STAN ŒRODOWISKA W WOJ. PODKARPACKIM W 2003 ROKU · zu. Do koñca roku 2003 w Polsce utworzono 23 parki narodowe. Ich powierzchnia stanowi oko³o l % po-wierzchni kraju. Stosunkowo

233STAN ŒRODOWISKA W WOJ. PODKARPACKIM W 2003 ROKU

OCHRONA PRZYRODY

(Podkarpacki Urz¹d Wojewódzki w Rzeszowie)

1. Wstêp

Ochrona przyrody to wszelkie dzia³ania, któ-rych celem jest zapobieganie zniszczeniu lub uszko-dzeniu elementów przyrody: dziko wystêpuj¹cychgatunków zwierz¹t i roœlin, utworów przyrody nie-o¿ywionej, np. jaskiñ czy g³azów narzutowych,a tak¿e zespo³ów tych utworów o wybitnych walo-rach przyrodniczych i krajobrazowych, chronionychw postaci rezerwatów i parków narodowych orazparków krajobrazowych i obszarów chronionego kra-jobrazu.

Ochrona przyrody, wed³ug ustawy z 16 kwiet-nia 2004 r. o ochronie przyrody ma na celu:· utrzymanie procesów ekologicznych i stabilnoœci

ekosystemów,· zachowanie ró¿norodnoœci biologicznej,· zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleon-

tologicznego,· zapewnienie ci¹g³oœci istnienia gatunków roœlin,

zwierz¹t i grzybów, wraz z ich siedliskami, przezich utrzymywanie lub przywracanie do w³aœci-wego stanu ochrony,

· ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w mia-stach i wsiach oraz zadrzewieñ,

· utrzymywanie lub przywracanie do w³aœciwego

stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a tak¿epozosta³ych zasobów, tworów i sk³adników przy-rody,

· kszta³towanie w³aœciwych postaw cz³owieka wo-bec przyrody przez edukacjê, informowanie i pro-mocjê w dziedzinie ochrony przyrody.

Zakres dzia³añ dotycz¹cych ochrony przyrodyjest szeroki – obejmuje prace inwentaryzacyjne,dzia³ania prawne, prace naukowo-badawcze doty-cz¹ce stanu i przeobra¿eñ przyrody, wyznaczaniechronionych obiektów przyrody i ich granic, opra-cowanie zasad ich u¿ytkowania i udostêpniania dlaspo³eczeñstwa, a tak¿e dzia³añ na rzecz ochronyterenów o wysokich walorach przyrodniczych i kra-jobrazowych przed wszelkimi formami ska¿eñ i de-wastacji.

2. Obecny system organizacyjny i prawny ochro-ny przyrody w Polsce

Centralnym organem administracji pañstwowejw dziedzinie ochrony przyrody jest Minister Œrodo-wiska, który zadania z zakresu ochrony przyrodywykonuje przy pomocy G³ównego KonserwatoraPrzyrody. Organem opiniodawczo-doradczym Mi-nistra Œrodowiska, w zakresie ochrony przyrody, jest

R O Z D Z I A £ IX

234 OCHRONA PRZYRODY

Pañstwowa Rada Ochrony Przyrody. W jej sk³adwchodzi 40 cz³onków. Kadencja Rady trwa 5 lat.W zakresie uprawnieñ administracji centralnej jestorganizowanie, powo³ywanie i nadzór nad funkcjo-nowaniem parków narodowych, powo³ywanie rezer-watów przyrody, jeœli to wynika z miêdzynarodo-wych zobowi¹zañ Polski oraz uznawanie zwierz¹ti roœlin za gatunki chronione, prowadzenie ogólne-go nadzoru nad sprawowaniem ochrony przyrodyw Polsce. Administracja centralna jest równie¿ od-powiedzialna za wspó³pracê miêdzynarodow¹ wy-nikaj¹c¹ ze zobowi¹zañ Polski w zakresie ochronyprzyrody na forum miêdzynarodowym.

Wojewodowie – terenowe organy administra-cji rz¹dowej w zakresie ochrony przyrody, reali-zuj¹ zadania ochrony przyrody przy pomocy woje-wódzkich konserwatorów przyrody. Zadania i kom-petencje wojewody z zakresu ochrony przyrody naterenie parku narodowego wykonuje dyrektor tegoparku.

Ustawa o ochronie przyrody okreœla organyi cia³a doradcze dzia³aj¹ce przy wojewodzie, dyrek-torze parku narodowego i parku krajobrazowego.W pierwszym przypadku jest to wojewódzka radaochrony przyrody, a dalej kolejno rada parku naro-dowego i rada parku krajobrazowego.

Wojewoda jest uprawniony do ustanawianiaparków krajobrazowych i obszarów chronionegokrajobrazu, rezerwatów przyrody, pomników przy-rody, stanowisk dokumentacyjnych, u¿ytków eko-logicznych, zespo³ów przyrodniczo-krajobrazowychoraz obejmowania ochron¹ na terenie województwapewnych gatunków roœlin i zwierz¹t.

Niektóre z zadañ ochrony przyrody zosta³yprzyporz¹dkowane samorz¹dom terytorialnym.W ich kompetencji le¿y ustanawianie obiektów chro-nionych o znaczeniu lokalnym, takich jak obszarychronionego krajobrazu, zespo³y przyrodniczo-kra-jobrazowe, u¿ytki ekologiczne, stanowiska dokumen-tacyjne, pomniki przyrody.

Ustawa o ochronie przyrody nie jest jedynymaktem prawnym, który okreœla cele ochrony przy-rody. Nie mniej istotna jest ustawa o planowaniui zagospodarowaniu przestrzennym, na podstawiektórej tworzy siê plany zagospodarowania prze-strzennego gmin, gdzie wyznacza siê granice ob-szarów chronionych, ustawa Prawo ochrony œro-dowiska wyznaczaj¹ca sposoby i metody ochro-ny œrodowiska, równie¿ i ochrony przyrody,w dzia³alnoœci inwestycyjnej. Istniej¹ równie¿ licz-ne przepisy szczegó³owe dotycz¹ce bezpoœrednioochrony powierzchni ziemi, wód i powietrza, zie-leni w miastach, ochrony przed ha³asem, a poœred-nio zwi¹zane z ochron¹ przyrody.

3. Obszary i obiekty chronione w województwiepodkarpackim

3.1. Parki narodowe

Parki narodowe tworzy Rada Ministrów. Obej-muj¹ one obszary wyró¿niaj¹ce siê szczególnymiwartoœciami przyrodniczymi, naukowymi, spo³ecz-nymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchninie mniejszej ni¿ 1000 ha.

Na terenie parków narodowych ochronie pod-lega ca³oœæ przyrody oraz swoiste cechy krajobra-zu. Do koñca roku 2003 w Polsce utworzono 23 parkinarodowe. Ich powierzchnia stanowi oko³o l % po-wierzchni kraju. Stosunkowo du¿a liczba, bo pra-wie 1/3 wszystkich parków powsta³a w latach 90dwudziestego wieku.

Na terenie województwa znajduj¹ siê dwa par-ki narodowe – Bieszczadzki i Magurski.

Bieszczadzki Park NarodowyBieszczadzki Park Narodowy (BdPN) utworzo-

ny zosta³ w 1973 r. i zajmuje obecnie powierzchniê29 202 ha. Powierzchnia otuliny parku wynosi22 969 ha, a w jej sk³ad wchodz¹ tereny nale¿¹cedo parków krajobrazowych Doliny Sanu i Ciœniañ-sko-Wetliñskiego.

W granicach BdPN znajduj¹ siê najwy¿szei najciekawsze, pod wzglêdem przyrodniczym i kraj-obrazowym, partie górskie Bieszczadów: pasmoTarnicy i Halicza, pasmo Wielkiej Rawki, Po³oninyWetliñskiej i pasmo graniczne. Bieszczadzki ParkNarodowy jest jednoczeœnie oœrodkiem koncentra-cji rzadkich gatunków fauny, flory oraz rzadkichzbiorowisk roœlinnych. Bardzo bogaty jest œwiatzwierz¹t (kilka tysiêcy gatunków, z czego ok. 200gat. – 1/3 notowanych w Polsce – przypada na krê-gowce, g³ównie ptaki (140 gat., w tym 122 lêgo-wych). Wielk¹ osobliwoœci¹ faunistyczn¹ BdPN s¹du¿e zwierzêta puszczañskie, jak: ¿ubr Bison bona-sus linii bia³owiesko-kaukaskiej (reintrodukowany),jeleñ szlachetny Cervus elaphus; z drapie¿ników:niedŸwiedŸ Ursus arctos, wilk Canis lupus, ryœ Lynxlynx, ¿bik Felis silvestris, wydra Lutra, orze³ przed-ni Aquila chrysaetos, orlik krzykliwy Aquila poma-rina, pszczo³ojad Pernis apivorus, puszczyk uralskiStrix uralensis, w³ochatka Aegoliusfunereus i inne.

Z gatunków roœlin, wystêpuj¹cych na terenieBdPN, warto wymieniæ ciemiê¿ycê bia³¹ Veratrumalbum, tojada tauryckiego Aconitum tauricum ssp.nanum, endemity karpackie: pszeñca bia³ego Me-lampyrum saxosum i lepnicê karpack¹ Silene dubia.Bogata flora parku zawiera w swym sk³adzie wielegatunków wschodniokarpackich, charakterystycz-


nych dla Bieszczadów. Do nich nale¿¹, m.in. wil-czomlecz karpacki, goŸdzik skupiony oraz chaberKotschy’ego. Z flory wysokogórskiej na uwagê za-s³uguje alpejska turzyca skalna i pierwiosnka d³u-gokwiatowa.

Na terenie parku wykazano obecnoœæ 200 ga-tunków mchów i 300 gatunków porostów.

Magurski Park NarodowyMagurski Park Narodowy (MPN) o powierzchni

19 439 ha zosta³ utworzony w roku 1995. Obejmujeon lesist¹, silnie pociêt¹ dolinami potoków czêœæBeskidu Niskiego, po³o¿on¹ w Ÿródliskowych par-tiach Wis³oki z najwy¿szym szczytem Magur¹ W¹t-kowsk¹.

Na terenie MPN opisano ok. 30 zbiorowisk ro-œlin i 360 gatunków flory roœlin naczyniowych,w tym 45 górskich oraz 41 chronionych. W grupieroœlin chronionych odnotowano storczyki, wawrzyn-ka wilcze³yko, dziewiêæsi³a bez³odygowego, liliêz³otog³ów, k³okoczkê po³udniow¹ i inne. Flora i fau-na parku wykazuj¹ charakter przejœciowy. Wystê-puj¹ tutaj zarówno gatunki charakterystyczne dlaKarpat Wschodnich, jak i Zachodnich. Osobliwo-œci¹ florystyczn¹ na tym terenie jest, m.in. koz³ektrójlistkowy Valeriana tripteris, wystêpuj¹cy tutajjako endemiczny podgatunek V. t. heterophylla.

Ze zwierz¹t na uwagê zas³uguje bardzo rzadkiw Polsce motyl niepylak mnemozyna.

W granicach MPN odnotowano wystêpowanieok. 35 gatunków ssaków, ponad 135 gatunków pta-ków, w tym 106 lêgowych, 5 gatunków gadów, 5gatunków p³azów i 10 gatunków ryb. Wyró¿niaj¹c¹siê grupê zwierz¹t stanowi¹ gatunki puszczañskie,takie jak: niedŸwiedŸ brunatny, Ursus arctos, ryœLynx lynx, ¿bik Felis silvestris, wilk Canis lupus,a z ptaków orze³ przedni Aquila chrysaetos, orlikkrzykliwy Aquila pomarina, trzmielojad Pernis api-vorus, puszczyk uralski Strix uralensis, bocian czarnyCiconia nigra, dziêcio³ bia³ogrzbiety Dendrocoposleucotos, dziêcio³ trójpalczasty Picoides tridactylus.

Bogaty jest równie¿ œwiat p³azów i gadów, z sa-lamandr¹ plamist¹, kumakiem górskim, gniewoszemplamistym i wê¿em Eskulapa.

Ze zwierz¹t wystêpuj¹cych na terenie Magur-skiego Parku Narodowego 200 gatunków jest praw-nie chronionych.

Miêdzynarodowy Rezerwat Biosfery KarpatyWschodnie

Bieszczadzki Park Narodowy wraz z ParkiemKrajobrazowym Doliny Sanu i Ciœniañsko- Wetliñ-skim Parkiem Krajobrazowym wesz³y w sk³ad Miê-dzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty

Wschodnie” utworzonego w roku 1992 na pograni-czu polsko-s³owacko-ukraiñskim.

Rezerwaty biosfery to chronione tereny o ran-dze miêdzynarodowej, tworz¹ce œwiatowy systemobszarów chronionych. Ustanawiane s¹ one przezUNESCO w ramach programu Cz³owiek i Biosfera(MaB). Rezerwaty biosfery s¹ zak³adane w celuochrony reprezentatywnych fragmentów naturalnychbiomów, unikatowych zespo³ów roœlin i zwierz¹twraz z ich ostojami, przyk³adowych jednostek fi-zjograficznych i krajobrazowych bêd¹cych rezulta-tem tradycyjnego gospodarowania w harmoniiz przyrod¹, a tak¿e ekosystemów antropogenicznychi przekszta³conych, które mog¹ byæ w znacznej mie-rze przywrócone do stanu naturalnego.

Miêdzynarodowy Rezerwat Biosfery „Karpa-ty Wschodnie” jest jedynym w Europie obszaremchronionym, powsta³ym na pograniczu trzechpañstw.

Takie po³o¿enie pozwala na wzmo¿on¹ wy-mianê doœwiadczeñ i na realizacjê projektów ba-dawczych, do czego w szczególnoœci powo³ane s¹rezerwaty biosfery o znaczeniu miêdzynarodo-wym.

Nale¿y równie¿ pamiêtaæ, ¿e teren Bieszczadz-kiego Parku Narodowego i Parków Krajobrazowych:Ciœniañsko- Wetliñskiego i Doliny Sanu, jest miej-scem wystêpowania szeregu gatunków zwierz¹tchronionych, które swobodnie migruj¹ przez grani-ce pañstwowe. Ka¿da ze stron krajowych posiadaodmienne rozwi¹zania i doœwiadczenia w zakresiesprawowania ochrony przyrody. Instytucja rezerwa-tu biosfery wprawdzie nie wp³ywa bezpoœrednio nasystemy prawne pañstw, ale pozwala na podjêciepewnych wspólnych dzia³añ daj¹cych mo¿liwoœæprzeciwdzia³ania niekorzystnym zjawiskom.

3.2. Parki krajobrazowe

Park krajobrazowy zgodnie z art. 16 ustawyz dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, obej-muje obszar chroniony ze wzglêdu na wartoœci przy-rodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory kraj-obrazowe w celu zachowania, popularyzacji tychwartoœci w warunkach zrównowa¿onego rozwoju.Grunty rolne i leœne oraz inne nieruchomoœci znaj-duj¹ce siê w granicach parku krajobrazowego pozo-stawia siê w gospodarczym wykorzystaniu zgodniez zasadami zrównowa¿onego rozwoju. Przez zrów-nowa¿ony rozwój rozumie siê taki rozwój spo³ecz-no-gospodarczy, w którym nastêpuje proces integro-wania dzia³añ politycznych, gospodarczych i spo-³ecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczejoraz trwa³oœci podstawowych procesów przyrodni-


czych w celu zagwarantowania mo¿liwoœci zaspo-kajania podstawowych potrzeb poszczególnych spo-³ecznoœci lub obywateli zarówno wspó³czesnego po-kolenia, jak i przysz³ych pokoleñ. Na terenach par-ków krajobrazowych preferowany jest rozwój sze-roko pojmowanej turystyki, szczególnie kwalifiko-wanej. Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazo-we oraz stosunkowo niska emisja zanieczyszczeñsprzyjaj¹ rozwojowi rolnictwa ekologicznego, upra-wie zió³ i hodowli zwierz¹t.

Na terenie województwa podkarpackiego znajdu-je siê 10 parków krajobrazowych, które zajmuj¹ ³¹czniepowierzchniê 280 tys. ha i s¹ zlokalizowane na terenie34 gmin. Spoœród nich 6 po³o¿onych jest w ca³oœciw granicach województwa podkarpackiego, tj.:· Ciœniañsko-Wetliñski Park Krajobrazowy,· Park Krajobrazowy Doliny Sanu,· Park Krajobrazowy Gór S³onnych,· Jaœliski Park Krajobrazowy,· Czarnorzecko-Strzy¿owski Park Krajobrazowy,· Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego.

Pozosta³e parki po³o¿one s¹ w czêœci na tereniewojewództwa podkarpackiego i na terenie woje-wództwa lubelskiego, tj.:· Po³udnioworoztoczañski Park Krajobrazowy,· Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej,· Park Krajobrazowy Lasy Janowskie,oraz na terenie województwa podkarpackiego i wo-jewództwa ma³opolskiego, tj.:· Park Krajobrazowy Pasma Brzanki.

Ciœniañsko-Wetliñski Park Krajobrazowyzosta³ utworzony rozporz¹dzeniem Nr 17 Wojewo-dy Kroœnieñskiego z dnia 27 marca 1992 r. w spra-wie utworzenia Ciœniañsko-Wetliñskiego Parku Kra-jobrazowego i ma powierzchniê 51 013,75 ha.

Znajduje siê w obrêbie gmin: Cisna, Baligród,Komañcza, Solina i Zagórz. Funkcje jego otulinyspe³nia Wschodniobeskidzki Obszar ChronionegoKrajobrazu.

Park po³o¿ony jest na Pogórzu Karpackim,w zachodniej czêœci Bieszczadów. Od wschodu sty-ka siê z Bieszczadzkim Parkiem Narodowym i Par-kiem Krajobrazowym Doliny Sanu. Wchodzi w sk³adMiêdzynarodowego Rezerwatu Biosfery „KarpatyWschodnie”, utworzonego w 1992 r., pod auspicja-mi UNESCO.

Walory krajobrazowe parku zwi¹zane s¹ w du-¿ej mierze z malowniczymi prze³omami Solinkii Wetliny. Za jeden z najpiêkniejszych uchodzi prze-³om Wetliny ko³o Zawoja, gdzie utworzono rezer-wat krajobrazowy „Sine Wiry”.

Teren parku wykazuje du¿¹ lesistoœæ, siêgaj¹c¹88% powierzchni. G³ównym zbiorowiskiem leœnym

jest buczyna karpacka. Roœlinnoœæ ma uk³ad piêtro-wy. Wyró¿nia siê tutaj piêtro pogórza, regiel dolnyi po³oniny. Tereny najni¿sze zajmuj¹ lasy liœciastez dêbem, grabem, jod³¹ i lip¹, regiel dolny – lasyz bukiem, jod³¹ i jaworem. Na granicy regla dolne-go i po³onin wystêpuj¹ buczyny z domieszk¹ jawo-ru. Na terenie parku odnotowano obecnoœæ szereguroœlin chronionych, spoœród których na szczególn¹uwagê zas³uguj¹ jêzycznik zwyczajny, goŸdzik kos-maty, omieg górski, lilia z³otog³ów, skrzyp olbrzy-mi, wawrzynek wilcze³yko, storczyki. Teren parkucharakteryzuje siê równoczeœnie licznymi i bogaty-mi stanowiskami cisa pospolitego.

Faunê parku stanowi¹ jedne z najrzadszychw Polsce i w Europie zwierz¹t, jak: niedŸwiedŸ bru-natny, wilk, ryœ i ¿bik, orze³ przedni, orlik krzykliwyi puchacz. Nie brak tu równie¿ p³azów i gadów, spo-œród których warto wymieniæ: salamandrê plamist¹,traszkê górsk¹, traszkê karpack¹, kumaka górskiego,¿mijê zygzakowat¹, gniewosza plamistego.

Park Krajobrazowy Doliny Sanu zosta³ utwo-rzony rozporz¹dzeniem Nr 18 Wojewody Kroœnieñ-skiego z dnia 27 marca 1992 r. w sprawie utworze-nia Parku Krajobrazowego Doliny Sanu. Powierzch-nia parku wynosi 28 718 ha. W jego sk³ad wchodz¹grunty gmin: Czarna, Lutowiska, Solina. Funkcjêotuliny parku pe³ni Wschodniobeskidzki ObszarChronionego Krajobrazu.

Park po³o¿ony jest na Pogórzu Karpackim.W jego granicach znajduje siê grzbiet Otrytu, po-przecinany prze³omami dop³ywów Sanu i Czarnejoraz prze³omem doliny Sanu. Od po³udnia graniczyz Bieszczadzkim Parkiem Narodowym, z którymwchodzi w sk³ad Miêdzynarodowego RezerwatuBiosfery „Karpaty Wschodnie”.

Park w swoich granicach posiada wyj¹tkowyzestaw cech krajobrazu i wysok¹ ró¿norodnoœæ wa-lorów przyrodniczych, na które sk³adaj¹ siê, m.in.wyraŸnie wykszta³cony piêtrowy uk³ad roœlinnoœcioraz bogactwo gatunkowe roœlin i zwierz¹t. Terenparku zamieszkuje bowiem: niedŸwiedŸ brunatny,wilk, ryœ i ¿bik. Bogata jest równie¿ awifauna tegoterenu licz¹ca oko³o 130 gatunków. W grupie tej znaj-duj¹ siê takie gatunki, jak: orze³ przedni, orlik krzy-kliwy i bocian czarny, objête, tzw. ochron¹ strefow¹.Oczywiœcie nie brak tu p³azów i gadów. W grani-cach parku spotkaæ mo¿na: ¿mijê zygzakowat¹, sa-lamandrê plamist¹, traszkê karpack¹ i inne. Znajdu-je siê tutaj równie¿ najbogatsza w kraju populacjawê¿a Eskulapa.

Z roœlin chronionych, na terenie parku wystê-puj¹, m.in.: gatunki tojadów, bu³awnik wielkokwia-towy, wawrzynek wilcze³yko, listera jajowata, pió-ropusznik strusi i inne.


Park Krajobrazowy Gór S³onnych, o po-wierzchni 56 032 ha zosta³ utworzony rozporz¹dze-niem Nr 19 Wojewody Kroœnieñskiego z 27 marca1992 r. w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowe-go Gór S³onnych. Swoimi granicami obejmuje tere-ny gmin: Lesko, Olszanica, Sanok, Tarnawa Wo³o-ska i Ustrzyki Dolne.

Park po³o¿ony jest na Pogórzu Karpackim.W jego sk³ad wchodzi g³ówne pasmo Gór S³onnych,z najwy¿szym szczytem S³onnym (671 m n.p.m.),oraz grzbiet Chwaniów.

O atrakcyjnoœci tego terenu decyduj¹ szcze-gólne walory przyrodniczo-krajobrazowe wynika-j¹ce ze zró¿nicowania budowy geomorfologicznejpo³¹czonej z szat¹ roœlinn¹ oraz œwiatem zwierzê-cym. Teren parku poprzecinany jest gêst¹ sieci¹rzek i potoków, które czêsto wykszta³caj¹ prze³o-mowe odcinki swych dolin. Na terenie parku wi-doczny jest dwupiêtrowy uk³ad leœnych zbiorowiskroœlinnych. Rozleg³e p³aty tych zbiorowisk poprze-cinane s¹ ci¹gami dolin z ³¹kami i polami tworz¹cniepowtarzalne walory krajobrazowe. Cech¹ cha-rakterystyczn¹ tego parku jest wystêpowanie p³a-tów roœlinnoœci kserotermicznej na stromych zbo-czach doliny Sanu. W reglu dolnym dominuj¹ lasybukowe i bukowo-jod³owe.

Kolejnymi osobliwoœciami florystyczno-den-drologicznymi parku s¹ stanowiska olchy kosej ko³oBandrowa oraz drzewiaste formy cisa w rezerwacie„Cisy w Serednicy”. Z innych gatunków warto wy-mieniæ dziewiêæsi³ bez³odygowy, pióropusznika stru-siego, gatunki tojadów, œnie¿ycê wiosenn¹, œnie¿ycz-kê przebiœnieg, gatunki storczyków.

Ze zwierz¹t teren parku zamieszkuj¹, m.in.: nie-dŸwiedŸ brunatny, ryœ, wilk, ¿bik, orze³ przedni, or-lik krzykliwy, puchacz, puszczyk uralski.

Jaœliski Park Krajobrazowy utworzony zosta³rozporz¹dzeniem Nr 20 Wojewody Kroœnieñskiegoz dnia 27 marca 1992 r. w sprawie utworzenia Jaœli-skiego Parku Krajobrazowego. Jego powierzchniawynosi 25 288 ha i obejmuje grunty gmin: Dukla,Komañcza i Krempna.

Jaœliski Park Krajobrazowy utworzony zosta³w celu ochrony górnego dorzecza Jasio³ki i ŸródliskWis³oka. Park ten po³o¿ony jest w strefie przejœcio-wej miêdzy Karpatami Wschodnimi i Zachodnimi.RzeŸba terenu parku jest jednolita. Najwy¿sze szczy-ty tego obszaru to Kamieñ (863 m n.p.m.), Danawa(841 m n.p.m.) i Kanasiówka (823 m n.p.m.). Pra-wie 76% powierzchni parku stanowi¹ lasy o wyso-kim stopniu naturalnoœci zbiorowisk roœlinnych.Dominuj¹cym zbiorowiskiem roœlinnym jest buczy-na karpacka. S¹ to g³ównie drzewostany bukowe lubjod³owe z domieszk¹ jaworu i grabu.

Przyk³adowe gatunki roœlin chronionych, wy-stêpuj¹ce na terenie tego parku, to: k³okoczka po-³udniowa, cis pospolity, jêzycznik zwyczajny, pa-rzyd³o leœne, lulecznica kraiñska i inne.

NiedŸwiedŸ brunatny, ryœ, wilk, ¿bik, orze³przedni, orlik krzykliwy, puchacz, puszczyk uralskistanowi¹ tylko czêœæ ze znacznie liczniejszej grupygatunków chronionych zamieszkuj¹cych teren tegoparku.

Czarnorzecko-Strzy¿owski Park Krajobra-zowy utworzony zosta³ w 1993 r. rozporz¹dzeniamitrzech wojewodów: Rzeszowskiego, Kroœnieñskie-go i Tarnowskiego, zmienionymi rozporz¹dzeniemz 2004 r. Wojewody Podkarpackiego. Park ten zaj-muje powierzchniê 25 784 ha i jest zlokalizowanyw obrêbie gmin: Brzostek, Domaradz, Frysztak, Ja-sienica Rosielna, Korczyna, Niebylec, Strzy¿ów,Wielopole Skrzyñskie, Wiœniowa i Wojaszówka,a jego otulina o powierzchni 34 392 ha obejmujegminy: Brzostek, Brzozów, Domaradz, Frysztak,Haczów, Jasienica Rosielna, Korczyna, Niebylec,Strzy¿ów, Wielopole Skrzyñskie, Wiœniowa i Woja-szówka.

Park po³o¿ony jest w mezoregionie PogórzaStrzy¿owskiego i obejmuje po³udniow¹ czêœæ Pogó-rza Strzy¿owskiego i Dynowskiego oraz pó³nocnyfragment Do³ów Jasielsko-Sanockich. Rozci¹ga siêpasmem od Góry Klonowej, poprzez Górê Bardo,Czarnówkê a¿ do Suchej Góry Czarnorzek. RzeŸbaterenu jest urozmaicona, a sieæ rzek i potoków do-brze rozwiniêta. Interesuj¹cym elementem krajobrazujest prze³om Wis³oka, który tworzy tzw. BramêFrysztack¹, a tak¿e czêste wychodnie skalne pias-kowców uformowane przez erozjê w formie cieka-wych i malowniczych ostañców. S¹ one poddane podochronê w formie pomników przyrody i rezerwatówprzyrody, np. „Prz¹dki” i „Herby”. Walory krajo-brazowe tego rejonu wynikaj¹ z unikatowej budo-wy geologicznej, interesuj¹cej rzeŸby terenu, wy-stêpowania cennych zbiorowisk roœlinnych oraz bo-gatej fauny.

Cech¹ charakterystyczn¹ flory i fauny tego te-renu jest ich przejœciowy charakter polegaj¹cy naprzenikaniu siê wzajemnym elementów górskich i ni-¿owych. Z gatunków roœlin chronionych wystêpujetu, m.in.: podrzeñ ¿ebrowiec, bu³awnik wielkokwia-towy, bu³awnik mieczolistny, kuku³ka (storczyk) pla-mista, kuku³ka (storczyk) szerokolistna, listera jajo-wata, pióropusznik strusi, gnieŸnik leœny, storczyksamczy, podkolan zielonawy. W parku ¿yje ok. 140gatunków krêgowców chronionych i liczne gatunkirzadkie umieszczone w „Polskiej Czerwonej Ksiê-dze Zwierz¹t”, np. traszka karpacka, bocian czarny,orlik krzykliwy, puchacz, ¿o³na, wilk, wydra i ryœ.


Z bezkrêgowców spotyka siê chronionego chrz¹sz-cza jelonka rogacza, 26 gatunków biegaczy, 19 ga-tunków trzmieli i szereg rzadkich motyli podlega-j¹cych ochronie jak paŸ ¿eglarz, paŸ królowej i tê-czowiec.

Po³udnioworoztoczañski Park Krajobrazowyutworzony zosta³ uchwa³¹ Nr VII/40/89 Wojewódz-kiej Rady Narodowej w Przemyœlu z 13 lipca 1989r. w sprawie utworzenia Po³udnioworoztoczañskie-go Parku Krajobrazowego, zmienion¹ rozporz¹dze-niem Nr 11 Wojewody Przemyskiego z dnia 24kwietnia 1997 r. w sprawie utworzenia Zespo³u Par-ków Krajobrazowych z siedzib¹ w Przemyœlu. Parkten na terenie województwa podkarpackiego zajmujepowierzchniê 16 237 ha w obrêbie gminy Horyniecoraz miasta i gminy Narol. Pozosta³a czêœæ parkule¿y w województwie lubelskim na powierzchni4139 ha. Na terenie parku zajmuj¹cego najbardziejna wschód wysuniêt¹ czêœæ Roztocza Po³udniowe-go, przewa¿aj¹ formy pagórków, garbów i p³asko-wy¿ów. Tutaj te¿ s¹ najwy¿sze wzniesienia ca³egopolskiego Roztocza – Wielki Dzia³ (990 m n.p.m.),Kr¹g³y i D³ugi Goraj, Monastyrz, Kamienna Góra,£ysa Góra i in. Teren parku jest wa¿nym obszaremŸródliskowym, tu bior¹ swój pocz¹tek: Tanew, Rata,Brusienka, Œwidnica, So³okija, £ówcza i So³otwa.Na terenie parku znajduje siê miejscowoœæ uzdro-wiskowa Horyniec Zdrój. Najcenniejsze fragmentydrzewostanów i torfowisk, wystêpuj¹ce w granicachparku, zosta³y objête ochron¹ rezerwatow¹ (rezer-waty przyrody „So³okija” i „ Zród³a Tanwi”).

Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej zosta³utworzony uchwa³¹ Nr XXIV/175/88 WojewódzkiejRady Narodowej w Przemyœlu z 26 maja 1988 r.w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego Pusz-czy Solskiej, zmienion¹ rozporz¹dzeniem Nr 11Wojewody Przemyskiego z dnia 24 kwietnia 1997 r.w sprawie utworzenia Zespo³u Parków Krajobrazo-wych z siedzib¹ w Przemyœlu. Powierzchnia parkuw granicach województwa podkarpackiego i lubel-skiego wynosi ³¹cznie 28 980 ha, w tym 7675 haw województwie podkarpackim i 21 303 ha w wo-jewództwie lubelskim. Na terenie woj. podkarpac-kiego obejmuje czêœæ gminy Cieszanów oraz mia-sto i gminê Narol. Park le¿y na styku dwóch od-miennych jednostek fizjograficznych: Kotliny San-domierskiej i Roztocza, co dodaje temu obszarowiatrakcyjnoœci. Wody powierzchniowe ca³ego parkunale¿¹ do zlewni rzeki Tanew, która przep³ywa przezRoztocze tworz¹c szereg niewielkich wodospadów,zwanych tu „szumami” lub „szypotami”. Teren par-ku, na którym wystêpuje kompleks lasów bukowycho wysokim stopniu naturalnoœci zosta³ uznany za re-zerwat przyrody „Bukowy Las”.

Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiegoutworzony zosta³ rozporz¹dzeniem Nr 11 Wojewo-dy Przemyskiego z dnia 16 grudnia 1991 r. w spra-wie wprowadzenia ochrony terenów posiadaj¹cychwalory krajobrazowe przed ich niszczeniem b¹dŸutrat¹ tych walorów, zmienionym rozporz¹dzeniemNr 11 Wojewody Przemyskiego z dnia 24 kwietnia1997 r. w sprawie utworzenia Zespo³u Parków Kraj-obrazowych z siedzib¹ w Przemyœlu.

Powierzchnia parku wynosi 61 862 ha. Parkobejmuje czêœæ gmin: Bircza, Dubiecko, Dynów,Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, Przemyœl i miastoDynów. O du¿ych wartoœciach parku decyduje wy-stêpowanie unikatowej formy krawêdzi brzegu kar-packiego na odcinku sigmoidy przemyskiej, repre-zentuj¹cej niezale¿nie od wyj¹tkowoœci strukturygeologicznej, tak¿e wybitne walory krajobrazowe.Na terenie parku istnieje 8 rezerwatów przyrody, tj.:„Brzoza Czarna w Reczpolu”, „Krêpak”, „Prze³omHo³ubli”, „Reberce”, „Turnica”, „Broduszurki”,„Kalwaria Pac³awska” i „Kopystanka”, które zosta-³y utworzone w celu zachowania ze wzglêdów na-ukowych i dydaktycznych cennych stanowisk m.in.brzozy czarnej, starodrzewu lipowego i malowniczejdoliny Ho³ubli oraz fragmentu lasu jod³owego, pusz-czy bukowo-jod³owej, a tak¿e dobrze wykszta³co-nych zbiorowisk torfowiskowych.

Park Krajobrazowy Lasy Janowskie zosta³utworzony uchwa³¹ Wojewódzkiej Rady Narodowejw Tarnobrzegu Nr II/12/84 z 3 paŸdziernika 1984 r.,zmienion¹ w 2004 r. rozporz¹dzeniem WojewodyPodkarpackiego w granicach województwa podkar-packiego i rozporz¹dzeniem Wojewody Lubelskiegona terenie województwa lubelskiego. Powierzchniaparku wynosi 39 150 ha, a strefy ochronnej 60 500ha. Na terenie województwa podkarpackiego zajmu-je on powierzchniê 4055 ha i obejmuje gminy Pysz-nica, Zaklików, Radomyœl. Strefa otuliny o po-wierzchni 37 824 ha, na terenie województwa pod-karpackiego obejmuje gminy: Zaklików, Radomyœl,Pysznica, Jarocin, Ulanów, Harasiuki, Nisko.

Park ma du¿e znaczenie historyczne jako miej-sce walk o niepodleg³oœæ. Obecnie na terenie La-sów Janowskich znajduje siê wiele miejsc pamiêcinarodowej z czasów powstañ: listopadowego, stycz-niowego oraz z okresu II wojny œwiatowej.

Park jest po³o¿ony na terenie Niziny Sandomier-skiej, w œrodkowej czêœci piaszczystej Równiny Bi³-gorajskiej. Lasy Janowskie s¹ jednym z wiêkszychzwartych kompleksów leœnych w Polsce, stanowi¹czêœæ Puszczy Solskiej. Jest to teren p³aski, uroz-maicony wzniesieniami wydmowymi, lekko nachy-lony w kierunku po³udniowo-zachodnim. Zachowa³siê tu na znacznych powierzchniach unikatowy


w skali Europy krajobraz leœny z bogatymi ekosys-temami leœnymi, wodnymi i bagiennymi o du¿ymstopniu naturalnoœci i bogactwie gatunkowym.W drzewostanach dominuj¹ zbiorowiska borowe:bór œwie¿y, bór wilgotny i bór bagienny. Udzia³ so-sny w drzewostanach wynosi oko³o 90%. Lasy cha-rakteryzuje dobry stan zdrowotny. Najbardziej zró¿-nicowane s¹ zbiorowiska roœlinnoœci torfowiskoweji wodnej, zwi¹zane z bagnami i stawami.

Park Krajobrazowy Pasma Brzanki utworzo-ny rozporz¹dzeniem Nr 12 Wojewody Tarnowskie-go z dnia 16 listopada 1995 r. w sprawie utworzeniaParku Krajobrazowego Pasma Brzanki. Powierzch-nia parku wynosi 15 278 ha, w tym na terenie woje-wództwa podkarpackiego znajduje siê 3086,2 haw obrêbie gminy Jod³owa.

Park po³o¿ony jest na Pogórzu Ciê¿kowickim,w mikroregionie Pasmo Brzanki. Obejmuje rozci¹g-niête równole¿nikowo na d³ugoœci ok. 13 km pasmowzgórz o wysokoœci 450–562 m n.p.m. i ci¹gn¹cesiê od prze³omu rzeki Bia³ej, poprzez Górê Brzan-kê, Górê Liweck¹, a¿ do Góry Liwocz – do dolinyWis³oki. Grzbiet Brzanki-Liwocza cechuj¹ p³askiewierzchowiny oraz strome zbocza dolin z p³atamiosuwisk. Bierze tu pocz¹tek wiele potoków, którychdoliny w swych górnych odcinkach maj¹ charakterwciosowy, V-kszta³tny i s¹ g³êboko wciête w zbo-cza wzgórz. Ponad po³owê powierzchni parku zaj-muj¹ lasy. Dominuje tu ¿yzna buczyna karpacka orazbuczyna górska. W drzewostanie przewa¿a buk zwy-czajny z domieszk¹ jod³y pospolitej i jaworu.

Bezpoœredni nadzór nad funkcjonowaniem par-ków krajobrazowych sprawuj¹ cztery zarz¹dy ze-spo³ów parków krajobrazowych: Zarz¹d Zespo³uParków Krajobrazowych w Przemyœlu, Zarz¹d Ze-spo³u Karpackich Parków Krajobrazowych w Kro-œnie, Zarz¹d Zespo³u Parków Krajobrazowych Po-górza w Tarnowie, Zarz¹d Parku Krajobrazowego„Lasy Janowskie” w Janowie Lubelskim.

Wojewodzie Podkarpackiemu podleg³e s¹ dwazarz¹dy zespo³ów parków krajobrazowych:- Zarz¹d Zespo³u Parków Krajobrazowych w Prze-

myœlu, który sprawuje nadzór nad Parkiem Kraj-obrazowym Pogórza Przemyskiego, ParkiemKrajobrazowym Gór S³onnych oraz nad parka-mi: Po³udnioworoztoczañskim i Puszczy Solskiej,na czêœciach pozostaj¹cych w granicach woje-wództwa podkarpackiego,

- Zarz¹d Zespo³u Karpackich Parków Krajobrazo-wych w Kroœnie, który sprawuje nadzór nad funk-cjonowaniem Ciœniañsko-Wetliñskiego Parku Kra-jobrazowego, Parku Krajobrazowego Doliny Sanu,Jaœliskiego Parku Krajobrazowego oraz Czarno-rzecko-Strzy¿owskiego Parku Krajobrazowego.

3.3. Obszary chronionego krajobrazu

Obszar chronionego krajobrazu (OChK) zgod-nie z art. 23 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.o ochronie przyrody, obejmuje tereny chronione zewzglêdu na wyró¿niaj¹cy siê krajobraz, o zró¿nico-wanych ekosystemach, wartoœciowe ze wzglêdu namo¿liwoœæ zaspokajania potrzeb zwi¹zanych z tu-rystyk¹ i wypoczynkiem lub pe³nion¹ funkcj¹ kory-tarzy ekologicznych. Celem tworzenia obszarówchronionego krajobrazu mo¿e byæ w szczególnoœcizapewnienie powi¹zania terenów poddanych ochro-nie w system obszarów chronionych. Stworzone ko-rytarze ekologiczne maj¹ zapewniæ funkcjonowaniesystemu obszarów chronionych, gdy¿ tereny pomiê-dzy obszarami chronionymi, które s¹ niezabudowa-ne, umo¿liwiaj¹ migracjê roœlin i zwierz¹t. Krajo-wy system obszarów chronionych jest uk³adem prze-strzennym wzajemnie uzupe³niaj¹cych siê formochrony przyrody. W systemie tym mamy do czy-nienia z mo¿liwoœci¹ stopniowania re¿imu ochron-nego w zale¿noœci od potrzeb i funkcji, jak¹ maj¹pe³niæ okreœlone tereny. Tym samym obszar chro-nionego krajobrazu mo¿e pe³niæ funkcjê otuliny (lub³¹cznika) dla terenów objêtych bardziej restrykcyjn¹ochron¹ (park narodowy, rezerwat, park krajobra-zowy). Ma to szczególne znaczenie wobec zobowi¹-zañ wynikaj¹cych z prawa europejskiego – zw³asz-cza zaœ dla budowy i funkcjonowania systemu ob-szarów chronionych NATURA 2000. Z uwagi na to,¿e ustawa nie wymaga sporz¹dzenia dla obszarówchronionego krajobrazu planów ochrony oraz zmianw miejscowych planach zagospodarowania prze-strzennego, dla terenów tych podstawowym sposo-bem ustalania wymagañ dotycz¹cych sposobów ko-rzystania z obszaru jest akt go tworz¹cy, który wpro-wadza zakazy obowi¹zuj¹ce na tym terenie.

Na terenie województwa podkarpackiego istnie-je 17 obszarów chronionego krajobrazu o ³¹cznejpowierzchni oko³o 522 tys. ha.

Obszary Chronionego Krajobrazu na terenieby³ego województwa rzeszowskiego ustanowionezosta³y rozporz¹dzeniem Nr 35/92 Wojewody Rze-szowskiego z dnia 14 lipca 1992 r. S¹ to:

Mielecko-Kolbuszowsko-G³ogowski OChK,który zajmuje powierzchniê 50 512 ha. Na terenietego obszaru wystêpuje du¿a mozaikowoœæ œrodo-wisk od piaszczystych wydm do bagien, torfowiskoraz wód otwartych. Na terenie obszaru, w celu za-chowania naturalnych zbiorowisk roœlinnych daw-nej Puszczy Sandomierskiej, z licznie tu wystêpuj¹-cymi gatunkami roœlin rzadkich i chronionych orazochrony stanowisk lêgowych rzadkich gatunków or-nitofauny, zosta³ utworzony rezerwat „Zab³ocie”. Na


terenie tego obszaru istniej¹ jeszcze trzy rezerwaty:„Buczyna w Cyrance na P³askowy¿u Kolbuszow-skim”, „Pateraki” i „JaŸwiana Góra”, w których pod-dane ochronie s¹ ró¿nego typu zbiorowiska leœne.

Soko³owsko-Wilczowolski OChK o po-wierzchni 23 570 ha. Rosn¹ tu bory mieszane, frag-menty gr¹dów i buczyny karpackiej.

BrzóŸniañski OChK o powierzchni 11 800 ha.Dominuj¹ tu lasy liœciaste, gr¹dowe i mieszane oraz„reliktowe” stanowiska lasów bukowo-jod³owych.Najcenniejsze przyrodniczo tereny zosta³y poddanepod ochronê w formie rezerwatów przyrody podnazw¹ „Wydrze” i „Suchy £uk”. W pierwszymz nich, przedmiotem ochrony jest fragment drzewo-stanu z du¿ym udzia³em modrzewia polskiego orazstarodrzewu bukowego z wieloma gatunkami roœlingórskich w runie, a w drugim ekosystem torfowiskawysokiego z bogat¹ flor¹ i faun¹.

Kury³owski OChK o powierzchni 10 200 ha.Wystêpuj¹ tu bory mieszane œwie¿e i suche oraz frag-menty borów mieszanych i zubo¿a³ych gr¹dów oraz³êgi. Nielicznie wystêpuj¹ tu torfowiska niskie oraz³¹ki trzêœliwcowe i pastwiska. £¹ki œwie¿e z rajgrasemwystêpuj¹ wzd³u¿ dolin rzecznych. W rezerwacie„Brzyska Wola” poddany pod ochronê jest fragmentlasu, pozosta³oœæ dawnej Puszczy Sandomierskiej.

Zmys³owski OChK o powierzchni 5950 ha.Obszar ten obejmuje po³udniowo-wschodni¹ czêœæP³askowy¿u Kolbuszowskiego i fragment dolinyWis³oka. Istniej¹cy na terenie obszaru rezerwat„Zmys³ówka”, zosta³ utworzony w celu zachowa-nia lasu mieszanego oraz stanowiska modrzewiapolskiego.

Hy¿niañsko-GwoŸnicki OChK o powierzch-ni 24 620 ha. Zajmuje on po³udniowo-zachodni¹czêœæ Pogórza Dynowskiego. Rosn¹ tu gr¹dy i bu-czyna karpacka, a w dolinach rzecznych pozosta³o-œci lasów ³êgowych. W rezerwacie przyrody „Mój-ka”, znajduj¹cym siê na terenie tego obszaru, przed-miotem ochrony jest las bukowo-jod³owy i stano-wisko bobra europejskiego. Rezerwat „Wilcze” zo-sta³ utworzony ze wzglêdu na kompleks jedliny pod-górskiej ze znacznym udzia³em buka.

Strzy¿owsko-Sêdziszowski OChK o po-wierzchni 14 207 ha. Charakterystyczn¹ cech¹ tegoobszaru jest obecnoœæ pokrywy lessowej w jego pó³-nocnej czêœci oraz strefy przejœciowej do pokrywyz utworów fliszowych w po³udniowej czêœci. Spo-tyka siê tu wilgotne ³¹ki z ostro¿eniem oraz z raj-grasem wynios³ym. Kompleks leœny z licznym udzia-³em starodrzewia bukowego jest chroniony w rezer-wacie pn. „Wielki Las”.

Obszary te znajduj¹ siê na terenie gmin: Tu-szów Narodowy, Mielec, Przec³aw, Niwiska, Kol-

buszowa, Cmolas, Stary Dzikowiec, Ostrów, Sêdzi-szów, Iwierzyce, Wielopole Skrzyñskie, Strzy¿ów,Niebylec, Œwilcza, Boguchwa³a, Czudec, Tyczyn,B³a¿owa, Lubenia, Hy¿ne, £añcut, Chmielnik Rze-szowski, Markowa, G³ogów M³p., Rakszawa, Ka-mieñ, Soko³ów M³p., Rani¿ów, ¯o³ynia, Bia³obrze-gi, Grodzisko Dolne, Le¿ajsk, Nowa Sarzyna i Ku-ry³ówka.

Obszary Chronionego Krajobrazu na terenieby³ego województwa przemyskiego zosta³y utwo-rzone uchwa³¹ nr XX/148/87 Wojewódzkiej RadyNarodowej w Przemyœlu z dnia 25 czerwca 1987 r.w sprawie szczegó³owego zasiêgu granic oraz za-sad zagospodarowania obszarów chronionego kraj-obrazu na terenie województwa przemyskiego, zmie-nion¹ rozporz¹dzeniem Nr 24 Wojewody Przemy-skiego z dnia 5 czerwca 1998 r. w sprawie obsza-rów chronionego krajobrazu na terenie wojewódz-twa przemyskiego. S¹ to:

Roztoczañski OChK o powierzchni 31 574 hapo³o¿ony w gminach: Horyniec, Narol, Cieszanów,Lubaczów. Obszar ten cechuje wysoki stopieñ natu-ralnoœci krajobrazu oraz du¿a lesistoœæ (ok. 52%).

W rzeŸbie terenu charakterystyczne s¹ odosob-nione lesiste wzniesienia, pooddzielane od siebiemalowniczymi dolinami. Przepuszczalnoœæ wapien-nego pod³o¿a skalnego powoduje powstawanie tzw.zjawisk krasowych. Pod wp³ywem zakwaszonejprzez dwutlenek wêgla wody, ze ska³ wapiennychzostaje wymyty wêglan wapnia. Woda penetruj¹cska³y, dr¹¿y coraz to wiêksze szczeliny i prowadzido powstania labiryntu podziemnych korytarzy, jas-kiñ i kominów. Jednym z wa¿nych walorów przy-rodniczych jest wystêpowanie w okolicach Horyñ-ca leczniczych Ÿróde³ siarkowych i borowin. Na te-renie obszaru istniej¹ dwa rezerwaty przyrody „Mi-nok¹t” i „Jedlina”.

Przemysko-Dynowski OChK o powierzchni47 346 ha po³o¿ony w gminach: Bircza, Dubiecko,Dynów, Fredropol, Jawornik Polski, Krasiczyn,Krzywcza, Pruchnik, Przemyœl, Rokietnica, RoŸwie-nica, ¯urawica. Znaczn¹ powierzchniê obszaru po-rastaj¹ lasy liœciaste i mieszane o wysokim stopniunaturalnoœci. Na terenie tym zaznacza siê wyraŸnierusztowy uk³ad dolin rzecznych i lesistych grzbie-tów górskich, charakterystycznych dla KarpatWschodnich. Szczególnie piêkna jest dolina Sanui Wiaru. San na odcinku górzystym do Przemyœlameandruje wieloma zakolami tworz¹c liczne prze-³omy. Najcenniejsze obszary zosta³y objête ochron¹w formie rezerwatu przyrody pn. „Leoncina”.

Sieniawski OChK o powierzchni 52 408 hapo³o¿ony jest w gminach: Adamówka, Oleszyce,Sieniawa, Stary Dzików, Tryñcza, Wi¹zownica.


Obszar w swoich granicach zawiera du¿y komplekstzw. Lasów Sieniawskich, stanowi¹cych dawniejczêœæ Puszczy Solskiej. Na szczególn¹ uwagê za-s³uguje dolina Sanu, której znaczenie dla obszaruwydaje siê bardzo istotne. Osobliwoœci¹ przyrod-nicz¹ z okresu zlodowacenia krakowskiego jest je-ziorko polodowcowe znajduj¹ce siê w Kolonii Pol-skiej ko³o Cieplic. Najcenniejsze obszary drzewo-stanu mieszanego zosta³y objête ochron¹ w formierezerwatu przyrody pn. „Lupa”.

Rozporz¹dzeniem Nr 10 Wojewody Kroœnieñ-skiego z dnia 2 lipca 1998 r. w sprawie utworzeniaobszarów chronionego krajobrazu na terenie woje-wództwa kroœnieñskiego zosta³y wyznaczone nastê-puj¹ce obszary chronionego krajobrazu:

Wschodniobeskidzki OChK o powierzchni99 667 ha po³o¿ony na terenie gmin: Baligród, Brzo-zów, Czarna, Dydnia, Komañcza, Lesko, Lutowi-ska, Olszanica, Nozdrzec, Sanok, Solina, Zagórz,Ustrzyki Dolne. W granicach obszaru znajduj¹ siêdwa sztuczne jeziora: Soliñskie i Myczkowieckie.Malownicze tereny nad Jeziorem Myczkowieckimi rzek¹ San objêto ochron¹ w rezerwatach przyro-dy: „Nad Jeziorem Myczkowieckim”, „Prze³omSanu pod Grodziskiem”, „Gr¹d w Œredniej Wsi”. Naterenie gminy Solina znajduje siê miejscowoœæuzdrowiskowa Polañczyk Zdrój. Cenne pod wzglê-dem przyrodniczym i krajobrazowym tereny zosta-³y uznane za rezerwaty przyrody, np. w rezerwacie„Prze³om Os³awy pod Duszatynem” najpiêkniejszyprze³omowy fragment doliny rzeki Os³awy wrazz otaczaj¹cym go drzewostanem bukowo-jod³owym,a w rezerwacie „Olsza Kosa w Stê¿nicy” stanowi-sko olszy zielonej.

Czarnorzecki OChK o powierzchni 9489 hapo³o¿ony w gminach: Brzozów, Domaradz, Haczów,Jasienica Rosielna, Korczyna, Kroœcienko, Woja-szówka. Obszar jest jednoczeœnie otulin¹ Czarno-rzecko-Strzy¿owskiego Parku Krajobrazowego.Tutaj dla ochrony stanowisk cisa pospolitego usta-nowiono rezerwaty przyrody „Kretówki” i „Cisyw Malinówce”.

Obszar Chronionego Krajobrazu Beskidu Ni-skiego o powierzchni 81 962 ha po³o¿ony w gminach:Besko, Bukowsko, Dêbowiec, Dukla, Iwonicz Zdrój,Komañcza, Lipinki, Miejsce Piastowe, Nowy ¯mi-gród, Osiek Jasielski, Rymanów, Sanok, Zagórz, Za-rszyn. W granicach obszaru znajduj¹ siê jedne z naj-starszych w Polsce miejscowoœci uzdrowiskowych:Iwonicz Zdrój i Rymanów Zdrój. Na terenie obszaruistniej¹ rezerwaty przyrody „Rezerwat Tysi¹clecia naCergowej Górze”, „Bukowica”, „Igie³ki” i „Cisyw Nowej Wsi”. W dwóch ostatnich zosta³y poddanepod ochronê naturalne stanowiska cisa.

Na terenie województwa podkarpackiego znaj-duj¹ siê tak¿e obszary chronionego krajobrazu utwo-rzone rozporz¹dzeniem Nr 23/96 Wojewody Tarnow-skiego z dnia 28 sierpnia 1996 r. w sprawie wyzna-czenia obszarów chronionego krajobrazu wojewódz-twa tarnowskiego. S¹ to:

Przec³awski OChK o powierzchni 4734 ha le¿yw czêœci gmin: Radomyœ1 Wielki, Wadowice Gór-ne, ¯yraków. Czêœæ obszaru obejmuje MikroregionWysoczyzny Radgoszczañskiej. W jej sk³ad wchodz¹dwa wiêksze kompleksy leœne w rejonie Nagoszynai Wadowice Górne. Najwiêkszy udzia³ w tych lasachma zbiorowisko boru mieszanego, ponadto budujeje zespó³ boru wilgotnego, rzadziej œwie¿ego. W celuochrony naturalnych zbiorowisk roœlinnoœci torfo-wiskowej zosta³ utworzony rezerwat przyrody „Ba-gno Przec³awskie”.

Jastrz¹bsko-¯d¿arski OChK o powierzchni19 329 ha le¿y w czêœci gmin: Czarna, RadomyœlWielki, Wadowice Górne, yraków. Obszar obejmu-je fragment Wysoczyzny Radgoszczañskiej. Znaczn¹czêœæ obszaru pokrywaj¹ kompleksy leœne budowa-ne w pó³nocnej czêœci przez zespó³ gr¹du oraz so-snowo-dêbowego boru mieszanego, a w czêœci po-³udniowej przez bory œwie¿e. Do najcenniejszychzbiorowisk roœlinnych nale¿¹ torfowiska przejœcio-we i bory bagienne, chronione m.in. w rezerwacie„Torfy”. Osobliwoœci¹ florystyczn¹ jest stanowiskopióropusznika strusiego w Podlesiu Machowskim,chronione w rezerwacie „S³otwina”. Wysokie war-toœci przyrodnicze prezentuj¹ dwa stawy œródleœnew miejscowoœciach Lipiny i Machowa.

Obszar Chronionego Krajobrazu PogórzaCiê¿kowickiego o powierzchni 15 174 ha po³o¿onyna terenie gmin: Brzostek, Jod³owa, Pilzno. Obej-muje on teren Pogórza Ciê¿kowickiego po³o¿onymiêdzy dolinami Dunajca i Wis³oki. Obszar ten wy-ró¿nia siê znacznie zró¿nicowan¹ rzeŸb¹ terenu po-cz¹wszy od dolin rzek – Dunajca, Bia³ej i Wis³oki,po najwy¿sze wzniesienia Wa³u i Lubinki. Do naj-bardziej interesuj¹cych nale¿y pó³nocno-zachodniaczêœæ obszaru, w znacznym stopniu zalesiona. Do-minuj¹ tu ¿yzne lasy bukowe tworz¹ce podgórsk¹formê buczyny karpackiej oraz gr¹dy. Kompleksleœny okolic Dêborzyna stanowi cenny obiekt flo-rystyczny ze wzglêdu na wystêpowanie tu wielurzadkich roœlin, m.in. k³okoczki po³udniowej orazpióropusznika strusiego.

Obszar Chronionego Krajobrazu PogórzaStrzy¿owskiego o powierzchni 20 004 ha po³o¿onyjest w czêœci gmin Dêbica, Brzostek, Pilzno i w mie-œcie Dêbica. Charakteryzuje siê on bardzo du¿ymurozmaiceniem rzeŸby terenu, co decyduje o jegowysokich wartoœciach krajobrazowych. Oko³o 36%

242 OCHRONA PRZYRODYT

abel

a 9.

1. C

hara

kter

ysty

ka r

ezer

wat

ów p

rzyr

ody

(sta

n na

dzi

eñ 1

lipc

a 20

04 r

.)


Tab

ela

9.1.

Cha

rakt

erys

tyka

rez

erw

atów

prz

yrod

y (s

tan

na d

zieñ

1 l

ipca

200

4 r.

) –

c.d.


abel

a 9.

1. C

hara

kter

ysty

ka r

ezer

wat

ów p

rzyr

ody

(sta

n na

dzi

eñ 1

lip

ca 2

004

r.)

– c.

d.


Tab

ela

9.1.

Cha

rakt

erys

tyka

rez

erw

atów

prz

yrod

y (s

tan

na d

zieñ

1 l

ipca

200

4 r.

) –

c.d.


abel

a 9.

1. C

hara

kter

ysty

ka r

ezer

wat

ów p

rzyr

ody

(sta

n na

dzi

eñ 1

lip

ca 2

004

r.)

– c.

d.


Tab

ela

9.1.

Cha

rakt

erys

tyka

rez

erw

atów

prz

yrod

y (s

tan

na d

zieñ

1 l

ipca

200

4 r.

) –

c.d.


abel

a 9.

1. C

hara

kter

ysty

ka r

ezer

wat

ów p

rzyr

ody

(sta

n na

dzi

eñ 1

lip

ca 2

004

r.)

– c.

d.

Rod

zaje

rez

erw

atów

: - f

auni

styc

zne,

- f

lory

styc

zne,

- g

eolo

gicz

ne (p

rzyr

ody

nieoży

wio

nej),

- k

rajo

braz

owe,

- l

eśne

, - t

orfo

wis

kow

e.

*) K

lasy

fika

cja

zost

a³a

opra

cow

ana

prze

z pr

of. d

r ha

b. E

wê

Sym

onid

es w

kon

sulta

cji z

Dep

arta

men

tem

Och

rony

Prz

yrod

y M

OŒZ

NiL

, w o

parc

iu o

wst

êpny

pro

jekt

spor

z¹dz

ony

prze

z pr

of. d

ra h

ab. Z

ygm

unta

Den

isiu

ka (

MO

ŒZN

iL 1

997)

.


powierzchni obszaru stanowi¹ lasy. Przewa¿aj¹ zbio-rowiska siedlisk ¿yznych – g³ównie buczyny i gr¹-du. W pó³nocnej czêœci znajduj¹ siê p³aty murawkserotermicznych. Na terenie obszaru, w rezerwa-cie przyrody „Kamera”, chronione s¹ naturalne sku-piska k³okoczki po³udniowej oraz dobrze wykszta³-cone zbiorowiska ¿yznej buczyny karpackiej.

3.4. Rezerwaty przyrody

Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyro-dy, rezerwaty przyrody obejmuj¹ obszary zachowa-ne w stanie naturalnym lub ma³o zmienionym, eko-systemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak¿e sied-liska roœlin, siedliska zwierz¹t i siedliska grzybóworaz twory i sk³adniki przyrody nieo¿ywionej, wy-ró¿niaj¹ce siê szczególnymi wartoœciami przyrod-niczymi, naukowymi, kulturowymi lub waloramikrajobrazowymi.

Aktualnie na terenie województwa podkarpac-kiego uznano 93 rezerwaty przyrody, zajmuj¹ce³¹cznie 10 733,10 ha, co stanowi oko³o 0,6 % po-wierzchni ca³ego województwa. Œrednia powierzch-nia rezerwatu w województwie jest stosunkowo du¿ai wynosi oko³o 115 ha.

Rezerwaty Podkarpacia charakteryzuje du¿aró¿norodnoœæ biologiczna, zauwa¿alna na ka¿dympoziomie jej organizacji. Maj¹c na wzglêdzie rodzajerezerwatów, wystêpuj¹ tu 3 rezerwaty faunistyczne,26 florystycznych, 6 geologicznych, 12 krajobrazo-wych, 40 rezerwatów leœnych i 6 torfowiskowych.

W obiektach tych swoj¹ ostojê znajduj¹ licznegatunki chronionych i rzadkich roœlin, zwierz¹ti grzybów, obecne s¹ tu równie¿ chronione siedli-ska przyrodnicze. W zasiêgu rezerwatów wystêpuj¹gatunki maj¹ce jedyne naturalne stanowiska w Pol-sce (np. ró¿anecznik ¿ó³ty Rhododendron luteum– „Ko³acznia”), len austriacki Linum austriacum– „Jamy”); maj¹ce silnie ograniczony zasiêg w Pol-sce, na Podkarpaciu posiadaj¹ce naturalne, historycz-nie udokumentowane stanowiska (np. szachownicakostkowata Fritillaria meleagros – „Szachownicaw Kównikach” i „Szachownica kostkowata w Stub-nie”, wiœnia kar³owata Prunus fruticosa – „WinnaGóra”) oraz wiele innych gatunków rzadko wystê-puj¹cych we florze i faunie Polski. Chroniona jesttutaj m.in. przewa¿aj¹ca czêœæ wystêpuj¹cej na Pod-karpaciu populacji cisa pospolitego Taxus baccata,reprezentatywna czêœæ populacji modrzewia polskie-go Larix decidua subsp. polonica, k³okoczki po³u-dniowej Staphylea pinnata i jêzycznika zwyczajne-go Phyllitis scolopendrium, jedno z nielicznych naterenie województwa stanowisk lepnicy gajowej Si-lene nemoralis („Koziniec”) oraz wiele innych sta-

nowisk roœlin, w tym gatunków górskich i wschod-niokarpackich.

Substancjê przyrodnicz¹ rezerwatów stanowi¹równie¿ chronione siedliska przyrodnicze: opróczprzewa¿aj¹cej ¿yznej buczyny karpackiej Dentarioglandulosae-Fagetum wystêpuje m.in.: gr¹d subkon-tynentalny Tilio-Carpinetum, kwaœna buczyna gór-ska Luzulo luzuloidis-Fagetum, jaworzyna górskaz jêzycznikiem zwyczajnym Phyllitido-Aceretum, ³êgjesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum, nadrzeczna ol-szyna górska Alnetum incanae, a tak¿e ³êg jesiono-wo-wi¹zowy Ficario-Ulmetum minoris (rzadkie,dobrze zachowane stanowisko siedliska na Podkar-paciu – „Starzawa”) i œwietlista d¹browa Potentilloalbae-Quercetum (jedyne dot¹d stwierdzone stano-wisko siedliska w województwie – „Kamienne”).

Ekosystemy rezerwatowe tworz¹ g³ównie lasy,rzadziej ³¹ki o ró¿nym charakterze, torfowiska, eko-systemy wodne (rzeki, potoki, ma³e jeziora, Ÿród³ai Ÿródliska) oraz ekosystemy ods³oniêæ skalnych i in-nych elementów przyrody nieo¿ywionej, sporadycz-nie murawy i zaroœla kserotermiczne. Rezerwatychroni¹ malownicze, prze³omowe doliny rzek gór-skich (m.in. „Prze³om Os³awy pod Mokrem”, „Prze-³om Sanu pod Grodziskiem”, „Prze³om Os³awy podDuszatynem”, „Prze³om Jasio³ki”, „Krywe”, „SineWiry) oraz wyraŸnie zaznaczone w krajobrazieszczyty i pasma górskie, niejednokrotnie z obszara-mi Ÿródliskowymi rzek i potoków (m.in. „Bukowi-ca”, „ Zródliska Jasio³ki”, „Berdo”, „Rezerwat Ty-si¹clecia na Cergowej Górze”, „Góra Che³m”, „Ko-pystanka”, „Liwocz”). ZnaleŸæ mo¿na tu równie¿dobrze zachowane fragmenty lasów karpackich(m.in. „Chwaniów”, „Kamieñ nad Jaœliskami”, „Hul-skie im. Stefana Myczkowskiego”, „Polanki”, „Dyr-bek”), partie dawnej Puszczy Sandomierskiej (m.in.„Las Klasztorny”, „Bór”, „Pateraki”, „Zab³ocie”,„Buczyna w Cyrance na P³askowy¿u Kolbuszow-skim”) oraz Lasów Janowskich („£êka”). Rezerwa-ty chroni¹ równie¿ grupy ska³ piaskowcowych(„Prz¹dki”), interesuj¹ce wychodnie skalne („Her-by”, „Golesz”), jeziora powsta³e wskutek osuwisk(„Zwiez³o”, Jezioro Szmaragdowe w „Sinych Wi-rach”), a nawet rumowiska skalne („Go³oborze”).OdnaleŸæ mo¿na tu równie¿ liczn¹ grupê torfowisk(m.in. „Bagno Przec³awskie”, „Zakole”, „Torfy”,„ Zród³a Tanwi”).

W granice rezerwatów przyrody ujêto równie¿elementy powi¹zane z histori¹ cz³owieka: grodziskawczesnoœredniowieczne (£ysa Góra”, „Golesz”), po-zosta³oœci œredniowiecznych zamków („Golesz”,„Góra Sobieñ”), fortyfikacje obronne („Jamy”) orazmiejsca martyrologii narodu polskiego i ¿ydowskie-go („Bór”). Natrafiæ tu mo¿na równie¿ na œlady daw-


nych beskidzkich i bieszczadzkich wsi, wysiedlonychpodczas II wojny œwiatowej – najwiêksza z nich toJasiel („ Zródliska Jasio³ki), inne to Zawój („SineWiry”), Krywe i Tworylne („Krywe”). W obiekcie„Kalwaria Pac³awska” chroniony jest z kolei zespó³drewnianych i murowanych kaplic i kapliczek kal-waryjskich (tzw. dró¿ki kalwaryjskie), dla którychotaczaj¹ce, podgórskie lasy stanowi¹ o ich specy-ficznym uroku.

3.5. Pomniki przyrody

Pomniki przyrody s¹ indywidualn¹ form¹ ochro-ny przyrody. Mog¹ to byæ pojedyncze twory przy-rody ¿ywej i nieo¿ywionej lub ich skupiska o szcze-gólnej wartoœci przyrodniczej, naukowej, kulturo-wej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznacza-j¹ce siê wœród innych tworów, okaza³ych rozmia-rów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub ob-cych, Ÿród³a, wodospady, wywierzyska, ska³ki, jary,g³azy narzutowe oraz jaskinie. Wœród istniej¹cychna terenie województwa podkarpackiego pomnikówprzyrody dominuj¹ obiekty chroni¹ce przyrodê¿yw¹, ogó³em jest ich 1276, w tym 3342 drzewa.

Wiele z nich jest powa¿nie uszkodzonych, dla-tego Wojewoda Podkarpacki, przy znacznym zaan-ga¿owaniu œrodków Wojewódzkiego FunduszuOchrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej w Rze-szowie, prowadzi systematyczn¹ ich konserwacjê.

3.6. Inne formy ochrony przyrody

Ustawa o ochronie przyrody wprowadza kolej-ne formy ochrony przyrody. S¹ to: u¿ytki ekologicz-ne, stanowiska dokumentacyjne i zespo³y przyrod-niczo-krajobrazowe.

U¿ytkami ekologicznymi s¹ zas³uguj¹ce naochronê pozosta³oœci ekosystemów maj¹cych znacze-nie dla zachowania ró¿norodnoœci biologicznej – na-turalne zbiorniki wodne, œródpolne i œródleœne oczkawodne, kêpy drzew, bagna, torfowiska, wydmy, p³a-ty nieu¿ytkowanej roœlinnoœci, starorzecza, wychod-nie skalne, skarpy, kamieñce, siedliska przyrodniczeoraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunkówroœlin, zwierz¹t i grzybów, ich ostoje oraz miejscarozmna¿ania lub miejsca sezonowego przebywania.

Stanowiskami dokumentacyjnymi s¹ niewy-odrêbniaj¹ce siê na powierzchni lub mo¿liwe do wy-odrêbnienia, wa¿ne pod wzglêdem naukowym i dy-daktycznym, miejsca wystêpowania formacji geo-logicznych, nagromadzeñ skamienia³oœci lub two-rów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalnewraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowa-nych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych

i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymimog¹ byæ tak¿e miejsca wystêpowania kopalnychszcz¹tków roœlin lub zwierz¹t.

Zespo³y przyrodniczo-krajobrazowe to frag-menty krajobrazu naturalnego i kulturowego zas³u-guj¹ce na ochronê ze wzglêdu na ich walory wido-kowe lub estetyczne.

Do tej pory na terenie województwa podkar-packiego zosta³o powo³anych 157 u¿ytków ekolo-gicznych o ³¹cznej powierzchni 697 ha oraz 20 sta-nowisk dokumentacyjnych o powierzchni 16 ha.

4. Projekt Europejskiej Sieci Ekologicznej Natu-ra 2000 na terenie województwa podkarpackiego

Europejska Sieæ Ekologiczna Natura 2000 tosieæ obszarów chronionych na terenie Unii Europej-skiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochro-na cennych pod wzglêdem przyrodniczym i zagro-¿onych sk³adników ró¿norodnoœci biologicznej.

Mimo i¿ dyrektywy Unii Europejskiej (Dyrekty-wa Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich pta-ków, tzw. Ptasia i Dyrektywa Rady 92/43/EWG w spra-wie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fau-ny i flory, tzw. Siedliskowa), na podstawie których wy-znaczana jest Europejska Sieæ Ekologiczna Natura2000, funkcjonuj¹ w obiegu prawnym Wspólnoty odkilkunastu lat, to ¿adnemu z krajów dawnej Piêtnastkinie uda³o siê do chwili obecnej w pe³ni zrealizowaæpostanowieñ, jakie z nich wynikaj¹. Mimo tego Ko-misja Europejska wykazuje du¿e zdeterminowaniew sprawie wdro¿enia Sieci Natura 2000, co spowodo-wa³o na³o¿enie na niektóre kraje kar pieniê¿nych z obo-wi¹zkiem nadrobienia powsta³ych opóŸnieñ.

W sk³ad sieci Natura 2000 wchodz¹: · obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) – (Spe-

cial Protection Areas – SPA) wyznaczone na pod-stawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawieochrony dzikich ptaków, tzw. Ptasiej,

· specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) – (Spe-cial Areas of Conservation – SAC) wyznaczonena podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWGw sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych orazdzikiej fauny i flory, tzw. Siedliskowej, dla sie-dlisk przyrodniczych wymienionych w za³¹czni-ku I oraz gatunków roœlin i zwierz¹t wymienio-nych w za³¹czniku II do Dyrektywy.

Polska w ramach procesu integracji z Uni¹ Eu-ropejsk¹ zosta³a zobowi¹zana do wyznaczenia ob-szarów Natura 2000 na swoim terytorium do dniaakcesji do UE.

Do tej pory podjêto nastêpuj¹ce dzia³ania:1. Opracowanie Koncepcji Sieci Natura 2000 w Pol-sce (Phare 1996).


Projekt ten by³ realizowany w latach 2000–2001.W ramach tego projektu dokonano wstêpnej analizyobszarów chronionych pod k¹tem ich zgodnoœciz kryteriami obowi¹zuj¹cymi w programie Natura2000 oraz wytypowano obszary kwalifikuj¹ce siê dow³¹czenia do sieci z terenów le¿¹cych poza obsza-rami chronionymi, wyznaczonymi na podstawie usta-wy o ochronie przyrody. Obszary te szczegó³owoopisano zgodnie ze Standardowym Formularzem Da-nych. Ich wyznaczenie zosta³o przeprowadzone napodstawie istniej¹cych baz danych przestrzennych,takich jak CORINE Biotopes i CORINE Land Co-ver.2. Wdra¿anie Koncepcji Sieci NATURA 2000w Polsce.

Projekt ten rozpoczêto w roku 2001, a jegoI etap zakoñczono 30 kwietnia 2004 r.

· 2001–2003 r. – prace polega³y na weryfikacjiwstêpnie zaproponowanej listy obszarów, w gra-nicach których znajdowa³y siê siedliska przyrod-nicze oraz gatunki roœlin i zwierz¹t wymienionew obu dyrektywach. Analizy dokonywane by³yprzez zespo³y realizacyjne utworzone przy woje-wódzkich konserwatorach przyrody. W sk³ad tychzespo³ów wchodzili przedstawiciele: administra-cji samorz¹dowej, œrodowisk naukowych, orga-nizacji pozarz¹dowych i innych zainteresowanychjednostek (np. Lasów Pañstwowych, regionalnychzarz¹dów gospodarki wodnej). Prace mia³y na celuskorygowanie listy obszarów Natura 2000, przed-stawionych w Koncepcji Sieci, wskazanie tzw.korytarzy ekologicznych, ³¹cz¹cych g³ówne ob-szary sieci, wraz z wytycznymi do ich funkcjo-nowania. Ponadto, zosta³a przygotowana doku-

Tabela 9.2. Obszary proponowane do sieci NATURA 2000 w województwie podkarpackim. Zbiorczezestawienie Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków OSO(wg stanu na dzieñ 1 lipca 2004 r., informacje dotycz¹ce powierzchni na podstawie danych MinisterstwaŒrodowiska).


mentacja obszarów proponowanych do sieci NA-TURA 2000 wraz z materia³em kartograficznym.

· 2004 r. – Ministerstwo Œrodowiska, w wynikuuzgodnieñ miêdzyresortowych oraz konsultacjispo³ecznych, opracowa³o listê obszarów specjal-nej ochrony ptaków oraz listê proponowanych ob-szarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW) wy-magaj¹cych objêcia ich ochron¹ w formie spe-cjalnych obszarów ochrony siedlisk.

Na opracowanych listach znajdowa³y siê:· 72 obszary specjalnej ochrony ptaków o ³¹cznej

powierzchni 3312,8 tys. ha (w tym obszary l¹do-we 2433,4 tys. ha, co stanowi 7,8 % pow. kraju)

· 184 projektowane specjalne obszary ochrony sied-lisk o ³¹cznej powierzchni 1171,6 tys. ha, co sta-nowi 3,6 % pow. kraju.

Obie listy zosta³y przes³ane do Komisji Euro-pejskiej.

Obecnie w Ministerstwie Œrodowiska trwaj¹prace nad projektem rozporz¹dzenia w sprawie wy-znaczenia obszarów specjalnej ochrony ptaków.

Komisja Europejska, po zapoznaniu siê z pro-pozycj¹ Polski opracuje, w porozumieniu z rz¹demPolski, ostateczn¹ wersjê listy OZW. Nastêpnie Pol-ska w ci¹gu 6 lat wyznaczy te obszary w drodze roz-porz¹dzenia jako SOO.3. Projekt bliŸniaczy w ramach PHARE 2001.

Projekt ten zosta³ rozpoczêty w koñcu 2002roku. Realizowany jest w oparciu o wspó³pracê bliŸ-niacz¹ z Francj¹. W ramach projektu zostan¹ okre-œlone metody ochrony poszczególnych siedlisk i ga-tunków oraz opracowane wzorcowe plany ochronywybranych, pilota¿owych obszarów Natura 2000.

W ramach tego projektu przeprowadzono szkolenia(w tym wyjazdy do krajów UE) dla s³u¿b ochronyprzyrody w zakresie ochrony obszarów sieci Natura2000. Ponadto projekt zak³ada wprowadzenie dzia-³añ maj¹cych na celu informowanie spo³eczeñstwao znaczeniu Sieci Natura 2000. W tym celu bêd¹wydawane stosowne materia³y informacyjne i zosta-nie stworzona strona internetowa poœwiêcona sieciNatura 2000.

Przebieg prac zwi¹zanych z wyznaczeniem sieciNatura 2000 na terenie województwa podkarpac-kiego

Na proœbê Ministerstwa Œrodowiska oraz Na-rodowej Fundacji Ochrony Œrodowiska, której zle-cono opracowanie wstêpnej koncepcji sieci Natura2000, jak i póŸniejszej jej weryfikacji, w³¹czano siêw powy¿sze prace poprzez powo³anie i koordyno-wanie pracy Wojewódzkiego Zespo³u Realizacyjne-go (WZR).

W sk³ad tego zespo³u weszli specjaliœci z za-kresu fitosocjologii, botaniki, ornitolodzy, ichtiolo-dzy, przedstawiciele PGL Lasy Pañstwowe, przed-stawiciele organizacji spo³ecznych dzia³aj¹cych narzecz ochrony przyrody.

Celem dzia³alnoœci zespo³u by³a weryfikacjazaproponowanych obszarów Natura 2000 pod k¹-tem spe³niania wymagañ okreœlonych w dyrektywachdotycz¹cych wyznaczania ostoi tej sieci. Mimoznacznego zaanga¿owania cz³onków zespo³u, jegoefektywnoœæ dzia³ania nie by³a wielka, gdy¿ pracesprowadzono jedynie do weryfikacji zamieszczonychw standardowych formularzach danych. Nie prowa-

Tabela 9.2. Zbiorcze zestawienie Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk SOO(wg stanu na dzieñ 1 lipca 2004 r., informacje dotycz¹ce powierzchni na podstawie danych Ministerstwa Œrodowiska).


Mapa 9.1. System ochrony przyrody w województwie podkarpackim


dzono bezpoœrednich badañ terenowych z uwagi nakrótki okres weryfikacji wskazanych dokumentóworaz brak œrodków.

Na etapie prac WZR odrzucono propozycjêostoi pokrywaj¹cej siê z granicami Czarnorzecko--Strzy¿owskiego Parku Krajobrazowego. Tak opra-cowane materia³y przekazano do Narodowej Fun-dacji Ochrony Œrodowiska. Sta³y siê one podstaw¹dalszych prac planistycznych w ramach dzia³alno-œci tej jednostki.

Jako efekt tych prac w grudniu 2002 r. przeka-zano do uzgodnienia Wojewodzie Podkarpackiemupropozycjê obszarów Natura 2000 na terenie woje-wództwa podkarpackiego. W lutym 2003 r. odby³osiê regionalne seminarium z udzia³em G³ównegoKonserwatora Przyrody. W seminarium uczestniczyliparlamentarzyœci województwa podkarpackiego,przedstawiciele w³adz samorz¹dowych, organizacjispo³ecznych, podmiotów gospodarczych.

Na podstawie uzyskanych z dyskusji wnioskówWojewoda Podkarpacki skierowa³ do Ministra Œro-dowiska wyst¹pienie, w którym zasygnalizowa³ oba-wy samorz¹dów terytorialnych zwi¹zane z projektem.Jako podstawowy by³ wskazywany problem rozwojudzia³alnoœci gospodarczej na terenach objêtych pro-gramem Natura 2000 oraz problematyka zwi¹zanaz funkcjonowaniem PGL Lasy Pañstwowe.

Wojewoda Podkarpacki zaproponowa³ przy tymkolejne spotkanie bezpoœrednio z przedstawicielamijednostek samorz¹dów terytorialnych. Takie spotka-nie odby³o siê w kwietniu 2003 r. w Lesku.

Prowadzone bezpoœrednio, jak i w mediach dys-kusje nie rozwia³y obaw przedstawicieli samorz¹-dów terytorialnych. Obawy te zosta³y wyra¿onew przyjêtych przez rady gmin opiniach, sprzeciwia-j¹cych siê wdro¿eniu na ich terenach programu Na-tura 2000. Opinie takie przedstawi³y gminy: Cisna,Lutowiska, Czarna, Komañcza.

Równolegle z pracami planistycznymi prowa-dzone by³y prace legislacyjne, które doprowadzi³y

do przyjêcia nowej ustawy o ochronie przyrody– ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przy-rody (DzU Nr 92, poz. 880).

Ustawa ta wprowadza procedury zwi¹zanez tworzeniem na terenie naszego kraju EuropejskiejSieci Ekologicznej Natura 2000, okreœla zadania po-szczególnych organów w tym zakresie, definiujepodstawowe zasady zagospodarowania obszaróww³¹czonych do Sieci.

Aktualny projekt Europejskiej Sieci Ekologicz-nej Natura 2000 na terenie województwa pod-karpackiego

Jeszcze w po³owie 2003 r. planowana sieæ ob-szarów Natura 2000 w województwie podkarpackimobejmowa³a: 9 obszarów specjalnej ochrony OSOptaków o powierzchni blisko 374,5 tys. ha i 6 spe-cjalnych obszarów ochrony SOO siedlisk o po-wierzchni ponad 257 tys. ha, przy czym oba rodzajeostoi w du¿ej mierze pokrywa³y siê wzajemnie. Sta-nowi³o to oko³o 22 % powierzchni województwa.

Aktualna na dzieñ 1 lipca 2004 r. lista obsza-rów, przestawiona przez Ministerstwo Œrodowiska,zawiera: 4 obszary specjalnej ochrony OSO ptakówo powierzchni blisko 209,3 tys. ha i 2 specjalne ob-szary ochrony SOO siedlisk o powierzchni oko³o 125tys. ha.

Najwiêksza, licz¹ca oko³o 107 tys. ha ostoja– Bieszczady – wystêpuje zarówno jako obszarochrony ptaków, jak i siedlisk.

Obecna powierzchnia obszarów proponowanychdo ujêcia w granice sieci zmniejszy³a siê blisko o po-³owê i zajmuje 226958,4 ha, co stanowi 12,7 % po-wierzchni województwa.

* Materia³y dotycz¹ce Europejskiej Sieci Ekologicznej Natu-ra 2000 opracowano na podstawie danych MinisterstwaŒrodowiska.

Documents

STAN ŒRODOWISKA W WOJ. PODKARPACKIM W 2003 ROKU · zu. Do koñca roku 2003 w Polsce utworzono 23 parki narodowe. Ich powierzchnia stanowi oko³o l % po-wierzchni kraju. Stosunkowo