Staða og nýting hreindýrastofnsins 2015

Staða og ný*ng hreindýrastofnsins 2015 Skarphéðinn G. Þórisson

aðalfundur SKOTVÍS 10. febrúar 2015 Kl 19:00-‐20:00

hIp://www.caff.is/carma

hIp://carma.caff.is/index.php/newsroom/555-‐carma/welcome-‐to-‐carma/conferances/751-‐carma8

Kynning í Umhverfisráðuney*nu

20.3.2014

Er hreindýrastofninn á vegamótum?

Nefnd um hreindýrabúskap á Íslandi – skilar af sér í lok febrúar 2015

hIp://www.cairngormreindeer.co.uk/

Fram_ðin?

Fyrirliggjandi er umsókn Stefáns Hrafns Magnússonar og Björns Magnússonar

Neskaupstað Egilsstöðum

falið vöktun hreindýrastofnsins frá 2000

www.na.is Fróðleikur Fréer Skýrslur

Vöktun Náttúrustofu Austurlands 2014 og

tillaga um veiðikvóta og ágangssvæði 2015

Skarphéðinn G. Þórisson

Rán Þórarinsdóttir

hIp://www.na.is/index.php?op*on=com_content&view=ar*cle&id=26&Itemid=38

NA-‐150145 Egilsstaðir

Febrúar 2015

NA leggur *l

veiðikvóta og

ágangssvæði

nauðsynleg forsenda *llögu um kvóta er þekking á

nölda, dreifingu og

aldurs-‐ og kynjasamsetningu

•  Apríltalning – frjósemi/samsetning •  Burður •  Sumartalning Snæfellshjörð – nöldi/dreifing/nýliðun •  Veiði – líkamlegt ástand •  Októbertalning – samsetning •  Vetrartalning alls stofnsins – nöldi/dreifing/samsetning •  Dagbók – nöldi/dreifing/hræ/ágangur •  Beit – ný*ng og ástand gróðurlenda

Vöktun hreindýrastofnsins

Í apríl er frjósemi könnuð

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

% Fjöldi kálfa á 100 kýr og vetrunga í júlí

Hlurall hyrndra/kelfdra kúa í apríl

Sumartalning í byrjun júlí

Snæfellshjörð í júlí 1965-‐2014 Fljótsdalshjörð yfirgaf Vesturöræfin 2002

gekk á Fljótsdalsheiði *l 2010 á Austurheiðum á vetrum

Norðurheiðahjörð fækkaði á Brúaröræfum nölgaði í Vopna-‐, Þis*l-‐ og Bakkafirði

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

1965

1966

1967

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Fjöldi hreindýra

Norðan Jökuldals Óskipt Vestan Jöklu Fljótsdalsheiði Vesturöræfi Undir Fellum Múli

Snæfellshjörð – nöldi og dreifing í júlí

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Fjöldi

N Jöklu

V Hálslóns

Fljótsdalsheiði

Vesturöræfi

Undir Fellum

Múli

Austurheiðar

Fjöldi hreindýra í árlegum sumartalningum frá 1965-‐2014 innan Sauðár á Brúaröræfum þ.e. í Sauðár-‐ og Kringilsárrana (Norðurheiðahjörð). Rauðu súlurnar eru áætlaður nöldi dýra á

Jökuldals-‐ og Vopnanarðarheiðum.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1965

1966

1967

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Fjöldi hreindýra í júlítalningum

Norðan Jökulsár á Dal

Vestan Hálslóns

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Fjöldi hreindýra í júlí

Hjarðir á svæðum 3 *l 9

Norðurheiðahjörð á svæði 1

Fljótsdalshjörð á svæði 2

Þróun hreindýrastofnsins 2000-‐2015 samkvæmt stofnstærð í júlí, skipt í Fljótsdalshjörð (sumartalning), Norðurheiðahjörð (áætlun) og hjarðir á svæðum 3-‐9

(áætlun).

Talningar (bláI) og áætlaður nöldi (rauI) hreindýra á svæði 9

0

50

100

150

200

250

300 Fjöldi

Hvort *lheyra þessi hreindýr svæði 7 eða 8?

852

567

271

149

332

726

1182

466

245

talið áætlað Δ

1 Norðurheiðahjörð 852 700 +152

2 Fljótsdalshjörð 567 600 -‐33

3 Víknahjörð 271 300 -‐29

4 Fjarðahjörð 149 150 -‐1

5 Fjarðabyggðahjörð 332 410 -‐78

6 Axarhjörð 726 550 +176

7 ÁlVaWarðarhjörð 1182 1500 -‐318

8 Lónshjörð 466 400 +66

9 Mýrahjörð 245 220 +25

Samtals 4790 4830 -‐40

Vetrartalning 2014

hIp://www.na.is/images/stories/utgefid/2013-‐2014/na-‐140144_vetrartalning_hreindyra.pdf

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

1 (410)

2 (239)

6 (439)

3 (200)

5 (134) Ve

iðisvæ

ði (ú

rtak) 2

014

Kýr

Veturgamlir tarfar

Tveggja ára tarfar

þriggja ára og eldri tarfar

Svæði Hjörð Vetur 2014-‐15 km2 Hreinn/km2 Júlí 2015 þ.a. kálfar 1 Norðurheiðahjörð 900 9363 0,10 1125 225 2 Fljótsdalshjörð 600 3742 0,16 750 150

1&2 Snæfellshjörð 1500 13105 0,11 1875 375 3 Víknahjörð 300 980 0,31 375 75 4a Seyðisnarðarhjörð 100 590 0,17 125 25 4b Mjóanarðarhjörð* 80 70 1,14 100 20 Vellir A 40 50 10 4 Fjarðahjörð 220 660 0,33 275 55 5a Sandvíkurhjörð 200 360 0,56 250 50

5b Reyðarnarðarhjörð 100 310 0,32 125 25

Fáskrúðsnarðarhjörð 50 63 13

5 Fjarðabyggðahjörð 350 670 0,52 438 88 6 Axarhjörð 600 1200 0,50 750 150 7 Ál|anarðarhjörð 1400 1090 1,28 1750 350 8 Lónshjörð 400 1030 0,39 500 100 9 Mýrahjörð 300 500 0,60 375 75

Samtals 5070 19235 0,26 6338 1268

*Endurskoða þarf stöðu Mjóanarðarhjarðar – gengur á vetrum í Reyðarfirði

Stærð veiðisvæða án auðna og þé]leiki hreindýra að vetri. Láré] lína markar 1 dýr á km2. Skip^ng í veiðisvæði og þé]leiki í högum veturinn 2014-‐15 í ljósi ástands gróðurlenda

(Ólafur Arnalds 2002).

0

0.5

1

1.5

2

2.5

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Wöldi hreindýra á km2

km2

flatarmál lands án auðna

Series3

Ágangs- og veiðisvæði Kvóti 2014 Kvóti 2015 Breyting Veiði Nýliðun Δ ♀ ♂ ∑ ♀ ♂ ∑ ♀ ♂ ∑ álag 2015

Vopnafjörður og NA (1) 42 38 80 100 40 140 58 2 60 Jökuldalur N og Selland (2) 42 48 90 47 48 95 5 0 5 Jökulsárhl. utan Sellands (3) 4 10 14 4 10 14 0 0 0 Veiðivæði 1 900 88 96 184 1 151 98 249 63 2 65 0,28 225 -24

Jökuldalur A (2) 3 5 8 3 5 8 0 0 0 Hróarstunga (4) 2 5 7 2 5 7 0 0 0 Fell (5) 3 5 8 3 5 8 0 0 0 Fljótsdalur (6) 34 10 44 34 10 44 0 0 0 Vellir V (10) 7 10 17 7 10 17 0 0 0 Skriðdalur V (11) 9 12 21 9 12 21 0 0 0 Hjaltastaðaþinghá (8) 3 10 13 3 10 13 0 0 0 Eiðaþinghá (9) 3 13 16 3 13 16 0 0 0 Veiðisvæði 2 600 64 70 134 2 64 70 134 0 0 0 0,22 150 16

Borgarfjörður og Víkur (7) 40 37 77 48 30 78 8 -7 1 Veiðisvæði 3 300 40 37 77 3 48 30 78 8 -7 1 0,26 75 -3

Vellir A (10) 3 10 13 3 10 13 0 0 0 Mjóifjörður (12) 8 6 14 8 6 14 0 0 0 Seyðisfjörður (12) 0 8 8 10 8 18 10 0 10 Veiðisvæði 4 220 11 24 35 4 21 24 45 10 0 10 0,20 55 10

Reyðarfjörður (14) 20 8 28 15 8 23 -5 0 -5

Eski- og Norðfjörður (13) 20 35 55 20 35 55 0 0 0

Veiðisvæði 5 350 40 43 83 5 35 43 78 -5 0 -5 0,22 88 10

Skriðdalur A (11) 33 45 78 38 47 85 5 2 7

Breiðdalur (15) 33 50 83 37 53 90 4 3 7

Veiðisvæði 6 600 66 95 161 6 75 100 175 9 5 14 0,29 150 -25

Djúpivogur (16) 245 185 430 260 190 450 15 5 20

Veiðisvæði 7 1400 245 185 430 7 260 190 450 15 5 20 0,32 350 -100

Hornafjörður (Lón) (17) 45 31 76 45 31 76 0 0 0

Hornafjörður (Nes) (18) 23 14 37 23 14 37 0 0 0

Veiðisvæði 8 400 68 45 113 8 68 45 113 0 0 0 0,28 100 -13

Hornafjörður (Mýrar) (19) 30 20 50 52 25 77 22 5 27

Hornafj. (Suðursveit) (19) 5 5 10 8 5 13 3 0 3

Veiðisvæði 9 300 35 25 60 9 60 30 90 25 5 30 0,30 75 -15

Samtals 5070 657 620 1277 782 630 1412 125 10 135 0,29 1268 -145

2015 Kýr veiddar á hefðbundnum veiði_ma Kýr veiddar í nóvember Svæði 7 200 60 Svæði 8 30 38 Svæði 9 20 40

Ágangssvæði 2015 2014 Δ 2014 ♀ ♂ ∑ ♀ ♂ ∑ vs2015

1 Vopnafjörður og NA 100 40 140 1 42 38 80 +60 2 Jökuldalur og Selland 50 53 103 2 45 53 98 +5 3 Jökulsárhlíð utan Sellands 4 10 14 3 4 10 14 0 4 Hróarstunga 2 5 7 4 2 5 7 0 5 Fell 3 5 8 5 3 5 8 0 6 Fljótsdalur 34 10 44 6 34 10 44 0 7 Borgarfjörður og Víkur 48 30 78 7 40 37 77 +1 8 Hjaltastaðaþinghá 3 10 13 8 3 10 13 0 9 Eiðaþinghá 3 13 16 9 3 13 16 0 10 Vellir 10 20 30 10 10 20 30 0 11 Skriðdalur 47 59 106 11 42 57 99 +7 12 Mjói- og Seyðisfjörður 18 14 32 12 8 14 22 +10 13 Eski- og Norðfjörður 20 35 55 13 20 35 55 0 14 Reyðarfjörður 15 8 23 14 20 8 28 -5 15 Breiðdalur 37 53 90 15 33 50 83 +7 16 Djúpivogur 260 190 450 16 245 185 430 +20 17 Lón 45 31 76 17 45 31 76 0 18 Nes 23 14 37 18 23 14 37 0 19 Mýrar og Suðursveit 60 30 90 19 35 25 60 +30

Samtals kvóti 2015 og 2014 782 630 1412 657 620 1277 +135

NA skráir hagagöngu hreindýra allan ársins hring og metur ágang á einstakar jarðir

Ágangsma*ð er 60% af arðsútreikningum

REGLUGERÐ um skip^ngu arðs af hreindýraveiðum. 1. gr. Umhverfisstofnun skip*r arði af sölu veiðileyfa og afurða felldra dýra að fenginni umsögn hreindýraráðs. Skulu

eingöngu þeir sem fyrir ágangi hreindýra verða á lönd sín njóta arðsins. Við úthlutun veiðileyfa er leyfum skipt niður á ágangssvæði. Með ágangssvæði er áI við nánar skilgreint svæði, þar sem ágangur hreindýra er svipaður á öllu svæðinu.

Úthluta skal arði á einstök ágangssvæði í samræmi við úthlutuð veiðileyfi á svæðinu. Umhverfisstofnun gerir ár hvert *llögu *l umhverfisráðuney*sins um nölda og mörk ágangs-‐svæða að fengnum *llögum hreindýraráðs og NáIúrustofu Austurlands. Skal þar tekið mið af dreifingu hreindýra á síðustu 10 árum, en *llit skal taka *l brey*nga á ágangi og dreifingu hreindýra á undangengnu ári séu umtalsverð frávik milli ára.

Af hverju felldu dýri fara kr. 5.000 *l ábúenda eða umráðenda, e|ir atvikum, þeirrar jarðar sem dýr er fellt á. E|irstöðvar skiptast sem hér segir:

1. Á allar jarðir innan hvers ágangssvæðis sem verða fyrir ágangi (40%): a. Samkvæmt fasteignama* lands, nórðungur. b. Samkvæmt landstærð (mæld eða flokkuð), þrír nórðu hlutar. 2. Samkvæmt ma* á ágangi (60%): a. Lí^ll ágangur, 5%. b. Nokkur ágangur, 10%. c. Töluverður ágangur 25%. d. Mikill ágangur 60%. Heimilt er að hnika frá ágangi um allt að 5% ef veigamiklar ástæður mæla með. Umhverfisstofnun metur ágang á einstakar jarðir með hliðsjón af ofangreindu að fenginni umsögn NáIúrustofu

Austurlands. Óheimilt er að láta arð af hreindýraveiðum ganga *l þeirra sem ekki heimila hreindýraveiðar á landi sínu.

2. gr. Umhverfisstofnun skal leggja fram drög að úthlutunargerð *l kynningar í

viðkomandi sveitarfélögum. Innan tveggja vikna geta landeigendur eða ábúendur gert skriflegar athuga-‐semdir við skip*ngu arðs. Að þeim _ma liðnum metur Umhverfisstofnun þær athugasemdir sem borist hafa og úthlutar síðan arði *l þeirra ábúenda eða landeigenda þeirra jarða sem arðs njóta. Úthluta skal hreindýraarði *l ábúanda viðkomandi jarðar nema samkomulag sé um annað við landeigendur eða ef ábúð er ekki á jörðinni. Tilkynna skal um úthlutun formlega og *lgreina kærufrest.

Arður skal greiddur út fyrir áramót vegna síðasta veiði_mabils. Heimilt er að kæra úthlutun Umhverfisstofnunar *l umhverfisráðherra *l úrskurðar.

3. gr. Reglugerð þessi, sem seI er samkvæmt 14. gr. laga nr. 64/1994, um vernd,

friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum með síðari brey*ngum, öðlast gildi þegar í stað og gildir fyrir ráðstöfun arðs sem fellur *l frá og með árinu 2003 að telja. Jafnframt fellur úr gildi reglugerð með sama hei* nr. 485/2002.

Umhverfisráðuney.nu, 2. júlí 2003.

F. h. r.

Ingimar Sigurðsson. Sigríður Auður Arnardó@r.

hIp://www.lo|myndir.is/k/kortasja.php?client=landsn

Kvó* 2014 VeiI 2014 Þ.a. nóvemberveiði Slysadýr

Svæði ♀ ♂ ♀ ♂ ♀ Kálfar Kýr Tarfar ∑

1 88 96 87 (1) 96 3 3 6 11

2 64 70 63 (1) 68(2) 1 1 2

3 40 37 40 37 1 2 3

4 11 24 11 24 1 1 2

5 40 43 37 (3) 43 1

6 66 95 65 (1) 94 (1) 1 2 3

7 245 185 229 (16) 185 4 3

8 68 45 57 (11) 42 (3) 22 2 1

9 35 25 34(1) 21 (4) 26 1 1

∑ 657 620 623 (34) 610 (10) 48 5 10 15 30

Veiðin 2014

Griðland hreindýra og heiðagæsa -‐ RAMSAR

Ljósm. ©Jón Egill Sveinsson

Veiðisvæði 1 stækkað *l norðurs 2014

Skip*ng veiðikvóta e|ir veiðisvæðum 2000-‐2014

0

200

400

600

800

1000

1200

1400 Kvó*

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Felli-‐ staðir

Ust-‐JGG-‐2004

Þungamiðja veiða 2005-‐2014

Veiðisvæði – felld hreindýr 2014

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

2008 (n:246/14/91)

2009 (n:239/9/104)

2010 (n:145/39/94)

2011 (n:110/18/86)

2012 (n:122/4/112)

2013 (n:24/37/149)

2014 (n:28/145/49)

Fallþ

ungi 3-‐5 ára m

ylkra kú

a (kg) Svæði 2

Svæði 3-‐8 Svæði 1

35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51

1 (n:4) 2 (n:122) 3 (n:17) 4 (n:3) 5 (n:17) 6 (n:15) 7 (n:55) 8 (n:5) Með

alfallþ

ungi (k

g)

Veiðisvæði (Wöldi kúa)

Fallþungi mylkra 3-‐5 ára kúa í veiðinni 2012

70

75

80

85

90

95

100

Fallþ

ungi (k

g) 3-‐5 ára ta

rfa

2012

2013

2014

Á að leyfa tarfaveiði á fengi_ma? Hafa veiðar áhrif á hornastærð?

Á að seinka kúaveiðum? Þarf meiri stýringu veiða?

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

500 1000 1500 2000 2500

felld

dýr 2008

Warlægðarbel^ frá miðlínu vegar

•  Kúaveiði_ma hnikað a|ur um 10 daga

•  Að meðaltali voru felldar 53 kýr (27-‐108) og þ.a. 35 (12-‐79) mylkar kýr á _mabilinu 1.-‐9. ágúst árin 2003 – 2014. Það gerir að meðaltali 5% (2-‐9%) af heildarveiði

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Fjöldi

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

85%

90%

95%

100%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

skotnir tarfar

skotnar kýr 10.-‐20.9. skotnar kýr 1.-‐9.8.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1 2 3 4 5 6 7 8

Felld

ar kýr

Veiðisvæði

16.8.-‐20.9.

11.-‐15.8.

6.-‐10.8.

1.-‐5.8.

-‐3

-‐2.5

-‐2

-‐1.5

-‐1

-‐0.5

0

0.5

1

1.5

2

45

47

49

51

53

55

57

59

61

63

65

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

NAO

-‐ vetrargildi (de

sembe

r mars )

Nýliðun

(kálfar p

er 100 kýr og

vetrun

ga í júlí)

NAO DJFM Nýliðun

North Atlan*c Oscilla*on

Dánar_ðni

Dánarorsakir 658 dýra árin 1991-‐2013.

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Hor/elli

Drukknun

Burður

Fóðurbrey*ng

Snjóflóð/hrapað

Girðing/vír/net

Skot

Fengi_mi

Óþekkt

Fyrir bíl

Fjöldi

Dána

rorsök

óþekkt

kýr

tarfur

nýfæI

Miðað við stöðugan júlístofn upp á 6000 hreindýr, 21% veiðiálag, 56% kálfa á kýr og vetrunga að sumri væri heildar náIúruleg dánar_ðnin einungis um 3.6% eða um 218 dýr á ári (meðaltal 2000-‐2013). Að meðaltali voru skráð 55 hræ á ári frá 2008 *l 2013. Samkvæmt því var um

nórðungur allra hræja skráður árlega.

símalínur -‐ girðingar

Dánarorsök (%) 45 hreindýra í Lóni, Nesjum Mýrum og Suðursveit 2011 og janúar 2012

38

31

13

9

7 2

Óþekkt Fyrir bíl Vír Afleiðing fengi_ma? Sko*n ólöglega? Hrapað

Sko*nn í nóvember 2010 – aðeins a|urpartur hirtur

Veiðiþjófnaður

Að skjóta hreintarfa e|ir fengi_ma ber ekki voI um góða þekkingu á dýrunum

Á þessum slóðum o| fundist ummerki hreindýraþjófnaðs síðustu tvo áratugina

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45 nö

ldi hreindýra fyrir bíl 1993 -‐ 2014

0

5

10

15

20

25

30

35

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

fjöld

i hre

indý

ra fy

rir b

íl

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Kálfar Kýr Tarfar hlur

all

NáIúrustofa Austurlands og Vegagerðin í

samstarfi *l að reyna að draga úr árekstrum

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

hreind

ýr fyrir bíl 1999-‐2013

mánuður

Frá 1999

Rannsóknir áhrif virkjanaframkvæmda á hreindýr hagaganga og arerli krufið með GPS-‐hálskrögum burður og burðarsvæði

Skarphéðinn G. Þórisson & Kris_n Ágústsdóer

Áhrif náIúru og manna á líf Snæfellshjarðar í ljósi

vöktunar síðustu áratugi og staðsetninga hreinkúa með GPS-‐hálskraga 2009-‐2011 hIp://www.na.is/images/stories/utgefid/2013-‐2014/

NA140140_Snaefellshjord_Ahrif_naIuru_og_manna_.pdf

Ranga

Norðurheiðahjörð Fljótsdalshjörð Axarhjörð Ál|anarðarhjörð

Meðalstærð heimasvæða eVir hjörðum á ólíkum mmabilum ársins

Hnefla endurspeglaði brey*ngar á hagagöngu Fljótsdalshjarðar

0

100

200

300

400

500

600 með

alferðah

raði m

/klst. Hardangervidda

Norðurheiðahjörð

Fljótsdalshjörð

Helstu niðurstöður

•  Norðurheiðahjörð gekk mest í ógrónu landi, víðimóa og kjarri á meðan Fljótsdalshjörð var mest í star-‐og þursaskeggsmóa og flóa

Rán Þórarinsdóer Burður og burðarsvæði Snæfellshjarðar lokaskýrsla vor 2014

Burðarsvæði Snæfellshjarðar 2005-‐2013

Af hverju bera kýrnar þarna?

Hengla

Takk fyrir

Húsdýragarðsveiðar

Sveinn Ingimarsson og Ívar Karl Hafliðason

Documents

Staða og nýting hreindýrastofnsins 2015