e ideve. Po kshtu, nxnsi i ktij niveli aftsohet pr t shfrytzuar me

efikasitet kohn dhe pr t komunikuar idet; pr t gjetur dhe shfrytzuar burimet e shumta

t informacionit gjat procesit msimor (bibliotekat elektronike, mediat e besueshme, motort

e krkimit etj.); pr sistemimin dhe ruajtjen e materialeve dhe t detyrave msimore n form

elektronike; pr llogaritje t shpejta dhe t sakta etj.

N kt nivel, kurrikula pasurohet me prvoja t larmishme t nxnit (p.sh., kombinimi i

qasjeve teorike me praktikn; t menduarit abstrakt dhe veprimet e kontekstualizuara,

kontakti me realitetin konkret dhe virtual etj.) q ata t identifikojn at q u plqen dhe

fushat e interesit.

4.1.5 Arsimi i mesm i lart

Arsimi i mesm i lart bazohet n nj proces m t gjer, m t thell dhe m t

specializuar t t nxnit, q merr parasysh aftsin e nxnsve pr t nxn gjat gjith

jets dhe orientimin e tyre drejt studimeve e kualifikimeve t mtejshme dhe drejt

tregut t puns.

N kt nivel, si n shkollat e ars imi t t mesm t prg j i thshm (gjimnazet),

ashtu edhe n shkollat profesionale, procesi i prvetsimit t dijeve dhe zhvillimit t

njohurive, shkathtsive, qndrimeve e vlerave bazohet n nevojn e t rinjve pr t

marr prgjegjsi pr jetn e tyre, pr t marr pjes si qytetar aktiv dhe kompetent

n zhvillimet shoqrore dhe pr tu inkuadruar me sukses n tregun e puns.

Ky nivel arsimor ofron mundsi q nxnsit t kuptojn, zhvillojn dhe komunikojn ide dhe

informacione n gjuhn shqipe standarde; t lexojn, shkruajn, dgjojn e komunikojn ide

dhe informacione t paktn n nj gjuh t huaj; t analizojn faktort kryesor q ndikojn

n zhvillimin e shoqris; t shfaqin t kuptuarit e bots si nj bashksi sistemesh t

ndrvarura; t marrin, t analizojn, t vlersojn dhe t prdorin informacione nga burime t

ndryshme.

29

Atyre do tu mundsohet njohja m e thelluar e mjedisit shoqror, natyror e kulturor n t

cilin veprojn dhe prdorimi i aftsive, shkathtsive dhe qndrimeve t nevojshme pr t

punuar e bashkpunuar me t tjert.

Arsimi i mesm i lart mundson q nxnsit t thellohen n njohjen dhe kuptimin e ligjeve

baz t shkencave t natyrs dhe n kuptimin e vlers praktike t njohurive t fituara.

Nxnsit e ktij niveli prfshihen n procese q synojn kuptimin e sistemit t vlerave dhe

krijimin e sistemit vetjak t vlerave, duke u bazuar n t kuptuarit e shtjeve morale dhe

shpirtrore.

4.2 Shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhe vlersimin e procesit

msimor dhe edukativ n shkoll

Korniza Kurrikulare sht e strukturuar n gjasht shkall, t cilat paraqesin periudha

me karakteristika t prbashkta pr sa i prket zhvillimit t fmijve dhe krkesave t

kurrikuls. Ato paraqesin pikn e referimit pr caktimin e kompetencave kye q duhen

zotruar, krkesat e progresit t nxnies, organizimin e prvojave t nxnies, qasjen dhe

kriteret e vlersimit, si dhe institucionin prgjegjs pr arritjen e tyre.

Strukturimi dhe organizimi i kurrikuls sipas shkallve t kurrikuls mundson:

respektimin e karakteristikave t periudhave t ndryshme t zhvillimit t fmijve pr

caktimin e qllimeve specifike dhe t kompetencave q duhen zotruar nga fmijt;

respektimin e ritmeve individuale t nxnsve, drejt zotrimit t kompetencave t

detajuara n do shkall t kurrikuls;

lidhjen e qart t rezultateve t t nxnit gjat shkallve t kurrikuls, si pik referimi

pr planifikimin dhe organizimin e puns msimore-edukative n nivel shkolle;

fleksibilitet m t madh n planifikimin dhe organizimin e puns msimore-edukative,

nprmjet zgjerimit t ciklit t planifikimit t nxnies nga nj vit shkollor n dy/tri

vite shkollore (n varsi nga shkalla konkrete e kurrikuls);

prgatitjen e udhzimeve t qarta pr organizimin e puns msimore-edukative gjat

shkallve t kurrikuls, n mnyr t veant pr metodat e puns dhe format e

vlersimit;

30

forcimin e prgjegjsis dhe t llogaridhnies s shkolls dhe t njsive arsimore

vendore pr cilsin e arsimit q ofrohet nga shkolla.

Klasifikimi StandardNdrkombtar iArsimit (KSNA)

Nivelet e sistemit tarsimit formal

Shkallt e kurrikuls

KSNA 3

Arsim i mesm i lartKlasat XII

Shkalla 6 e kurrikulsKonsolidim i arritjeve dhe specializim

Arsim i mesm i lartKlasat X XI

Shkalla 5 e kurrikulsZhvillim themelor i prgjithshm dheprofesional

KSNA 2

Arsim i mesm i ultKlasat VIII IX

Shkalla 4 e kurrikulsPrforcim i arritjeve dhe orientim nkarrier

Arsim i mesm i ultKlasat VI VII

Shkalla 3 e kurrikulsZhvillim i mtejshm i bazave dhe orientim

KSNA 1Arsim fillor III V

Shkalla 2 e kurrikulsPrforcim i bazave dhe zhvillim

Arsim fillor I II Shkalla 1 e kurrikulsPrvetsim i bazave pr njohje

KSNA 0Klasa prgatitore

Mosha 3 6 vjeShkalla prgatitore e kurrikulsEdukimi n fmijrin e hershme

4.2.1 Shkalla prgatitore: Edukimi n fmijrin e hershme

Kjo shkall prfshin edukimin e fmijve 3 6 vjear n institucionet parashkollore dhe

n klasat prgatitore, t hapura pran shkollave fillore ose 9-vjeare. Kjo periudh

prcaktohet si faza fillestare prgatitore e nxnies s organizuar t fmijve

parashkollor.

Edukimi parashkollor mbshtetet n karakteristikat e zhvillimit moshor dhe t t nxnit

t fmijve 3 6 vje. Kjo mosh paraqet nj periudh t rndsishme t zhvillimit t

shpejt fizik, njohs, gjuhsor, emocional dhe social t fmijve. Procesi i nxnies do t

fokusohet n nxitjen e krshris s fmijve pr veten, pr shoqrin, pr natyrn, pr

dijen njerzore, pr kulturn dhe pr teknologjit e reja, pr nxitjen e krijimtaris dhe t

dshirs pr t prjetuar prvoja t reja, si dhe pr t prballur situata t prditshme

jetsore.

31

Mbi bazn e t nxnit nprmjet lojs, fmijt ndihmohen pr zhvillimin e shkathtsive

t komunikimit n gjuhn amtare n situata t prditshme, pr zhvillimin e vmendjes

dhe t aftsive t prqendrimit, si dhe pr zhvillimin e aftsive themelore sociale.

Shumica e fmijve vijn n kopsht me nj vllim t konsiderueshm t njohurive intuitive

matematikore, t cilat i kan prftuar nprmjet eksplorimeve t mjedisit rrethues, t

prdorimit t lojrave formuese, t ndrtimeve me kuba etj. Nxnia e matematiks n arsimin

parashkollor ndrtohet mbi kt baz dhe i zhvillon m tej konceptet dhe shprehit

matematikore.

Kureshtja dhe dshira e fmijve parashkollor pr t eksploruar mjedisin rrethues

zhvillojn aftsit e tyre pr t br pyetje t thjeshta, matje, ndarje, klasifikime dhe pr t

shkmbyer informacion rreth bots q i rrethon. Dijet shkencore kan nj rndsi t veant

pr tu prvetsuar nga fmijt e ksaj moshe, me qllim njohjen dhe kuptimin e proceseve

jetsore dhe vetive t materialeve me t cilat fmijt jan n kontakt t prditshm.

Nprmjet edukimit artistik fmijt parashkollor msojn t njohin e t kuptojn vlerat q

prcjell arti. Ata e shfaqin veten nprmjet formave dhe mnyrave t ndryshme q u

mundson muzika, arti pamor, drama dhe krcimi.

Vmendje t veant n vitet e edukimit parashkollor i kushtohet zhvillimit fizik t

fmijve nprmjet organizimit t veprimtarive fizike e sportive, kujdesit pr veten, pr

higjienn vetjake, pr mirqenien fizike, shndetsore dhe sigurin e jets.

4.2.2 Shkalla e par: Prvetsim i bazave pr njohje

Kjo shkall prfshin klasn prgatitore, klasn I dhe klasn II. N kt shkall, vendoset baza

pr t nxnit sistematik. Procesi i t nxnit prqendrohet n:

njohjen dhe t kuptuarit nga nxnsit t t drejtave, detyrave dhe prgjegjsive n klas,

n shkoll dhe n familje;

prvetsimin e elementeve themelore t leximit dhe t shkrimit n gjuhn amtare dhe t

llogaritjeve numerike;

hulumtimin e mjedisit n mnyr sistematike;

prmbushjen e detyrave t caktuara, duke respektuar afatet e caktuara kohore;

prballjen vetjake dhe n grup me prvojat e ndryshme t t nxnit.

32

4.2.3 Shkalla e dyt: Prforcim i bazave dhe zhvillim

Kjo shkall prfshin klasat III, IV dhe V. N kt shkall nxnsit ndihmohen pr t

konsoliduar prvetsimin e bazave n lexim, shkrim, komunikim dhe teknika t t nxnit, si

baz pr zhvillim t mtejshm.

N kt shkall fmijt prballen me sfida si:

prdorimi i drejt i elementeve themelore t gjuhs amtare dhe i gjuhs angleze n

komunikimin me goj dhe me shkrim;

prdorimi i drejt i simboleve dhe i operacioneve;

shpalosja e fushave t reja t nxnies dhe thellimi i informacioneve;

zhvillimi i aftsive pr t menduar, pr t strukturuar dhe pr t orientuar zgjidhjen e

problemeve;

kuptimi i prgjegjsis pr vetveten, pr t tjert dhe pr mjedisin;

zgjerimi i burimeve t dijes;

kultivimi i pavarsis n planifikimin dhe realizimin e detyrave;

lidhja e teoris me problemet praktike;

zhvillimi i qndrimit pozitiv ndaj vetes dhe ndaj t tjerve;

qndrimi kritik ndaj zgjidhjes s problemeve.

4.2.4 Shkalla e tret: Zhvillim i mtejshm i bazave dhe orientim

Kjo shkall prfshin klasn VI dhe VII. Ajo synon thellimin e njohurive, n fushat e

ndryshme t t nxnit, duke siguruar bazn fillestare pr orientim akademik dhe pr

karrier. Nxnsit u nnshtrohen sfidave pr:

zhvillimin e mendimit abstrakt (p.sh., aftsit e larta intelektuale) q sht i

nevojshm pr t njohur botn dhe veten, si dhe pr zgjidhjen e problemeve;

njohjen m t thell t vetes, t t tjerve dhe t mjedisit natyror e shoqror;

zhvillimin e aftsive pr vetvlersim;

zhvillimin e aftsive pr komunikim efektiv, duke prfshir dhe konceptet ose

kategorit matematikore dhe shkencore;

zgjerimin e mundsive pr t komunikuar me goj dhe me shkrim n gjuhn amtare,

n gjuhn angleze dhe n gjuhn e huaj t dyt;

33

zhvillimin e prgjegjshmris pr pjesmarrje aktive n jetn shoqrore dhe pr

mbrojtjen t mjedisit.

4.2.5 Shkalla e katrt: Prforcim i arritjeve dhe orientim n karrier

Kjo shkall prfshin klasat VIII dhe IX. Ajo synon ti orientoj nxnsit q t marrin

parasysh mundsit e ndryshme t karriers. Ata ballafaqohen me sfida q kan t bjn me:

prdorimin e burimeve t informacionit dhe qndrimin kritik ndaj tij;

zhvillimin e interesit pr jetn publike nprmjet prfshirjes s drejtprdrejt n

veprimtari t ndryshme jashtshkollore;

prballjen me shtje t ndryshme nga jeta reale nprmjet projekteve q do t

mundsojn konsolidimin e njohurive t tyre dhe zhvillimin e mtejshm t aftsive,

vlerave dhe qndrimeve;

familjarizimin me mundsit e ndryshme t studimit dhe orientimit n karrier;

prgatitjen praktike dhe veprimtarit orientuese q u mundsojn qartsimin e aspiratave

t tyre;

prforcimin e aftsive t vetvlersimit;

prforcimin e kompetencave pr pun t pavarur, individuale dhe n grup.

4.2.6 Shkalla e pest: Zhvillim themelor i prgjithshm dhe profesional

Kjo shkall prfshin klasat X dhe XI. Ajo i ballafaqon nxnsit me studime m t thella dhe

m t specializuara, pr t qen t gatshm t vazhdojn arsimin e lart dhe/ose pr t hyr n

tregun e puns. Nxnsit prballen me sfida q mundsojn:

zhvillimin e vetbesimit;

studimin e thell dhe t specializuar, duke angazhuar aftsit pr shfrytzimin e burimeve

t ndryshme t informacionit dhe qasjen kritike ndaj t dhnave t ndryshme q prdorin;

prkushtim dhe qndrueshmri pr arritje m t larta n msim dhe prgatitje pr karrier

si dhe pr jet personale, profesionale dhe publike;

prgatitje pr t marr prgjegjsi pr jetn e tyre, pr t marr pjes aktive n jetn

shoqrore si qytetar t prgjegjshm e kompetent, si dhe pr t konkuruar me sukses n

tregun e puns;

34

zhvillim si individ dhe si antar t shoqris, t aft pr jet dhe pun, n mnyr q t

prballin ndryshimet e ekonomis vendore e globale dhe t msojn si t bjn zgjidhjen

e problemeve n situata t ndryshme n jetn personale dhe profesionale;

prgatitjen pr jet q t jetojn t pavarur, t prballojn sfidat dhe t shfrytzojn

mundsit q ofron shoqria bashkkohore.

4.2.7 Shkalla gjasht: Konsolidim i arritjeve dhe specializim

Kjo shkall prfshin klasn XII. Ajo shnon kalimin nga adoleshenca n fazn e pjekuris.

Programet e shkollave t mesme prgatitin nxnsit pr tu prfshir n tregun e puns.

Nxnsit u ekspozohen sfidave si:

demonstrimi i aftsive pr identifikimin e burimeve t domosdoshme t informacionit

dhe pr qasjen kritike ndaj t dhnave t ndryshme;

demonstrimi i aftsis pr vendimmarrje t pavarur dhe pr marrjen e prgjegjsive pr

zgjedhjet dhe veprimet vetjake;

demonstrimi i prkushtimit pr angazhim t vazhdueshm pr t nxn, pr studim t

mtejshm dhe/apo pr zhvillim profesional;

demonstrimi i shkathtsive pr t zhvilluar dhe pr t promovuar strategji pr

planifikimin e karriers nprmjet krkimit t shembujve dhe inovacioneve, t cilat

ndihmojn n zhvillimin e ides s siprmarrjes;

prfshirje n procesin e planifikimit t karriers vetjake.

35

5 Fushat e t nxnit dhe lndt msimore

Fushat e t nxnit

Fushat e t nxnit prbjn bazn e organizimit t procesit msimor-edukativ n

shkoll, pr do nivel arsimor dhe shkallt prkatse t kurrikuls.

Fushat e t nxnit:

1. Gjuht dhe komunikimi

2. Matematik

3. Shkencat e natyrs

4. Shoqria dhe mjedisi

5. Arte

6. Edukim fizik, sporte dhe shndet

7. Teknologji dhe TIK

do fush ka rezultatet e saj t t nxnit q u prkasin zhvillimit t kompetencave kye.

Fushat e t nxnit prfshijn nj ose m shum lnd apo module. Lndt dhe modulet

bazohen n rezultatet e t nxnit t prcaktuara pr do fush. Disa lnd t fushs mund t

jen pjes e disa shkallve kurrikulare.

N fushat e t nxnit, t renditura m posht, prcaktohen synimet e t nxnit, t cilat

mundsojn arritjen e kompetencave kye.

5.1 Gjuht dhe komunikimi

Fusha Gjuht dhe komunikimi u mundson nxnsve t zhvillojn dhe t prdorin gjuht si

mjete komunikimi n jetn e prditshme, si dhe n veprimtarit e tyre profesionale e

shoqrore.

Nprmjet ksaj fushe nxnsit shprehin dhe interpretojn koncepte, ide, ndjenja, fakte e

opinione me goj e me shkrim; zhvillojn aftsit pr t lexuar, shkruar, folur dhe dgjuar n

mnyr aktive dhe t qllimshme; dallojn dhe prdorin tekste t ndryshme letrare dhe jo

letrare, tekste t shtypura dhe elektronike; gjejn, krahasojn, analizojn e vlersojn

informacione t ndryshme; zotrojn njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e duhura rreth

sistemit gjuhsor; e prdorin gjuhn n mnyr pozitive dhe t prgjegjshme n marrdhniet

36

shoqrore; kuptojn, analizojn dhe vlersojn tekste t gjinive dhe llojeve t ndryshme

letrare, nga krijimtaria e autorve q jan prfaqsues t periudhave t ndryshme nga letrsia

shqipe dhe ajo botrore.

Kjo fush prfshin lndt: Gjuh shqipe, Gjuha e huaj e par, Gjuha e huaj e dyt.

Gjuha shqipe msohet n t gjitha shkallt e kurrikuls, nga klasa prgatitore deri n klasn

XII.

Gjuha e huaj e par fillon n shkalln e dyt dhe msohet deri n shkalln e gjasht.

Gjuha e huaj e dyt fillon t msohet n shkalln e tret (klasa e gjasht). Si gjuh e huaj e

dyt mund t jet: gjuha frnge, gjuha italiane, gjuha gjermane etj.

5.2 Matematik

Matematika prfaqsohet si fush t nxni dhe lnd msimore. Formimi matematik i

nxnsve duhet ti prgjigjet krkesave t shoqris s sotme, e cila ka nevoj pr individ t

aft n prdorimin dhe interpretimin e matematiks n nj shumllojshmri kontekstesh.

Matematika mundson zhvillimin e personalitetit t nxnsve, zhvillimin e aftsive t

tyre pr t menduar n mnyr kritike dhe pr t punuar n mnyr t pavarur e

sistematike. Ajo nxit krshrin dhe inkurajimin pr zbulime, pr marrjen e njohurive

t reja me qllim zbatimin e tyre dhe zgjidhjen e situatave problemore n jetn e

prditshme.

Nj nga aspektet m t rndsishme sht integrimi i matematiks me t gjitha fushat

dhe shtjet ndrkurrikulare me qllim q t zotrohen kompetencat kye.

Matematika msohet n t gjitha shkallt e kurrikuls. N shkalln e par dhe t dyt

trajtohet lidhja konceptuale pr numrat, figurat gjeometrike, pozitn n hapsir,

matjet dhe shkathtsit pr llogaritje dhe zgjidhje t problemeve. N shkalln e tret

dhe t katrt kjo lidhje integrohet me njohurit nga algjebra, gjeometria dhe

statistika, kurse n shkalln e pest dhe t gjasht sigurohet nj zgjerim dhe thellim i

njohurive edhe nga trigonometria, analiza matematike dhe probabiliteti. N kto

shkall matematika sht n funksion t prgatitjes s nxnsve pr studime t

mtejshme.

37

Nprmjet msimit t matematiks, nxnsit do t marrin njohuri mbi numrat,

hapsirn, masat dhe mnyrn e prdorimit t t dhnave (statistiks). Ata do t jen

n gjendje t kuptojn rolin e t menduarit matematik pr zhvillimin e shkencs e t

teknologjis moderne, si dhe rndsin e zbatimit t matematiks n situatat e

zgjidhjes s problemeve nga jeta reale. N kt fush, nxnsit vlersojn matematikn

n trsi si form e prshkrimit, si metod e njohjes s realitetit dhe si pjes e kulturs

njerzore e progresit shoqror.

5.3 Shkencat e natyrs

Shkenca sht veprimtari intelektuale dhe praktike q prfshin studimin sistematik t

strukturs dhe sjelljes s bots fizike dhe natyrore prmes vzhgimeve dhe eksperimenteve.

Kompetencat q kjo fush zhvillon u shrbejn individve n aspektin personal, social dhe

ekonomik.

Fusha e shkencs n arsimin parauniversitar ndihmon n formimin shkencor t gjith

nxnsve pa dallim nprmjet zhvillimit t qndrimeve, aftsive dhe njohurive shkencore t

nevojshme pr t hetuar, pr t zgjidhur problemet, pr t marr vendimet, pr t nxn gjat

gjith jets dhe pr t br pyetje e knaqur kureshtjen e tyre.

Prvojat e t nxnit nprmjet situatave t ndryshme n shkenc, u krijojn nxnsve mundsi

t shumta pr t eksploruar, analizuar, vlersuar, sintetizuar, muar dhe kuptuar marrdhniet

ndrmjet shkencs, teknologjis, shoqris dhe mjedisit, t cilt ushtrojn ndikime n jetn,

karriern dhe t ardhmen e tyre.

Nprmjet t nxnit t shkencs ata vlersojn rolin e shkencs n shtjet vendore,

kombtare dhe globale q mbshtesin zhvillimin e qndrueshm, si ato q lidhen me

shndetin, burimet natyrore, mjedisin dhe ndikimin e veprimtaris njerzore dhe dukurive

natyrore mbi t.

T nxnit n shkenc bazohet n metodn empirike, vzhgime dhe matje, si dhe n metodn

racionale, n mendimin logjik matematikor. Duke u krijuar mundsit e kryerjes s

veprimtarive praktike n mnyr t pavarur, nxnsit provojn knaqsin e zbulimit

shkencor dhe plotsojn kuriozitetin mbi botn q i rrethon. N kt mnyr, ata zhvillojn

aftsit e t menduarit kritik e krijues dhe sfidojn vetveten pr t br pyetje dhe pr t

arritur n prfundime t bazuara n t dhna dhe fakte duke prdorur metoda shkencore.

38

T nxnit n fushn e shkencave t natyrs n shkalln 1 dhe shkalln 2 zhvillohet sipas

qasjes s integruar t lndve: Biologji, Fizik, Kimi, Gjeografi. Gjat ktyre shkallve

nxnsit nxn pr mjedisin natyror dhe at t krijuar nga njeriu, pr marrdhniet mes

mjedisit dhe njeriut, pr metodat e krkimit shkencor q i aftsojn ata pr studimin e

dukurive natyrore.

N shkalln 3 dhe n shkalln 4, fusha e shkencave natyrore integron njohuri, shkathtsi,

qndrime e vlera nprmjet lndve: Biologji, Fizik, Kimi. N kto shkall nxnsit

zgjerojn fushs e njohjes pr dukurit m t zakonshme n jetn dhe veprimtarit e

prditshme, zhvillojn aftsit, strategjit dhe shprehit e t menduarit t nevojshme pr

hetimin shkencor dhe skicimin teknologjik, lidhin njohurit shkencore dhe teknologjike me

njra-tjetrn dhe me jetn, prdorin gjuhn dhe terminologjin shkencore, si dhe krijojn

bazat konceptuale pr t nxnit e mtejshm t shkencs.

N shkalln 5 dhe shkalln 6, shkencat natyrore zhvillohen n lnd t veanta (Fizik, Kimi,

Biologji dhe Shkenca e Toks). Fusha e shkencs n kto shkall u krijon mundsi nxnsve

q t zhvillojn nj baz solide t njohurive shkencore biologjike, kimike, fizike, t shkencs

s Toks, si dhe kompetencat pr t przgjedhur dhe integruar njohurit shkencore dhe

metodat e nevojshme n shpjegimin dhe parashikimin e dukurive, pr ti zbatuar n mnyr

krijuese ato n situata dhe rrethana t reja, si dhe pr t vlersuar natyrn dinamike t

njohurive shkencore. Nga ana tjetr, ajo u krijon mundsi atyre t vazhdojn studimet e

mtejshme dhe t prballen me krkesat e tregut t puns.

5.4 Shoqria dhe mjedisi

Fusha Shoqria dhe mjedisi i aftson nxnsit pr t qen qytetar aktiv, t informuar dhe

t prgjegjshm pr veten dhe shoqrin. Prmes ksaj fushe nxnsit zhvillojn kompetencat

e nevojshme pr t luajtur rolin e tyre si antar t nj shoqrie shumkulturore dhe

demokratike n nj bot gjithnj e m t ndrvarur. Nxnsit aftsohen t vlersojn pasojat e

ndrveprimit t shoqris me mjedisin pr t ndrmarr veprime q mbshtesin zhvillimin e

qndrueshm. Prmes ksaj fushe krijohen premisa pr t nxitur iniciativn dhe siprmarrjen.

Prmes fushs Shoqria dhe mjedisi nxnsit zhvillojn bazat e qytetaris duke siguruar

kuptimin e ligjshmris, e proceseve politike, ekonomike, shoqrore, kulturore dhe t

shtjeve q lidhen me to; zhvillojn konceptin e kohs, t vazhdimsis dhe t ndryshimit n

kndvshtrimin e marrdhnieve historike dhe zbatojn kt kuptim n analizn e pasojave t

39

veprimeve individuale dhe kolektive n shoqri n t kaluarn dhe sot; zhvillojn

kndvshtrimin e tyre hapsinor pr botn, pr kompleksitetin dhe ndrvarsin e vendeve

dhe rajoneve n bot.

N shkalln 1 dhe shkalln 2 nxnsit nxn rreth marrjes s vendimeve, njohin dhe kuptojn

veten e tyre, shoqrin dhe botn. N shkalln 3 dhe shkalln 4, fusha Shoqria dhe mjedisi

integron njohuri, shkathtsi, qndrime dhe vlera nprmjet lndve t tilla, si: Histori,

Gjeografi, Edukim qytetar. Shkalla dhe format e integrimit ndryshojn n varsi t niveleve

moshore, tematikave dhe shtjeve t ndryshme. N shkalln 5 dhe shkalln 6, kjo fush

realizohet nprmjet lndve: Histori, Gjeografi, Qytetari, Filozofi, Sociologji, Psikologji,

Ekonomi, duke vn theksin n zhvillimin e kompetencave prkatse kye n mnyr t

baraspeshuar.

Prvojat msimore t ksaj fushe t t nxnit i shrbejn prmbushjes s qllimeve arsimore,

si kultivimi i identitetit personal, shoqror, kombtar e kulturor.

5.5 Arte

Fusha e arteve sht pjes e rndsishme e kurrikuls, sepse studimi i tyre lidhet ngusht me

zhvillimin intelektual, emocional dhe social, kulturor t nxnsve. Ato jan pjes integrale e

jets son t prditshme, ku gjejm t mishruara aspekte t kulturs materiale, shpirtrore,

artistike, intelektuale dhe emocionale, n t ciln ndrveprojn kultura dhe shoqria.

N shkalln 1,2 dhe n shkalln 3 aspektet e t nxnit n fushn e arteve prfshijn mundsit

pr t njohur, pr t realizuar dhe pr t prezantuar pun t ndryshme artistike nprmjet

muziks, artit figurativ, krcimit dhe drams. N shkalln 3 dhe shkalln 4 zhvillohen vetm

muzika dhe arti pamor. N shkalln 5 dhe shkalln 6, n shkollat e mesme t prgjithshme

(n gjimnaze), artet zhvillohen n lnd t veanta ose si nj lnd e vetme (Histori e arteve).

Pra, artet luajn rol t rndsishm n formimin dhe zhvillimin e plot t nxnsve, duke i

ndihmuar t kuptojn, t shprehin prvojat e tyre vetjake, t kultivojn talentin e tyre, t

prvetsojn konceptet themelore pr prdorimin e teknikave apo burimeve t ndryshme

artistike; t msojn, t komunikojn, t interpretojn dhe t zhvillojn shkathtsit e tyre

artistike pr tu shprehur, si dhe t ndihmojn n ndryshimin artistik e kulturor t vetes dhe t

t tjerve.

40

5.6 Edukim fizik, sporte dhe shndet

Fusha e edukimit fizik, sporteve dhe shndetit n arsimin parauniversitar synon q nxnsit t

zhvillojn njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e nevojshme, t cilat sigurojn mirqenien e

shndetit t tyre mendor, emocional, fizik dhe social, si dhe ndihmojn n prballjen me

sukses t sfidave t jets.

Kjo fush fillon t zbatohet n shkalln 1 t kurrikuls dhe sht e pranishme deri n shkalln

6. Fusha e edukimit fizik, sporteve dhe shndetit do t ofroj nj qasje e integruar t edukimit

fizik dhe sporteve, me edukatn shndetsore, q n shkalln 1 e deri n shkalln 6, duke

prfshir njohjen e mnyrave t jets s shndetshme apo mbrojtjen prej smundjeve dhe

rreziqeve prej tyre.

Edukimi fizik dhe sportiv shihet si nj mjet ideal pr promovimin e aktivitetit t rregullt fizik,

edukimin e nj stili jetese t shndetshme e aktive dhe fitimin e kompetencave t rndsishme

e t vlefshme prgjat gjith jets.

Fusha e edukimit fizik, sporteve dhe shndetit iu mundson nxnsve, zbatimin n praktik

t njohurive teknike e taktike t fituara n disiplinat sportive; zbatimin e rregulloreve teknike

t disiplinave sportive; kryerjen e kombinacioneve lvizore me prmbajtje t aftsive lvizore

baz, t manipulimit lvizor me dhe pa mjete, kryerjen e elementeve t thjeshta akrobatike;

zbatimin e rregullave t siguris gjat t ushtruarit me aktivitet fizik e sportiv; njohjen dhe

respektimin e dhnies s ndihms s par n raste t traumave q ndodhin gjat aktivitetit

fizik; zbatimin n jetn e prditshme t parimeve t Olimpizmit, Filozofis Olimpike dhe

Fair-Play-t.

Nprmjet aktivitetit fizik e sportiv, nxnsve u krijohet mundsia t marrin pjes n nj

shumllojshmri veprimtarish fizike e sportive, individualisht dhe n grup, t kuptojn

rndsin e t ushtruarit sistematik, t edukojn disiplinn, vullnetin, vetvlersimin,

konkurencn. Gjithashtu, kjo fush i ndihmon nxnsit t vlersojn sportin si alternativ

karriere n t ardhmen.

41

5.7 Teknologji dhe TIK

Teknologjia dhe TIK-u, gjithnj e m shum, jan duke u prdorur n shoqri dhe ekonomi.

Ato jan rruga e transformimit t mnyrs s puns, studimit, komunikimit, marrjes s

informacionit dhe ndr t tjera sht mundsi pr t kaluar n mnyr produktive kohn e lir.

Interneti dhe veanrisht teknologjit prdoren pr shum qllime nga grupe t ndryshme

nxnsish dhe ato jan gjithashtu duke prvetsuar aktivitete t reja shoqrore. Prmes

hapsirave online nxnsit mund t ken akses n burime, mund t ndjekin, ndrveprojn,

krijojn dhe ndajn me t tjert n nivel global.

Shumllojshmria dhe shkalla e prdorimit ka ndryshuar nevojn pr kompetencn lidhur me

medien dhe teknologjin. Rritja e prdoruesve t internetit forcon rndsin e tij si nj

multimedia. Nj shoqri globale e n ndryshim t shpejt krkon q, nxnsit t vlersojn

nevojn dhe domosdoshmrin e kapacitetit teknologjik, pr t gjitha aspektet e jets dhe

puns. Lndt q prmban fusha e teknologjis dhe TIK-ut jan: Teknologji dhe TIK.

Zhvillimi i kapacitetit teknologjik (nj qllim kryesor pr edukimin teknologjik) iu

mundson nxnsve t njohin mundsit profesionale m t krkuara dhe t shndrrohen n

qytetar t informuar, n nj bot q ndryshon shpejt. T gjith nxnsit duhet t bhen

pjesmarrs aktiv n t nxnit e tyre individual. Ata duhet t zhvillojn aftsit e tyre pr

zgjidhjen e problemeve, si dhe ndjenjn e prgjegjsis pr t nxnit vetjak, duke krijuar

kshtu bazat pr t nxnit gjat gjith jets.

Nse n fillim teknologjia dhe interneti shiheshin si nj burim shqetsues apo vshtirsie pr

nxnsit, sot theksi vihet n prdorimin produktiv dhe kritik n mjediset shoqrore dhe

globale t internetit.

Nxnsit zbatojn dhe i bjn t dukshme kto njohuri, shkathtsi, qndrime e vlera

nprmjet prdorimit t TIK -ut pr t krkuar dhe marr informacion nga burime on-line;

pr t menaxhuar projekte n grupe pune; pr t diskutuar dhe shkmbyer gjetjet e tyre gjat

krkimeve.

Ata arrijn t analizojn probleme; t arsyetojn dhe analizojn konceptet, lidhjet informatike

dhe proceset informatike; t formulojn dhe organizojn ide n t gjitha fushat e t nxnit.

42

Kompetenca digjitale, si aftsi funksionale e lexim shkrimit digjital, nxit dhe zhvillon tek

nxnsit dhe shprehi t tjera funksionale si: shprehi matematikore, shprehi komunikuese,

shprehit e t menduarit kritik dhe t zgjidhjes s problemeve, shprehi personale, shprehi pr

t punuar n grup, shprehi pr t nxn, shprehi pr t prdorur nj shumllojshmri

burimesh e instrumentesh etj.

Bazuar n kto njohuri, qndrime dhe shkathtsi q zhvillon Teknologjia dhe TIK-u tek

nxnsit, duhet t theksojm q pr avancimin m t shpejt t nxnsve n kt fush, ne

duhet ta gjejm t shtrir n t gjitha fushat e t nxnit.

N shkalln 1, kjo fush realizohet e integruar tek fushat e tjera t t nxnit. N shkalln 2,

kjo fush prfshin TIK-un dhe Teknologjin, ndrsa n shkalln 3 dhe n shkalln 4, kjo

fush prqendrohet n zhvillimin e avancuar t shkathtsive t TIK-ut tek nxnsit.

5.8 Shprndarja e kohs msimore pr fushat e t nxnit

Organizimi i kurrikuls n fusha t nxni ka n themel ndarjen dhe integrimin real t ktyre

fushave. Si i till, ky organizim mban parasysh baraspeshn ndrmjet njohurive, shkathtsive

dhe qndrimeve t secils fush t nxni, si dhe integrimin brenda dhe ndrmjet tyre.

Fushat e t nxnit

KNSA 0 KNSA 1 KNSA 2 KNSA 3

Shkalla 1Shkalla

2Shkalla

3Shkalla

4Shkalla

5/6

Klasaprgatitore

Klasa I II

Klasa III V

Klasa VI VII

KlasaVIII IX

Klasa X XII

1. Gjuht dhekomunikimi

26.3% 39.6% 34.1% 28.6% 25.8% 21.5 %

2. Matematik 21.1% 19.8% 16.3% 14.3% 12.9% 10.9%

3. Shkencat e natyrs 10.5% 4.9% 6.8% 10.7% 19.3% 17.4%

4. Shoqria dhemjedisi

10.5% 4.9% 6.8% 14.3% 16.1% 17.4%

5. Edukim fizik,sporte dhe shndet

10.5% 14.8% 12.2% 10.7% 9.7% 3.3%

6. Arte 15.8% 11.1% 10.2% 8.9% 6.5% 3.3%

7. Teknologji dheTIK1

5.3% 0% 5.4% 5.4% 3.2% 5.5%

1 Koha msimore n kt fush, n klasn prgatitore, sht vetm pr Teknologjin.

43

Kurrikul me zgjedhje 0% 4.9% 8.2% 7.1% 6.5% 20.7 %

44

6 Msimdhnia dhe t nxnit efektiv

Metodologjit msimore n arsimin parauniversitar sigurojn pjesmarrjen aktive t nxnsve

n ndrtimin e njohurive, t shkathtsive, t qndrimeve, t vlerave dhe t qndrimeve.

Metodat e msimdhnies marrin parasysh dhe plotsojn nevojat e t nxni efektiv.

Msimdhnia dhe nxnia efektive:

siguron kompetencat pr t nxnit gjat gjith jets. Aftsia pr t menduar n mnyr

kritike dhe krijuese, aftsia pr t prballuar situata problemore, pr t menaxhuar

informacionin, shprehit e puns s pavarur individuale ose n grup, vetvlersimi etj.,

jan thelbsore pr t siguruar kt lloj t nxni.

bazohet n bindjen se do nxns mund t jet i suksesshm. Msimdhnia q nxit

zhvillimin e kompetencave siguron kushtet dhe situatat e t nxnit pr t gjith nxnsit.

bazohet n njohurit paraprake t nxnsve dhe e planifikon t nxnit mbi bazn e tyre.

Njohurit paraprake t nxnsve jan kusht jo vetm pr prvetsimin e njohurive t reja,

por edhe pr realizimin e nj msimdhnieje ndrvepruese.

planifikohet pr rezultate t nxni q synojn kompetencat. Msuesi saktson rezultatet e

pritshme t nxnsve t tij mbi bazn e krkesave t gjithanshme t kurrikuls.

aftson nxnsit t prdorin njohurit. Aftsimi i nxnsve pr t prdorur njohurit dhe

shkathtsit e fituara duhet t jet synimi kryesor i procesit t msimdhnies dhe t nxnit

n shkoll.

siguron partneritetin msues-nxns n procesin e msimdhnies dhe t t nxnit. Ky

partneritet rrit motivimin e nxnsve dhe krijon klimn dhe kushtet e domosdoshme pr

shfrytzimin e njohurive dhe prvojave t nxnsve dhe msuesve.

mbshtetet n situata t nxni reale ose t ngjashme me realitetin. Ajo mundson

przgjedhjen dhe prdorimin e situatave q hasen n jetn e prditshme, q nga jeta

vetjake, familjare, shoqrore e deri tek e vendit, rajonit e m gjer.

45

bazohet n parimin e integrimit lndor, i cili pasqyron integrimin e dijeve njerzore, t

cilat kurrikula e zbatuar merr prsipr ti zhvilloj. N kt mnyr, msimdhnia

efektive kultivon t menduarit ndrlndor.

prshkohet nga parimi i przgjedhjes. Ajo v n prdorim forma t larmishme t

veprimtarive msimore, si: prmbajtje t veanta kurrikulare, detyra t diferencuara,

projekte, burime informacioni etj., q sigurojn realizimin e ktij parimi.

zhvillohet mbi bazn e burimeve t shumllojshme t informacionit. Qmtimi n burime

alternative informacioni, prve tekstit shkollor, sht kusht i rndsishm pr

prvetsimin m t mir t koncepteve dhe metodave dhe aftson nxnsit pr t nxn

gjat gjith jets, pr t przgjedhur informacionet n mnyr kritike.

mbshtetet n TIK. T nxnit nprmjet TIK-ut luan rol t rndsishm n metodat e

msimdhnies. Shkollat duhet t eksplorojn jo vetm mundsit e prdorimit t TIK-ut

pr t mbshtetur mnyrat e msimdhnies, por edhe hapsirat e tij, pr t krijuar mnyra

t reja e t ndryshme t nxni.

prfshin sistematikisht nxnsit n eksperimente e vzhgime, pr njohjen jo vetm t

natyrs, por edhe t shoqris.

Msuesi sht aktori kryesor i suksesit t msimdhnies. Zhvillimi i vazhdueshm profesional

i tij mbetet kusht i domosdoshm pr arritjen e rezultateve t synuara. Pr kt arsye,

kurrikula, veanrisht, ajo e arsimit baz, krkon ndryshimin e formimit fillestar t msuesve,

nprmjet rinovimit t kurrikuls s shkollave t larta e universitare dhe ndryshimin e

sistemit t formimit dhe trajnimit t msuesve.

46

7 Vlersimi

7.1 Kuptimi pr vlersimin. Parimet themelore

Vlersimi n arsim sht procesi gjat t cilit mblidhen t dhna dhe gjykohet pr vlern e

arritjes s nj rezultati arsimor, mbi bazn e nj kriteri t caktuar.

Qllimi kryesor i vlersimit sht marrja e vendimeve, q synojn prmirsimin e rezultateve

t t nxnit dhe vet procesin e tij. Marrja e vendimeve krkon grumbullimin e vazhdueshm

t informacionit pr t matur dhe pr t vlersuar t gjitha aspektet e procesit. Praktikat e

vlersimit kan ndikim vendimtar n procesin e t nxnit.

Vlersimi pr t nxnit (VpN). Synimi kryesor i ktij vlersimi sht t mbikqyr

prparimin e nxnsit gjat procesit t t nxnit dhe t mbledh informacion pr t lehtsuar

dhe pr t ndihmuar marrjen e vendimeve pr t prmirsuar kt proces.

Vlersimi i t nxnit (ViN). Synimi kryesor i ktij vlersimi sht t prcaktoj arritjet n

prfundim t nj detyre t caktuar, t kapitullit, t semestri etj., pr t vendosur notat dhe pr

t certifikuar nxnsit pr nxnie t mtejshme. Ai prdoret edhe pr t gjykuar efektivitetin e

t nxnit ose t programit msimor.

Vlersimi bazohet n parime t caktuara, si:

Vlefshmria

Vlersimi duhet t siguroj informacion t vlefshm pr proceset, pr rezultatet dhe pr vlerat

q zhvillohen nga nxnsit gjat procesit t arsimimit n nivele t ndryshme.

Transparenca

Nxnsit kan t drejt dhe nevoj t njihen me kriteret dhe metodat me t cilat do t

vlersohen. Kjo garanton paanshmrin e vlersimit dhe ndihmon t nxnit. Kriteret e qarta

dhe t hapura ndihmojn gjykimet profesionale, sigurojn q vendimet t shqyrtohen nga t

gjith dhe t jen t qndrueshme.

Paanshmria

Vlersimi i paanshm nnkupton vlersimin e nj rezultati t t nxnit, duke mos u ndikuar

nga karakteristikat dhe rrethanat e do nxnsi, q prfshijn: gjinin, etnin, gjuhn, racn,

47

rrethanat ekonomike e shoqrore, vendndodhjen, si dhe personalitetin, talentin, aftsit e

kufizuara etj.

Vlersimi trsor

Gjykimet pr prparimin e nxnsve duhet t bazohen n lloje dhe burime t ndryshme

informacioni. Informacioni i marr nga vlersimi duhet t tregoj n mnyr t besueshme,

nse nxnsi sht n gjendje t realizoj at far prshkruhet n rezultatet e t nxnit.

Integrimi i llojeve dhe burimeve t ndryshme t t dhnave t mbledhura gjat nj periudhe t

caktuar kohore dhe n situata t ndryshme sht kusht i domosdoshm pr t siguruar

gjykime t qndrueshme dhe t paanshme pr arritjet e nxnsve.

7.2 Llojet e vlersimit

Gjat vlersimit gjykohet dhe merren vendime pr prparimin e vazhdueshm dhe pr nivelin

e arritjes s rezultateve t t nxnit, t prcaktuara n Kurrikuln Brtham dhe n planet e

programet msimore. Prmes vlersimit merret informacion sa m i plot dhe trsor pr

shkalln e zotrimit dhe t demonstrimit t kompetencave nga nxnsit.

Llojet kryesore t vlersimit arsimor jan:

Vlersimi i brendshm.

Vlersimi i jashtm.

7.2.1 Vlersimi i brendshm

Vlersimi i brendshm realizohet nga msuesit dhe drejtuesit e shkolls, n veprimtarin e

prditshme msimore dhe edukative.

Ky vlersim prdor mjete t ndryshme q mundsojn nxjerrjen n pah t nivelit t zotrimit

t kompetencave, konkretisht:

gjersin dhe thellsin e t nxnit t prvetsuar;

gatishmrin pr tiu prgjigjur sfidave t nivelit dhe pr t prparuar drejt t nxnit

edhe m sfidues;

zbatimin e t nxnit n situata dhe rrethana t reja.

48

Vlersimi i nxnsve, prve formave t ndryshme joformale gjat gjith procesit t t nxnit,

bhet nprmjet shkalls s vlersimit q prfshin notat nga 4- 10.

Nota 4: Nj arritje q tregon performim t pamjaftueshm t njohurive dhe kompetencave.

Nota 5: Nj arritje q tregon performim minimal t njohurive t reja dhe t kompetencave.

Nota 6: Nj arritje q tregon performim t mjaftueshm t njohurive t reja dhe t

kompetencave.

Nota 7: Nj arritje q tregon performim t knaqshm t shumics t njohurive t reja dhe t

kompetencave.

Nota 8: Nj arritje q tregon performim t mir t njohurive dhe t kompetencave.

Nota 9: Nj arritje q tregon performim shum mir t njohurive dhe t kompetencave.

Nota 10: Nj arritje q tregon performim t shklqyer dhe origjinal t njohurive dhe t

kompetencave.

Vlersimi i arritjes s rezultateve t t nxnit bhet gjat dhe n fund t do viti shkollor dhe

dshmon nivelin e arritjeve s tyre nga nxnsit. N prfundimin e nj shkalle t kurrikuls

(klasa II, V, VII, IX, XI dhe XII) bhet vlersimi i nivelit t zotrimit dhe t demonstrimit t

t kompetencave nga nxnsi, sipas prcaktimit t tyre n kurrikuln brtham.

7.2.2 Vlersimi i jashtm

Me vlersim t jashtm do t kuptohet vlersimi i realizuar nga autoritetet qendrore, rajonale

e vendore t arsimit (MAS, AKP, ISHA, DAR/ZA).

Vlersimi i jashtm mund t bhet pr qllime:

Inspektimi dhe verifikimi t cilsis s vlersimit n nivel klase, shkolle apo bashkie.

Vlersimi t standardizuar n nivel arsimore

Hulumtimi.

Vendimmarrjeje n arsim n nivele, fusha, aspekte t ndryshme.

49

Vlersimet e standardizuara shtetrore organizohen n prfundim t nivelit arsimor. Kto

vlersime jan t prqendruara n matjen e nivelit t demonstrimit t kompetencave kye t

parashkuara pr secilin nivel.

50

8 Dokumentet kurrikulare

Dokumentet kurrikulare q e mundsojn zbatimin e saj n sistemin arsimor, jan:

Kurrikula e fmijris s hershme (3-6 vje);

Kurrikula brtham pr klasn prgatitore dhe arsimin fillor, arsimin e mesm t ult dhe

pr arsimin e mesm t lart;

Plani msimor, programet lndore pr shkall dhe klas, planet msimore pr fush dhe

lnd, nga klasa prgatitore deri n klasn XII;

Tekstet shkollore, materialet plotsuese t msimdhnies dhe t nxnies, udhzuesit

kurrikular, si dhe materialet didaktike e instrumentet pr vlersim.

8.1 Kurrikula brtham

Kurrikula brtham sht dokument i rndsishm i kurrikuls s arsimit parauniversitar. Ajo

miratohet nga MAS-i (pr secilin nga tri nivelet arsimore) dhe prmban orientime dhe

dispozita t detyrueshme pr t gjith nxnsit.

do kurrikul brtham prmban rezultatet e t nxnit sipas fushave dhe shkallve t

kurrikuls.

Rezultatet e t nxnit shprehin pritshmrit n raport me arritjet konkrete t matshme t

nxnsve n fund t do shkalle t kurrikuls.

Rezultatet e t nxnit sipas shkallve t kurrikuls sigurojn integrimin e fushave t

kurrikuls pr t zhvilluar kompetencat kye.

Rezultatet e t nxnit sipas shkallve t kurrikuls parashikohen t arrihen n prfundim

t shkalls. Ato paraqesin kushtin pr kalimin nga nj nivel shkollimi n tjetrin.

Hierarkia e dokumenteve kurrikulare Sistemi i rezultateve t t nxnit

Korniza Kurrikulare

Rezultatet kryesore t t nxnit q shprehin nivelin e

domosdoshm t arritjes s kompetencave kye, pas

prfundimit t arsimit parauniversitar.

51

Kurrikula brtham pr shkallt e

kurrikuls 1-6

Rezultatet e t nxnit q shprehin nivelin e

domosdoshm t arritjes s kompetencave kye, pas

prfundimit t do shkalle t kurrikuls.

Planet e programet lndoreRezultatet e t nxnit q arrihen n do lnd dhe n

seciln klas.

Rezultatet e t nxnit sipas shkallve t kurrikuls

Rezultatet e t nxnit t shkallve t kurrikuls shprehin krkesat themelore pr t zotruar

kompetencat kye n prfundim t nj shkalle t caktuar t kurrikuls. Ato paraqesin at q

nxnsit duhet t din dhe t bjn pas prfundimit t nj shkalle t kurrikuls dhe paraqesin

kushtin pr kalimin nga nj nivel arsimor n tjetrin.

Rezultatet e t nxnit sipas fushave t t nxnit

Rezultatet e t nxnit pr fushat e t nxnit:

Rezultatet e t nxnit sipas fushave t t nxnit sigurojn lidhjen ndrmjet lndve dhe

veprimtarive msimore pr integrimin e njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve

nprmjet msimit t integruar t lndve. Ato nxisin qasje t bazuar n kompetenca dhe

shrbejn si piknisje pr hartimin e planeve dhe programeve lndore, si dhe integrojn

lndt dhe veprimtarit msimore t nj fushe t nxni.

8.2 Plani msimor dhe programet sipas lndve

Plani msimor sht dokument zyrtar i rndsishm i politiks arsimore. N planin msimor

prcaktohen fushat e t nxnit, lndt dhe shprndarja e kohs msimore. Hartuesit e planit

msimor sigurojn q plani msimor:

mundson realizimin e parimeve dhe synimeve arsimore t prshkruara n Kornizn

Kurrikulare;

ruan baraspeshn ndrmjet tradits pozitive dhe risive rajonale dhe/ose botrore;

siguron koherencn kurrikulare vertikale dhe horizontale t kurrikuls.

Krahas rezultateve t t nxnit, programet lndore prmbajn:

njsit tematike msimore;

52

udhzimet metodike pr realizimin e njsive tematike/msimore;

mundsit e organizimit t prvojave msimore gjat nj viti shkollor;

materialet didaktike, burimet dhe mjetet ndihmse.

T gjitha dokumentet e kurrikuls hartohen n prputhje me parimet themelore t saj.

8.3 Udhzuesit kurrikular

Udhzuesit kurrikular ndihmojn n zbatimin e unifikuar t politiks kurrikulare n t gjitha

fazat e zbatimit t saj.

53

Fjalorth i terminologjis kurrikulare

TERMAT SHPJEGIMI

Aftsi Kapacitet i lindur ose i fituar q e lejon personin t ndrtoj njohuri, pr tvepruar me sukses n situata t caktuara.

Arsim

Veprimtari themelore e institucioneve arsimore q siguron krijimin dheshndrrimin e njohurive; prsosjen e kompetencave gjat gjith jets;zhvillimin vetjak; zhvillimin dhe shndrrimin e kulturs.

Rezultat i nxnies s qllimshme, t planifikuar dhe t organizuar n mnyrformale dhe joformale.

Arsim formalArsim i qllimshm, i institucionalizuar, i planifikuar, i strukturuar nmnyr hierarkike, q fillon me arsimin parashkollor dhe vazhdon deri narsimin pasuniversitar.Rezultatet dhe kualifikimet e fituara n arsimin formal njihen nprmjetcertifikatave dhe diplomave.

Arsim joformal

Arsim i qllimshm, i planifikuar, i institucionalizuar, alternativ dheplotsues i arsimit formal, n kuadr t t nxnit gjat gjith jets. Arsimijoformal mund zhvillohet brenda ose jasht institucioneve arsimore dhe iushrben personave t t gjitha moshave. Pr programet e arsimit joformalmund t jepet ose jo certifikat, e cila nuk sht e barasvlershme mekualifikimet formale.

Arsim i detyrueshm (shih: Arsim baz)

Arsim bazTrsia e njohurive dhe kompetencave q