Styl romaski

Styl romaski ( tzw. romanizm) styl w sztuce redniowiecznej, dominowa mniej wicej w okresie XI XIII w., pocztkowo rozwija si gwnie we Woszech i Francji, nastpnie take w zachodniej czci Niemiec. Z czasem formy stylu romaskiego zaczy si pojawia take na Bliskim Wschodzie (nastpstwo czstych w tym okresie wypraw krzyowych). Powstajce w stylu romaskim budowle cechoway si prostot form, masywnoci - budynki czsto miay ksztat prostopadocianu lub walca. Podyktowane byo midzy innymi wzgldami obronnymi, to samo zreszt mona powiedzie o raczej nielicznych i niewielkich oknach w budowlach romaskich. Nawet kocioy speniay w tym czasie funkcje obronne mogy stanowi np. schronienie dla wiernych w trakcie najazdu wroga. Warto jeszcze doda, e budulcem, z ktrego korzystano w tym czasie by kamie, co decydowao o trwaoci budowli, zreszt wiele z nich przetrwao w cakiem dobrym stanie a do dzisiaj.

Kocioy romaskie budowano najczciej na rzucie prostokta, ich wntrze dzielono z reguy na trzy nawy za pomoc rzdu kolumn. Czsto stosowanym rozwizaniem byy sklepienia kolebkowe i krzyowe, ktre miay przede wszystkim polepsza akustyk wntrz, co byo szczeglnie wane w kocioach, gdzie odbyway si chralne piewy. Zazwyczaj uwaa si, e styl romaski w przeciwiestwie do gotyckiego pozbawiony by cakiem wszelakich zdobie. Nie jest to jednak cakowita prawda. Faktem jest, e budowle romaskie z zewntrz miay po prostu ksztat raczej gadkich masywnych bry, lecz w rodku, zwaszcza w kocioach stosowano liczne zdobienia. ciany pokryte byy paskorzebami, pojawiay si take motywy fauny i flory. Na posadzkach z pytek ceramicznych bd kamiennych ukadano rne wzory, bywao, e na cianach budowano freski tyczy si to zwaszcza kociow pielgrzymkowych.

W sklepieniach krzyowych po raz pierwszy w historii pojawiaj si ebra, biegnce po krawdzi przenikania kolebek. Z wydzielenia dwu kwadratw pola naw bocznych kocioa w stosunku do jednego kwadratu pola nawy gwnej wynikaa zmienno systemu podpr (czyli kolumn). Przysadziste trzony kolumn, na og gadkie i proste, zdobiono w okresie pniejszym ornamentyk geometryczn, plecionk lub spiralnym obkowaniem, ewentualnie - paskorzebami figuralnymi. Charakterystyczne dla stylu romaskiego gowice kolumn kostkowych wystpoway obok gowic kielichowych lub figuralnych. W budownictwie sakralnym jawi si rozwizania bazylikowe (wysoka nawa gwna i nisze nawy boczne), halowe (jednakowa wysoko naw), jednonawowe podune lub centralne (na planie koa, kwadratu lub krzya greckiego).

Sklepienie kolebkowe

Sklepienie krzyowe

Jeli chodzi o budownictwo wieckie z okresu romaskiego, to na uwag zasuguj monumentalne zamki redniowiecznych feudaw. Najwaniejsz czci by oczywicie masywny donon, w ktrym znajdoway si pomieszczenia mieszkalne oraz spiarnia. Zamek otacza oczywicie gruby mur obronny zwieczony najczciej blankami. Wok muru pyna fosa.

Styl romaski przejmuje wiele elementw charakterystycznych ze sztuki wczesnoredniowiecznej, jak np. geometryczn ornamentyk, plecionki, ozdobne motywy zwierzce. Pocztkowo (XI w.) rozwizania konstrukcyjne przewaay nad dbaoci o form. Dopiero dojrzay styl romaski (1-sza poowa XII w.) doprowadza do pewnej harmonii konstrukcji i formy. W tym okresie na ziemiach polskich budowano pocztkowo z drewna, a waniejsze obiekty z kamienia. Pod koniec XII w. na terenach ubogich w kamie wzrasta zainteresowanie ceg. Murowano z uyciem tustej zaprawy wapiennej, take - wapienno-glinowej i glinowej. Obok rzadkich i skromnych witray do okien wstawiano tafle gomek - maych zielonkawych krkw z grubego szka, oprawianych oowiem. We wntrzach mniej reprezentacyjnych otwory okienne przesaniano bonami zwierzcymi lub naoliwionym ptnem.

Okna romaskie: a) jednodzielne, b) biforium, c) triforium, d) rozeta

Dachy na ogl niezbyt strome, kryto dachwk, upkiem lub pytkami kamiennymi. Wyjtkowo stosowano blach oowian. W murach o znacznej gruboci zazwyczaj tylko lica wykonane byy z ciosw kamiennych lub z caej cegy; przestrze midzy-licow wypeniano kamieniem upanym lub gruzem ceglanym, zalanym zapraw wapienn.W miejscach, gdzie skupiay si siy skone sklepie - ciany usztywniano lizenami lub przyporami. Sklepienie kolebkowe wzmocniono gurtami (czyli kami, rozmieszczonymi w odstpach), opartymi na wspornikach lub sukach (czyli smukych i wskich kolumienkach przyciennych).

*gurty - pojawiy si w sklepieniu kolebkowym, jako tzw. ki jarzmowe, dzieliy kolebk napola sklepienne. Elementy architektoniczne:*gomki - niewielkie, najczciej okrge szybki

*lizeny - wzmocnienie ciany w miejscu skupiska si oddziaywujcych od strony sklepienia.

*suka - pionowy element o maym przekroju dostawiony do ciany lub filaru stosowany w budownictwie kocielnym.Rzeba romaska zostaa cakowicie podporzdkowana architekturze, nie odgrywaa samodzielnie adnej roli, czsto bya zwieczeniem kolumn, zdobiono ni rwnie kapitele, elementy wyposaenia wity (tj.: chrzcielnice, relikwiarze) i portale. Rzeb stosowano rwnie do ozdobienia tympanonw, czyli pkolistego zwieczenia portali. Tematyka rzeb bya przede wszystkim religijna, przedstawiaa najczciej Jezusa Chrystusa, Matk Bo, witych, czasami rwnie fundatorw kocioa.

Rzeby posiaday monumentalny charakter, byy pene powagi i dostojestwa. Silna sugestywno rzeby podkrelona jest przez niewaciwe proporcje np. stosunkowo due donie w porwnaniu z reszt ciaa. Pod koniec stylu romaskiego pojawiy si samodzielne rzeby Matki Boej z dziecitkiem oraz krzye z rnymi wyobraeniami Chrystusa. Do rzadkoci nalea krzy, z ktrego wychodziy kolce, jednak posiada on bardzo du symbolik, podobnie jak winogrona rzebione bd jako spadajca z ran Jezusa krew, bd samodzielnie, po to aby przypomnie czowiekowi symbolik krzewu winnego. Zdarzao si, e wykorzystywano w rzebie rwnie symbolik rolinn, zwierzc lub fantastyczn, jednak uchodzio to do rzadkoci. Sztuka redniowieczna zawiera w sobie ogromne bogactwo symboliki, poniewa jej odbiorcy byli prostymi, niewyksztaconymi ludmi, naleao wic pod im najprostszy przekaz. I tak np. stosowano symbolik barw, gdzie czerwie oznaczaa mio, namitno, grzech, za ziele odnow, modo, a nawet nieporzdek. Symbolika bya rwnie ukryta w liczbach przedstawianych dyskretnie na obrazie, miaa suy do pobonych rozmyla. Rzeba romaska wykonywana bya z kamienia, drewna, brzy, czasami koci soniowej. Wiele rzeb byo polichromowane. Rzeba wystpowaa jako element zdobniczy, dydaktyczne, symboliczny lub propagandowy.

Przykady polskiej rzeby, malarstwa i wyrobw artystycznych stylu romaskiegoPortal w Czerwisku,Pyta wilicka z lat okoo 1170-1180 z rytymi przedstawieniami figuralnymi, odkryta w 1959 roku,Drzwi Pockie wykonane w XII wieku w Magdeburgu, z przeznaczeniem dla katedry pockiej, wykonane w Moguncji na zamwienie biskupa pockiego Aleksandra Malonne,Drzwi Gnienieskie - to jeden z najwaniejszych zabytkw sztuki romaskiej w Europie. Odlane w brzie, zostay prawdopodobnie wykonane w Polsce w ostatniej wierci XII w,Posadzka w krypcie Kolegiaty wilickiej,Malowida cienne w Czerwisku.Przykady obce rzeby, malarstwa i wyrobw artystycznych stylu romaskiego:Sztuka iluminatorska np.: Ksiga z Kells (VIII wiek) arcydzieo sztuki iluminatorskiej iroszkodzkich skryptoriw klasztornych),Mozaika ilustrujca wypdzenie Adama i Ewy z raju, znajdujca si w bazylice w. Marka z Wenecji,Witra z opactwa Saint Denis (I poowa XII wieku),Anio i diabe z kapitelu kolumny z Vezelay,Malarstwo cienne w katedrze Canterbury,Miniatury Zwierciada Saskiego.

W malarstwie romaskim dominuje malarstwo cienne, ksikowe, (miniaturowe), tablicowe oraz witraownictwo. Malarze i rzebiarze przedstawiali wiat niewidzialny np.: pieko, niebo, raj lub anioy. Malowida zdobiy ciany redniowiecznych klasztorw i kociow, pojawio si te malowanie obrazw na deskach, ktre pniej zdobiy otarze. Odrbny rodzaj tworzy malarstwo iluminacyjne (zdobnictwo), ktre rozwija si w zwizku ze wzrostem liczby przepisywanych ksig. Znakomitym przykadem jest iluminacja ewangeliarza Emmeramskiego, znajdujcego si w katedrze na Wawelu.Dziea malarskie i rzebiarskie powstaway najczciej na zamwienia kocielne lub fundatorw wieckich.

Iluminacja ewangeliarza

KoniecWykonaa: Karina Kucik