Sole w życiu codziennym.

Sole tworzą największą grupę związków nieorganicznych.

Wiele soli odgrywa ważną rolę w życiu człowieka.

Przekonają Cie o tym przedstawione w dalszej części

charakterystyki wybranych soli.

Chlorek sodu (NaCl) i inne chlorki

Węglan wapnia i inne węglany

Siarczan(VI) wapnia i inne siarczany

Azotan(V) potasu i inne azotany

Fosforan(V) wapnia i inne fosforany

Chlorek sodu (NaCl) jest najbardziej znaną solą,

potocznie nazywaną solą kamienną. Jest bezbarwną,

stałą substancją, o słonym smaku, krystaliczną i

dobrze rozpuszczalną w wodzie.

Rozpad NaCl pod wpływem wody przedstawia animacja:

Głównym surowcem do pozyskiwania chlorku sodu jest sól kamienna złożona z halitu

(NaCl). Chlorek sodu otrzymuje się także przez odparowanie wody morskiej.

Chlorek sodu

NaCl wchodzi także w skład płynu pozakomórkowego organizmów żywych. Jony Na+

odgrywają ważną rolę w wielu procesach fizjologicznych od gospodarki wodnej, przez

utrzymywanie stałego ciśnienia krwi, po działanie układu nerwowego.

Ludzie wykorzystują solanki (wody mineralne o

dużej zawartości jonów sodu) w celach leczniczych

budując tężnie. Mikroklimat powstały wokół tężni

leczy schorzenia dróg oddechowych, nadciśnienie

tętnicze, alergie, nerwice wegetatywną.

Tężnia w Rabce

Chlorek sodu (NaCl) i inne chlorki

Morze Bałtyckie Sól kamienna

Chlorek sodu ma bardzo szerokie zastosowanie.

Służy do produkcji chloru, sodu, wodorotlenku sodu, chlorowodoru i węglanu

sodu;

Używany jest w gospodarstwie domowym do przyprawiania potraw i jako środek

konserwujący produkty żywnościowe.;

W zimie chlorkiem sodu posypuje się drogi w celu usunięcia oblodzenia, ponieważ

dodatek soli do wody powoduje obniżenie jej temperatury krzepnięcia.

0,9% roztwór chlorku sodu w wodzie nazywany solą fizjologiczną jest używany w

lecznictwie.

Chlorek sodu ma również zastosowanie w przemyśle garbarskim, szklarskim oraz

przy produkcji mydła. ZADANIE 1:

1. Jaki wpływ na środowisko przyrodnicze ma posypywanie dróg solą w zimie. Czy potrafisz

wskazać jakieś alternatywne rozwiązania.

2. Jakie są konsekwencje nadmiernego spożywania chlorku sodu przez człowieka?

Węglan wapnia (CaCO3) to związek chemiczny, który odegrał bardzo ważną rolę w

rozwoju cywilizacji. W temperaturze pokojowej ma postać białych lub bezbarwnych

kryształów, słabo rozpuszczalnych w wodzie.

Węglan wapnia występuje w przyrodzie jako minerał - kalcyt – główny składnik skał

wapiennych. Skały wapienne to:

wapień

kreda marmur.

Skały wapienne występują w Polsce na Wyżynie

Krakowsko – Częstochowskiej, W Tatrach,

Pieninach, Górach Świętokrzyskich.

Węglan wapnia (CaCO3) i inne węglany

Ruiny zamku w Ojcowie Brama Krakowska

Węglan wapnia stosowany jest w budownictwie.

Marmur to doskonały materiał rzeźbiarski i dekoracyjny. Ze względu na dużą

twardość i odporność wyroby z marmuru są bardzo trwałe.

Rzeźba z marmuru Posadzka z marmuru

Z wapieni w procesie wypalania otrzymuje się wapno palone (tlenek wapnia). Proces

wypalania wapieni przedstawia równanie

CaCO3 CaO + CO2

Tlenek wapnia służy do wytwarzania zaprawy murarskiej. Zaprawa murarska to

mieszanina wodorotlenku wapnia z piaskiem. Wodorotlenek wapnia powstaje w

procesie, zwanym gaszeniem wapna. Reakcje gaszenia wapna przedstawia równanie:

CaO + H2O Ca(OH)2 + Q

Wapno gaszone sprzedawane jest w stanie suchym w workach papierowych jako

wapno hydratyzowane (w postaci proszku). Wykorzystywane jest do bielenia drzew

owocowych i ścian wewnątrz budynków gospodarczych, ponieważ ma właściwości

bakteriobójcze.

Węglan wapnia znalazł również zastosowanie w rolnictwie, gdzie służy do odkwaszania

gleby oraz w hutnictwie do otrzymywania żelaza i produkcji szkła. Sól ta wchodzi w

skład tabletek (np. Calcipiryny), jest stosowana jako biały pigment w produktach

spożywczych (gdzie jest oznaczana jako E170), wchodzi w skład farb oraz past do zębów.

ZADANIA 3: 1. Skały wapienne ulegają rozkładowi pod wpływem roztworów kwasów, np. kwasu solnego.

Reakcję rozkładu ilustruje poniższe równanie:

CaCO3 + HCl CaCl2 + H2O + CO2

Oceń, jaki wpływ na rzeźby marmurowe oraz budowle mają kwaśne opady.

2. Woda twarda zawiera sole różnych metali, a zwłaszcza wapnia i magnezu. Podczas

gotowania takiej wody powstaje kamień kotłowy. Zachodzi wówczas reakcja opisana

równaniem:

Ca(HCO3)2 CO2 + H2O + CaCO3

Zaproponuj sposób na usuwanie kamienia kotłowego.

Z węglanów ważne są również: węglan sodu (Na2CO3, nazywany potocznie sodą lub

sodą kalcynowaną) - wykorzystywany jako środek do zmiękczania twardej wody, do

produkcji szkła, mydła, środków piorących i papieru, wodorowęglan sodu (NaHCO3,

soda oczyszczona) – będący składnikiem proszku do pieczenia, napojów gazowanych

oraz leków na nadkwasotę, węglan potasu (K2CO3) – używany do produkcji szkła,

węglan amonu ((NH4)2CO3) oraz wodorowęglan amonu (NH4HCO3) - stosowane jako

środki spulchniające przy wypieku ciast (w postaci proszku do pieczenia).

Węglan sodu w przyrodzie występuje w stanie naturalnym w

tzw. jeziorach sodowych, m.in. w Egipcie, Kenii, Tanzanii, Iranie,

USA, Włoszech. Jezioro sodowe Natron w Afryce

Siarczan(VI) wapnia (CaSO4) i inne siarczany

Siarczan(VI) wapnia (CaSO4) jest składnikiem skał gipsowych. W przyrodzie

występuje w postaci dwóch różnych minerałów: anhydrytu (CaSO4) oraz gipsu

krystalicznego (CaSO4∙2H2O).

Anhydryt Gips

krystaliczny

Drobnoziarnistą, białą odmianą gipsu

jest alabaster, stosowany do wyrobu

przedmiotów ozdobnych.

Figurka z alabastru Alabaster

Siarczanu(VI) wapnia – woda (1/2) służy do otrzymywania gipsu palonego. Proces

otrzymywania gipsu palonego przedstawia równanie reakcji:

2(CaSO4∙2H2O) (CaSO4)2∙H2O + 3H2O

Gips palony zmieszany z wodą tworzy półpłynną, szybko twardniejącą masę – zaprawę

gipsową. Proces twardnienia zaprawy gipsowej przedstawia równanie reakcji:

(CaSO4)2∙H2O + 3H2O 2(CaSO4∙2H2O)

Polska posiada

bogate złoża gipsu i

anhydrytu.

Znajdują się one na

Dolnym Śląsku w

Kłodawie, Wieliczce,

Bochni i w dolinie

Nidy.

Gips palony znalazł zastosowanie w:

medycynie, do unieruchamiania złamanych kończyn;

budownictwie, do wyrównywania ścian i jako dodatek do cementu;

architekturze, do wykonywania elementów architektonicznych;

modelarstwie, do sporządzania figurek i posążków;

Bandaż gipsowy Figurki gipsowe

Odlewy gipsowe

Z siarczanów duże znaczenie mają również:

- siarczan(VI) magnezu-woda(1/7) (MgSO4∙7H2O, tzw. sól gorzka) – składnik wielu

wód mineralnych; służy do wyprawiania skór, impregnacji drewna, produkcji papieru,

jedwabiu i farb; w medycynie używana jako środek przeczyszczający; wykorzystywana

także jako suchy śnieg na planach filmowych;

- siarczan(VI) sodu-woda(1/10) (Na2SO4∙10H2O, tzw. sól glauberska) – składnik

niektórych wód mineralnych; używana do produkcji szkła, papieru, farb, środków

piorących i szkła wodnego;

- siarczan(VI) potasu (K2SO4) – wykorzystywany przy produkcji szkła i jako nawóz

sztuczny;

- siarczan(VI) amonu ((NH4)2SO4) – służy jako nawóz sztuczny oraz jest stosowany w

garbarstwie;

- siarczan(VI) baru (BaSO4) – używany jako środek kontrastujący przy prześwietlaniu

przewodu pokarmowego;

- siarczan(VI) glinu (Al2(SO4 )3) – stosowany przy produkcji papieru, w garbarstwie i

farbiarstwie;

- siarczan(VI) miedzi(II) (CuSO4) – wykorzystywany w galwanotechnice, do impregnacji

drewna oraz jako środek grzybobójczy (fungicyd);

Azotan(V) potasu i inne azotany

Azotan(V) potasu (KNO3) w przyrodzie występuje jako saletra indyjska, znalazł

zastosowanie do wyrobu czarnego prochu, szkła, nawozów sztucznych i w przemyśle

spożywczym, jako środek do konserwacji i peklowania mięsa (E252).

Azotan(V) potasu zmieszany z cukrem

lub cukrem pudrem jest podstawowym

paliwem stosowanym przez palestyńskie

ugrupowania terrorystyczne w rakietach

typu Kassam, którymi ostrzeliwane jest

terytorium Izraela.

Azotan(V) potasu Struktura kryształu azotanu(V) potasu

Inne ważne azotany:

Azotan(V) sodu (NaNO3) w przyrodzie występuje jako saletra chilijska,

wykorzystywany jako nawóz sztuczny, środek utleniający, w pirotechnice, a także do

wyrobu leków, farb i emalii.

Azotan(V) srebra (AgNO3, lapis) stosowany jest do produkcji materiałów

fotograficznych, wyrobu luster i farb, a ze względu na właściwości bakteriobójcze

także w medycynie i kosmetyce.

Azotan(V) wapnia (Ca (NO3)2, saletra wapniowa) oraz azotan(V) amonu (NH4NO3,

saletra amonowa) używane są jako nawozy sztuczne.

Fosforan(V) wapnia i inne fosforany

Fosforany(V) są stosowane głównie jako nawozy sztuczne, do otrzymywania kwasu

fosforowego(V) oraz do produkcji niektórych detergentów.

Fosforan(V) wapnia (Ca3(PO4)2) oraz fosforan(V) amonu ((NH4)3PO4) wykorzystywane są

do produkcji nawozów sztucznych.

Wodorofosforan(V) sodu (Na2HPO4) to konserwant dodawany do płatków zbożowych i

makaronów, aby skrócić czas ich gotowania.

ZADANIA 4:

1. Wyjaśnij jakie konsekwencje dla środowiska przyrodniczego ma

nadmierne używanie nawozów fosforowych przez rolników.

2. Podaj po dwa przykłady soli mających zastosowanie:

a) jako nawozy sztuczne;

b) jako konserwanty produktów spożywczych;

c) w budownictwie;

3. Opisz właściwości i zastosowanie jednej spośród wymienionych soli:

- chlorek cyny(II)

- bromek srebra

- fluorek sodu

-krzemian sodu