SPORT USHQIM TË SHËNDETSHËM · Shfaqe e shpeshtë e fluskave me qelb ka qafa, si dhe në pjesë tjera të trupit, të cilët përsëriten dhe nuk reagojnë ndaj terapisë së za-konshme

ISSN 1857-971X

ww

w.v

asap

teka

r.mk

TOPIC

DIJABETISPORT

VOLEJBOLLIUSHQIM TË SHËNDETSHËM

SHAFRAN I INDISË

nëntor - dhjetor 2015

EKZE

MPL

AR F

ALAS

NUMËR 6 juaj

Ïðåä óïîòðåáà âíèìàòåëíî äà ñå ïðî÷èòà óïàòñòâîòî!

Çà èíäèêàöèèòå, ðèçèêîò îä óïîòðåáàòà è íåñàêàíèòå äå¼ñòâà íà ëåêîò êîíñóëòèðà¼òå ñå ñî Âàøèîò ëåêàð èëè ôàðìàöåâò.

Дали знаете дека постојат различни типови на кашлица? И дека за различен тип на кашлица постои различен

третман? Хербион ги запира и двата типа на кашлица.Советувајте се со Вашиот лекар или фармацевт и одберете

го вистинското решение за стоп на кашлицата.

Два типа на кашлица, различен пристап

СТОП ЗА ДВАТА ТИПА НА КАШЛИЦА

СТОП ЗА СУВАТА КАШЛИЦА

Хербион сируп одисландски лишај

смирување на сувата и надразнителна кашлица, засипнатост и болно грло

возрасни и деца (1+)пријатен вкус

без шеќер

СТОП ЗА ПРОДУКТИВНАТА КАШЛИЦА

Хербион сируп од бршленза

полесно искашлување при продуктивна кашлица

возрасни и деца (2+)пријатен вкус

без шеќер

ÇÀ ÑÅÌÅ£ÑÒÂÎ

ÁÅÇ

ÊÀØËÈÖÀÇÀ ÑÅÌÅ£ÑÒÂÎ

ÁÅÇ

ÊÀØËÈÖÀ

лна кетзнинадра

укдис

ир

ЦИКАЗ

ивнаткањеашлувск

азд бршленуп ор

АЦАТТАНААТИВТК

А

ерз шеќбесуен вктјаприедивозрасни

т и боостасипназр

р ен

сни

укд

сун вка (2+)ецдии

ивна тк

чен пр

Çà èíäèêàöèèòå, ðèçè

лиразаипа на кДва т

ап

òðåáàòà è íåñàêàíä óïîèêîò î

Ïðåä óïîòðåáà â

тисшлица,

íñóëòèíèòå äå¼ñòâà íà ëåêîò êî

èòà óïà÷ äà ñå ïðîâíèìàòåëíî

ò ëåêàð èëè Âàøèîèðà¼òå ñå ñî

òî!òñòâî

.è ôàðìàöåâò

3

Përmbatja Të nderuar lexues,

Mirë se erdhët në faqet e botimit tëgjashtë të Farmacistit Juaj. Larmia ngapërmbatjet aktuale, këshilla praktikedhe receta shumë të shijshme-patjetë se do të ketë edhe në këtënumër. Pak më shumë vëmendje ikushtuam shënimit të Ditës Botëroretë diabetit, kështu që me anë tëtemave dhe teksteve tëbashkëpuntorëve tanë profesional nëmënyrë aktive do të përfshihemiedhe në këtë fushatë. Kalimi nga vera e gjatë dhe e nxehtëka stina e vjeshtës e „larmishme“ dhee ndryshueshme ishin arsye që prejsë afërmi të njihemi edhe mendikimin e kushteve të motit dhe atoatmosferike mbi shëndetin, sjelljendhe humorin tonë. Me këtë numër Farmacisti juajpratikisht ne do të rrumbullaksojmëkëtë vit akademik, andaj eshfrytëzojmë mundësinë që sinqerishtt’ju falimenderojmë për mbështetjentuaj dhe dëshirojmë që të ngelim“besnik dhe partner të barabartë”edhe në vitin edhe në bitimetvijuese. Dhe gjithsesi, www.vasaptekar.mkdhe barnatorja juaj më e afërt janëvende të domosdoshme për pyetjedhe këshilla profesionale.

Me respekt,Faramacisti juaj

farmacisti juaj nëntor - dhjetor 2015

.4-8

DIAJBETI

12-1330-31

Makedonijalek DOOEL, SkopjeBoca Ivanova br.1Tel:+389 2 261 49 [email protected]

DirektorSolunka Momcilovic

UrednikPance GelevskiPrevodAgim IbraimiDizajnPredrag Andonov

juaj

METEOROPATIAE MËRKURË

e hёnё e martё e mёrkurrё e enjte e premte e shtunё

KUR MOTI NDIKON MBI SHËNDETIN

10-11

ARTRITIDHE KUSHTET E (PA)VOLITSHME TË MOTIT

SPORT IPËRKRYER EKIPOR PËR TË GJITHA STINAT

Volejbolli

ÇKA NËNKUPTON SËMUNDJA E SHEQERIT?Sëmundja e sheqerit ose diabetes meli-tus paraqet sëmundjen më të shpeshtëmetabolitike të njeriut bashkohorë.Karaterizohet me dëmtimin e metabo-lizmit të karbohidrateve, yndyrave dheproteinave ku karateristika bazë ështëhiperglikemia, gjegjësisht niveli i rritur isheqerit në gjak. Përveç kësaj, një ngakarakteristikat kryrsore është edhendryshimi specifik në enët e gjakut. Diabeti është sëmundje agresive dheproagresive, e cila ka forma të veçantate secili person, për shkak të të cilëveedhe qasja ndaj shërimit te secili per-son me diabet duhet të jetë individ-ual,dmth., të afëtësohet ka nevojat eveçanta.

DIAJBETI

4

)))Për shkak të karaterittë saj të sëmundjeskronike dhe progre-sive dhe për shkak të përmasave epidemike, diabetinuk pataqet vetëmproblem shëndetsor,por edhe social dheekonomik. Konsidero-het se në botë ka mbi250 milion njerëz tësëmurë nga diabetime përqindje tëmadhe plotësuese të njerëzve potencialtë sëmurë.Në Maqedoni kemirreth 120 000 deri 150 000 njerëz mediabet, nga të cilëtvetëm rreth 1-3%janë me tip 1,kursetjerët ju takojnë tipit të 2.


DIAJB

5farmacisti juaj nëntor - dhjetor 2015

Лек Скопје ДООЕЛ, Перо Наков бр.33, 1000 Скопје, Р. Македонија,тел.+38922550800 факс +38922551485

Пред употреба прочитајте го упатството. За индикациите, ризикот од употребата и несаканитеефекти, консултирајте се со Вашиот лекар или фармацевт.

Опе

рил-

Р-М

к-12

/201

4

1) Part from the registration dossier, Lek d.d. 2014;

BETI

SHENJAT TJERA TË SËMUNDJES MUND TË JENË:�Shfaqe e shpeshtë e fluskave meqelb ka qafa, si dhe në pjesë tjeratë trupit, të cilët përsëriten dhenuk reagojnë ndaj terapisë së za-konshme.

�Skuqe me kruarje në organingjenital, e cila keqsohet nëselahet me sapun dhe përsëritet.

�Oreksi i rritur për të gjithallojet e ushqimit, por kjo mund të jetë edhevetëm për ëmbëlsira.

� Rritja e ngadalshme e lëndimeve, sidomosplagëve të cilat qelbëzohen

Poashtu, me rëndësi është të dihet se kon-sumimi i ujrave mineral të cilët përmbajnëkoncentrime të mëdha të sodës në përbrëjena shpyen te etja plotësuese.

6 farmacisti juaj nëntor - dhjetor 2015

� � � � � � � � � � � � � � � � � � !

� � � � � � � � � �

� � � � � � � � �

� � � � � ��

M :� � � � � � � � � � � � � � �

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � .

� � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � �:

DIAJBETI

SHENJAT BAZË TË SËMUNDJES�Plogështia dhe humbja e entuzi-azmit për punë, dëshirë e shpeshtëpër punë dhe reduktohet aftësia ekujtesës.

�Dobësimi fizik, i cili mund të jetëndryshe, dmth., nga humbja e disakilogramëve (për një periudhë tëshkurt), e deri te dobësimi më i sh-prehur i peshës së trupit, madjepavarsisht nga oreksi i madhe.

�Tharja e gojës, ndjehet thatësi nëfyt, e cila rezulton në paraqitjen eetjes dhe nevojës për konsum më tëshpesht të ujit.

�Urinim i shpesht dhe etje.

�Konsumimi i ujit dhe urinimi janëtë përhershëm, pradaj prishet edhegjumi gjatë natës.

DIAGNOSTIKMI

Vlerat normale të sheqerit në gjak oseglikemia lëvizin nga 4,5 deri 6,0 ,mmol/lkur maten të uritur nga gjaku i kapilareve.Vlerat më të larta të matura kur jemi të urritur,sidomos nëse përsëriten, më së shpeshti janëshenja për sëmundjen e sheqerit.


LLOJET EDIABETITDiabeti titpi 1 ose dia-beti i varur nga insulina Paraqitet në moshë tëre, dmth., nga lindjaderi në moshën 35vjeçare, më së shpeshtideri në moshën 20vjeçare. Ky lloj i diabetitshkaktohet për shkaktë procesit autoimun kuplotësisht shkatrohenqelizat e pankrasitpërgjegjëse për prod-him të insulinës..Te ky lloj diabeti mëshpesh vuajnë enët evogla të gjakut të ret-inës,veshkët dhe ner-vat.

Diabeti tipi 2 ose dia-beti i varur nga insulina Ky lloj diabeti paraqitetnë moshë të pjekur dhe

është shumë më i sh-prehur krahësuar

me llojin e mëhershëm të dia-

betit. Konsiderohet se¾ nga të sëmurët mediabet kanë lloj të dia-betit të varur nga in-sulina, gjegjësisht, sëpaku 85 nga 90% e tëgjithë njerëzve me dia-bet. Numri më i madhei tyre është me peshëtë lartë trupore ( mbi

90%). Ky lloj i diabetitparaqitet edhe tenjerëzit me peshë nor-male trupore, por memoshë më të vjetër.Individët e sëmurë mediabet të tipit 2, poshtu,kanë prirje për komp-likime në enër e mëdhatë gjakut, para segjithash në zemër, tru(sulme trurore), si dhenë enët e mëdha tëgjakut në këmbë.

Diabetete te shtatzënat(ose gestacike) Diabeti i cili paraqitetgjatë shtatzanisë tegratë të cilat më herëtnuk kanë vuajtur ngakjo sëmundje. Ky lloj idiabetit më së shpehtitërhiqet pas lindjes.

FAKTORËT ERREZIKUTFaktorët e rrezikutvaren nga lloji sëmund-jes. Rreziku i madh i di-abetit lidhet me moshë( sa më i rritur aq më imadh është rreziku),trashigimin familjare tësëmundjes dhe stilin ejetës. Te disa nga këtofaktorë ne nuk mund tëndikojmë, por gjithsesimund të kontrollojmëstili e jetës. Ndër fak-torët më të rëndë-sishëm të rrezikut përparaqitjen e diabetit tëtipit 2 janë:

� mbipesha/stërngopja, �mos aktiviteti fizik, � shtresi kronik mental, � duhanpirja, � diabeti gestacik gjatështatzanisë.

Kujdes

Nëse ndjeni etje të

madhe, mos pini lëngje

perimesh ose lëngje të

gazuara të ëmbëlsuara

Konsumoni vetëm ujë!


INSULINAEdukimi –zinxhirë i rëndësihëmpër kontrollin dhe prevenimin ediabetit.

Diabeti mund të prevenohet tenjë numër i madh i individëve tëndryshme me edukimin përmënyrën e duhur të jetës e cilanënkupton vetëkontroll, ushqy-erje e drejtë dhe aktivitet fizik.

VetëkontrollaVetëkontrolla paraqet gatish-mëri, dëshirë dhe njohuri që nëçdo kohë të përcaktojnë glikem-inë. Gjatë sëmundjes, ështëbazike që të kujdeseni vetëmpër një punë; sheqrin në gjakose glikeminë ta mbani në kufijnormal, kurse kjo don të thotëse vlerat e urisë të mos jenë mëshumë se 6 mmol/l, kurse çdody orë pas ngrënies deri në 7,8(më së shumti deri në 8,0 )mmil/l. Rekomandohen deri në 6matje të glikemisë në ditë, pormë të rëndësishme janë matjete glikemisë në mëngjes i uritur,dy orë pas drekës, si porcionkrysor, dhe para ngrënies.

Ushqyerja e duhur dhe e shëndoshëPër sëmundjen e sheqeritushqimi i i duhur nënkupton kon-sumimi i rregullt dhe kombinimi iduhur i ushqimit dhe sasirave.

Aktiviteti fizik dhe sportiAktiviteti fizik bën pjesë nëkomponentat fizike të shërimitdhe veçanrisht për prevenimin ediabetit. Aktiviteti fizik kon-siderohet se mund të shtynparaqitjen e diabetit të tipit 2,sidomos te individët me rrezik tëlartë. Poashtu, konsiderohet seindividët të cilët merren me meaktivitete fizik kanë 40% rrezikmë të ulët nga vdekja kardio-vaskulre krahësuar me ato tëcilët fizikisht janë jo aktiv.Më mirë është që të merreni meaktivitet fizik dhe me sport, porjo me çdo çmim. Aktiviteti fizik nuk duhet tëpërgjithsohet, por duhet të eme-tohet te secili individ veçmas,varësisht nga nevojat dhegjendjet në organizëm, siç ështëmosha dhe sëmundjet tjerashoqëruese.

DIAJBETI

Insulina ështëbari i vetëmnatyror i cilipërdoret përshërimin e sëmunjdes së sheqerit

)))

Пред употреба внимателно да се прочита упатството! За индикациите, ризикот од употребата и за несаканите дејства на лекот, консултирајте се со Вашиот лекар или со фармацевт.

ПРИ ГРИП И ПРИ НАСТИНКАЈА НАМАЛУВА ТЕЛЕСНАТА ТЕМПЕРАТУРА

ЈА НАМАЛУВА БОЛКАТАЈА НАМАЛУВА СЕКРЕЦИЈАТА ОД НОСОТ

топла напивка за топла напивка за

НОВвкус

10

Sot e dimë se pothuaj tëgjithë në mënyra të cak-tuara reagojnë ndaj

kushteve të papërshtatshmetë moitit. Viteve të funditkemi qenë dëshmitar tëndryshimeve të mëdha kli-materike dhe ndryshimevetë stinëve vjetore pa peri-udha paraprirëse. Dallimet etemepraturave ditore ndon-jëherë arrijnë 15-20 Со, kursenxehmja globale në planetëntonë ec shumë më shpejtëse sa është paraparë. Andajintersi i njerëzve për kushtetklimaterike dhe ndikimi i tyrembi shëndetin në botëvazhdimisht e më shumërritet. Në këtë drejtim, ështëzhvilluar edhe një degë e ree metereologjisë-biometeo-rologjia e cila trajtonstudimin e ndikimit të motitmbi bimët, kafshët dhenjerëzit. Parashikimi biome-teorologjik përmban për-shkrim të gjendjesmeteorologjike dhe e parala-jmëron ardhjen e atyrekushteve të motit të cilatmund të ndikojnë shëndetin

e njerëzve në mënyrë jo tëpërshtatshme. Qëllimi i prog-nozës biometereologjikeqështë që në kohë t’i palara-jmëroj njerëzit të ndjeshëmndaj kushteve jo të përshtat-shme të motit, që të mundme kohë të pengojnëvështirësitë ose së paku t’ireduktojnë paraqitjet evështirësive shëndetsore.Edhepse biometeorologjiaështë shkencë e re, studimi indikimit të kushteve klima-terike mbi shëndetin enjeriut daton qysh para 2500viteve. Kjo don të thotë,madje edhe Hipokrati, „babaii mjeksis moderne“, në doku-mentet e tij„ Për ajërin, ujindhe tokën“ kishte përshkruarndikimin e motit mbi shën-detin e njeriut.

ÇKA ËSHTË METEOROPATIA?Meteoropatia është rezultat ireagimeve negative tenjerëzit nga ndryshimet emotit, gjezësisht një ose më

shumë faktorë meteo-rologjik.Faktorët meteorologjik tëcilët mund të ndikojnë përparaqitjen e këtyre simp-tomave dhe reagimeve janë:temepratura dhe lagështia eajërit, era, shtypja atmos-ferike, shiu dhe efektete ejonizimit.

KUSH ËSHTË METEOROPAT?Edhepse meteoropatia njihejqysh më herët, studimet ereja vërtetuan ndikimin ethellë të kushteve të motitmbi organizmin tonë.Për meteoropat kopnsidero-het persono tek i ciliparaqitja e vështirësiveshëndetsore ose keqësimi isëmundjeve elementare,rregullisht lidhen me kushtete pavolitshme të motit.Përveç se mbi shëndetin,kushtet e motit ose ato kli-materike ndikojnë edhe mbihumorin, sjelljen dhe gjend-jen e përgjithshme truporetë oganizmit. Vështirësitë

meteoropatike janë më tëshprehur ndaj ndryshimevetë mëdha të temepraturës,shtypjes së amosferës oserritjes së shpejtë të lagështissë ajërit.

SIMPTOMETNë shumë raste simptometparaqiten para ndryshimit tëmotit dhe mund të zgjasinderi në 24-48 orë. Kokëd-himbja e fortë, dhimbja nënyje e këmbëve dhe eshtrat,lodhja dhe problemet megjumin janë simptome tënjohura për meteoropatët.Koha ose moti i cili ndikon tetë gjitha njerëzit kur bieshtypja atmosferike, fillon tëfryj era dhe sasi të caktuartë lagështisë dhe nxehtë-sisë. Kjo është prognozëjashtzakonisht e pavolitshmebiometeorologjike dhe me-teoroppatët duhet të kenëkujdes. Poashtu, nëse njëditë temepratura e ajëritështë 30 Со, kurse ditëntjetër 10 Со, organizmi, sido-mos te njerëzit e moshuar,nuk ka mjaftë kohë që të

SHËNDETËSOR


KUR MOTI NDIKON MBI SHËNDETINMETEOROPATIA

E MËRKURË

e hёnё e martё e mёrkurrё e enjte e premte e shtunё

përshtatet. Ata nd-jenjë vështirësi nëzemër, për shkak tëreduktimit të elas-ticitetit të enëve tëgjakut. Gjatë sh-prehjes së këtyrendryshimeve rritetedhe rritet numri iinfarkteve dhe godit-jeve në tru.

PËRSE JEMI METEOROPATË?Meteoropatia nuk është gjendje naty-rore, por ajo shkakohet nga sitili mod-ern i jetës...Një nga sqarimet për shpeshtësinë erritur të meteoropatisë sot ështëmënyra bashkohore e jetesës metë cilin vazhdimisht e më shumëlargohemi ose distancohemi nganatyra.Shkenctarët konsiderojnë se jeta ecila zhvillohet kryesisht në hapsiratë mbyllura, shpesh të klimatizuarae redukton aftësinë natyrore të or-ganizmit tonë që të përshtatet mekushtet e ndryshme metereolog-jike. Organizmi i njeriut sot ështëmësuar me hapsirat e mbyllura, tëcilat dimrit janë shumë të nxehta,kurse verës shumë të ftohta, kumekanizmat e vetërregullimit tenjeriu nuk kanë afëtsi që nëmënyrë optimale të reagojnë ndajndryshimeve klimaterike.

KËSHILLA PËR METEOROPATËTNjë parakusht i mirë për reduk-timin e pasojave negative ngakushtet meteorologjike ështëushqimi i shëndetshëm dhe iduhur i pasur me perime dhepemë, sasi e duhur e freskët dheujë të shëndetshëm dhe sasi tëduhur të gjumit.Ja disa këshilla të dobishëm për junë rast se paraqitet ndryshim imotit:• Kur ndryshon moti, përforcimi ierës dhe mjegullimi i shpejtë, dot’ju ndihmojnë në relaksimin enervave dhe muskujve, ashtu singa xhenxeni shërues. Këto çajrajanë m; efektiv, sidomos gjatëkalimit nga vjeshta në dimër.• Meteoropatët gjithmonë duhet tëkenë çaj prej kamomile, murriyiose bliri të cilët e ulin tendosjendhe irritimin e nervave.• Çaji nga valeriana është një nga

pijet natyrorekundër pagjumë-sis, ideal përmeteoropatët tëcilët kanë prob-lem me gjumin.• Çaji prej bal-

sami me mjaltëështë shumë

efikas kundërlodhjes dhe kokëd-

himbjes.• Mos u nxehni shumë

kur moti është i ftohtë sepse dotë ngadalsoni qarkullimin.Mundohuni që temepratura nëdhomën e ndejës të jetë rreth20 Сº.

Përse do të ndjehemi mirë vetëm nëseështë koha me diell dhe nxehtë? Në vend se të „fshiheni“ në hapsirëtë mbyllur, mësohuni që të knaqeninë shi, erë dhe borë, sepse ka njerëzqë pavarsisht moshës së tyre, së-mundjeve dhe problemeve, motin e keq epresin me buzëqeshje në fytyrë. Tentoni qëedhe ju të jeni mes tyre sepse kjo është pre-ventiva më e mirë, jo vetëm për humorintuaj, por edhe për shëndetin tuaj tëpërgjithshëm.Nëse jeni meteoropat nuk është edhe aqtragjike nëse dini si të vepronë me të.Për fund, mos lejoni që shikimi në qiellin ekaltër t’ju prish humorin, sepse e nesër-mja është ditë e re dhe e bukur.

11

KujdesNëse jeni meteoropat nuk

është edhe aq tragjike nëse

dini si të merreni me të.

Për meteoropatët preventiva

më e mirë është qëndrimi në

natyrë, madje qoftë edhe një

ose dy orë në ditë, në të

gjitha kushtet e motit.


12

ortopedi


ARTRITIEdhepse në aspektinshkencor akoma nuk ështëvërtetuar lidhja dhemekanizmi i ndikimeve tëndryshimit të motit tenjerëzit e sëmurë me artrit,por është vërtetuar se disafaktor të caktuar të motitmund të provokojnë ose tarrisin dhimbjen artritike.

))) DHE KUSHTET E (PA)VOLITSHME TË MOTITArtriti është ndezje e nyjeve e cilashoqërohet me dhimbje, shtangëje,bymime dhe skuqe e nyjeve, dhe jorrallëherë përhapet edhe te indetfqinje dhe muskujt. Ekzistojnëshumë lloje të artritit, kurse siforma më të përhapura janë artritireumatoid dhe osteoartriti.

Artriti reumatid më shpeshshfaqet te njerëzit me moshë mbi40 vjeçare, dhe atë dy herë mëshpesh te femrat se sa tëmeshkujt. Por jo rrallëherë mund

të paraqitet edhe te fëmijët. Kara-terizohet nga ndezja dhe dhem-bja në pëllëmbë, nyjet e gishtave,duar, këmbë dhe shputa. Simpa-tologjia vazhdon me lodhje dhepagjumsi të përgjithshme. Së-mundja më agresive mund tëshkakton dëmtim të pjesëve tjeratë trupit, si zemrë, mushkri tëbardha, sy, nerva dhe muskuj.Molepsja nga artriti reumatoidmund të zhvillohet me javë oseme muaj, dhe më e fuqishmeështë pas zgjuarjes.


Osteioatriti ose sëmundjagjeneruese e nyjeve ka tëbëj me dhembje osendezje e cila mund tëjetëpasojë e humbjes sista-matike të indit eshtror tënyjeve. Kjo është edheforma më e shpeshtë eartritit, sidomos te të rrit-urit. Edhepse mekanizmi ikrijimit të osteoartritiështë i panjohur, duketsikur disa njerëz gjenetik-isht janë të prirur ndajndryshimeve deg-jeneruese të eshtrave.

Lidhjet mes ndryshimi tëkushteve klimaterike dheartrititEdhepse shkenctarishtnuk është verifikuar lidhjadhe mekanizmi i ndikimittë ndryshimeve klima-terike mbi të sëmurët meartrit, sërish u kostatua sefaktor të caktuar klima-terike mund të provoko-jnë ose të rrisin dhembjenartritike. Ndryshimet emëdha në shtypjen at-mosferike mund të ndiko-jnë në rritjen e dhembjes,kurse temepraturat eulëta rezultojnë nështangje të rritur, si nënyje poashtu edhe në lig-amentet fqinje dhemuskuj.

Mu për këtë arsye, indi-vidëve me artit më sëshumti ju përshtate klimae ngrohtë dhe thatë.Nga ana tjetër, individëttë cilët jetojnë në klimë tëndryshueshme janësinoptik të mirë kur bëhetfjalë për paralajmërimin endryshimeve klimaterike.

„Më dhëmbin nyjet, mesiguri do të bjen shi“është shprehja e shpehtëdhe paralajmërim i mirëse do të ketë ndryshimenë kushteti klimaterike.

A ka shërim?Akoma nuk është gjeturshërim me të cilin mundtë shërohet artriti, por

gjithsesi, farmakoterapiabashkohore ka një gamëtë gjërë të barnave përzbutjen e simptomavedhe për ngadalsimin eecurisë së sëmundjes.

Si mund të ndihmohemi?Në drejtim të për-mirësimit dhe lehtësimittë simptomeve të cilëtiniciohen nga ndryshimete motit, mund të ndër-marrim shumë aktivitetedhe ndryshime e shpre-hive jetësore:

− Lëvizje e rregullt dheforma të lehra tëushtrimeve, madje edhekur koha është e keqe,me qëllim që të rruhettonusi i muskulaturës ecila i mban eshtrat.Përveç kësaj, do të uletedhe ndjenja e dhembjesdhe shtangjes dhe do tëruhet lëvizshmëria e ny-jeve.

− Notimi dhe format tjeratë ushtrimeve të lehta nëujë, sipas mundësive nëpishin të ngrohtë,mundëson lëvizjen e ny-jeve të sëmura dhe tëfortësohen muskujt, kurseuji ndihmon ruatjen etrupit dhe të rezistohetmbingarkesa gravituese.

− Konsumi i ushimit tëshëndetshëm të pasur meacide yndyrore moga-3(peshku, vaj fare liri,brokullat).

− Reduktimit i peshës tru-pore me qëllim që të ulshtypjen mbi eshtrat dhenyjet.

− Përdorimi i preparatevebimore dhe çajrave tëcilët përmbajnë xhenxhe-fil dhe shafrabn indie.Xhenxhefikli, përveç nëlehtësimin e procesit tëinflamacionit, ndikonedhe në reduktimin epërzierjes.

Shafrani i indisë dhe xhenxhefili kanë ndikime tëfuqishme anti-inflamator dhe shumë lehtësojnësimtomet e artritit rematoid dhe osteoartritit.

PËRGATITJA E ÇAJITËshtëe nevojshme:

2 gota ujë½ lugë e vogël me xhenxhefil të bluar½ lugë e vogël e shafranit të bluarmjaltë me limon sipas shijes

Procedura:Vëni ujin që të vëlon, shtoni xhexnxhefil dheshafran indie, leni që të qëndrojnë 10-15 minuta.Kur të ftohet pak do të shtohet mjalta dhelimoni sipas shijes dhe knaquni me këtë pije dyherë në ditë.

15

Cilat ndryshime ndodhin nëzgavrën e gojës te njerëzit me diabet?

Diabeti është sëmundje sistem-atike e cila shoqërohet menivelin e rritur të sheqeti nëgjak. Nëse diabeti nuk shërohet

ose mjekohet, gjegjësisht nësesasia e sheqerit në gjak nukkontrollohet, paraqitenndryshime në sistemin organik,por madje edhe në zgavrën egojës. Një nga ndryshimet krye-sore është reduktimi ipështymës në gojë, e cila rezul-

ton në krerostomi ose tharje tëgojës. Sasia e sheqerit nëpështymë rritet, niveli i pH nëpështymë reduktohet, kursesasia e kalciumit në zgavrën egojës rritet. Të gjitha këtondryshime shkaktojnë problemenë zgavrën e gojës.


Stomatologji

DIABETIDHE PROBLEMETNË ZGAVRËN EGOJËS

Higjiena gojore është pjesë esenciale eshëndetit të mirë. Pacient me diabetshumë më shpesh kanë probleme mezgavrën e gojës, krahësuar me pacientëttjetër. Andaj, nëse jeni me diabet dhedëshironi t’i evitoni problemet mezgavrën e gojës të cilat diabeti i shkak-ton, kujdesi për zgavrën e gojës ështëshumë i rëndësishëm. Sa për fillim pat-jetër ta lajmëroni stomatologun tuaj sekeni diabet, sepse është e nevojshme qëtrajtimet të përshtaten sipas situatës suajdhe, gjithsesi, është e nevojshme qëmjeku juaj t’ju edukoj se si më së miri tëevitoni komplilikmet nga diabeti.

Ана Кртолица-Георгиев, д-р дент. мед.

16

PËRSE TE PACIENTËT MEDIABET KEMI PARAQIT-JEN E SHPESHT TËKARIESIT

Zvoglimi i pështymës tekëto pacientë pamundë-son vetëpastrimin edhëmbëve. Ushqimi mëgjatë qëndron në gojë,ku fillon të zbërthehetdhe si pasojë kryjohetmjedis më acidik. Karbo-hidratet poashtu janëushqim edhe për bak-teriet të cilat me ndih-mën e tyre rriten dheshumohen, kurseaciditetin të cilën e krijo-jnë e demineralizonzmaltin dhe më këtë kri-johet kariesi. Përveç tërëkësaj kemi edhe rritjen esheqerit në pështymë ecila poashtu ështëushqim për bakterietkariogjene dhe niveli ireduktuar i pH nëpështymë. Kjo don të

thotë se pacientët me di-abet kryesisht i nën-shtrohen më shumëkariesit. Prandaj këto pa-cientë patjetër tëvetëdisohen për gjend-jen e vet që edhe mëshumë të kujdesen përshëndetin gojor. Dhëm-bët duhet të pastrohenpas çdo ushqimi. Çdoditë duhet të përdorenspango për dhëmbë.Ushqimi duhet të përsh-tatet dhe duhet tëshmangen ushqimet eëmbla dhe pijet e ëmbla.Gojën shpesh duhet tapastroni me ujë. Vizitatnë stomatolog duhet tëjenë më të shpeshta sesa të zakonshme, gjegjë-sisht së paku një herënë gjashtë muaj, kurseme këtë do të paran-dalohen intervenime tëndryshme dhe shtresatkariotike do të sanohennë fazën e hershme.

PËRSE TE PACIENTËT MEDIABET PARAQITET ERË EPAKËNDSHME E GOJËS?

Arsyeja më e shpeshtëpër erën e keqe nga gojaose halitoza ështëhigjina e keqe gojore,parodontopia ose së-mundjet e qiellëzës,dhëmbëve garioz dhegangrenoz. Përveç kësaj,te pacientët me diabetekziston edhe shkatarsistematik i erës sëkeqe. Duke pasurparasyshë se organizmi ikëtyre pacientëve kaprobem me krijimin eenergjisë nga karbo-hidratet, në vend të tyrei shëndron yndyrat nëenergji. Nga ky proces sinënprodukt lirohen ke-tone, për shkak të tëcilave diabetikët ndon-jëherë kanë erë të keqee cila i ngjan acetonit.

Për të shmangur këtëgjendje të erës së keqe,pacientët me diabetduhet të kujdesen, parase gjithash, që të kenënivel të kontrolluar tësheqertit në gjak, tëeviojnë ushqimin eëmbël dhe lëngjet eëmbla, dhe gjithsesi do-mosdoshmërisht tëmbajnë higjien të mirëgojore.

ÇKA NDODH ME INFEKSIONET FUNGALE TE PACIENTËT MEDIABET?

Niveli i rritur i sheqeti nëgjak dhe në pështymë,sistemi i reduktuar imu-nitar dhe goja e thatë tepacientët me diabet janëkushte ideale për zhvil-limin e kandidijazës. Kyështë infkesion fungal ishkaktuar nga fungusiCandida Albicans. Ose


17

MicroSilverсо микрочестички на сребро

6м+

Инстантнаапликација 1-2 пати на ден Долготрајнанега


ndryshe, ajo mund tëgjendet në tërëmukozën në trupin enjeriut, megjithatë kurshumohet shumë e prishbarazpeshën e florësnormale dhe shkaktoninfeksion. Kandidijazaparaqitet si ishuj të veg-jël në gjuhë dhemukozat të cilat nukmund t’i shmangim.Nëse tentojmë t’i largo-jmë, mukoza nën shtre-sat e bardha mund tëgjakosen. Shpesh pa-cientët ankohen për shi-jen e keqe dhe hidhur tëgojës. Shumë shpeshkandodijaza ndiqet oseshoqërohet edhe mekënde të plasura të kuqenë gojë – helitis. Kjoështë edhe një arsyeplus përse pacientët mediabet patjetër të kenëhigjien të mirë gojore.Rekomandohet larja edhëmbëve pas çdovakti. Nëse pacienti kakompenzimeprotetik,proteza atëherëedhe ata duhet të pas-trohen plotësisht. Ështëe nevojshme larje e sh-pesht e gojës dhe sh-përlarje me ujë. Tëdobishëm janë edheujrat e buzëve të cilëtnuk përmbajnë alkoholsepse ai e irriton edhemë shumë mukozën.Dhe gjithsesi, vizita tëshpeshta në stomatolog.Në rastin kur kandijazatashmë është krijuar,terapia është me an-timikotikë.

ÇFARË ËSHTË LIDHSHMËRIA MES PARODONTOPATISË DHE DIABETIT?

Niveli i rritur i bakterievete pacienti me diabetdhe akumulimi i rritur ishtresave të dhëmbëve,të shkaktuar nga niveli irritur i sheqerit dhe gojae thatë, janë arsyeja

kryesore e ndezjes sëqiellëzës. Nëse pacien-tët nuk kanë higjien tëshkëlqyer, këto shtresaplotë me bakterie tëcilat në fillim janë tëbuta, shëndrohet nështresa të forta dhëm-bore ose në gurë dhëm-bor. Si reagim ibakterieve dhe pro-duketeve të tyre,paraqitet ndezja e qiel-lëzës – gingvitisi. Qiellzatbymehen, gjakosengjatë larjes dhe gjatëpastrimit me spango.Kur ndezja vazhdon pandërprerje një periudhëtë gjatë, eshtrat e noful-lës ku janë të mbjellurdhëmbët fillojnë tëshkrihen, si rezultat i pHsë thartirës dhe media-torëve ndezës. Në atëmënyrë krijohetparadontopia. Përveçkësaj, pacientët me dia-bet kanë edhe sistem tëreduktuar imunitar dheqarkullim të reduktuar,të cilët e dobësojnëedhe më shumë qiellzënnë luftë me bakteriet.Produktet ndezës të cilëtkrijohen në parodon-topia sërish e rrisinnivelin e sheqerti nëgjak dhe me këtë ulinmundësinë për kontrollëmbi diabetin. Prandajpacientët me diabet pat-jetër të kenë mbikëqyrjetë veçantë të statusitparodontal te stomato-logu i vet. Largimi ishtresave të buta dhe tëforta të dhëmbëve,qorimi dhe ngërnia errënjëve të dhëmbëvedhe largimi i inditndezës janë pjesë e traj-timi parodontalë të cilinduhet të bëjnë pacientëtme diabet dy herë nëvit. Gjithsesi, pacientëtduhet çdo ditë të mba-jnë higjienë gojore dhetë përdorin ujë për gojëe cila përmban kloro-heksidin.

БЕРОВОБИОМЕДИКА ФАРМ 070/701-913ФАРМАМЕДИКА 033/471-145

БИТОЛААДОНИС 047/612-940ВИВОФАРМ 047/609-764ВИС МЕДИКУС 047/222-127ЕМА ФАРМ 047/612-485КОРОНА ФАРМ 047/240-330МЕДИКА КАРТА 047/225-285МЕДИКА КАРТА 2 047/258-852ОРХИС ФАРМАЦИЈА 4 047/242-040ПРИМА ЛЕК 047/235-102РОСА-ВИТА 047/236-468

БОГДАНЦИБИОМЕНТ 034/221-321

БОГОВИЊЕАНАКОНДА 5 044/333-972ЕЛАРДА 044/373-490

БРВЕНИЦАДАНИ-ФАРМ 044/455-488

ВЕЛЕСФИТ ФАРМ УНИОН 043/613-037ВИВА 043/230-677МОН МЕДИКАЛ ФАРМ 2 043/230-522ХЕРБА 043/231-807ЦИТО ФАРМ 043/228-222

ВИНИЦААЛПИ ФАРМ – 11 033/360-234ФАРМАКРИН 033/364-433

ВРАПЧИШТЕШИФА 070/910-133

ГЕВГЕЛИЈАФАРМАЦИЈА ПЛУС 034/550-201НОВАФАРМ ММ 034/213-905ПУНИКА 034/216-998

ГОСТИВАРФАРМЕД М 042/214-266ФАРМЕД М 2 042/211-383СТАР ФАРМ 042/222-133П.Р. ФАРМ 042/211-495МЕЛАНИ ФАРМ 042/221-959

ДАБИЛЕЕЛИКСИР 4 076/231-493

ДЕБАРАР-ФАРМ 046/833-007ВЕ ФАРМ 046/831-890ВЛЕР-ФАРМ 078/241-065ДО ФАРМ 046/834-938

ДЕЛЧЕВОДЕЛ-ФАРМ 033/413-413

Д. ХИСАРОЛИМПИЈА 047/276-809ОРХИС ФАРМАЦИЈА 3 047/276-004

ДОБРОШТЕПАКОМ-ФАРМ 070/629-371

ЖИТОШЕРОСА-ВИТА 048/474-500

КАВАДАРЦИАЛТЕА 043/410-940ГЛОРИЈА 043/413-088ДАЛИА-ФАРМ 043/400-070ДИАНА 043/400-330КАМЕЛИЈА 043/413-434КИАНА 043/609-607КРИСТИНА ФАРМ 043/550-145РЕМЕДИА-М 043/410-085Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 043/550-765ФАРМАКОН-ЛЕК 043/411-891ХИГИЈА 043/400-445

КИЧЕВОАЛТЕА ФАРМАЦИЈА 045/228-663Б-1 045/223-834Б-3 045/224-340БЕЛ ЛЕК 045/225-450ЛИНОВА 045/222-324НИНЕКС 045/216-001ОРХИС 10 045/282-844ФАРМАЦИЈА ЕРА 1 045/222-025ФАРМАЦИЈА ЕРА 2 045/225-125ФАРМАЦИЈА ЕРА 3 045/223-318ФАРМАЦО 077/913-553

КОЧАНИАЛПИ ФАРМ – 6 033/237-060АЛПИ ФАРМ – 7 033/275-010ЛЕК-ФАРМ 033/276-650РОСИЦА 033/273-452

КРАНИАЛПИ ФАРМ – 13 02/2603-863

КРАТОВОЗДРАВЈЕ 031/482-832

К. ПАЛАНКАМЕЛИСА 031/374-922МЕЛИСА-ЦЕНТАР 031/372-114

КУМАНОВОАРДИ ФАРМ ЛЕА 031/419-616АХИЛЕА 031/424-648ВАВИЛОН 031/430-460ВИТАЛИКА 031/411-645КАРПОШ 031/445-165МАРК ФАРМ 031/430-760ОРХИС 12 031/413-593ПРО ВИТАЛИС 031/415-303ШЕНДИ ФАРМ 031/421-181ШИК-ЗДРАВЈЕ 031/414-523

ЛАБУНИШТА ХЕРБА 078/422-797

ЛЕСКОЕЦХРИСТИ-1 и ФИЛИП-2 046/257-740

ЛОЗОВОМЕДИКА ФАРМ-ЕЛ 2 072/266-679

М. КАМЕНИЦАВИВА 033/431-779

МАТЕЈЧЕПАНАКС 031/511-899

МОГИЛАРОСА-ВИТА 071/235-233

НЕГОТИНОБЕЛА ФАРМ 043/553-570

НЕРАШТЕБЛЕ-МЕДИКА 4 044/345-309НОВАЦИНИДЕАФАРМ 047/511-655

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон

Barnatore


ОХРИДАКВА ФАРМ 046/611-599АНГЕЛИКА 046/258-852ВИТЕЗДА 046/254-233ЗДРАВЈЕ И УБАВИНА 046/200-321ЛИСА ФАРМ 046/611-266КАМИ ФАРМ 046/258-002МАЈА ФАРМ 046/257-447МЕРИ ФАРМ 046/260-668Св. ВРАЧИ КУЗМАН И ДАМЈАН

046/260-500Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 046/263-600ФЛОС 046/268-693

ОРИЗАРИАЛПИ ФАРМ – 14 033/511-711

ПЕХЧЕВОБЕНИ-ФАРМ 033/442-955

ПРИЛЕПАЛЕК ФАРМ 048/421-600ВЕНЕНА 048/421-372ЕУКАЛИПТУС 075/489-142ИСКРА-НАДЕЖ 048/551-257МЕЛИСА 075/353-438МИА ФАРМ 075/440-414ОЛИМПИЈА 048/424-120РЕМЕДИЈА 048/423-455РЕМЕДИЈА ФАРМ 048/550-900ТЕА 048/435-330ХЕРА 048/420-421ХЕРБА 048/420-520

ПРОБИШТИПАЛТЕА 1 071/271-029ХИПОКРАТ 032/481-866

РАДОВИШАМБРОЗИЈА 032/634-050МЕДЕА 032/635-190МЕДИКУС 032/630-808МЕЛИСА 032/635-364

РЕСЕНАЛПИ ФАРМ – 12 047/452-550

РОСОМАНХИГИЈА 2 043/441-575

РОСТУШЕВЕРА 042/222-265СКОПЈЕАЛПИ ФАРМ – 1 02/2638-315

АЛПИ ФАРМ – 2 02/2432-462АЛПИ ФАРМ – 3 02/2673-944АЛПИ ФАРМ – 4 02/3179-457АЛПИ ФАРМ – 5 02/3076-097АЛПИ ФАРМ – 8 02/3118-088АЛПИ ФАРМ – 9 02/2780-040АЛПИ ФАРМ – 10 02/2533-050АЉ-НЕ 02/2638-240АРТЕМИЗИЈА 02/2430-690БАЗИЛИКА 02/3171-313БЕРНА ФАРМ 02/2614-502ДЕРМА-ФАРМ 02/2634-071ДОНА ФАРМ 02/3068-919ЕФЕДРА 02/3067-500ЗАНА-ФАРМ 02/3223-126ИВИ-ТА 02/2795-212ЈОВАНА-ФАРМ 02/2524-300ЈОВАНА-ФАРМ 2 02/2562-712КАРПЕДИЕМ ФАРМ 02/2727-759ЛИЗА-ФАРМ 02/2057-181МАРИЈА ГАЛЕН ФАРМ 02/3212-760МЕДИКО ПОИНТ-ФАРМ 02/2036-952МОЛИКА 02/2720-014МОЛИКА – 2 02/2620-785МОН МЕДИКАЛ ФАРМ 02/2030-018НИ-РА 02/2650-522ОРХИС ФАРМАЦИЈА 02/2658-800ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 1 02/3222-282ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 2 02/2791-445ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 6 02/2521-757ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 7 02/2573-440ОРХИС ФАРМАЦИЈА – 9 02/2060-099ПЕНИЦИЛИН 02/2534-572РЕМЕДИУМ-ЛЕК 02/3071-105РЕЧИ ФАРМ 02/2640-017САРАХ 02/2617-573САРАХ 1 075/258-308ХЕДЕРА 02/3162-364

СЛАТИНОМЕГА ПАКОМ-ФАРМ 070/629-371

СТРУГААНГЕЛИКА 046/789-333МЕДИКА 046/786-790НИТА ФАРМ – 1 046/789-383НИТА ФАРМ – 2 046/787-602ОРХИС ФАРМАЦИЈА 8 046/788-533ОРХИС ФАРМАЦИЈА 11 046/846-570ПЕНТАМЕДИКА 071/390-809ПРИМАВИТА 046/786-139Св. ПЕТКА 046/520-504

ФАРМАНОВА 046/783-103ФАРМАЦИЈА ПОЛОЖАНИ

046/782-996

СТРУМИЦААЛТЕА 071/271-029АДОНИС 034/322-522БЕЛАДОНА 034/329-606ЕЛИКСИР 034/323-511ЕЛИКСИР – 2 034/330-483ЕЛИКСИР – 3 034/330-482СНЕЖАНА ФАРМ 034/344-679СНЕЖАНА ФАРМ – 2 034/320-840ЧИФЛИК 034/345-316ЧИФЛИК – 2 078/345-316

ТЕАРЦЕАГ ФАРМАЦИЈА 044/521-399ДЕА-ФАРМ 044/381-720

ТЕТОВОАНАКОНДА 044/338-689АНАКОНДА 2 044/333-972АНАКОНДА 4 044/333-972АОРТА ФАРМ 070/502-755АПОЛОН ФАРМ 070/502-755АСЛИ ФАРМ 044/338-532БЛЕ-МЕДИКА 044/339-820БЛЕ-МЕДИКА 1 044/613-410БЛЕ-МЕДИКА 2 070/565-037БЛЕ-МЕДИКА 3 044/613-508БЛИНИ 044/331-170ВАША АПТЕКА 044/332-220ВИТАЛЕК 044/331-631ВИТАЛЕК 1 044/342-511ЕКАЛЕК 044/521-507ЖАНЕ ФАРМ 044/341-115М&М ФАРМ 044/336-222МЕКА 044/616-614МЕЛ-ФАРМ 044/338-696МЕРИ 044/332-254ОЛИФАРМ 044/343-255

ЧЕГРАНЕМЕД-ФАРМ 042/321-363

ШТИПЕСКУЛАП 032/607-652МЕДИКА ФАРМ 032/389-044МОРФЕЈ 032/393-656РАДО ЛЕК 032/380-190СОФИЈА 032/388-777

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон


20

Bimë

BORONICATDuke ju falimenderuar përbërjes sëtyre të pasur me flavonoide dhe anti-cianidine, boronicat mundësojnë nor-malizimin e sheqerit në gjak,reduktojnë pandjeshmërinë recep-tore ndaj insulinit dhe përmirësojnëaktivitetin e zemrës dhe trurit.Përveç kësaj, kanë ndikime në reduk-timin e peshës së trupit, por e rregul-lojnë edhe nivelin e kolesterolit tëpërgjithshëm dhe të “ keq” në gjak(LDL). Nga ana tjetër, e rrit kon-

centrimin e HDL ose në popull enjohur si kolesterol i “mirë”.

Frutat e boronicës malore përmbajnëpothuaj 7% tanine, 20-30% sheqer,pektine, vitamina A,B,C si dhe për-bërës të cilët e reduktojnë nivelin esheqerti në gjak. Si përbërës më irëndësishëm shërues i boronicësveçohen mirtilini të cilit sot me tëdrejtë i kemi dhën emrin INSULINIBIMOR. Ky glikozid gjendet në gje-thet e boronicës, kurse për shërimine diabetit është e nevojshme që gje-

thet të mblidhen para se të lulzojnë.Pas lulzimit mirtilini kalon në fruta.Për trajtim të shqerit përdoren edhefrutat edhe gjethet.

Boronicat mund të konsumohen si çajnga borinica ose freskët, 20-30 mur-riza çdo mëngjes.

KëshillëNëse keni mundësi, çdo ditë përdornilëng nga boronica dhe atë një lugë tëmadhe , gjysmë ore para ngrënies sëushqimit.


FUQIA E BIMËVE në trajtimin e

Shëndeti në pëllëbë

Natyra është çudibërëse dheparaqet një numër prej më shumëse 1200 bimëve për të cilët mendo-het se kanë ndikim antidiabetik. Cila bimë të zgjedhet dhe cili do tëjetë ndikimi i saj varësisht nga fak-torët e shumtë siç janë kushtetklimeraterike, klima dhe cilësia etokës, kurse ndikim plotësuese kaedhe periudha në të cilën bimëtpërpunohen ose tubohen.

Nënqielli jonë është fidanishte epasur e bimëve dhe vegjetacionit tëcilat në mënyrë aktive zbatohen nëtrajtimin dhe rregulimin e sëmund-jes së sheqerit. Shumë prej tyre në mënyrë aktivezbatohen në mjeksinë populloredhe alternative, por jo rrallëherërekomandohen edhe nga mjekët siplotësim i terapisë standardemedikamentoze.

Përveç farmoter-apisë bashkohore,në shërimin e diabetit vend tërëndësishëm merredhe përdorimialternativ i bimëveshëruese dhepreparatet e tyreherbale.

sëmundjes së sheqerit)))

KANELLA

Aroma karakteristike ekzotike ekanellës ndikon si magnet i cili nëmënyrë magjike i tërheq konsumuesite vet. Përveç që joshë, kanella mearomën e saj pak të ëmbël dhe shijetë fuqishme, qysh moti prëdorej edhesi barë natyror dhe mbrojtës i shënde-tit. Tradicionalisht përdoret përlehtësim të simptomeve të reuma-tizmit, kokëdhembjes, ftohjes dhe së-mundjeve tjera.Mund të gjendet gjatë tërë vitit, pormë së shumti gjendet në ditët e fto-hta. Mund të gjendet edhe në formë

të shufrave edhe nëformë të pluhurit.Të dhënat bashkohoretregojnë se kanella eredukton nivelin e she-qerit në gjak me re-duktim tëpandjeshmëris in-sulinike të recep-torëve. Kanellandihmon edhe në reduktimin etriglicerideve dhe nivelit të LDL ( ko-lesterolit të keq). Kondiserohet sekomponentet fenole, të cilët gjendennë kanell, janë përgjegjëse për ak-tivitetin antidiabetik.


ÇIKORE

Edhe para disa decenieve ishtepërgatitur pije nga çikora e cila kashije të ngjajshme me kafen. Kjoishte pije e shkëlqyer sepse çikoraështë shumë e shëndetshme dhenuk përmbajnë kofein.Pjesët shëruese të çikorës janë:rrënja, gjethi dhe lulja. Si bar, mësë shpeshti përdoren rrënjët eçikorës. Ai gërryhet në vjeshtë, kurështë më i trashë dhe ka mëshumë përbërës shërues. Më rrallëpërodret bima mbitokësore, e cilakorret gjatë kohës së lulëzimit. Ko-rrja gërryhet në gjysmën e dytë tëMarsit deri në fund të Majit, kursegjethet dhe lulet korren gjatëlulëlëzimit të bimës.Përbërësit shërues të çikorës janëtë shumëfishta. Ndikimi i sajshërues i detyrohet përbërësve tëpasur, por para se gjithash kon-centrimit të lartë të inulineve, të cilatluajnë një rol të rëndësishëm nëushqimin e diabetikëve. Imulinetparaqesin thjerrza dietale të cilatshumë lehtë zbërthehen dhe gjendennë koncentirme të larta në rrënjën eçikorës. Rrënja nuk përmban nise-shte, i ciliushqimin ebën idealpër dia-betikëtsepse nukndikon nërritjen enivelit tësheqerit nëgjak. Inulini,poashtuështë i do-bishëm nëreduktimin

e peshës trupore, pastrimin e gjakutdhe mëlçis së zezë.Gjegjësisht, rrënja e çikorës e përsh-pejton metabolizmin, por edhe kandikim hipoglikemik i cili dyfish ështëi dobishëm te njerëzit me rritjemestare të

shqerit në gjak. Rrënja e çikorësmund të jetë edhe porcion ideal di-etik i përgatitur në formë të sallatës.Për këtë duhet rrënja të pastrohetmirë, me të cilën do të neutralizohetshija e hidhur e rrënjës.

KËSHILLA:Rekomandohet konsumi i kanel-lës të mos zgjat më shumë se 6javë, parandaj rekomandohetpauzë 1 javë, ose sërish konsum-imi 5 ditë të kanellës, pastaj dyditë pauzë.Përdoreni gjithkund ku shija juaje kërkon. Në drithra gjatë vaktittuaj, në dezertin tuaj, produktete

e pjekura të ëmbla dhe në pijet tuaja.

Kujdes:Nuk rekomandohet kanella të konsumohet në sasira tëmëdha. Mos konsumoni më shumë se 4 gram kanellënë ditë.

Çaj nga çikora

Çaji nga rrënja e çikorës përgatitet

me përzierjes së gjysmë luge të

kafes me rrënjë të thatë me 200 ml

ujë dhe duhet të zijhet në zjarr të

qetë 5-8 minua. E lëmë që të qën-

dro 15 minuta pastaj kullohet.

Konsumoni 3-4 gota

çaj në ditë.

„Kafe“ nga çikoraÇikor mund të piqetdhe të bluhet, dhetë prëdoret për për-gatitje të pijeve tëngrohta. Çikoramund të përdoret sizëvendsim i kafesose çajit, por përdallim nga kafej oseçaji i thjeshtë, çikorapërmban kofein. Kjopije bëhet ngarrënja e pjekur ose ebluar e çikores sëkultivuar me rrënjëtë madhe të tultë , ipasur me inulin.

.

.

RHINOSTOP®

!

. . . , . . 101, 1000

/ : + 389 2 30 90 255 www.bosnalijek.ba

СТОП за КИВАЊЕ, ГЛАВОБОЛКА, БОЛКА ВО ГРЛОТО,

БОЛКА ВО МУСКУЛИТЕ И ЗГЛОБОВИТЕ, ВИСОКА ТЕЛЕСНА ТЕМПЕРАТУРА.

ROLI I FARAMCISTIT NËREDUKTIMIN EREZIKUT TË DIABETIT

Faramacistët janënëpunësit më tëqasëshëm shëndetsor,ata kanë kontakt edheme njerëz të shëndoshtë cilët shumë rrallë viz-itojnë mjekë dhe mundtë ndikojnë në rritjen evetëdijes për zbulimin ehershëm të diabetit dhepër prevenimin e komp-likimeve nga diabeti.Faramacistët duhet t’imbikëqyrin ndikimet ebarit dhe të ndihmojnënë zgjidhjen e proble-meve të cilët lidhen mepërdorimin e barnave. Pacientët me diabet pat-jetër të paralajmërohenpër komplikimet të cilatmund të paraqiten kurkemi nivel të lartë tësheqerit në gjak dheduhet të udhëzohen nëkontrollë të rregullt përgjendjen e tyre shëndet-sore. Rekomandohetmbulimi i të gjitha as-pekteve siç janë: çkaparaqet diabeti, si mundtë kontrollohet gjendjashëndetsore, deri në cilatkomplikime na shpyendiabeti, si mund të pre-venohet dhe si mund tëketë ndikime mbi cilës-inë e jetës.Farmacistët janë ato tëcilët duhet të japin tëdhëna të përimtësuara

22

medikamente


Prof.d-r Bistra Angelovska

DIABETI DHE KSi të ndihmohemi

të cilat ju duhen pacien-tëve për përdorimin edrejtë të barnave, siçjanë indikacionet, kundërindkacionet, dozimi,mënyra e përdorimit dhemasat mbrojtëse të cilatduhet të merren gjatëpërdorimit të barnave.

Stërvitja e të smëmuritme diabet është mo-menti bazë për terapiefektive për dy llojetbazë të diabetit. Të së-murët duhet të mësohense si në mënyrë të duhett’i përdorin barnat eemetuar nga mjeku, si ta

masin nivelin e sheqeritnë gjak në kushteshtëpiake, si t’ju shman-gen gjendje me hipo dhehiperoglikemi, si j’tushmangen komplikimevedhe në cilën mënyrë tëgarantohet jetë normaledhe cilësore.

ORGANIZATABOTËRORE E SHËNDETËSIS(OBSH) PËR DIABET

OBSH synon të zhvillohetdhe të mbështes mira-timin e masave mbrojtësepër mbikëqyrje, prevenimdhe kontrollim të diabetit,si dhe për komplikimetnga diabeti, me qasje nëmbrotjen primare shën-detsore, sidomos nëvendet me të hyra tëulëta dhe të mesme.

Për atë qëllim:� Siguron udhëzimeshkencore për pre-venimin e diabetit;

� Zhvillon norma dhestandarde për diagnozëndhe kujdesin e dabetit;

� E rrit vetëdijen për epi-deminë globale të dia-betit; shënon ditënBotërore të diabetit-14Nëntor

� Kryen vëzhgimin e dia-betit dhe faktorëve të tijtë rrezikut.

Strategjia globale eOBSH për ushqyerja,ushtrimet fizike si dhepër shëndetin ështëdrejtuar ka qytetarët dheka për qëllim që bëj pro-movim të gjërë tëushqimit të shëndet-shëm dhe aktiviteteve tërregullta fizike, kurse mekëtë edhe reduktimin eproblemit global në rritjeme mbipeshën e trupitdhe obesitetin, si faktorkryesor rrezik përparaqitjen e diabetit tëtipit 2 dhe komplikimevetë mundshme.


KOMPLIKIMET

Ushqimi i duhur – gjysmëshërim!Nuk kemi kuzhia për dia-betik. Është e nevojshmevetëm riorganizimi i duhurdhe kombinimi i për-bërësve sipas sasisë dhellojit.Mënyra e ushqyerjes te tësëmurët nga sëmundja esheqerit nuk kërkon brak-tisje spartake, uri dhe dietatë forta. Organizmi duhettë furnizohet me konsumoptimal të materieveushqyese, hidrokarbure,proteina, yndyrëra, vitam-ina, minerale dhe ujë.Rekomandohet që çdo ditëtë konsumohen 5 deri 6

porcione në intervale tëcakuara kohore duke mosanashkaluar radhitjen eduhur të ushqimit me nish-este.Shumë është merëndësi porcioni i fundit, icili konsumohet pak paragjumit që të pengohetrënia e nivelit të sheqeritgjatë natës. Përgjithsisht, ushqimi tenjerëzit e sëmurë me së-mundjen të sheqerit pat-jetër të jetë i larmishëmdhe t’i përmbaj të gjithë tëgjitha llojet e erëzave. Për-jashtim janë sheqeri dheëmbëlsirat, por kufizohetedhe përdorimi i bukës dhebrumet.

Shpesh harrohet se njëlugë miellë është ebarabartë me një lugë sheqer!

Bukë dhe brumetBuka, ushqimi i pjekur dhebrumet janë burim i pasurme karbohidrate, të cilatjanë arsyeja që ata të ku-fozohen në menytë e dia-betikëve. Rekomandohe në që nëmeny të paraqiten bukadhe produktet e pjekura tëmiellit të integruar, kursetë shmanget buka e bardhëdhe produktet e pjekuranga mielli i bardhë.Rekomandohet edhe buka

e zezë , thekrit, sepsepërmban thjerrza dietale tëcilat pengojnë rënien emenjëhershme të sheqeritpas vaktit, gjë e cila mundtë ndodh nëse konsumohetbukë e bardhë. Nëse por-cioni përmban patate, oriz,fasul ose bizele të njomë,nuk remomandohet bukë.

PerimetUshqyerja e dientikëve re-alisht duhet të përmbanmë shumë perime. Përveç përbërjes së pasurme albumina, yndyrëra,minerale dhe vitanmina,perimet përmbajnë edhekarbohidrate sidomos të

24

ushqim

)))


në pjatë prej gjithçkajenga pak

DIABETI DHE USHQIM

Ushqimi dietal nënkupton ndryshimin e shprehive jetësore në lidhje me zgjedhjen e ushqimit dhe sasinë e cila lejohet .Krijimi i shprehive të shëndetshme ndoshta është pjesa më e vështirë e punës, por nëse me këtë bëhemi zot i shëndeti tonë do të kemi motiv i cili do të ndihmon që të durojmë.

pranishme në fasule,bizele, patate, panxhar, dhepër këtë arsye konsumi ityre duhet të kontrollohet. Perimi i cili ka më pakhidrokarbure mund të kon-sumohet me sasira tëpakufizuara: panxhar,spinaqi, hithëri , lakra,gjethe hardhie, bishtaja,kungullesha, piperi, do-matet, kastraveci, lloje endryshme të sallatësjeshile, patëllxhan i kaltër,selino, majdanoz, rrepka ,lakëra, lakëra jeshile,rrepka, lakëra e brukselit,kërputha, pras, qepë,brokulli dhe lulelakër.Perimet e ngrira duhet tëkonsumohen me sasira dy-

fish më të vogla krahësuarme perimet e freskëta. Sallatat e ndryshmengërnëse të cilat përmba-jnë aditive si majonez dhemazë, sipas rregullës,duhet të shmangen ose tëkonsumohen me saisra tëkufizuara.

Pemët dhe produktete nga pemëtDezerti ideal natyror ështëalternativa më e mirë përëmbëlsira. Ka përmbatje tëpasur me vitamina, min-erale, thjerrza dietale, al-bumine, yndyrëra dhekarbohidrate. Sipas përm-batjes së komponentaveushqyese është e mundur

edhe ndarja në tre kat-gorive:

� pemët me përmbatjetë ulët të karbohidratevemud të konsumohen nësasia më të larta- dred-hëza, mjedra, manaferrat,boronica, shalqini, rushifrengut, limon, portokall.� pemët me përmbatjemë të lartë të karbohidrat-eve duhet të përdoren nësasira të kufizuara-kajsia,pjeshka dhe kumbulla. � pemët me koncentrimetë larta të karbohidrateve,përdorimi i të cilave është ikufizuar – molla, dardha,qershia, rushi, bananja,

fiku, avokado dhe ananasi.Pemët e thata dhe produk-tete e tyre në formë tëkompostëve, reçelit dhekëshut me radhë, poashtujanë edhe me përdorim tëkufizuar.

Qumështi dhe produktetqumështoreKëto produkte janë burim ipasur proteinik dhe janëerëza të lejuara në menynëe dianetikëve.Lejohet përdorimi i tëgjitha llojeve të qumështit,por qumështi më i mirëështë qumështi mepërqindje më të ulët të yn-dyrës (2,8 %, 1,6 % ose0,5 %).


eMI

Me rëndësi është të konsumohet e tërë pema, e pa shtrydhur, sepse thjerrzat në pemë ezvogëlojnë absorbimin e sheqerit. Në çdo rastpema, më së miri është nëse konsumohet e tëra, e freskët, e pjekur, drejpërsëdrejti dhee papërpunuar.

)))


Nga produktet qumështoremë të dobishëm janë atonga qumshti i lopës dhedjathrat e ri sepse përmba-jnë albumina.. Kosi, kosi dietal i perimevedhe kefiri kanë përparsi tëcaktuar në raport mequmështin e pastër.Përdorimi i djathit të vjetërdhe të bërë, si dhe i gjalpit,duhet të jetë i kufizuar. Diabetikë duhet që gjatëditës të konsumojnëpothuaj gjysmë litërequmësht, kos dhe pro-dukte të ndryshmequmështore.

Mishi, produktet e mishit,peshku dhe vezëtNë meny lejohen të gjithëllojet e mishit. Përparsi kamishi i freskët dhe mishi payndyrë. Produktete emishit nuk rekomandohenpër përdorim. Të sëmurët me diabetmund të konsumojnë tëgjitha llojet e ushqimevedetare, me rekomandimpër peshkun e detit dhelumit si merluci, skumbri,salmon dhe trofta. Të

shmanget konsumi ipeshkut të skuqur dhe pro-dukteve të peshkut.Diabetikët mund të kon-sumojnë 2 vezë në javëose 4-6 të bardha të vezës.Në ushqimin diabetik ka-gana duhet të bëhet gjith-monë në raport me 1:1 (njëvezë+një e bardhë, dyvezë+dy të bradha tëvezës) të përgatitura pa vaj

Yndyrat

Yndyrat janë burim kryesori energjis së diabetit. Merëndësi janë edhe yndyrat,si dhe sasirat. Përparsikanë yndyrat e ftohta tëkulluara, para se gjithashvaj i ullitir. Më rrallë mundtë përdoren edhe yndyra tëngurta si gjalpi.

Pijet alkoholikedhe jo alkoholike

Alkoholi nuk reko-mandohet, pormund të jetëpjesë e manys sëpërditshme nëkushte kur kon-sumohet nësasira të vogla.Kujde: Asnjëherë moskonsumonialkohol nëstomak tëuritur. Alko-holi i kon-sumuar në stomak tëuritur mund të shkakton hi-poglikeminë (rënien e she-qerit në gjak)!Pijet jo alkoholike përmba-jnë koncentirme tëndryshme të sheqerit dhekanë ngarkesë të madheenergjtike, andaj përdorenme kujdes të madh.

Kafet dhe Çajrat

Edhepse është pije epreferuar e cila konsumo-het me sasira më të

mëdha, për diabetikëtrekomandohet dy filxhankafe turke “ mesatarisht tëfortë” pa sheqer.Për përdorimin e çajrave tëpemve dhe bimore ngahapsirat tona nuk ka kufiz-ime. Çajrat e fortë si çaji izi, çaji indian dhe ai rusitkonsumohen me kontrollpër shkak të kon-centrimeve të larta tëkofeinës!

„Nëse konsumojmëshumë yndyra mund të

rezulton në rritjen epeshës së trupit, dhe mekëtë me periudhë më tëgjatë mund të vështirë-soj kontrollin e nievlit të

sheqetit në gjak“.

Motivuar para segjithash!

Ushimi dietal nënkuptonndryshim të shprehive jetë-

sore në raport me ushqimin dhe sas-inë e cila lejohet. Për shkak të kësaj,

misioni i këtij ndryshimi nuk duketedhe e pamundur. Krijimi i shprehive

të shëndosha ndoshta është edhepuna më e vështirë, por nëse bëhenizot i shëndetit tuaj, do të keni edhe

motiv i cili do t’ju ndihmon që të qën-droni.

PËR SHAFRANINE INDISË

Ndoshta për shumicën e njerëzveshafrani i indisë tingëllon egzotike,por gjërat fillojnë të qartësohenkur shafrani i indisë lidhet me kari-ton si pjesë përbërëse e përbërjeskomplekse prej erëze. Si erëzë,shafrani i indisë me mijëra vite ka roltë rëndësishëm në kuzhinën Indianedhe në Azinë Jugore, kurse kohën efundi si erëzë gjendet edhe nëkuzhinën tonë.Përveç si erëzë, për shafranin e in-disë besohet se është një nga barnatmë të fuqishëm natyror, kurse këtopërbërës shërues i përshkruhen oseatribuohen substancës aktive e cilaquhet kurkumin.Ndikimet mjeksore njihen qysh herëtdhe shafranit të indisë i janë atribuarshumë ndikime terapeutike për së-mundje të ndryshme.Studimet shkencore të kohësbashkohore vetëm i verifikuan për-bërësit e tyre pozitiv dhe dëshmuan

se është mrekulli e vërtetë e natyrës.Ka shprehur ndikim të fuqishëm an-tioksidues, kundërndezës, antivirusal,antiobakterial, antikmikotik dhe an-tikancerogjen, të cilin ndikim shafranii indisë në mënyrë efektive e dësh-moi në shërimin dhe prevenimin e di-abetuit, artritit, alergjive,sëmundjeve malinje dhe të tjera kro-nike. Shafrani i indisë është pranuardhe dëshmuar si mjet tradicional përshërimin e sëmundjes së Alsha-jmerit.

ARSYET PËRSE DUHET TË PËRDORET MË SHUMËSHAFRANI I INDISË NËMENYN TONË TË PËRDITSHMEPërveç erëzës e cila ushqimeve tuajaju jep shije dhe aromë specifike dhekarateristike, konsideroni edhe do-bitë tjera:− bar natyror kundër dhimbjeve − bar kundër artritit − e përmirëson metabolizmin dhetretjen e ushqimit− pengon dhe ngadalson rritjen emetastazës e shumë lloje të kancerit− ndihmon në shërimin e psoriazësdhe në ndezje tjera të lëkurës− në mënyrë natyrore pastronmëlçinë e zezë− bar i shkëlqyer kundër depresionit

KËSHILLËДNëse në ndonjë përbërje tëdeklaruar të ndonjë produkti ushqime vëreni shenjën Е100, mos u shqet-soni. Bëhet fjalë për shenjën përngjyrën e verdhë natyrore ngashafrani i indisë.

ushqim të shëndetshëm


ERËZË ÇUDIBËRËSE ME PËRBËRËS SHËRUES

SHAFRANI I INDISË

Sipas vlerës së saj

ushqyese, shafrani i

indisë është burim i

shkëlqyer i hekurit,

manganit, kaliumit,

vitamini B6 dhe e thjerrzave

dietale.

28

ushqim të shëndetshëm

Kungulli (Cucurbita pepo) është bimë njëvjeçare panaxhari e njohur në kulrutat e tëgjithëë vendeve me klima më të ngrohta.Buron nga Amrika Qendrore, kurse nëEvrop erdhi në shek.XVI. Në ushqim për-doren fruti, farat dhe vaji.

Bagëtia e komponenteve ushqyeseKungulli është depo me vlerë e shumëkomponenteve shëruese. Përveç sasiravetë vogla të albuminës, karbohidrateve dheyndyrave, përmban edhe vitamina (A,C,Edhe vitamina të grupit B) dhe minerale(kalium, kalcium, fosfor, hekur, bakër,mangan dhe zink). Përbërja plotësohet meoligoelemente dhe mikroelemente, pek-tine dhe thjerza tjera bimore.Nëse kemi kungullin rregullisht në menyntonë ne mundësojmë që organizmi tëmbrohet nga ndikimi dëmtues i radikalevetë lira, të cilat sërish drejtpërdrejtë ndiko-jnë në procesin e mplakjes së organizmit.

Përbërësit shëruesKungulli është diuretik ideal. Rekomando-het për individët me vështirësi reumatike,ndezje në kanalet e urinës, tëmth dheveshkë. Poashtu njihen edhe ndikimet mbireduktimin e nivelit të kolesterolit në gjak.Përveç kësaj, mbron nga sëmundjet kar-diovaskulare, degjenrimi i qelzave të syvedhe redukton procesin e paraqitjes sëkataraktës. Prania e pektineve dhe icelulozës e bën kungullin zgjedhje tëshklqyer për individët të cilët kanë prob-leme me të cilat lidhen me lukthin e nd-jeshëm.Gjithseis, kungulli është i domosdoshëmedhe në menynë e diamebikëve, sepsendikon shumë edhe në reduktimin e she-qerit në gjak.

Ideale për trup të hollëKundulli është artikull ushqimor edhe pas100 viteve të këtij produkti janë ruajturvetëm 26 kalorime mungesë të yndyravetë pangopura dhe kolesterolit.Për këtë arsye, kungulli paraqet zgjedhjeideale të ushqimit për të gjithë ata të cilëtdëshirojnë trup të hollë, duke mos larguarkonsumin e mineraleve dhe vitaminaveeseneciale.

Farat – thesar i fshehur i kungullit

Kungulli i pjekur mirë dhe i ëmbël në peri-udhën e vjeshtës është ëmbëlsirë osemeze e shkëlqyer, por farat e kësajdhuntie vjeshtore janë thesar i vërtetë ifshehur.

Bar natyror për prostatënPër shkak të përmbatje së lartë të acideveyndyrore omega-3 dhe fitohemikaleve,farat e kungullit ndihmojnë në shërimin eprostatës së zgjeruar (hiperoplazia) dheme përdorim të rregullt ndihmon nëmënyrë preventive në paraqitjen e saj.

Sasi optimale e magnezitNjë dorë fara kungulli

përmban92% të përdorimit ditor të magnezit,

mineral i rëndësishëm për relaksimin enervave dhe muskujve, për përforcimin eeshtrave dhe për përmirësimin e qarkul-limit.

Të pasur janë me zinkVlera e lartë e zinkut të cilën këto fara epërmbajnë jep dobi të pafund. E përmirë-son sistemin imunitar dhe infektimin eplagëve, e shmang osteoporozën te të rri-turit, kurse te fëmijët ndihmon në zhvil-


KUNGULLIPër shkak të begatisë së shumëpërbërsëve ushqyes dheshërueese, kungulli me të drejtëemrohet mbretëresha e vjeshtës.Rekomandohet që fruti i tij tëpërdoret çdo ditë në ushqim gjatë stinës së vjeshtës, madje edhe gjatë tërë dimrit.

)))

Me rëndësi: Për përfitime të plota më së miriështë të konsumohen fara të thata.Mund të përdoren pavarur nëformë të bluar ose bashkë me kosme fara liri, susami dhe lulediellit..

PËRGATITJA E PËRZIERJES ME FARAPërgatisni qull ose përzierje ho-mogjene të sasirave të barabartatë farave të blurara të kungullit,lirit, lulediellit ose susamit (përshembull nga 100 g). Nga dy lugënga kjo përzierje çdo nat shtoni nëfilxhanin me kos. Përzierjen lejoniqë të qëndroj tërë natën dhe kon-sumojeni në mëngjes herët. Pjesae ngelur e përzierjes duhet të ruhetnë kavanoz qeli në frigurifer.


limin e drejtë të shqisave përshije dhe aromë.

Mbron nga sëmundjet e zemrësFarat e kungullit janë të pasurame fitosterole të cilat ndihmojnënë barazpeshimin e kolesterolit

në gjak dhe shmang së-mundjet koronare.

E përmirëson humorinEdhepse vjeshat dhedirmi din të jenë

shumë dëshpruese,farat e kungullitjanë shumë të pa-sura meaminoacidin L-triptofan,përgjegjëse përrritjen e nivelit tëserotoninit në tru

i cili vepron në mënyrë antide-presive dhe e përmirëson hu-morin tonë! Më shumë fara për më shumëebuzqeshje.

Vaj farash

Fitohet me ekstrakte nga farat ekungullit. Është e pasur meshumë komponente të dobishmesi acidet yndyrore omega-3 dheomega-6, aminoacidet, zink sidhe sasira të volitshme të sasir-ave të vitaminës A,C, dhe E.Vaji është dëshmuar si ushqim imirë për prevenim dhe shërim tësëmundjeve të caktuara. Ndikonpozitivisht në organet reproduk-tive, përmirson funksionin e truritdhe kujtesën, e përmirson hu-morin dhe ka dëshmuar efektetnë përmirësimin e shikimit. Përmbahet te shumë linja kos-metike dhe kreme për përtritjendhe mirëmbatjen e pamjes sëdhëndoshë dhe të mirë tëlëkurës.

TË GJITHA BEKIMET EMBRETËRESHËS SË VJESHTËS

DOMOSDOSHMËRISHTPROVONI KËTË PORCION TËSHIJSHËM DHE USHQYES!

Kungulli i pjekur – dezert përtërë familjenKungulli pritet në pjesë dheradhisni në tepsi të mbështjel-lur me letër për pjekje.Në fur-rën e nxehur më herët në 170˚kungulli piqet pa u mbuluar 45-60 minuta

KëshillëMe qëllim që të shfrytëzohenpërfitimet e kungullit gjatë tërëvitit, kungulli mund të ruhet nëfrigurifer deri në 10 muaj.

Supë me kungullpërbërësit e nevojshëm:1 kokë qepë250 g kungull1patate më të madhe700 ml ujë1 gjeth dafine½ lugë lëng i lules qumshtore dhe limonit,sipas dëshirës krip, piper, majdanoz

Qepa skuqet pak me vaj. Kungulli dhepatatja rendohen dhe shtohen në qepën eskuqur, bashkë me ujë dhe zijhen10 minuta.

Largohet nga zjarri dhe përzihet me blenderdore. Pas fitimit të smesë homogjene, shto-hen erëzat dhe majdanozi i grirë dhe kthe-het në zjarr edhe 1 minutë.

KëshillëGjatë qorimit të faravetë bëni kujdes që të mos qorohet edhembështjellësi i argjent-gjelbërt, sepse aty gjenden komponentet më shëruese

RREGULLAT E LOJËSVolejbolli është sport i cilipërfshinë shpejtësi,eksplozivitet dhe lëvizjetë gjithanshme të trupit.Nga lojtarët kërkohet rea-gim i shpejtë, koncentrimdhe gadishmëri mentale.

Karateristikë kryesore elojtarëve të volejbollitështë fuqia dhe lartësia,kurse primare, për sukse-sin e një ekipe, është lojae përbashkët dhe ekipore.Volejbolli është loj eki-pore (grupore), e cila nu-mron nga gjashtë lojtarëtë cilët fuqitë e tyre dhe

përvojën e tyre e “masin”në terren me madhësiprej 18х9 m, kurse nëmes ndahet me një rrjetë. Qëllimi i secilës ekipështë që të „hudh“ topinnë terren të kundërshta-rit, që ata të mos arrijnëta kthejn. Ekipa ka tëdrejtë të prek topin tre

here nën një pike, por injejti lojtar nuk ka tëdrejtë të prek topin dyhere njëra pas tjetrës. A ËSHTË VOLEJBOLLI PËR MUA?Volejbolli është sport përsecilin dhe mund të jetë

30

Sport


SPORT IPËRKRYER

EKIPOR PËR TËGJITHA STINAT

Volejbolli është një sport dina-mik, grupore pa kontakt i cilibazohet në lojë kreative dhekonkurruese. Volejbolli ështësport i cili zhvillon shumë af-tësi dhe shkathtësi të cilat janëme rëndësi të madhe për organizm të shëndoshë.

Volejbolli


lojë rekreative dhe sho-qërore, e cila mund tëzbatohet gjatë tërë vitit.Shumë i njohur është vo-lejbolli në plazh, ku edhenuk kërkohet përgatitje eveçantë ose ekip e krijiuarsaktësisht ashtu si kër-kojnë rregullat. Për zbatim profesional tëkëtij sporti sërish janë tënevojshme disa paradis-pozita të caktuara, si tru-pore ashtu edhe mentale,por me stërvitje të miradhe me udhëzime profe-sionale ka mundësi që se-cili prej nesh të bëhet njëlojtar i mirë i volejbollit.

I DOBISHËM PËR TË DY GJINITËNë përgjithsi, sipas stati-stikës, volejbolli është mëi zbatueshëm për gjininfemrore se sa për mesh-kujt.Ashtu si edhe te shumësporte tjera, dobitë ngazbatimi i volejbollit janëtë shumëfishta për shën-detin fizik dhe mental.Sipas të dhënave sportivejo zyrtare, 95% e fëmi-jëve sot kanë fillim të de-formitetev trupore(tabane të sheshta, mu-skuj të dobët të cilëtmbajnë shtyllën kurizore,motorikë të pazhvilluarpër lëvizjа…) të cilët nuklidhen me faktorin trashë-gues por me mënyrën ekeqe të jetesës. Ashtu sifëmija patjetër të mësojtë flet, ashtu patjetër tëmësoj dhe të zhvillojedhe motorikën e vetë.Zbatimi i volejbollit an-gazhon proceset e nge-lura fiziologjike nëorganizëm. Përveç kësaj,volejbolli ka ndikim të

madh mbi zhvillimin emo-cional të fëmijës – zhvil-limi i ndjenjës përvetëbesim (fëmija mbizo-tron pengest të cilat nëfillim nuk arriti), kënaqësidhe ndjenjsë se i takonnjë grupi.

Dobitë nga volejbolli janë:- të kontribojnë nëzhvillimin e përgjiths-hëm dhe specifike bio-metrik- të kontribojnë nëzhvillimin e shprehivemotorike dhe njohurivekarakterisike për volej-bollin- të kontribojnë në for-mimin e shkathtësivepositive morale dhe tëlira- të mundësoj argëtimtë shëndosh, të dobis-hëm dhe të larmishëm,si dhe mbrojtje nga ndi-kimi negativ

Mbatje e trupit siç duhetështë e rëndësishmepër statusin fizik poredhe për atë psiqik.Shumica e lëvizjeve në

volejboll kontribojnë nëzhvillimin simetrik të mu-skulaturës te ata të cilët ezbatojnë këtë sport. Jo ra-stësisht ju rekomandohetedhe prindërve, fëmijët etë cilëve kanë problemme lëvizjen e duhur, që tëmerren me volejboll.

Volejbolli jep mundësi përtë demonstruar shkathtë-sit vetijake me anë tësportit, mundëson afir-mim të identiteti vetiak,socializim dhe përjetohetvolejbolli si zgjedhje eshkëlqyer për plotësimine kohës së lirë.

Aktivitete e marrjes dhe dhënies së topit, karateristikë për volejbollit, shpesh përdoren edhe si ushtrime të dobishme për parandalim dhe korrigjim të deformiteve të shtyllës kurizore.)))

Volejbolli ështësport aerobik,andaj, në për-puthje me këtë,është shumë imirë për të gjithëato me mbipeshësepse nxit shkrirjen e shresave yndyrore.

32

Receta

Byrek me piperPërbërësit e nevojshëm:10 piper të kuq kapija½ kg gjizëSalcë beshamel me petulla (1vezë, 2 lugë miellë, pakqumësh dhe krip)

PërgatitjaPiperët e kuq piqen dhe qorohen, dhe ua larogojmë farat.4 piper priten dhe përzihen me gjizë. Nëse gjiza nukështë me krip, kriposet. 6 piper mbushen me këtë qullose përzierje. Secili piper mbyllet me një pjesë buke, ven-doset në salcin beshamel dhe menjëherë fërgohet në vajtë nxehtë deri sa të skuqet. Rekomandohet që të kon-sumohet e ngrohtë. Me këtë ushqim rekomandohet sal-latë të domateve të kuqe me patate dhe majdanoz.

Qoftet në salcin e peshkutPërbërësit e nevojshëm:500 g mish i grirë2 vezë1 patete më të madhe1 qepëkrip, perime të përziera të thata, piper

Përgatitja:Në një pjatë të thellë rendohet patatje e qoruar më herët,imtësisht. Mbi të rendohet qepa. Shtohen edhe dy vezëtdhe tërë erëzat. Përzihet me dorë mirë, që të fitohetpërzierje homogjene. Bëhen qofte të rrumbullakta dheskuqen në vaj të nxehtë. Vendosen anësh.Në tiganin e njejtë vendoset mielli dhe pak skuqet. Shto-hen domantet e renduara, qepa dhe majdanozi. Skuqendhe përzihen me 300 g ujë. Lëm që të ziej 5-10 minutadhe shtohen qoftet. Shkyqet, mbulohet me kapak dhe elëm që të ftohet në furrnelë elektrike. Servohet me pipertë pjekur të erëzuar me qepë dhe majdanoz.

Mish derri me turshiPërbërësit e nevojshëm:Filet derri, 1 kg për 4 persona200-300 g perime të përziera nga turshia (kastravecat,karrot, domat i jeshile, lulelakër, piper etj.)

PërgatitjaNë vaj të nxehtë vendoset fileta e derrit, të prera në kubepët tu pjekur. Piqen mirë deri sa të skuqen dhe shtohetturshia. Me kujdes kriposet sepse turshia është vetvetiu enjelmët. Piqet deri sa tërë përzierja nuk zbutet.


Prasi me piper të thatëPërbrësit e nevojshëm:vaj3-4 kërcelli prasi3-4 piper të thatë (djegës ose jo djegës,sipas shijes)piper i zipiper i kuq

Mënyra e përgatitjes:3-4 kërcellë prasi i presmin në pjesë të rrumbullakëta dhei vendosim në vaj në mes të zjarrit. Piperët e thatë ipresim në pjesë dhe i shtojmë kur do të zbutet prasi, iskuqim bashkë dhe i spërkatim me piper të zi dhe të kuq.Servohet vetë ose si garner me mish të pjekur ose tëskuqur, oriz të zijer, makarona, pure prej patatje ose sal-latë.

Për salcin3-4 domate3-4 thela hudhërmajdanoz1 lugë miellë

Musaka ngaspinaqi dhe patatjaPërbërësit e nevojshëm:2 kg spinaq1 kg patate2 mazë3-4 thela hudhërPërgatitjaPatatja qorohet, pritet në pjesë të mëdha dhe zijhetvetëm 10 minuta me krip. Shumë mire pastrohet spinaqi.Në tiganin e vajosur radhitet patatja e shtrydhur, radhitetspinaqi i fresktë, pastaj hudhrat e prera. Vendosen nga dyradhë, që të përfundoj me spinaq. Nga lartë kriposet mekrip dhe përzihet me perimet të thata. Spërkatet me vajulliri dhe piqet 40 minuta në furrë të nxehtë. Largohetnga furra, lyhet me mazë të thartë.Pritet si torte dheserohet si e tillë.

farmacisti juaj nëntor - dhjetor 2015 33

Bukë italiane me ruzmarinPër këtë recetë është e nevojshme:225 g miell½ lugë krip1 qese tharmi të thatë tëshpejtë4 thela hudhër, të grirë imëtgjilpëra të prera të 2 degëveruzmarinsipas dëshirës10 ullij të zeza,të prerë trashë dhe pa fara1 lugë vaj ulliriPër qull ose stërpikje6 lugë vaj ulliri2 lugë krip të trashëgjilpër të një dege ruzmarin

Kollaqe me kungull(emir origjinal: Loretta Hoffmans Pumpkin Bread)

Njësia matëse: filxhan çajiKoha e përgatitjes: 10 minutaKoha e pjekjes: 40-60 minuta

Përbërësit e nevojshëm:- 1 filxhan kungulli të zijer dhe të bluar- 1/3 filxhan uji- 1/2 filxhan vaj- 1/2 filxhan ara të grira- 2 filxhan miell- 1,5 filxhan sheqer në pluhur- 1 lugë kafeje bikarbon sode- 1 lugë kafeje me krip- 1 lugë kafeje arrëza muskat ose kanellë- 2 vezë

Rihen vezët, pastaj shtohet: sheqeri, vaji, përbërësit ethatë, kungulli dhe në fund uji.Vendosim përzierjen në kallëf të lyejer për pjekje.Piqet në furrë të xnehtë 180 shkallë.Pas pjekjes mbulohet me leckë dhe vendoset që të fto-het. Lirohen fundet e kollaqit dhe përmbyset.Sipas dëshirës mund të dekorohet. Oreks të mire!

PërgatitjaNë një pjatë të madhe përzihen mielli, kripa, tharmi, qepa, ruzmarinidhe sipas dëshirës ullijtë. Në mes e bëjmë një gropëzë dhe shtojmëvaj ulliri dhe 150 ml ujë të vakët, përziejmë dhe bëjmë një brum tëbutë. Brumin ose teston e gatuajmë 10-15 minuta, e vendosim nëpjatë të rregulluar, e mbullojmë me foli të tejdukshme ose me faculetdhe e vendosim në të nxehtë 45 minuta që të bymohet. E përm-bysim brumin në sipërfaqen për përpunim dhe e gatuajmë sërishpak, pastaj e shëndrojmë në rreth me trashësi 1 cm. Brumin e ven-dosim në tepsi dhe shumë lehtë e mbulojmë me foli të tejdukshmeose faculet, dhe sërish e lëm 25-30 minuta që të rritet.Furrën e nxehim në 200 shkallë. Me gishtat bëjmë një gropëzë mbitërë brumin, e spërkatim me vaj ulliri 2/3, ruzmarin dhe krip.E pjekim 25 minuta që të skuqet. Kur ta godasim nga ana e poshtme,duhet të krijon një zhurmë të cekët.E nxjerrim në grilën e hekurt dhe e spërkatim me pjesën e ngelur tëvajit të ullirit.

Documents

SPORT USHQIM TË SHËNDETSHËM · Shfaqe e shpeshtë e fluskave me qelb ka qafa, si dhe në pjesë tjera të trupit, të cilët përsëriten dhe nuk reagojnë ndaj terapisë së za-konshme