Embed Size (px)
Citation preview
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20171
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Rozk
ład
mat
eria
łu n
aucz
ania
– p
rzyr
oda
Klas
a 4 N
umer
i te
mat
lekc
jiZa
kres
mat
eria
łu n
aucz
ania
Wym
agan
ia sz
czeg
ółow
e Uc
zeń:
Wym
agan
ia p
rzew
idzia
ne
w p
odst
awie
pro
gram
owej
Dzia
ł 1. P
ozna
wan
ie p
rzyr
ody
(odp
owiad
a tre
ścio
m k
szta
łceni
a z d
ziałó
w I
i II (
częś
ciow
o) z
Pods
taw
y pr
ogra
mow
ej k
szta
łceni
a og
ólne
go (P
P))
1. Spo
soby
poz
nawa
nia p
rzyr
ody
Obs
erwa
cje i d
ośw
iadcz
enia
w p
ozna
wani
u pr
zy-
rody
. Prz
yrzą
dy u
łatw
iając
e po
znaw
anie
prz
yrod
y. Źr
ódła
wie
dzy o
prz
yrod
zie. Z
mys
ły w
ykor
zyst
y-wa
ne d
o po
znaw
ania
przy
rody
.
• W
skaz
uje
źród
ła w
iedz
y o p
rzyr
odzie
.•
Wym
ieni
a zm
ysły
potrz
ebne
do
pozn
awan
ia pr
zyro
dy.
• Po
daje
prz
ykład
y obi
ektó
w, kt
óre
moż
na o
b-se
rwow
ać p
rzez
lupę
.•
Okr
eśla,
czym
jest
prz
yrod
a.•
Poda
je p
o dw
a prz
ykład
y obs
erwa
cji p
rzyr
odni
-cz
ych,
w kt
óryc
h w
ykor
zyst
ywan
a jes
t lor
netk
a.•
Wyja
śnia,
do
czeg
o je
st p
otrz
ebna
map
a, ko
m-
pas i
taśm
a mie
rnicz
a.•
Wyja
śnia,
co to
są n
arzą
dy zm
ysłó
w i j
aka j
est
ich ro
la w
poz
nawa
niu
przy
rody
.
I. Sp
osob
y poz
naw
ania
prz
yrod
y.Uc
zeń:
1) op
isuje
spos
oby p
ozna
wani
a prz
yrod
y, po
daje
ró
żnice
mię
dzy e
kspe
rym
ente
m, d
ośw
iadcz
e-ni
em a
obse
rwac
ją;2)
pod
aje n
azw
y prz
yrzą
dów
stos
owan
ych
w p
o-zn
awan
iu p
rzyr
ody,
okre
śla ic
h pr
zezn
acze
nie
(lupa
, kom
pas,
taśm
a mie
rnicz
a);3)
poda
je p
rzyk
łady w
ykor
zyst
ania
zmys
łów
do
pro
wadz
enia
obse
rwac
ji prz
yrod
nicz
ych;
5) w
ymie
nia r
óżne
źród
ła w
iedz
y o p
rzyr
odzie
;6)
kor
zyst
a z ró
żnyc
h źr
ódeł
wie
dzy o
prz
yrod
zie..
2. O
bser
wacje
prz
yrod
nicz
eO
bser
wacje
w p
ozna
wani
u pr
zyro
dy. P
rzyr
ządy
w
ykor
zyst
ywan
e do
poz
nawa
nia p
rzyr
ody.
Zasa
dy
prow
adze
nia o
bser
wacji
prz
yrod
nicz
ych.
• Po
daje
prz
ykład
y org
anizm
ów, o
biek
tów
i zja-
wisk
, któ
re m
ożna
obs
erwo
wać.
• W
ymie
nia s
poso
by d
okum
ento
wani
a obs
erwa
-cji
prz
yrod
nicz
ej.
• W
ymie
nia z
asad
y bez
piec
zeńs
twa,
któr
ych
nale
ży p
rzes
trzeg
ać p
odcz
as p
rowa
dzen
ia ob
serw
acji.
• W
yjaśn
ia, co
to je
st o
bser
wacja
prz
yrod
nicz
a.•
Opr
acow
uje
kartę
obs
erwa
cji d
owol
nego
ob
iekt
u.•
Prze
prow
adza
sam
odzie
lnie
i prz
y pom
ocy
nauc
zycie
la ob
serw
ację
prz
yrod
nicz
ą.•
Wyja
śnia,
kied
y moż
na n
a pod
staw
ie o
bser
wa-
cji w
yciąg
nąć w
nios
ki.
I. Sp
osob
y poz
naw
ania
prz
yrod
y.Uc
zeń:
1) op
isuje
spos
oby p
ozna
wani
a prz
yrod
y, po
daje
ró
żnice
mię
dzy e
kspe
rym
ente
m, d
ośw
iadcz
e-ni
em a
obse
rwac
ją;
2) p
odaje
naz
wy p
rzyr
ządó
w st
osow
anyc
h w
po-
znaw
aniu
prz
yrod
y, ok
reśla
ich
prze
znac
zeni
e (lu
pa, k
ompa
s, ta
śma m
iern
icza);
4) s
tosu
je za
sady
bez
piec
zeńs
twa p
odcz
as o
bser
-wa
cji i d
ośw
iadcz
eń p
rzyr
odni
czyc
h.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20172
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
3. Do
świad
czen
ia pr
zyro
dnicz
eDo
świad
czen
ia w
poz
nawa
niu
przy
rody
. Prz
yrzą
dy
wyk
orzy
styw
ane
do p
ozna
wani
a prz
yrod
y. Za
sady
pr
owad
zeni
a doś
wiad
czeń
prz
yrod
nicz
ych.
• Po
daje
prz
ykład
y pyt
ań, n
a któ
re m
ożna
uz
yska
ć odp
owie
dź, d
zięki
prze
prow
adze
niu
dośw
iadcz
eń p
rzyr
odni
czyc
h.•
Wym
ieni
a zas
ady,
w ty
m b
ezpi
ecze
ństw
a, kt
ó-ry
ch n
ależy
prz
estrz
egać
pod
czas
wyk
onyw
ania
dośw
iadcz
eń.
• W
ymie
nia p
unkt
y, kt
óre
zaw
iera
karta
doś
wiad
-cz
enia.
• Po
daje
różn
ice m
iędz
y pró
bą b
adaw
czą a
pró
bą
kont
roln
ą w d
ośw
iadcz
eniu
.•
Uzas
adni
a, dl
acze
go w
doś
wiad
czen
iu je
st
potrz
ebna
pró
ba ko
ntro
lna.
• Pr
zepr
owad
za sa
mod
zieln
ie i p
rzy p
omoc
y na
uczy
ciela
dośw
iadcz
enie
prz
yrod
nicz
e.
I. Sp
osob
y poz
naw
ania
prz
yrod
y.Uc
zeń:
1) op
isuje
spos
oby p
ozna
wani
a prz
yrod
y, po
daje
ró
żnice
mię
dzy d
ośw
iadcz
enie
m a
obse
rwac
ją;2)
pod
aje n
azw
y prz
yrzą
dów
stos
owan
ych
w p
o-zn
awan
iu p
rzyr
ody,
okre
śla ic
h pr
zezn
acze
nie
(lupa
, kom
pas,
taśm
a mie
rnicz
a);4)
sto
suje
zasa
dy b
ezpi
ecze
ństw
a pod
czas
obs
er-
wacji
i doś
wiad
czeń
prz
yrod
nicz
ych.
4. Ki
erun
ki ge
ogra
ficzn
ePr
owad
zeni
e ob
serw
acji i
pom
iarów
w te
reni
e. An
alizo
wani
e, do
kony
wani
e op
isu, p
orów
nywa
-ni
e, kla
syfik
owan
ie, k
orzy
stan
ie z
różn
ych
źród
eł
info
rmac
ji (np
. włas
nych
obs
erwa
cji, b
adań
, do-
świad
czeń
, tek
stów
, map
, tab
el, f
otog
rafii
, film
ów
i inny
ch m
ater
iałów
źród
łow
ych)
.
• W
yjaśn
ia, ki
edy j
est p
otrz
ebna
znajo
moś
ć kie
runk
ów św
iata.
• W
yzna
cza k
ieru
nki ś
wiat
a za p
omoc
ą gno
mon
u i S
łońc
a.•
Posłu
guje
się
kom
pase
m p
rzy w
yzna
czan
iu
kieru
nków
świat
a.•
Opi
suje
kier
unki
świat
a na r
óży k
ieru
nków
.•
Om
awia
spos
oby w
yzna
czan
ia kie
runk
ów
świat
a w sy
tuac
ji, gd
y nie
ma p
rzyr
ządó
w i n
ie
wid
ać Sł
ońca
.•
Wsk
azuje
kier
unki
geog
raficz
ne gł
ówne
w te
renie
.
II. O
rient
acja
w te
reni
e.Uc
zeń:
1) w
ymie
nia n
azw
y kie
runk
ów gł
ówny
ch;
2) w
yzna
cza k
ieru
nki g
łów
ne za
pom
ocą k
ompa
su
oraz
kier
unek
pół
nocn
y za p
omoc
ą gno
mon
u i w
skaz
uje
je w
tere
nie.
5. Zm
iany p
ołoż
enia
Słońc
a na n
iebi
e w
ciąg
u do
byPr
owad
zeni
e ob
serw
acji i
pom
iarów
w te
reni
e. An
alizo
wani
e, do
kony
wani
e op
isu, p
orów
nywa
-ni
e, kla
syfik
owan
ie, k
orzy
stan
ie z
różn
ych
źród
eł
info
rmac
ji (np
. włas
nych
obs
erwa
cji, b
adań
, do-
świad
czeń
, tek
stów
, map
, tab
el, f
otog
rafii
, film
ów
i inny
ch m
ater
iałów
źród
łow
ych)
.
• W
yjaśn
ia po
jęcie
wid
nokr
ęgu.
• Po
daje
prz
ykład
y św
iadcz
ące
o po
zorn
ych
zmian
ach
poło
żeni
a Sło
ńca n
a nie
bie
w ci
ągu
doby
.•
Wyja
śnia
znac
zeni
e po
jęć:
wsch
ód Sł
ońca
, gó
rowa
nie
Słońc
a, za
chód
Słoń
ca.
• O
kreś
la dł
ugoś
ć dni
a (od
wsc
hodu
do
zach
odu
Słońc
a).•
Anali
zuje
zale
żnoś
ci m
iędz
y dłu
gośc
ią cie
nia
a wys
okoś
cią Sł
ońca
nad
wid
nokr
ęgie
m.
• Ch
arak
tery
zuje
wid
nokr
ąg w
mie
ście
i na w
si.•
Poda
je za
leżn
ości
mię
dzy w
ielko
ścią
wid
no-
kręg
u a w
ysok
ością
, na j
akie
j zna
jduj
e się
obs
er-
wato
r.
II. O
rient
acja
w te
reni
e.Uc
zeń:
1) op
isuje
prz
ebie
g lin
ii wid
nokr
ęgu,
wym
ieni
a na
zwy k
ieru
nków
głów
nych
;9)
wyja
śnia
zale
żnoś
ć mię
dzy w
ysok
ością
Słoń
ca
a dłu
gośc
ią i k
ieru
nkie
m ci
enia.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20173
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
6. Po
łoże
nie
Słońc
a na n
iebi
e w
różn
ych
pora
ch
roku
Prow
adze
nie
obse
rwac
ji i p
omiar
ów w
tere
nie.
Anali
zowa
nie,
doko
nywa
nie
opisu
, por
ówny
wa-
nie,
klasy
fikow
anie
, kor
zyst
anie
z ró
żnyc
h źr
ódeł
in
form
acji (
np. w
łasny
ch o
bser
wacji
, bad
ań, d
o-św
iadcz
eń, t
ekst
ów, m
ap, t
abel
, fot
ogra
fii, f
ilmów
i in
nych
mat
eriał
ów źr
ódło
wyc
h).
• W
ymie
nia d
aty r
ozpo
czyn
ające
kale
ndar
zowe
po
ry ro
ku.
• W
yjaśn
ia po
jęcia
rów
nono
c i p
rzes
ileni
e.•
Opi
suje
ilust
racje
pok
azuj
ące
pozo
rną d
rogę
Sło
ńca n
ad w
idno
kręg
iem
w ró
żnyc
h po
rach
ro
ku.
• W
yjaśn
ia za
leżn
ość d
ługo
ści d
nia o
d dł
ugoś
ci po
zorn
ej d
rogi
Słońc
a nad
wid
nokr
ęgie
m.
• Ro
zpoz
naje
i wsk
azuj
e ry
sunk
i prz
edst
awiaj
ące
pozo
rną d
rogę
Słoń
ca w
dni
ach
rozp
oczy
nają-
cych
por
y rok
u.•
Sam
odzie
lnie
rysu
je sc
hem
aty p
rzed
staw
iając
e po
zorn
ą dro
gę Sł
ońca
nad
wid
nokr
ęgie
m
w d
niac
h ro
zpoc
zęcia
pór
roku
.•
Wyja
śnia
zale
żnoś
ć mie
dzy w
ysok
ością
Słoń
ca
nad
wid
nokr
ęgie
m a
dług
ością
cien
ia w
różn
ych
pora
ch ro
ku.
II. O
rient
acja
w te
reni
e.Uc
zeń:
10) o
pisu
je zm
iany w
poł
ożen
iu Sł
ońca
nad
wid
-no
kręg
iem
w ci
ągu
doby
i w ci
ągu
roku
;11)
wsk
azuj
e w
tere
nie
oraz
na s
chem
acie
(lub
ho
ryzo
ntar
ium
) mie
jsca w
scho
du, z
acho
du
i gór
owan
ia Sło
ńca w
różn
ych
pora
ch ro
ku.
7. Po
dsum
owan
ie d
ziału
„Poz
naw
anie
prz
y -ro
dy”
Wyk
azuj
e się
wiad
omoś
ciam
i i um
ieję
tnoś
ciam
i z le
kcji 1
–6.
Dzia
ł 2. O
rient
acja
w te
reni
e i p
ogod
a (o
dpow
iada
treśc
iom
ksz
tałce
nia
z dzia
łów
II (c
zęśc
iow
o) i
III z
PP)
8. Co
to je
st p
lan?
Pozn
anie
moż
liwoś
ci w
ykor
zyst
ania
map
y, pl
anu
do o
rient
acji w
tere
nie.
Prow
adze
nie
obse
rwac
ji i p
omiar
ów w
tere
nie.
Anali
zowa
nie,
doko
nywa
nie
opisu
, por
ówny
wa-
nie,
klasy
fikow
anie
, kor
zyst
anie
z ró
żnyc
h źr
ódeł
in
form
acji (
np. w
łasny
ch o
bser
wacji
, bad
ań, d
o-św
iadcz
eń, t
ekst
ów, m
ap, t
abel
, fot
ogra
fii, f
ilmów
i in
nych
mat
eriał
ów źr
ódło
wyc
h).
• W
yjaśn
ia po
jęcie
plan
.•
Poda
je p
rzyk
łady z
asto
sowa
nia p
lanów
.•
Rysu
je w
zesz
ycie
pro
ste
plan
y mały
ch p
rzed
-m
iotó
w, n
p. p
udeł
ka p
o za
pałka
ch.
• W
yjaśn
ia, d
lacze
go n
ie m
ożna
nar
ysow
ać p
lanu
klasy
bez
zmni
ejsz
enia
jej w
ymiar
ów.
• Ry
suje
plan
klas
y w zm
niej
szen
iu.
• Sz
acuj
e na
pod
staw
ie p
omiar
ów sa
li lek
cyjn
ej,
ile ra
zy n
ależy
zmni
ejsz
yć d
ługo
ść i s
zero
kość
sa
li, ab
y jej
plan
zmie
ścił s
ię n
a kar
tce.
II. O
rient
acja
w te
reni
e.Uc
zeń:
3) po
daje
różn
ice m
iędz
y plan
em a
map
ą;4)
rysu
je p
lany r
óżny
ch p
rzed
mio
tów.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20174
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
9. Pl
an i m
apa
Pozn
anie
moż
liwoś
ci w
ykor
zyst
ania
map
y, pl
anu
do o
rient
acji w
tere
nie.
Prow
adze
nie
obse
rwac
ji i p
omiar
ów w
tere
nie.
Anali
zowa
nie,
doko
nywa
nie
opisu
, por
ówny
wa-
nie,
klasy
fikow
anie
, kor
zyst
anie
z ró
żnyc
h źr
ódeł
in
form
acji (
np. w
łasny
ch o
bser
wacji
, bad
ań, d
o-św
iadcz
eń, t
ekst
ów, m
ap, t
abel
, fot
ogra
fii, f
ilmów
i in
nych
mat
eriał
ów źr
ódło
wyc
h).
• W
ymie
nia r
óżni
ce m
iędz
y plan
em i m
apą.
• W
ymie
nia s
tałe
ele
men
ty m
apy.
• Ro
zpoz
naje
na m
apie
znak
i top
ogra
ficzn
e lin
iowe
, pow
ierz
chni
owe
i pun
ktow
e.•
Odc
zytu
je n
a plan
ie i m
apie
topo
graf
iczne
j, gd
zie zn
ajduj
e się
np.
las,
szko
ła, ko
śció
ł.•
Rozp
ozna
je m
apę
topo
graf
iczną
wśró
d in
nych
m
ap i p
lanów
.•
Okr
eśla
kieru
nki ś
wiat
a na p
lanie
i map
ie to
po-
graf
iczne
j.•
Anali
zuje
map
y top
ogra
ficzn
e po
d w
zglę
dem
ilo
ści z
abud
owań
i inn
ych
elem
entó
w.•
Poda
je p
ołoż
enie
geog
rafic
zne
obie
któw
w
zglę
dem
sieb
ie n
a map
ie lu
b pl
anie
.
II. O
rient
acja
w te
reni
e.Uc
zeń:
6) o
dczy
tuje
info
rmac
je z
plan
u i m
apy,
posłu
gu-
jąc si
ę le
gend
ą;7)
wsk
azuj
e na
plan
ie i m
apie
mie
jsce
obse
rwac
ji i o
biek
ty w
najb
liższ
ym o
tocz
eniu
szko
ły.
10. K
orzy
stan
ie z
plan
ów i m
apPo
znan
ie m
ożliw
ości
wyk
orzy
stan
ia m
apy,
plan
u do
orie
ntac
ji w te
reni
e.Pr
owad
zeni
e ob
serw
acji i
pom
iarów
w te
reni
e. An
alizo
wani
e, do
kony
wani
e op
isu, p
orów
nywa
-ni
e, kla
syfik
owan
ie, k
orzy
stan
ie z
różn
ych
źród
eł
info
rmac
ji (np
. włas
nych
obs
erwa
cji, b
adań
, do-
świad
czeń
, tek
stów
, map
, tab
el, f
otog
rafii
, film
ów
i inny
ch m
ater
iałów
źród
łow
ych)
.
• W
skaz
uje
plan
y mias
t wśró
d in
nych
plan
ów
i map
.•
„Czy
ta” p
lan m
iasta
i map
ę to
pogr
aficz
ną
(w p
odst
awow
ym za
kres
ie).
• W
skaz
uje
na p
lanie
ulic
e i o
kreś
la kie
runk
i, w
któr
ych
prze
bieg
ają, n
p. z
półn
ocy n
a poł
u-dn
ie.
• W
skaz
uje
na p
lanie
pun
kty w
ymie
nion
e pr
zez
nauc
zycie
la.•
Wym
ieni
a syt
uacje
, w kt
óryc
h pl
an m
iasta
jest
ni
ezbę
dny.
• O
kreś
la kie
runk
i św
iata n
a map
ie to
pogr
aficz
-ne
j i pl
anie
mias
ta.
• O
rient
uje
plan
mias
ta i m
apę
topo
graf
iczną
za
pom
ocą k
ompa
su i c
hara
kter
ysty
czny
ch p
unk-
tów
w te
reni
e.•
Plan
uje
trasę
wyc
iecz
ki po
mie
ście
lub
po
najb
liższ
ej o
kolic
y z u
wzg
lędn
ieni
em n
ajcie
-ka
wszy
ch p
unkt
ów lu
b w
ytyc
znyc
h na
uczy
-cie
la.•
Opi
suje
prz
ebie
g pod
anej
tras
y z u
wzg
lęd-
nien
iem
kier
unkó
w p
rzeb
iegu
ulic
, loka
lizac
ji za
bytk
ów it
p.
II. O
rient
acja
w te
reni
e.Uc
zeń:
5) w
ykon
uje
i opi
suje
szkic
oko
licy s
zkoł
y;7)
wsk
azuj
e na
plan
ie i m
apie
mie
jsce
obse
rwac
ji i o
biek
ty w
najb
liższ
ym o
tocz
eniu
szko
ły;8)
kor
zyst
a z p
lanu
i map
y wie
lkosk
alowe
j pod
-cz
as p
lanow
ania
wyc
iecz
ki.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20175
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
11. Sk
ładni
ki po
gody
Skład
niki
pogo
dy, ic
h op
is i z
nacz
enie
w co
dzie
n-ny
m ży
ciu. R
ozró
żnie
nie
opad
ów i o
sadó
w at
mo-
sfery
czny
ch. R
ozró
żnie
nie
skład
nikó
w p
ogod
y na
pod
staw
ie te
kstu
lub
wys
łuch
anej
pro
gnoz
y po
gody
. Rod
zaje
chm
ur i i
ch w
pływ
na z
mian
ę po
gody
.
• W
ymie
nia s
kładn
iki p
ogod
y.•
Opi
suje
pos
zcze
góln
e sk
ładni
ki po
gody
.•
Rozr
óżni
a opa
dy i o
sady
atm
osfe
rycz
ne.
• Na
pod
staw
ie p
rogn
ozy p
ogod
y opi
suje
jej
skład
niki.
• Ro
zróż
nia g
łów
ne ro
dzaje
chm
ur i p
rzew
iduj
e na
pod
staw
ie ic
h w
ygląd
u zm
iany w
pog
odzie
.
III. P
ogod
a, sk
ładn
iki p
ogod
y, ob
serw
acje
po
gody
.Uc
zeń:
1) w
ymie
nia s
kładn
iki p
ogod
y i p
odaje
naz
wy
przy
rząd
ów sł
użąc
ych
do ic
h po
miar
u (te
mpe
-ra
tura
pow
ietrz
a, za
chm
urze
nie,
opad
y i o
sady
at
mos
fery
czne
, ciśn
ieni
e at
mos
fery
czne
, kie
ru-
nek w
iatru
).
12. P
omiar
skład
nikó
w p
ogod
yUr
ządz
enia
służą
ce b
adan
iu p
oszc
zegó
lnyc
h sk
ładni
ków
pog
ody.
Jedn
ostk
i, w kt
óryc
h w
yko-
nuje
się
pom
iary t
ych
skład
nikó
w. O
pis w
arun
ków
po
godo
wyc
h na
pod
staw
ie o
dczy
tu w
arto
ści
skład
nikó
w p
ogod
y z ty
ch u
rząd
zeń.
• Pr
zypo
rząd
kow
uje
skład
niki
pogo
dy d
o ur
zą-
dzeń
, za p
omoc
ą któ
rych
nas
tępu
je ic
h po
miar
.•
Wym
ieni
a jed
nost
ki, w
któr
ych
nast
ępuj
e po
miar
pos
zcze
góln
ych
skład
nikó
w p
ogod
y.•
Odc
zytu
je w
arto
ści s
kładn
ików
pog
ody z
urz
ą-dz
eń, k
tóre
je m
ierz
ą.•
Na p
odst
awie
war
tośc
i pos
zcze
góln
ych
skład
ni-
ków
pog
ody o
pisu
je w
arun
ki po
godo
we.
• Pr
zewi
duje
warto
ści s
kładn
ików
pogo
dy w
zależ
-no
ści o
d sy
tuac
ji opi
sany
ch p
rzez
nauc
zycie
la.
III. P
ogod
a, sk
ładn
iki p
ogod
y, ob
serw
acje
po
gody
.Uc
zeń:
2) o
dczy
tuje
war
tośc
i pom
iaru
skład
nikó
w p
o-go
dy, s
tosu
jąc w
łaściw
e je
dnos
tki;
3) pr
owad
zi ob
serw
acje
skład
nikó
w p
ogod
y, za
pisu
je i a
naliz
uje
ich w
yniki
ora
z dos
trzeg
a za
leżn
ości;
5) p
odaje
prz
ykład
y zas
toso
wani
a ter
mom
etru
w
różn
ych
sytu
acjac
h ży
cia co
dzie
nneg
o.
13. M
apa p
ogod
y w ró
żnyc
h po
rach
roku
Sym
bole
graf
iczne
skład
nikó
w p
ogod
y. O
dczy
-ty
wani
e pr
ogno
zy p
ogod
y na p
odst
awie
map
y po
gody
. Roz
różn
ianie
pór
roku
na p
odst
awie
pr
zeds
taw
iony
ch m
ap p
ogod
y. Ry
sowa
nie
map
y po
gody
na p
odst
awie
pro
gnoz
y czy
tane
j prz
ez
nauc
zycie
la lu
b te
kstu
pro
gnoz
y.
• Pr
zeds
taw
ia sk
ładni
ki po
gody
za p
omoc
ą zn
aków
graf
iczny
ch.
• O
dczy
tuje
skład
niki
pogo
dy z
map
y pog
ody.
• O
kreś
la po
godę
na p
odst
awie
map
y pog
ody
wyb
rane
j czę
ści k
raju
.•
Rozr
óżni
a por
y rok
u na
pod
staw
ie w
ybra
nych
m
ap p
ogod
y.•
Prze
dsta
wia
map
ę po
gody
na p
odst
awie
pro
-gn
ozy s
łow
nej.
III. P
ogod
a, sk
ładn
iki p
ogod
y, ob
serw
acje
po
gody
.Uc
zeń:
3) pr
owad
zi ob
serw
acje
skład
nikó
w p
ogod
y, za
pisu
je i a
naliz
uje
ich w
yniki
ora
z dos
trzeg
a za
leżn
ości;
8) o
pisu
je i p
orów
nuje
cech
y pog
ody w
różn
ych
pora
ch ro
ku.
14. N
iebe
zpie
czeń
stwa
związ
ane
z pog
odą
Nieb
ezpi
eczn
e dl
a lud
zi zja
wisk
a pog
odow
e. Za
chow
anie
się
podc
zas t
ych
zjaw
isk. Z
abez
pie-
czen
ie d
omów
prz
ed w
yłado
wani
ami a
tmos
fe-
rycz
nym
i. Pow
staw
anie
zjaw
iska t
ęczy
.
• W
ymie
nia n
iebe
zpie
czeń
stwa
związ
ane
z po-
godą
.•
Opi
suje
, jak n
ależy
zach
ować
się
podc
zas b
urzy
.•
Opi
suje
zasa
dę d
ziałan
ia pi
orun
ochr
onu.
• O
pisu
je, ja
k nale
ży za
chow
ać si
ę po
dcza
s: w
ichur
y, ul
ewy i
śnie
życy
.•
Opi
suje
zjaw
isko
tęcz
y.
III. P
ogod
a, sk
ładn
iki p
ogod
y, ob
serw
acje
po
gody
. Ucz
eń:
6) n
azyw
a zjaw
iska p
ogod
owe:
burz
a, tę
cza,
desz
-cz
e na
waln
e, hu
raga
n, za
wie
ja śn
ieżn
a i o
pisu
je
ich n
astę
pstw
a;7)
opi
suje
zasa
dy b
ezpi
eczn
ego
zach
owan
ia się
pod
czas
wys
tępo
wani
a nie
bezp
iecz
nych
zja
wisk
pog
odow
ych
(bur
zy, h
urag
anu,
zam
ieci
śnie
żnej
).
15. P
odsu
mow
anie
dzia
łu „O
rient
acja
w te
reni
e i p
ogod
a”W
ykaz
uje
się w
iadom
ościa
mi i
umie
jętn
ościa
mi z
lekc
ji 8–1
4.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20176
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
Dzia
ł 3. J
a i m
oje
ciał
o (o
dpow
iada
treśc
iom
ksz
tałce
nia
z dzia
łu IV
z PP
)
16. O
rgan
izm cz
łow
ieka
Elem
enty
bud
owy o
rgan
izmu
czło
wie
ka. N
arzą
dy.
Układ
y nar
ządó
w.•
Poda
je p
rzyk
łady n
arzą
dów
org
anizm
u cz
ło-
wie
ka i i
ch fu
nkcji
.•
Wsk
azuj
e, że
pod
staw
owym
ele
men
tem
bud
u-jąc
ym o
rgan
izm je
st ko
mór
ka.
• W
ymie
nia g
łów
ne u
kłady
nar
ządó
w o
rgan
izmu
czło
wie
ka.
• O
pisu
je h
iera
rchi
czno
ść st
rukt
ury o
rgan
izmu.
• Po
daje
funk
cje u
kładó
w n
arzą
dów.
• Ro
zpoz
naje
poł
ożen
ie u
kładó
w i n
arzą
dów
cz
łow
ieka
na r
ycin
ach
anat
omicz
nych
.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
1) w
ymie
nia u
kłady
bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
;2)
wsk
azuj
e na
plan
szy,
mod
elu
i włas
nym
ciel
e uk
łady b
uduj
ące
orga
nizm
czło
wie
ka.
17. U
kład
ruch
uFu
nkcje
ukła
du ru
chu.
Ruch
ome
połąc
zeni
a koś
ci i ic
h ro
la. Po
dsta
wowe
częś
ci sz
kiele
tu.
• W
ymie
nia f
unkc
je sz
kiele
tu.
• W
skaz
uje na
plan
szy p
odsta
wowe
częś
ci sz
kielet
u.•
Okr
eśla
rolę
ukła
du m
ięśn
iowe
go w
org
anizm
ie.
• W
skaz
uje
dwa p
rzec
iwst
awni
e dz
iałają
ce m
ięś-
nie,
np. z
ginac
z i p
rost
owni
k prz
edra
mie
nia.
• W
skaz
uje
na m
odel
u sz
kiele
tu cz
łow
ieka
ro-
dzaje
poł
ącze
ń ko
ści.
• W
ymie
nia e
lem
enty
skład
owe
szkie
letu
czło
-w
ieka
.•
Wsk
azuj
e głó
wne
mię
śnie
org
anizm
u cz
łow
ieka
.•
Uzas
adni
a, że
mię
śnie
mus
zą p
raco
wać p
aram
i.
IV. J
a i m
oje
ciało
. Uc
zeń:
1) w
ymie
nia u
kłady
bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
: ko
stny
ora
z pod
aje ic
h po
dsta
wowe
funk
cje;
2) w
skaz
uje
na p
lansz
y, m
odel
u i w
łasny
m ci
ele
układ
y bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
.
18. U
kład
poka
rmow
yFu
nkcje
ukła
du p
okar
mow
ego.
Bud
owa u
kładu
po
karm
oweg
o. U
zębi
enie
czło
wie
ka. T
raw
ieni
e po
karm
u.
• O
pisu
je ro
lę u
kładu
pok
arm
oweg
o.•
Wsk
azuj
e na
sche
mat
ach
budo
wy u
kładu
po
karm
oweg
o je
go n
arzą
dy i p
odaje
ich
nazw
y.•
Wym
ieni
a rod
zaje
zębó
w cz
łow
ieka
i pod
aje
ich fu
nkcje
.•
Opi
suje
ogó
lnie
prz
ebie
g pro
cesó
w za
chod
zą-
cych
w p
rzew
odzie
pok
arm
owym
.•
Opi
suje
rolę
ślin
ianek
, wąt
roby
i trz
ustk
i.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
1) w
ymie
nia u
kłady
bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
: po
karm
owy o
raz p
odaje
ich
pods
tawo
we
funk
cje;
2) w
skaz
uje
na p
lansz
y, m
odel
u i w
łasny
m ci
ele
układ
y bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
.
19. U
kład
odde
chow
yFu
nkcje
ukła
du o
ddec
howe
go. B
udow
a ukła
du
odde
chow
ego.
Wym
iana g
azow
a. Ro
la kr
tani
.•
Opi
suje
rolę
ukła
du o
ddec
howe
go.
• Na
sche
mat
ach
budo
wy u
kładu
odd
echo
wego
ws
kazu
je n
arzą
dy i p
odaje
ich
nazw
y.•
Wyk
azuj
e zw
iązek
mię
dzy b
udow
ą a ro
lą kr
tani
.•
Opi
suje
pro
ces w
ymian
y gaz
owej
zach
odzą
cy
w p
łuca
ch.
• Uz
asad
nia,
dlac
zego
odd
ycha
nie
prze
z nos
jest
zd
rows
ze n
iż pr
zez u
sta.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
1) w
ymie
nia u
kłady
bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
: od
dech
owy o
raz p
odaje
ich
pods
tawo
we
funk
cje;
2) w
skaz
uje
na p
lansz
y, m
odel
u i w
łasny
m ci
ele
układ
y bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20177
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
20. U
kład
krw
iono
śny
Funk
cje u
kładu
krw
iono
śneg
o. N
aczy
nia k
rwio
-no
śne.
Serc
e.•
Wym
ieni
a głó
wne
funk
cje kr
wi.
• O
kreś
la ro
lę se
rca.
• O
pisu
je ro
dzaje
nac
zyń
krw
iono
śnyc
h.•
Na p
odst
awie
rycin
y om
awia
budo
wę se
rca.
• Uz
asad
nia,
że kr
ążen
ie kr
wi je
st w
arun
kiem
ży
cia cz
łow
ieka
.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
1) w
ymie
nia u
kłady
bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
: kr
wio
nośn
y ora
z pod
aje ic
h po
dsta
wowe
fu
nkcje
;2)
wsk
azuj
e na
plan
szy,
mod
elu
i włas
nym
ciel
e uk
łady b
uduj
ące
orga
nizm
czło
wie
ka.
21. U
kład
nerw
owy
Budo
wa i f
unkc
je u
kładu
ner
wowe
go. R
ola m
ózgu
.•
Wsk
azuj
e na
plan
szy u
kład
nerw
owy.
• Na
zywa
pod
staw
owe
elem
enty
ukła
du n
erwo
-we
go.
• Pr
zeds
taw
ia ro
lę u
kładu
ner
wowe
go w
funk
cjo-
nowa
niu
orga
nizm
u.•
Doko
nuje
pod
ziału
ukła
du n
erwo
wego
pod
w
zglę
dem
bud
owy.
• W
ymie
nia f
unkc
je, ja
kie p
ełni
móż
dżek
.•
Uzas
adni
a, że
ukła
d ne
rwow
y odg
rywa
kier
ow-
nicz
ą rol
ę w
org
anizm
ie.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
1) w
ymie
nia u
kłady
bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
: ne
rwow
y ora
z pod
aje ic
h po
dsta
wowe
funk
cje;
2) w
skaz
uje
na p
lansz
y, m
odel
u i w
łasny
m ci
ele
układ
y bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
.
22. U
kład
rozr
odcz
yRo
zmna
żani
e się
jako
czyn
ność
życio
wa. B
udow
a uk
ładu
rozr
odcz
ego
męs
kiego
i ukła
du ro
zrod
-cz
ego
żeńs
kiego
ora
z ich
rola.
• Po
daje
naz
wy p
oszc
zegó
lnyc
h el
emen
tów
bu
dow
y ukła
du ro
zrod
czeg
o ko
biet
y i u
kładu
ro
zrod
czeg
o m
ężcz
yzny
.•
Okr
eśla
rolę
ukła
du ro
zrod
czeg
o ko
biet
y i u
kładu
rozr
odcz
ego
męż
czyz
ny.
• W
skaz
uje
różn
ice w
bud
owie
kom
órki
jajow
ej
i ple
mni
ka.
• W
skaz
uje
na p
lansz
y roz
mie
szcz
enie
nar
ządó
w
rozr
odcz
ych
kobi
ety i
męż
czyz
ny.
• O
kreś
la ro
lę w
skaz
anyc
h na
rząd
ów w
ukła
dzie
ro
zrod
czym
.
IV. J
a i m
oje
ciało
. Uc
zeń:
1) w
ymie
nia u
kłady
bud
ując
e or
gani
zm cz
łow
ieka
: ro
zrod
czy o
raz p
odaje
ich
pods
tawo
we fu
nkcje
;2)
wsk
azuj
e na
plan
szy,
mod
elu
i włas
nym
ciel
e uk
łady b
uduj
ące
orga
nizm
czło
wie
ka.
23. Z
mian
y zac
hodz
ące
w o
kres
ie d
ojrz
ewan
iaZm
iany z
acho
dząc
e w
okr
esie
doj
rzew
ania
w o
r-ga
nizm
ach
dziew
cząt
i chł
opcó
w.•
Wyja
śnia,
na c
zym
pol
ega d
ojrz
ewan
ie d
ziew
-cz
ąt i c
hłop
ców.
• O
pisu
je zm
iany z
acho
dząc
e w
org
anizm
ach
dziew
czyn
ki i c
hłop
ca p
odcz
as d
ojrz
ewan
ia.•
Wsk
azuj
e cz
ynni
ki w
pływ
ające
poz
ytyw
nie
i neg
atyw
nie
na ro
zwój
org
anizm
u w
okr
esie
do
jrzew
ania.
• W
yjaśn
ia, co
ozn
acza
pojęc
ie do
jrzew
anie
płcio
we.
• Ch
arak
tery
zuje
okr
es d
ojrz
ewan
ia.•
Wyja
śnia,
co to
znac
zy, ż
e na
doj
rzew
anie
mają
w
pływ
hor
mon
y.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
3) op
isuje
zmian
y zac
hodz
ące
w o
rgan
izmac
h po
dcza
s doj
rzew
ania
płcio
wego
.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20178
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
24. N
arzą
dy zm
ysłó
wZm
ysły
czło
wie
ka i i
ch zn
acze
nie
w o
chro
nie
orga
nizm
u pr
zed
nieb
ezpi
ecze
ństw
em. A
dapt
acja
zmys
łów
smak
u i w
ęchu
. Rol
a móz
gu w
odb
iera
-ni
u in
form
acji z
e śro
dow
iska z
ewnę
trzne
go.
• W
ymie
nia z
mys
ły cz
łow
ieka
i wsk
azuj
e je
na
włas
nym
org
anizm
ie.
• O
pisu
je ro
lę p
oszc
zegó
lnyc
h zm
ysłó
w w
odb
ie-
rani
u w
raże
ń ze
środ
owisk
a zew
nętrz
nego
.•
Opi
suje
rolę
móz
gu w
odb
ieran
iu w
raże
ń ze
śro-
dow
iska z
ewnę
trzne
go p
rzez
nar
ządy
zmys
łów.
• W
yjaśn
ia, co
to zn
aczy
, że z
mys
ły ule
gają
adap
tacji
.•
Uzas
adni
a, że
zmys
ły ch
roni
ą org
anizm
prz
ed
nieb
ezpi
eczn
ymi c
zynn
ikam
i zew
nętrz
nym
i.•
Poda
je p
rzyk
łady ś
wiad
cząc
e o
ochr
onny
m
dział
aniu
zmys
łów
dla
orga
nizm
u.•
Wsk
azuj
e po
dsta
wowe
zasa
dy d
bało
ści o
słuc
h i w
zrok
.•
Uzas
adni
a, dl
acze
go n
ie n
ależy
słuc
hać z
byt
głośn
ej m
uzyk
i ora
z kor
zyst
ać zb
yt d
ługo
z t
elef
onów
kom
órko
wyc
h.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
2) w
skaz
uje
na p
lansz
y, m
odel
u i w
łasny
m ci
ele
(...)
narz
ądy z
mys
łów
;4)
wym
ieni
a pod
staw
owe
zasa
dy o
chro
ny zm
y -słó
w w
zrok
u i s
łuch
u;5)
bad
a wsp
ółdz
iałan
ie zm
ysłu
smak
u i w
ęchu
.V.
Ja i m
oje
otoc
zeni
e.
Ucze
ń:8)
wyja
śnia,
(...) u
zasa
dnia,
dlac
zego
nie
nale
ży (..
.) zb
yt d
ługo
korz
ysta
ć z te
lefo
nów
kom
órko
-w
ych.
25. Ja
k dba
ć o w
łasne
ciało
i oto
czen
ie?
Higie
na sk
óry,
zębó
w i o
dzie
ży. H
igien
a oto
czen
ia.•
Wym
ieni
a sub
stan
cje w
ydala
ne i w
ydzie
lane
prze
z skó
rę.
• Po
daje
zasa
dy p
ielę
gnac
ji skó
ry, w
łosó
w, zę
bów
i p
azno
kci.
• W
skaz
uje
znac
zeni
e cz
ysto
ści o
dzie
ży, o
buw
ia,
biel
izny i
oto
czen
ia dl
a utrz
yman
ia zd
row
ia.•
Poda
je p
rzyk
łady u
bior
u do
stos
owan
ego
do
pory
roku
i rod
zaju
wyk
onyw
anej
pra
cy.
• O
pisu
je za
sady
właś
ciweg
o m
ycia
zębó
w.•
Prop
onuj
e i p
rzep
rowa
dza d
ośw
iadcz
enie
uk
azuj
ące
nisz
czen
ie sz
kliwa
naz
ębne
go.
• Uz
asad
nia t
wie
rdze
nie,
że p
rzes
trzeg
anie
hi
gieny
oso
bist
ej je
st o
bow
iązkie
m ka
żdeg
o cz
łow
ieka
.
IV. J
a i m
oje
ciało
.Uc
zeń:
6) o
pisu
je p
odst
awow
e za
sady
dba
łośc
i o ci
ało
i oto
czen
ie.
26. P
odsu
mow
anie
dzia
łu „
Ja i m
oje
ciało
”W
ykaz
uje
się w
iadom
ościa
mi i
umie
jętn
ościa
mi z
lekc
ji 16–
25.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 20179
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
Dzia
ł 4. J
a i m
oje
otoc
zeni
e (o
dpow
iada
treśc
iom
ksz
tałce
nia
z dzia
łu V
z PP
)
27. Ś
wiat
subs
tanc
jiPo
dział
ciał
ze w
zglę
du n
a uło
żeni
e dr
obin
i moż
-liw
ości
ich p
rzem
iesz
czan
ia. R
odza
j sub
stan
cji
a włas
nośc
i fizy
czne
ciał
stały
ch. W
łasno
ści p
o-sz
czeg
ólny
ch su
bsta
ncji,
z któ
rych
wyk
onan
e są
cia
ła st
ałe.
• W
ymie
nia t
rzy p
odst
awow
e gr
upy c
iał st
ałych
w
zale
żnoś
ci od
ich
włas
nośc
i fizy
czny
ch.
• W
ymie
nia t
rzy s
tany
skup
ieni
a sub
stan
cji.
• O
pisu
je tr
zy st
any s
kupi
enia
subs
tanc
ji w za
leż-
nośc
i od
ułoż
enia
drob
in o
raz m
ożliw
ości
ich
prze
mie
szcz
ania.
• Uz
asad
nia,
dlac
zego
prz
ykład
owe
ciało
zost
ało
wyk
onan
e z d
anej
subs
tanc
ji.•
Opi
suje
włas
nośc
i ciał
a w za
leżn
ości
od ro
dzaju
su
bsta
ncji,
z jak
iej z
osta
ło w
ykon
ane.
V. Ja
i moj
e ot
ocze
nie.
Ucze
ń:3)
poda
je p
rzyk
łady p
rzed
mio
tów
wyk
onan
ych
z sub
stan
cji sp
ręży
styc
h, kr
uchy
ch i p
lasty
cz-
nych
i uza
sadn
ia ich
zast
osow
anie
w p
rzed
mio
-ta
ch co
dzie
nneg
o uż
ytku
.
28. N
iebe
zpie
czne
subs
tanc
jeNi
ebez
piec
zne
środk
i czy
stoś
ci uż
ywan
e w
go-
spod
arst
wie
dom
owym
. Sku
tki d
ziałan
ia śro
dków
cz
ysto
ści ż
rący
ch st
osow
anyc
h w
gosp
odar
stw
ie
dom
owym
. Prz
ykład
y pro
dukt
ów sz
kodl
iwyc
h i n
iebe
zpie
czny
ch o
znac
zony
ch p
iktog
ram
ami
ostrz
egaw
czym
i.
• O
dróż
nia ś
rodk
i szk
odliw
e po
ozn
acze
niac
h na
op
akow
aniu
/ety
kiecie
.•
Na p
odst
awie
inst
rukc
ji obj
aśni
a spo
sób
posłu
-giw
ania
się śr
odka
mi c
zyst
ości.
• Uz
asad
nia c
elow
ość u
mie
szcz
ania
sym
boli
ostrz
egaw
czyc
h na
pro
dukt
ach
szko
dliw
ych.
• In
terp
retu
je sz
kodl
iwoś
ć pro
dukt
u oz
nacz
o-ne
go ki
lkom
a pikt
ogra
mam
i ost
rzeg
awcz
ymi.
• O
kreś
la sz
kodl
iwe
skut
ki dz
iałan
ia pr
epar
atów
dr
ażni
ącyc
h, żr
ącyc
h, to
ksyc
znyc
h i w
ybuc
ho-
wyc
h.
V. Ja
i moj
e ot
ocze
nie.
Ucze
ń:4)
inte
rpre
tuje
ozn
acze
nia s
ubst
ancji
szko
dliw
ych
dla z
drow
ia: d
rażn
iącyc
h, tr
ując
ych,
żrąc
ych
i wyb
ucho
wyc
h;9)
ods
zuku
je n
a opa
kowa
niac
h oz
nacz
enia
sub-
stan
cji sz
kodl
iwyc
h dl
a zdr
owia:
dra
żniąc
ych,
tru
jącyc
h, żr
ącyc
h i w
ybuc
how
ych
i wyja
śnia
ich zn
acze
nie.
29. U
szko
dzen
ia cia
łaZa
sady
bez
piec
zeńs
twa p
odcz
as u
praw
iania
różn
ych
dysc
yplin
spor
tow
ych.
Rod
zaje
usz
ko-
dzeń
skór
y, ko
ści i
staw
ów. Z
asad
y pos
tępo
wani
a w
wyp
adku
usz
kodz
enia
skór
y.
• Po
daje
prz
yczy
ny u
szko
dzeń
skór
y.•
Wsk
azuj
e sp
osob
y pos
tępo
wani
a pod
czas
op
atry
wani
a ota
rcia
lub
skale
czen
ia.•
Opi
suje
zabe
zpie
czen
ia cia
ła pr
zed
skut
kam
i na
dmie
rneg
o pr
omie
niow
ania
słone
czne
go.
• O
pisu
je o
bjaw
y złam
ania
kośc
i.•
Wym
ieni
a rod
zaje
usz
kodz
eń ci
ała i o
pisu
je
spos
oby u
dzie
lania
pier
wsze
j pom
ocy p
rzy
tych
usz
kodz
eniac
h.•
Wsk
azuj
e po
praw
ne p
ostę
powa
nie
w w
ypad
ku
pogr
yzie
nia p
rzez
zwie
rzę.
• Po
daje
różn
ice m
iędz
y zw
ichni
ęcie
m a
złam
a-ni
em.
• W
yjaśn
ia, d
lacze
go n
ie n
ależy
opa
lać si
ę be
z za
bezp
iecz
enia
skór
y.
V. Ja
i moj
e ot
ocze
nie.
Ucze
ń:1)
prop
onuj
e ro
dzaje
wyp
oczy
nku
i okr
eśla
zasa
dy
bezp
iecz
eńst
wa z
nim
i zw
iązan
e;7)
pre
zent
uje
pods
tawo
we za
sady
opa
trywa
nia
uszk
odze
ń sk
óry.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201710
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
30. C
horo
by za
kaźn
e i z
apob
iega
nie
imCh
orob
y zak
aźne
– w
iruso
we i b
akte
ryjn
e. Dr
ogi
wni
kani
a zar
azkó
w d
o or
gani
zmu
czło
wie
ka. Z
a-po
bieg
anie
chor
obom
zaka
źnym
. Rol
a szc
zepi
eń
ochr
onny
ch.
• Po
daje
, czy
m są
chor
oby z
akaź
ne.
• O
pisu
je p
odst
awow
e sp
osob
y zap
obie
gani
a ch
orob
om za
kaźn
ym.
• Uz
asad
nia k
onie
czno
ść za
sięgn
ięcia
por
ady l
e-ka
rskie
j w p
rzyp
adku
zach
orow
ania
na ch
orob
ę za
kaźn
ą.•
Poda
je p
rzyk
łady c
horó
b za
kaźn
ych
czło
wie
ka
i dró
g, kt
órym
i wyw
ołuj
ące
je cz
ynni
ki w
nika
ją do
org
anizm
u.•
Wsk
azuj
e pr
zykła
dy ch
orób
bak
tery
jnyc
h i w
iruso
wyc
h.•
Uzas
adni
a cel
owoś
ć wyk
onyw
ania
szcz
epie
ń oc
hron
nych
.•
Opi
suje
obj
awy w
ybra
nych
chor
ób za
kaźn
ych.
• W
yjaśn
ia og
ólni
e za
sadę
dzia
łania
szcz
epio
nki.
V. Ja
i moj
e ot
ocze
nie.
Ucze
ń:2)
opi
suje
dro
gi w
nika
nia c
zynn
ików
chor
obo-
twór
czyc
h do
org
anizm
u cz
łow
ieka
, opi
suje
sp
osob
y zap
obie
gani
a cho
robo
m.
31. N
iebe
zpie
czne
org
anizm
yNi
ebez
piec
zne
orga
nizm
y – ro
śliny
, zw
ierz
ęta,
grzy
by –
zasa
dy p
ostę
powa
nia w
wyp
adku
kon -
takt
u.
• W
ymie
nia t
ypow
e ob
jawy a
lerg
ii.•
Poda
je p
rzyk
łady z
wie
rząt
jado
wity
ch.
• O
pisu
je za
chow
ania
mog
ące
ustrz
ec p
rzed
gr
zybi
cą.
• W
yjaśn
ia, co
ozn
acza
ją po
jęcia:
aler
gia, a
lergo
log.
• Po
daje
prz
ykład
y roś
lin m
ogąc
ych
wyw
ołać
ale
rgię
u lu
dzi.
• W
yjaśn
ia, d
lacze
go w
kont
akta
ch ze
zwie
rzę-
tam
i nale
ży za
chow
ać sz
czeg
ólną
ost
rożn
ość.
V. Ja
i moj
e ot
ocze
nie.
Ucze
ń:5)
pod
aje za
sady
zach
owan
ia się
i udz
ielan
ia pi
erws
zej p
omoc
y w w
ypad
ku u
gryz
ieni
a, uż
ądle
nia o
raz s
poży
cia lu
b ko
ntak
tu z
rośli
-na
mi t
rując
ymi;
6) ro
zpoz
naje
rośli
ny tr
ując
e or
az zw
ierz
ęta j
a-do
wite
i inn
e st
anow
iące
zagr
ożen
ie d
la ży
cia
i zdr
owia.
32. U
zale
żnie
nia
Zach
owan
ia as
erty
wne
w w
ypad
ku p
resji
oto
cze -
nia.
Szko
dliw
y wpł
yw n
ikoty
ny, a
lkoho
lu, n
arko
ty-
ków
na o
rgan
izm cz
łow
ieka
. Nie
bezp
iecz
eńst
wa
związ
ane
z int
erne
tem
.
• W
ymie
nia s
ytua
cje, w
któr
ych
nale
ży p
owie
-dz
ieć n
ie.•
Wsk
azuj
e sp
osob
y odm
awian
ia pi
cia al
koho
lu
i pale
nia t
yton
iu.
• W
yjaśn
ia, co
to je
st u
zale
żnie
nie.
• W
skaz
uje
moż
liwoś
ci za
chow
ań as
erty
wny
ch
wobe
c pre
sji o
tocz
enia.
• O
pisu
je sk
utki
dział
ania
niko
tyny
na o
rgan
izm
czło
wie
ka.
• W
yjaśn
ia, d
lacze
go zn
ajom
ości
zawa
rte p
rzez
in
tern
et m
ogą b
yć n
iebe
zpie
czne
.•
Uzas
adni
a kon
iecz
ność
zach
owan
ia po
staw
y an
tyalk
ohol
owej
i ant
yniko
tyno
wej.
V. Ja
i moj
e ot
ocze
nie.
Ucze
ń:8)
wyja
śnia,
co to
są u
zale
żnie
nia,
poda
je ic
h pr
zy-
kłady
i opi
suje
kons
ekwe
ncje
; uza
sadn
ia, d
la-cz
ego
nie
nale
ży p
rzyjm
ować
uży
wek i
środ
ków
en
erge
tyzu
jącyc
h or
az zb
yt d
ługo
korz
ysta
ć z t
elef
onów
kom
órko
wyc
h.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201711
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
33. Z
drow
y sty
l życ
iaZa
sady
zdro
wego
stylu
życia
i zna
czen
ie ic
h pr
ze-
strz
egan
ia w
zach
owan
iu zd
row
ia.•
Wym
ieni
a pod
staw
owe
zasa
dy zd
rowe
go st
ylu
życia
.•
Poda
je p
rzyk
łady p
otra
w, ja
kich
pow
inna
się
wys
trzeg
ać o
soba
pro
wadz
ąca z
drow
y sty
l ży
cia.
• W
ymie
nia c
zynn
iki m
ające
szko
dliw
y wpł
yw
na o
rgan
izm.
• O
pisu
je za
sady
zdro
wego
stylu
życia
.•
Wyja
śnia,
dlac
zego
nale
ży za
chow
ać p
osta
wę
aser
tyw
ną w
wyp
adku
byc
ia na
maw
ianym
do
zapa
leni
a pap
iero
sa, w
ypici
a alko
holu
lub
spró
bowa
nia n
arko
tyku
.•
Uzas
adni
a stw
ierd
zeni
e: Ru
ch i u
miej
ętno
ść
odpo
czyn
ku są
bar
dzo
waż
ne d
la o
rgan
izmu,
• W
yjaśn
ia, d
lacze
go b
ycie
życz
liwym
dla
inny
ch
ma w
pływ
na z
drow
ie.
• Uz
asad
nia s
twie
rdze
nie,
że zd
row
ie w
duż
ej
mie
rze
zale
ży o
d na
s sam
ych.
V. Ja
i moj
e ot
ocze
nie.
Ucze
ń:10
) opi
suje
zasa
dy zd
rowe
go st
ylu ży
cia (w
tym
zd
rowe
go o
dżyw
iania
się).
34. P
odsu
mow
anie
dzia
łu „J
a i m
oje
otoc
zeni
e”W
ykaz
uje
się w
iadom
ościa
mi i
umie
jętn
ościa
mi z
lekc
ji 27–
33.
Dzia
ł 5. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnic
ze n
ajbl
iższe
j oko
licy
(odp
owiad
a tre
ścio
m k
szta
łceni
a z d
ziałó
w V
I z P
P)
35. P
rzyr
oda o
żyw
iona
i nie
ożyw
iona
. Rod
zaje
skał
Dosk
onale
nie
umie
jętn
ości
dost
rzeg
ania
i inte
r-pr
etow
ania
zjaw
isk za
chod
zący
ch w
prz
yrod
zie,
w ty
m o
bser
wacji
pos
zcze
góln
ych
skład
nikó
w
środo
wisk
a, np
.: uks
ztałt
owan
ia te
renu
, ska
ł, wód
.Do
strz
egan
ie za
leżn
ości
wys
tępu
jącyc
h m
iędz
y po
szcz
egól
nym
i skła
dnika
mi k
rajo
braz
u, jak
rów
-ni
eż m
iędz
y skła
dnika
mi k
rajo
braz
u a d
ziałal
nośc
ią cz
łow
ieka
.Pr
owad
zeni
e ob
serw
acji i
pom
iarów
w te
reni
e. An
alizo
wani
e, do
kony
wani
e op
isu, p
orów
nywa
-ni
e, kla
syfik
owan
ie, k
orzy
stan
ie z
różn
ych
źród
eł
info
rmac
ji (np
. włas
nych
obs
erwa
cji, b
adań
, do-
świad
czeń
, tek
stów
, map
, tab
el, f
otog
rafii
, film
ów
i inny
ch m
ater
iałów
źród
łow
ych)
.
• Po
daje
prz
ykład
y ele
men
tów
prz
yrod
y oży
wio
-ne
j.•
Poda
je p
rzyk
łady e
lem
entó
w p
rzyr
ody n
ieoż
y-w
ione
j.•
Wym
ieni
a rod
zaje
skał
(lite,
sypk
ie i z
wię
złe).
• W
yjaśn
ia po
jęcie
skały
i min
erału
.•
Odr
óżni
a ska
ły lit
e od
poz
osta
łych,
rozp
ozna
je
gran
ity i p
iasko
wce.
• Ro
zpoz
naje
w kr
ajobr
azie
ele
men
ty p
rzyr
ody
ożyw
ione
j i ni
eoży
wio
nej.
• Ch
arak
tery
zuje
różn
e ro
dzaje
skał
i roz
pozn
aje
je.
• De
finiu
je p
ojęc
ie su
rowc
e m
iner
alne,
poda
je
ich p
odzia
ł.•
Poda
je p
rzyk
łady g
ospo
darc
zego
wyk
orzy
stan
ia su
rowc
ów m
iner
alnyc
h.•
Char
akte
ryzu
je sk
ały w
swoj
ej o
kolic
y.•
Poda
je m
iejsc
a ich
wys
tępo
wani
a.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y. Uc
zeń:
1) ro
zpoz
naje
skład
niki
przy
rody
oży
wio
nej i
nie-
ożyw
ione
j w n
ajbliż
szej
oko
licy s
zkoł
y;4)
rozp
ozna
je sk
ały w
ystę
pując
e w
oko
licy s
wo-
jego
mie
jsca z
amie
szka
nia.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201712
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
36. F
orm
y uks
ztałt
owan
ia po
wie
rzch
ni Z
iem
iDo
skon
aleni
e um
ieję
tnoś
ci do
strz
egan
ia i in
ter-
pret
owan
ia zja
wisk
zach
odzą
cych
w p
rzyr
odzie
, w
tym
obs
erwa
cji p
oszc
zegó
lnyc
h sk
ładni
ków
śro
dow
iska,
np.: u
kszt
ałtow
ania
tere
nu, s
kał, w
ód.
Dost
rzeg
anie
zale
żnoś
ci w
ystę
pując
ych
mię
dzy
posz
czeg
ólny
mi s
kładn
ikam
i kra
jobr
azu,
jak ró
w-
nież
mię
dzy s
kładn
ikam
i kra
jobr
azu
a dzia
łalno
ścią
czło
wie
ka.
Prow
adze
nie
obse
rwac
ji i p
omiar
ów w
tere
nie.
Anali
zowa
nie,
doko
nywa
nie
opisu
, por
ówny
wa-
nie,
klasy
fikow
anie
, kor
zyst
anie
z ró
żnyc
h źr
ódeł
in
form
acji (
np. w
łasny
ch o
bser
wacji
, bad
ań, d
o-św
iadcz
eń, t
ekst
ów, m
ap, t
abel
, fot
ogra
fii, f
ilmów
i in
nych
mat
eriał
ów źr
ódło
wyc
h).
• W
ymie
nia f
orm
y ter
enu.
• W
skaz
uje,
któr
e z f
orm
tere
nu są
wklę
słe,
a któ
re w
ypuk
łe.
• Ro
zpoz
naje
na i
lust
racja
ch i w
tere
nie
posz
cze-
góln
e fo
rmy t
eren
u,•
Na p
odst
awie
ilust
racji
rozp
ozna
je ro
dzaje
uk
szta
łtowa
nia t
eren
u.•
Okr
eśla
różn
ice m
iędz
y pag
órkie
m, w
zgór
zem
a g
órą.
• W
skaz
uje
i naz
ywa e
lem
enty
pag
órka
.•
Wsk
azuj
e i n
azyw
a ele
men
ty d
olin
y rze
czne
j.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
2) ro
zpoz
naje
głów
ne fo
rmy u
kszt
ałtow
ania
pow
ierz
chni
w n
ajbliż
szej
oko
licy s
zkoł
y;3)
twor
zy m
odel
pag
órka
i dol
iny r
zecz
nej o
raz
wska
zuje
ich
elem
enty
.
37. W
arun
ki ży
cia n
a ląd
zieW
spól
ne ce
chy ś
rodo
wisk
lądo
wyc
h. P
rzys
toso
-wa
nia o
rgan
izmów
żyjąc
ych
na lą
dzie
do
zróż
nico
-wa
nej t
empe
ratu
ry, r
odza
ju p
odło
ża, il
ości
wody
i d
ostę
pu św
iatła.
• W
ymie
nia n
ajważ
niej
sze
cech
y śro
dow
isk
lądow
ych.
• Po
daje
prz
ykład
y spo
sobó
w p
rzet
rwan
ia ok
resu
zim
y prz
ez ro
śliny
i zw
ierz
ęta.
• Po
daje
prz
ykład
y prz
ysto
sowa
ń ro
ślin
do w
a-ru
nków
such
ych
i wilg
otny
ch.
• Po
daje
prz
ykład
y roś
lin św
iatło
lubn
ych
i cie
nio-
lubn
ych.
• W
ykaz
uje
związ
ek b
udow
y zw
ierz
ąt z
przy
sto-
sowa
niem
do
życia
na r
óżny
ch p
odło
żach
.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
6) w
ymie
nia i
opi
suje
czyn
niki
waru
nkuj
ące
życie
na
lądz
ie o
raz p
rzys
toso
wani
a org
anizm
ów d
o ży
cia.
38. O
rgan
izmy n
ajbliż
szej
oko
licy
Drze
wa, k
rzew
y, ro
śliny
ziel
ne n
ajbliż
szej
oko
licy.
Zwie
rzęt
a najb
liższ
ej o
kolic
y.•
Wsk
azuj
e ró
żnice
mię
dzy d
rzew
em ig
lasty
m
a drz
ewem
liścia
stym
.•
Wyja
śnia,
czym
różn
i się
drz
ewo
od kr
zew
u i r
oślin
y zie
lnej
.•
Wsk
azuj
e pi
eń i k
oron
ę dr
zewa
.•
Rozp
ozna
je p
ospo
lite
drze
wa, k
rzew
y i ro
śliny
zie
lne
i pod
aje ic
h na
zwy.
• Ro
zpoz
naje
pos
polit
e zw
ierz
ęta w
ystę
pując
e w
najb
liższ
ej o
kolic
y i p
odaje
ich
nazw
y.•
Poda
je ró
żnice
mię
dzy r
oślin
ami je
dnor
ocz-
nym
i, dw
ulet
nim
i i w
ielo
letn
imi.
• W
yjaśn
ia, co
to są
byli
ny.
• Po
daje
prz
ykład
y byli
n w
ystę
pując
ych
w n
ajbliż
szej
oko
licy.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
7) ro
zpoz
naje
i naz
ywa p
ospo
lite
orga
nizm
y w
ystę
pując
e w
najb
liższ
ej o
kolic
y szk
oły.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201713
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
39. L
as ja
ko śr
odow
isko
życia
org
anizm
ówZn
acze
nie
lasów
. Rod
zaje
lasó
w. Z
asad
y zac
howa
-ni
a się
w le
sie.
• O
kreś
la, co
to je
st la
s.•
Wym
ieni
a fun
kcje
lasu
.•
Poda
je p
odst
awow
e za
sady
zach
owan
ia się
w
lesie
.•
Poda
je zn
acze
nie
tabl
ic in
form
acyjn
ych
umie
sz-
czan
ych
przy
wej
ściu
do
lasu.
• W
yjaśn
ia ró
żnice
mię
dzy l
asem
liścia
stym
, igl
asty
m i m
iesz
anym
.•
Wyja
śnia
znac
zeni
e po
jęć:
bucz
yna,
bór, l
as
mie
szan
y.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
8) p
odaje
naz
wy w
arst
w la
su, p
orów
nuje
war
unki
abio
tycz
ne w
nich
pan
ując
e; ro
zpoz
naje
pod
-st
awow
e ga
tunk
i roś
lin ży
jącyc
h w
lesie
ora
z pr
zypo
rząd
kow
uje
je d
o od
pow
iedn
ich w
arst
w
lasu;
wym
ieni
a zas
ady w
łaściw
ego
zach
owan
ia się
w le
sie.
40. O
rgan
izmy r
óżny
ch w
arst
w la
suW
arst
wy l
asu.
War
unki
abio
tycz
ne w
pos
zcze
gól-
nych
war
stwa
ch la
su. G
rzyb
y jad
alne
i tru
jące
dla
czło
wie
ka.
• W
ymie
nia w
arst
wy r
oślin
nośc
i w le
sie.
• Po
daje
prz
ykład
y roś
lin tw
orzą
cych
pos
zcze
-gó
lne
warst
wy.
• Po
daje
prz
ykład
y grz
ybów
jada
lnyc
h, n
iejad
al-ny
ch i t
rując
ych.
• O
pisu
je te
mpe
ratu
rę p
owie
trza,
wilg
otno
ść
i nas
łone
czni
enie
wys
tępu
jące
w p
oszc
zegó
l-ny
ch w
arst
wach
lasu
.•
Uzas
adni
a, dl
acze
go ro
śliny
runa
leśn
ego
kwitn
ą wcz
esną
wio
sną.
• W
yjaśn
ia zn
acze
nie śc
iółki
leśn
ej dl
a życ
ia w
lesie.
• O
pisu
je, ja
k moż
na p
ozna
wać l
as za
pom
ocą
różn
ych
zmys
łów.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
8) p
odaje
naz
wy w
arst
w la
su, p
orów
nuje
wa-
runk
i abi
otyc
zne
w n
ich p
anuj
ące;
rozp
ozna
je
pods
tawo
we ga
tunk
i roś
lin i z
wie
rząt
żyjąc
ych
w le
sie o
raz p
rzyp
orzą
dkow
uje
je d
o od
po-
wie
dnich
war
stw
lasu
; wym
ieni
a zas
ady w
łaś-
ciweg
o za
chow
ania
się w
lesie
;10
) roz
pozn
aje p
ospo
lite
grzy
by ja
daln
e i t
rując
e; op
isuje
znac
zeni
e gr
zybó
w w
prz
yrod
zie
i życ
iu cz
łow
ieka
.
41. S
poso
by o
dżyw
iania
się o
rgan
izmów
Org
anizm
y cud
zoży
wne
i sam
ożyw
ne. C
złow
iek
i zw
ierz
ęta j
ako
orga
nizm
y cud
zoży
wne
. Sam
o-ży
wno
ść ro
ślin.
• Ro
zróż
nia c
udzo
żyw
ny i s
amoż
ywny
spos
ób
odży
wian
ia się
.•
Uzas
adni
a, że
czło
wie
k jes
t org
anizm
em cu
dzo-
żyw
nym
.•
Uzas
adni
a, że
rośli
ny to
org
anizm
y sam
ożyw
ne.
• Po
daje
prz
ykład
y zna
czen
ia ro
ślin
w p
rzyr
odzie
i d
la cz
łow
ieka
.•
Opi
suje
ogó
lnie
pro
ces f
otos
ynte
zy.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
9) o
dróż
nia o
rgan
izmy s
amoż
ywne
i cud
zoży
wne
, po
daje
pod
staw
owe
różn
ice w
spos
obie
ich
odży
wian
ia się
, wsk
azuj
e pr
zyst
osow
ania
w b
u-do
wie
org
anizm
ów d
o zd
obyw
ania
poka
rmu.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201714
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
42. P
rzys
toso
wani
a org
anizm
ów d
o zd
obyw
ania
poka
rmu
Przy
stos
owan
ia ro
ślin
do sa
moż
ywno
ści. P
rzys
to-
sowa
nia z
wie
rząt
mię
soże
rnyc
h i r
oślin
ożer
nych
do
zdob
ywan
ia po
karm
u.
• Na
wyb
rany
ch p
rzyk
ładac
h pr
zeds
taw
ia pr
zy-
stos
owan
ia zw
ierz
ąt ro
ślino
żern
ych
i mię
soże
r-ny
ch d
o zd
obyw
ania
poka
rmu.
• W
ykaz
uje
związ
ek m
iędz
y bud
ową p
rzew
odu
poka
rmow
ego
rośli
noże
rców
a sp
ożyw
anym
pr
zez n
ich p
okar
mem
.•
Wyk
azuj
e ró
żnor
odno
ść sp
osob
ów p
olow
ania
zwie
rząt
mię
soże
rnyc
h.•
Uzas
adni
a, że
bud
owa r
oślin
stan
owi p
rzys
toso
-wa
nie
do sa
moż
ywne
go o
dżyw
iania
się.
• Po
daje
prz
ykład
y prz
ysto
sowa
ń zw
ierz
ąt
do o
dżyw
iania
się p
łynny
m p
okar
mem
.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
9) o
dróż
nia o
rgan
izmy s
amoż
ywne
i cud
zoży
wne
, po
daje
pod
staw
owe
różn
ice w
spos
obie
ich
odży
wian
ia się
, wsk
azuj
e pr
zyst
osow
ania
w b
udow
ie o
rgan
izmów
do
zdob
ywan
ia po
karm
u.
43. Ł
ąka j
ako
środo
wisk
o ży
cia o
rgan
izmów
Cech
y cha
rakt
erys
tycz
ne łą
ki. R
oślin
y jed
noro
czne
i b
yliny
. Roś
liny ł
ąk. Z
wie
rzęt
a łąk
. Wyk
orzy
stan
ie
łąk p
rzez
czło
wie
ka.
• Ro
zpoz
naje
typo
we ro
śliny
łąko
we.
• Ro
zróż
nia r
oślin
y jed
noro
czne
i byli
ny.
• Ro
zpoz
naje
typo
we zw
ierz
ęta ł
ąk.
• Po
daje
prz
ykład
y wyk
orzy
stan
ia łąk
prz
ez
czło
wie
ka.
• Ro
zróż
nia ł
ąki n
atur
alne
i pół
natu
raln
e.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
11) o
bser
wuj
e i p
odaje
naz
wy t
ypow
ych
orga
ni-
zmów
łąki
i pol
a upr
awne
go, p
odaje
ich
znac
ze-
nie
dla c
złow
ieka
.
44. R
oślin
y upr
awne
Char
akte
ryst
yczn
e ce
chy p
ola u
praw
nego
. Roś
liny
zboż
owe,
okop
owe,
warz
ywne
i ole
iste.
Wyk
orzy
-st
anie
rośli
n up
raw
nych
w go
spod
arst
wie
dom
o-w
ym i w
prz
emyś
le.
• W
ymien
ia pr
oduk
ty o
trzym
ywan
e z p
oszc
zegó
l-ny
ch zb
óż, z
iemni
aków
i bur
aków
cukr
owyc
h.•
Rozp
ozna
je zb
oża u
praw
iane
w Po
lsce.
• Po
daje
prz
ykład
y roś
lin w
arzy
wny
ch i o
leist
ych.
• O
kreś
la ce
l two
rzen
ia pó
l upr
awny
ch.
• O
pisu
je za
stos
owan
ie i w
ykor
zyst
anie
różn
ych
rodz
ajów
i róż
nych
częś
ci ro
ślin.
• W
skaz
uje
różn
ice m
iędz
y pol
em u
praw
nym
i łą
ką.
• W
yjaśn
ia po
jęcia
: roś
liny z
bożo
we, o
kopo
we,
olei
ste.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y. Uc
zeń:
11) o
bser
wuj
e i p
odaje
naz
wy t
ypow
ych
orga
ni-
zmów
pol
a upr
awne
go, p
odaje
ich
znac
zeni
e dl
a czło
wie
ka.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201715
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
45. W
ody s
tojąc
e i p
łynąc
eDo
skon
aleni
e um
ieję
tnoś
ci do
strz
egan
ia i in
ter-
pret
owan
ia zja
wisk
zach
odzą
cych
w p
rzyr
odzie
, w
tym
obs
erwa
cji p
oszc
zegó
lnyc
h sk
ładni
ków
śro
dow
iska,
np.: u
kszt
ałtow
ania
tere
nu, s
kał, w
ód.
Dost
rzeg
anie
zale
żnoś
ci w
ystę
pując
ych
mię
dzy
posz
czeg
ólny
mi s
kładn
ikam
i kra
jobr
azu,
jak ró
w-
nież
mię
dzy s
kładn
ikam
i kra
jobr
azu
a dzia
łalno
ścią
czło
wie
ka.
Prow
adze
nie
obse
rwac
ji i p
omiar
ów w
tere
nie,
anali
zowa
nie,
doko
nywa
nie
opisu
, por
ówny
wani
e, kla
syfik
owan
ie, k
orzy
stan
ie z
różn
ych
źród
eł
info
rmac
ji (np
. włas
nych
obs
erwa
cji, b
adań
, do-
świad
czeń
, tek
stów
, map
, tab
el, f
otog
rafii
, film
ów
i inny
ch m
ater
iałów
źród
łow
ych)
.
• W
ymie
nia w
ody p
owie
rzch
niow
e w
ystę
pując
e w
najb
liższ
ej o
kolic
y.•
Poda
je p
rzyk
łady w
ód p
łynąc
ych
i sto
jącyc
h.•
Poda
je p
rzyk
łady z
bior
nikó
w sz
tucz
nych
i nat
u-ra
lnyc
h.•
Om
awia
wyk
orzy
stan
ie w
ód p
łynąc
ych
i sto
ją-cy
ch.
• De
finiu
je p
ojęc
ia: b
agno
, sta
w, je
zioro
.•
Rozp
ozna
je w
tere
nie
wody
pow
ierz
chni
owe
w n
ajbliż
szej
oko
licy i
pod
aje ic
h na
zwy.
• Ch
arak
tery
zuje
wpł
yw ró
żnyc
h cz
ynni
ków
na
wody
pow
ierz
chni
owe.
• O
pisu
je n
atur
alne
i szt
uczn
e zb
iorn
iki w
odne
or
az ro
zpoz
naje
je w
tere
nie.
• O
pisu
je rz
ekę
w n
ajbliż
szej
oko
licy.
• W
yjaśn
ia po
jęcie
nur
t rze
ki.•
Opi
suje
„pra
cę” r
zeki
(żłob
ieni
e ko
ryta
, pod
my-
wani
e br
zegó
w, tr
ansp
ort p
iasku
i in.)
.•
Defin
iuje
poj
ęcia:
źród
ło i u
jście
rzek
i.•
Opi
suje
skut
ki po
wodz
i.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
5) ro
zróż
nia w
ody s
tojąc
e i p
łynąc
e, po
daje
ich
nazw
y ora
z wsk
azuj
e na
tura
lne
i szt
uczn
e zb
iorn
iki w
odne
.
46. W
arun
ki ży
cia w
wod
zieW
arun
ki ży
cia w
wod
zie. N
asło
necz
nien
ie, z
awar
-to
ść tl
enu
i gęs
tość
. Prz
ysto
sowa
nia r
yb d
o ży
cia
w w
odzie
.
• W
ymie
nia k
orzy
ści, j
akie
daje
org
anizm
om
środo
wisk
o wo
dne
życia
.•
Wsk
azuj
e na
jważ
niej
sze
przy
stos
owan
ia ry
b do
ży
cia w
środ
owisk
u wo
dnym
.•
Wyk
azuj
e ró
żnice
w w
arun
kach
życia
w w
odzie
i n
a ląd
zie, w
ynika
jące
z war
unkó
w śr
odow
iska.
• O
pisu
je p
roce
s wym
iany g
azow
ej u
ryby
.•
Wyja
śnia
zasa
dę d
ziałan
ia pę
cher
za p
ławne
go.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
12)
okre
śla w
arun
ki ży
cia w
wod
zie (n
asło
necz
nie-
nie,
zawa
rtość
tlen
u, op
ór w
ody)
i wsk
azuj
e pr
zyst
osow
ania
orga
nizm
ów (n
p. ry
by) d
o śro
-do
wisk
a życ
ia;13
) ro
zpoz
naje
i naz
ywa o
rgan
izmy ż
yjące
w
wod
zie.
47. O
rgan
izmy s
łodk
owod
nePo
spol
ite zw
ierz
ęta s
łodk
owod
ne. S
trefy
rośli
nne
w je
ziorz
e. Pr
zyst
osow
ania
rośli
n do
życia
w w
o-dz
ie. P
lankt
on.
• Po
daje
prz
ykład
y sło
dkow
odny
ch zw
ierz
ąt,
w ty
m ry
b, w
ystę
pując
ych
w Po
lsce.
• O
maw
ia st
refy
wys
tępo
wani
a roś
lin w
jezio
rze.
• Na
wyb
rany
ch p
rzyk
ładac
h pr
zeds
taw
ia pr
zy-
stos
owan
ia ro
ślin
do ży
cia w
wod
zie.
• O
kreś
la, cz
ym je
st p
lankt
on i j
akie
jest
jego
zn
acze
nie.
VI. Ś
rodo
wisk
o pr
zyro
dnicz
e naj
bliżs
zej o
kolic
y.Uc
zeń:
12)
okre
śla w
arun
ki ży
cia w
wod
zie (n
asło
necz
nie-
nie,
zawa
rtość
tlen
u, op
ór w
ody)
i wsk
azuj
e pr
zyst
osow
ania
orga
nizm
ów (n
p. ry
by) d
o śro
-do
wisk
a życ
ia;13)
roz
pozn
aje i n
azyw
a org
anizm
y żyją
ce w
wod
zie.
48. P
odsu
mow
anie
dzia
łu „Ś
rodo
wisk
o pr
zy-
rodn
icze
najb
liższ
ej o
kolic
y”W
ykaz
uje
się w
iadom
ościa
mi i
umie
jętn
ościa
mi z
lekc
ji 35–
47.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201716
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
Dzia
ł 6. K
rajo
braz
najb
liższ
ej o
kolic
y (o
dpow
iada
treśc
iom
ksz
tałce
nia
z dzia
łów
VII
z PP)
49. W
pływ
dzia
łalno
ści c
złow
ieka
na k
rajo
braz
Pozn
anie
prz
yrod
nicz
ych
i ant
ropo
geni
czny
ch
skład
nikó
w śr
odow
iska,
wyja
śnian
ie p
rost
ych
zale
żnoś
ci m
iędz
y tym
i skła
dnika
mi.
Dost
rzeg
anie
zale
żnoś
ci w
ystę
pując
ych
mię
dzy
posz
czeg
ólny
mi s
kładn
ikam
i kra
jobr
azu,
jak ró
w-
nież
mię
dzy s
kładn
ikam
i kra
jobr
azu
a dzia
łalno
ścią
czło
wie
ka.
Prow
adze
nie
obse
rwac
ji i p
omiar
ów w
tere
nie.
Anali
zowa
nie,
doko
nywa
nie
opisu
, por
ówny
wa-
nie,
klasy
fikow
anie
, kor
zyst
anie
z ró
żnyc
h źr
ódeł
in
form
acji (
np. w
łasny
ch o
bser
wacji
, bad
ań, d
o-św
iadcz
eń, t
ekst
ów, m
ap, t
abel
, fot
ogra
fii, f
ilmów
i in
nych
mat
eriał
ów źr
ódło
wyc
h).
• O
pow
iada,
jak w
ygląd
ał kr
ajobr
az p
rzed
set-
kam
i lat (
na p
odst
awie
ilust
racji
) i jak
ie b
yły
zaję
cia lu
dnoś
ci.•
Om
awia,
jakie
zmian
y kra
jobr
azu
nast
ępow
ały
w ci
ągu
stul
eci p
od w
pływ
em d
ziałal
nośc
i cz
łow
ieka
.•
Opi
suje
dzis
iejsz
y wyg
ląd kr
ajobr
azu
w m
ieśc
ie
i na w
si.•
Wym
ieni
a obi
ekty
bud
owlan
e w
ykon
ane
prze
z cz
łow
ieka
wpł
ywają
ce n
a kra
jobr
az.
• Po
daje
prz
ykład
y zm
ian kr
ajobr
azu
na sk
utek
gw
ałtow
nego
rozw
oju
prze
mys
łu w
XIX
.•
Poda
je p
rzyk
łady k
rajo
braz
ów n
atur
alnyc
h i u
zasa
dnia
ich za
kwali
fikow
anie
do
dane
go
typu
krajo
braz
ów.
• W
yjaśn
ia, d
lacze
go kr
ajobr
azów
nat
uraln
ych
na Z
iem
i jest
niew
iele
.•
Wyja
śnia,
dlac
zego
krajo
braz
roln
iczy z
alicz
a się
do
krajo
braz
ów cz
ęścio
wo p
rzek
szta
łcony
ch.
• Po
rów
nuje
krajo
braz
mie
jski i
wie
jski.
• O
pisu
je kr
ajobr
azy z
dewa
stow
ane
prze
z czło
-w
ieka
, np.
kopa
lń o
dkry
wko
wyc
h.•
Wyja
śnia,
na c
zym
pol
ega r
ekul
tywa
cja kr
ajo-
braz
u.
VII.
Środ
owisk
o an
trop
ogen
iczne
naj
bliżs
zej
okol
icy i j
ego
kraj
obra
zy.
Ucze
ń:6)
oce
nia z
mian
y zag
ospo
daro
wani
a ter
enu
wpł
y-wa
jące
na w
ygląd
krajo
braz
u na
jbliż
szej
oko
licy.
50. K
rajo
braz
wsi
i mias
taTy
py kr
ajobr
azów
mie
jskich
i wie
jskich
. Zale
żnoś
ć kr
ajobr
azu
roln
iczeg
o od
pór
roku
. Skła
dniki
kr
ajobr
azu
mie
jskie
go i w
iejsk
iego
.
• W
ymie
nia s
kładn
iki kr
ajobr
azu
mie
jskie
go
i wie
jskie
go o
raz c
hara
kter
yzuj
e te
krajo
braz
y.•
Uzas
adni
a zale
żnoś
ć kra
jobr
azu
roln
iczeg
o od
pór
roku
.•
Poró
wnu
je kr
ajobr
azy r
olni
cze
nizin
ne i g
órsk
ie.
• Po
rów
nuje
krajo
braz
y wie
lkom
iejsk
ie i m
ało-
mias
tecz
kowe
.•
Wyja
śnia
poję
cia kr
ajobr
az ro
lnicz
y i kr
ajobr
az
mie
jski.
VII.
Środ
owisk
o an
trop
ogen
iczne
naj
bliżs
zej
okol
icy i j
ego
kraj
obra
zy.
Ucze
ń:3)
okre
śla za
leżn
ości
mię
dzy s
kładn
ikam
i śro
dow
i-sk
a prz
yrod
nicz
ego
i ant
ropo
geni
czne
go;
4) c
hara
kter
yzuje
wsp
ółcz
esny
krajo
braz
najb
liższ
ej ok
olicy
.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 201717
Przyroda | Klasa 4 Rozkład materiału nauczania
AUTORZY: Ewa Gromek, Ewa Kłos, Wawrzyniec Kofta, Ewa Laskowska, Andrzej Melson
Num
er i
tem
at le
kcji
Zakr
es m
ater
iału
nau
czan
iaW
ymag
ania
szcz
egół
owe
Ucze
ń:W
ymag
ania
prz
ewid
ziane
w
pod
staw
ie p
rogr
amow
ej
51. K
rajo
braz
antro
poge
nicz
nyKr
ajobr
azy k
ultu
rowe
: zab
ytko
we, p
oprz
emy-
słowe
, pog
órni
cze.
Antro
poge
nicz
ne e
lem
enty
kr
ajobr
azu.
Rew
italiz
acja
i rek
ulty
wacja
obs
zaró
w
zani
edba
nych
i zde
grad
owan
ych.
• Po
daje
prz
ykład
y kra
jobr
azów
antro
poge
nicz
-ny
ch.
• W
ymie
nia s
kładn
iki kr
ajobr
azu
antro
poge
nicz
-ne
go n
ajbliż
szej
oko
licy.
• O
pisu
je e
lem
enty
krajo
braz
u an
tropo
geni
cz-
nego
najb
liższ
ej o
kolic
y.•
Uzas
adni
a prz
ywra
cani
e wa
rtośc
i prz
yrod
ni-
czyc
h i u
żytk
owyc
h te
reno
m zd
egra
dowa
nym
.•
Obj
aśni
a róż
nice
mię
dzy p
ojęc
iami r
ewita
lizac
ja i r
ekul
tywa
cja.
VII.
Środ
owisk
o an
trop
ogen
iczne
naj
bliżs
zej
okol
icy i j
ego
kraj
obra
zy.
Ucze
ń:1)
wska
zuje
w te
renie
skład
niki ś
rodo
wisk
a ant
ropo
-ge
niczn
ego
w na
jbliż
ej ok
olicy
;2)
rozp
ozna
je w
tere
nie i n
azyw
a skła
dniki
środ
owi-
ska a
ntro
poge
niczn
ego
i okr
eśla
ich fu
nkcje
.
52. K
rajo
braz
oko
licy d
awni
ej i d
ziśEle
men
ty n
owe
i daw
ne /z
abyt
kowe
/ hist
oryc
zne
we w
spół
czes
nym
krajo
braz
ie n
ajbliż
szej
oko
licy.
Daw
ny kr
ajobr
az n
ajbliż
szej
oko
licy.
Poch
odze
nie
nazw
mie
jscow
ości.
• W
ymie
nia s
kładn
iki kr
ajobr
azu
najb
liższ
ej
okol
icy.
• Ro
zróż
nia a
ktua
lne
i daw
ne e
lem
enty
krajo
-br
azu
najb
liższ
ej o
kolic
y.•
Opi
suje
krajo
braz
oko
licy.
• W
yjaśn
ia po
chod
zeni
e na
zwy s
woje
j mie
jsco-
wośc
i.•
Prez
entu
je kr
ajobr
az o
kolic
y na n
ośni
kach
cy
frow
ych.
VII.
Środ
owisk
o an
trop
ogen
iczne
naj
bliżs
zej
okol
icy i j
ego
kraj
obra
zy.
Ucze
ń:3)
okre
śla za
leżn
ości
mię
dzy s
kładn
ikam
i śro
dow
i-sk
a prz
yrod
nicz
ego
i ant
ropo
geni
czne
go;
5) o
pisu
je d
awny
krajo
braz
najb
liższ
ej o
kolic
y, np
. na p
odst
awie
opo
wiad
ań ro
dzin
nych
, st
aryc
h fo
togr
afii;
7) w
yjaśn
ia po
chod
zeni
e na
zwy w
łasne
j mie
jsco-
wośc
i;9)
oce
nia k
rajo
braz
pod
wzg
lęde
m je
go p
iękn
a or
az d
ziedz
ictwa
kultu
rowe
go i p
rzyr
odni
czeg
o „m
ałej o
jczyz
ny”.
53. O
biek
ty ch
roni
one
w n
ajbliż
szej
oko
licy
Hist
oria
ochr
ony p
rzyr
ody w
Polsc
e. Fo
rmy
ochr
ony p
rzyr
ody w
Polsc
e. M
ożliw
ości
ochr
ony
przy
rody
w n
ajbliż
szej
oko
licy p
rzez
ucz
nia
klasy
4.
• W
yjaśn
ia, w
jaki
spos
ób je
st ch
roni
ona p
rzy-
roda
w Po
lsce.
• W
ymie
nia f
orm
y och
rony
prz
yrod
y sto
sowa
ne
w Po
lsce.
• Uz
asad
nia,
że o
chro
na p
rzyr
ody m
a w Po
lsce
dług
ą tra
dycję
.•
Poda
je p
rzyk
łady r
ezer
wató
w p
rzyr
ody i
po-
mni
ków
prz
yrod
y.
VII.
Środ
owisk
o an
trop
ogen
iczne
naj
bliżs
zej
okol
icy i j
ego
kraj
obra
zy.
Ucze
ń:8)
wsk
azuj
e m
iejsc
a wys
tępo
wani
a obs
zaró
w
chro
nion
ych,
pom
nikó
w p
rzyr
ody,
obie
któw
za
bytk
owyc
h w
najb
liższ
ej o
kolic
y; uz
asad
nia
potrz
ebę
ich o
chro
ny.
54. P
odsu
mow
anie
dzia
łu „K
rajo
braz
naj
bliżs
zej
okol
icy”
Wyk
azuj
e się
wiad
omoś
ciam
i i um
ieję
tnoś
ciam
i z le
kcji 4
9–53
.
