Nadleśnictwo Zwierzyniec

Przystanek z tablicą „Chrust”

ścieżka edukacyjna SENDERKI

koncepcja ścieżki: Nadleśnictwo Zwierzyniectekst: Wiesław Lipiec

zdjęcia: Wiesław Lipiec, Maciej Lipiecskład i grafika: Maciej Lipiec

Wydawnictwo Lipiec 2013, ul. Jasna 5/6, 22-470 Zwierzyniectel/fax 84 687 22 09, e-mail lipiecphoto@pro.onet.pl

www.lipiecphoto.pl

NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIECul. Zamojska 6, 22-470 Zwierzyniec, tel. (84) 68 72 019, fax. (84) 68 72 124e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl, www.lublin.lasy.gov.pl/web/zwierzyniec

ISBN 978-83-89931-46-7

ścieżka edukacyjna

SENDERKI

Nadleśnictwo Zwierzyniec zaprasza Państwa serdecznie na ścieżkę edukacyjną w leśnictwie Senderki. Na jej trasie można od-być przyjemny spacer, zapoznając się jednocześnie z interesującą przyrodą tego leśnego zakątka, a także z wybranymi zagadnieniami gospodarki leśnej i różnymi aspektami pracy leśników. Na trasie ścieżki zostały ustawione liczne tablice informacyjne, wyjaśniające zarówno ciekawe zjawiska przyrodnicze, jak i mało znane zagadnie-nia gospodarki leśnej. Długość ścieżki wynosi ok. 2,5 km, a poko-nanie jej (w jedną stronę) zajmuje niewiele ponad 1 godzinę. Trasa jest łatwa do przejścia nawet dla niezbyt wprawionego turysty i nie wymaga specjalistycznego obuwia. Ustawione przy ścieżce drew-niane ławki pozwalają na częsty odpoczynek.

Zanim wyruszymy na trasę, zapoznajmy się z podstawowymi zasa-dami zachowania się w lesie:• Znajdujemy się na łonie natury – zachowajmy ciszę, a zobaczymy

więcej.• Nie niszczmy roślin – podziwiajmy je w naturze.• Nie zaśmiecajmy lasu – korzystajmy z koszy na śmieci, a najle-

piej zabierzmy z powrotem to, co przynieśliśmy ze sobą – przecież i tak zabierzemy mniej.

• Nie niszczmy tablic, ławek i innych urządzeń – niech służą rów-nież innym.

• Nie palmy papierosów i nie używajmy otwartego ognia – chroń-my las przed pożarem. Ogniska rozpalajmy tylko w miejscach do tego wyznaczonych.

• Ze względów bezpieczeństwa prowadźmy psy na smyczy.• W razie jakichkolwiek problemów zwracajmy się do leśników – na

pewno pomogą.

Wzniesienie pomiędzy Starą Hutą i Senderkami podziurawione jest głębokimi dołami i podziemnymi korytarzami, zwanymi przez miejscową ludność jamami. Są one efektem wydobywania spod ziemi kamienia, z którego wyrabiano niegdyś koła młyńskie i żar-nowe. Przez ostatnie wieki mieszkańcy okolicznych wsi tj. Senderek, Starej Huty i Majdanu Kasztelańskiego, mozolnie drążyli tu pod-ziemne korytarze w poszukiwaniu twardego kamienia. Pozyskiwano go odcinając ręcznie bryły od podłoża, które następnie obrabiano w kształcie koła. Za pomocą lin i klinów transportowano je na po-wierzchnię. Zachowane do dziś jamy są ważnym zimowiskiem nieto-perzy, a w roku 2002 teren ten został włączony do Europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000” pod nazwą „Sztolnie w Senderkach”.

Ze względu na ochronę nietoperzy i niebezpieczeństwo zawalenia się korytarzy, wchodzenie do podziemnych sztolni jest zabronione!

Zimujący nietoperz w sztolni

Fragment wnętrza sztolni z oberwaną częścią stropu

Początek ścieżki odnajdziemy na parkingu przy drodze publicz-nej Zwierzyniec – Józefów, ok. 500 m na północ od jej skrzyżowa-nia z drogą nr 849 (Zamość – Józefów) i ok. 700 m od stacji kolejo-wej Józefów Roztoczański. Na ustawionej tam tablicy informacyjnej przedstawiony jest plan ścieżki i ogólny jej opis. Przed wyruszeniem na trasę warto także zapoznać się z regulaminem wędrownika, aby wiedzieć jak zachować się w lesie. Kierunek marszu wskazują strzał-ki kierunkowe oraz znaki na drzewach. Idziemy przez bór so-snowy świeży z pojedynczymi brzozami. Po pokonaniu ok. 150 m, dochodzimy do tablicy „Chrust” i skręcamy w lewo w drogę leśną, którą biegnie również zielony szlak turystyczny. Mijamy tablice: „Pu-łapki feromonowe” i „Dary lasu”. Za tablicą „Ekologiczna rola lasu” skręcamy w lewo. W dolnym piętrze drzewostanu po prawej stronie pojawia się świerk, w runie dominuje nadal borówka czernica.

Strumyk Świerz

Wiata oraz miejsce na ognisko przy strumyku Świerz

Mijamy tablice: „Mrowisko”, „Szkółka leśna” i docieramy do po-przecznej drogi skręcając w nią w prawo. Przechodzimy przez kładkę na strumyku Świerz i jesteśmy w miejscu biwakowym. Znajduje się tam drewniana wiata ze stołami i ławami oraz wyznaczone miejsce na ognisko. Można tu prowadzić zajęcia dydaktyczne z młodzieżą, a także organizować ogniska i spotkania towarzyskie. W ramach opłaty ogniskowej Nadleśnictwo przygotowuje drewno i udostępnia teren wraz z zadaszeniem. Po lewej stronie wiaty ustawiono zestaw tablic edukacyjnych, z którymi również warto się zapoznać.

Strzałkawskazująca

kierunek marszu

Wędrówka przez las

Zgodnie ze strzałkami kierunkowymi ruszamy dalej. Mijamy tablicę „Zegar kwiatowy”, a za nią niebawem skręcamy w prawo, w długą i prostą linię. Mijamy kolejne tablice: „Zegar ptasiego śpie-wu” i „Las – skarbiec dóbr i pożytków”. Teren jest pofalowany. Prze-chodzimy przez kilka piaszczystych wydm porośniętych litą sośniną z borówką czernicą i brusznicą w runie leśnym. Mijamy tablice: „Pta-ki leśne”, „Rok pracy leśnika”, „A gdyby tak na grzyby”, „Zwierzęta naszych lasów”. Teren zaczyna się wznosić. W warstwie krzewów wi-dzimy sporo kruszyny i jałowca. Dochodzimy do drogi poprzecznej i skręcamy w prawo. Tak docieramy do tablicy „Rośliny runa leśnego”.

Przy tablicy „Pokochaj nietoperze”

Pod górę trasa biegnie wzdłuż barierki z żerdzi

Przy następnej tablicy („Cykl życiowy drzewostanu i rola leśni-ka w jego odnowieniu i pielęgnacji”) skręcamy w lewo, pod górę, wzdłuż barierki z żerdzi. Mijamy głębokie doły po wydobywanych tu kamieniach. Na wzniesieniu skręcamy w prawo, a następnie w lewo (uwaga na znaki!). W drzewostanie oprócz sosny, widzimy w drugim piętrze buka, graba, lipę, trześnię, a nawet dęba. W warstwie krze-wów pojawiła się leszczyna i trzmielina, a także malina i jeżyna. Dochodzimy do ścieżki PTTK (znaki czerwone), skręcamy na nią w prawo i docieramy do tablicy „Pokochaj nietoperze”.

Nieco dalej zwróćmy uwagę na dużą ilość bluszczu pospolitego, zarówno w runie jak i oplatającego pnie wielu drzew do znacznej wysokości. Ten jedyny przedstawiciel rodziny araliowatych w naszej florze, jest gatunkiem środziemnomorsko-atlantyckim. Mimo to na Roztoczu kwitnie i owocuje. Jesienią miejsce to obfituje w rydze i podgrzybki, wiosną zaś podziwiać tu możemy takie rośliny, jak: przylaszczka, kopytnik, fiołek, konwalijka dwulistna i inne. Docho-dzimy do drewnianej wiaty i tablicy: „Sztolnie w Senderkach – hi-storia kopalni i miejscowości”. Tu kończy się nasza ścieżka. Wrócić możemy tą samą trasą lub biegnącym nieco dalej w prawo zielo-nym szlakiem turystycznym.

Bluszcz pospolity na pniu sosny

Wiata na końcu trasy przy wsi Senderki

Początek ścieżki odnajdziemy na parkingu przy drodze publicz-nej Zwierzyniec – Józefów, ok. 500 m na północ od jej skrzyżowa-nia z drogą nr 849 (Zamość – Józefów) i ok. 700 m od stacji kolejo-wej Józefów Roztoczański. Na ustawionej tam tablicy informacyjnej przedstawiony jest plan ścieżki i ogólny jej opis. Przed wyruszeniem na trasę warto także zapoznać się z regulaminem wędrownika, aby wiedzieć jak zachować się w lesie. Kierunek marszu wskazują strzał-ki kierunkowe oraz znaki na drzewach. Idziemy przez bór so-snowy świeży z pojedynczymi brzozami. Po pokonaniu ok. 150 m, dochodzimy do tablicy „Chrust” i skręcamy w lewo w drogę leśną, którą biegnie również zielony szlak turystyczny. Mijamy tablice: „Pu-łapki feromonowe” i „Dary lasu”. Za tablicą „Ekologiczna rola lasu” skręcamy w lewo. W dolnym piętrze drzewostanu po prawej stronie pojawia się świerk, w runie dominuje nadal borówka czernica.

Strumyk Świerz

Wiata oraz miejsce na ognisko przy strumyku Świerz

Mijamy tablice: „Mrowisko”, „Szkółka leśna” i docieramy do po-przecznej drogi skręcając w nią w prawo. Przechodzimy przez kładkę na strumyku Świerz i jesteśmy w miejscu biwakowym. Znajduje się tam drewniana wiata ze stołami i ławami oraz wyznaczone miejsce na ognisko. Można tu prowadzić zajęcia dydaktyczne z młodzieżą, a także organizować ogniska i spotkania towarzyskie. W ramach opłaty ogniskowej Nadleśnictwo przygotowuje drewno i udostępnia teren wraz z zadaszeniem. Po lewej stronie wiaty ustawiono zestaw tablic edukacyjnych, z którymi również warto się zapoznać.

Strzałkawskazująca

kierunek marszu

Wędrówka przez las

Zgodnie ze strzałkami kierunkowymi ruszamy dalej. Mijamy tablicę „Zegar kwiatowy”, a za nią niebawem skręcamy w prawo, w długą i prostą linię. Mijamy kolejne tablice: „Zegar ptasiego śpie-wu” i „Las – skarbiec dóbr i pożytków”. Teren jest pofalowany. Prze-chodzimy przez kilka piaszczystych wydm porośniętych litą sośniną z borówką czernicą i brusznicą w runie leśnym. Mijamy tablice: „Pta-ki leśne”, „Rok pracy leśnika”, „A gdyby tak na grzyby”, „Zwierzęta naszych lasów”. Teren zaczyna się wznosić. W warstwie krzewów wi-dzimy sporo kruszyny i jałowca. Dochodzimy do drogi poprzecznej i skręcamy w prawo. Tak docieramy do tablicy „Rośliny runa leśnego”.

Przy tablicy „Pokochaj nietoperze”

Pod górę trasa biegnie wzdłuż barierki z żerdzi

Przy następnej tablicy („Cykl życiowy drzewostanu i rola leśni-ka w jego odnowieniu i pielęgnacji”) skręcamy w lewo, pod górę, wzdłuż barierki z żerdzi. Mijamy głębokie doły po wydobywanych tu kamieniach. Na wzniesieniu skręcamy w prawo, a następnie w lewo (uwaga na znaki!). W drzewostanie oprócz sosny, widzimy w drugim piętrze buka, graba, lipę, trześnię, a nawet dęba. W warstwie krze-wów pojawiła się leszczyna i trzmielina, a także malina i jeżyna. Dochodzimy do ścieżki PTTK (znaki czerwone), skręcamy na nią w prawo i docieramy do tablicy „Pokochaj nietoperze”.

Nieco dalej zwróćmy uwagę na dużą ilość bluszczu pospolitego, zarówno w runie jak i oplatającego pnie wielu drzew do znacznej wysokości. Ten jedyny przedstawiciel rodziny araliowatych w naszej florze, jest gatunkiem środziemnomorsko-atlantyckim. Mimo to na Roztoczu kwitnie i owocuje. Jesienią miejsce to obfituje w rydze i podgrzybki, wiosną zaś podziwiać tu możemy takie rośliny, jak: przylaszczka, kopytnik, fiołek, konwalijka dwulistna i inne. Docho-dzimy do drewnianej wiaty i tablicy: „Sztolnie w Senderkach – hi-storia kopalni i miejscowości”. Tu kończy się nasza ścieżka. Wrócić możemy tą samą trasą lub biegnącym nieco dalej w prawo zielo-nym szlakiem turystycznym.

Bluszcz pospolity na pniu sosny

Wiata na końcu trasy przy wsi Senderki

Nadleśnictwo Zwierzyniec

Przystanek z tablicą „Chrust”

ścieżka edukacyjna SENDERKI

koncepcja ścieżki: Nadleśnictwo Zwierzyniectekst: Wiesław Lipiec

zdjęcia: Wiesław Lipiec, Maciej Lipiecskład i grafika: Maciej Lipiec

Wydawnictwo Lipiec 2013, ul. Jasna 5/6, 22-470 Zwierzyniectel/fax 84 687 22 09, e-mail lipiecphoto@pro.onet.pl

www.lipiecphoto.pl

NADLEŚNICTWO ZWIERZYNIECul. Zamojska 6, 22-470 Zwierzyniec, tel. (84) 68 72 019, fax. (84) 68 72 124e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl, www.lublin.lasy.gov.pl/web/zwierzyniec

ISBN 978-83-89931-46-7

ścieżka edukacyjna

SENDERKI

Nadleśnictwo Zwierzyniec zaprasza Państwa serdecznie na ścieżkę edukacyjną w leśnictwie Senderki. Na jej trasie można od-być przyjemny spacer, zapoznając się jednocześnie z interesującą przyrodą tego leśnego zakątka, a także z wybranymi zagadnieniami gospodarki leśnej i różnymi aspektami pracy leśników. Na trasie ścieżki zostały ustawione liczne tablice informacyjne, wyjaśniające zarówno ciekawe zjawiska przyrodnicze, jak i mało znane zagadnie-nia gospodarki leśnej. Długość ścieżki wynosi ok. 2,5 km, a poko-nanie jej (w jedną stronę) zajmuje niewiele ponad 1 godzinę. Trasa jest łatwa do przejścia nawet dla niezbyt wprawionego turysty i nie wymaga specjalistycznego obuwia. Ustawione przy ścieżce drew-niane ławki pozwalają na częsty odpoczynek.

Zanim wyruszymy na trasę, zapoznajmy się z podstawowymi zasa-dami zachowania się w lesie:• Znajdujemy się na łonie natury – zachowajmy ciszę, a zobaczymy

więcej.• Nie niszczmy roślin – podziwiajmy je w naturze.• Nie zaśmiecajmy lasu – korzystajmy z koszy na śmieci, a najle-

piej zabierzmy z powrotem to, co przynieśliśmy ze sobą – przecież i tak zabierzemy mniej.

• Nie niszczmy tablic, ławek i innych urządzeń – niech służą rów-nież innym.

• Nie palmy papierosów i nie używajmy otwartego ognia – chroń-my las przed pożarem. Ogniska rozpalajmy tylko w miejscach do tego wyznaczonych.

• Ze względów bezpieczeństwa prowadźmy psy na smyczy.• W razie jakichkolwiek problemów zwracajmy się do leśników – na

pewno pomogą.

Wzniesienie pomiędzy Starą Hutą i Senderkami podziurawione jest głębokimi dołami i podziemnymi korytarzami, zwanymi przez miejscową ludność jamami. Są one efektem wydobywania spod ziemi kamienia, z którego wyrabiano niegdyś koła młyńskie i żar-nowe. Przez ostatnie wieki mieszkańcy okolicznych wsi tj. Senderek, Starej Huty i Majdanu Kasztelańskiego, mozolnie drążyli tu pod-ziemne korytarze w poszukiwaniu twardego kamienia. Pozyskiwano go odcinając ręcznie bryły od podłoża, które następnie obrabiano w kształcie koła. Za pomocą lin i klinów transportowano je na po-wierzchnię. Zachowane do dziś jamy są ważnym zimowiskiem nieto-perzy, a w roku 2002 teren ten został włączony do Europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000” pod nazwą „Sztolnie w Senderkach”.

Ze względu na ochronę nietoperzy i niebezpieczeństwo zawalenia się korytarzy, wchodzenie do podziemnych sztolni jest zabronione!

Zimujący nietoperz w sztolni

Fragment wnętrza sztolni z oberwaną częścią stropu