Upload
serhat-ertan
View
233
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
1/93
2008-III
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
2/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III I
NDEKLER
1. GENEL DEERLENDRME 1
1.1.Enflasyon Gelimeleri 1
1.2. Enflasyon Grnm ve Para Politikas 3
1.3. Riskler 6
2. ULUSLARARASI EKONOMK GELMELER 9
2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas 9
2.2. Uluslararas Piyasalar 16
3. ENFLASYON GELMELER 27
3.1. Enflasyon 27
3.2. Beklentiler 37
4. ARZ ve TALEP GELMELER 43
4.1. Arz-Talep Dengesi 43
4.2. D Talep 48
4.3. Gc Maliyetleri 53
5. FNANSAL PYASALAR ve FNANSAL ARACILIK 59
5.1. Finansal Piyasalar 59
5.2. Finansal Araclk ve Krediler 64
6. KAMU MALYES 69
6.1. Bte Gelimeleri 70
6.2. Bor Stokundaki Gelimeler 74
7. ORTA VADEL NGRLER 79
7.1. Mevcut Durum, Ksa Vadeli Grnm ve Varsaymlar 79
7.2. Orta Vadeli Grnm 81
7.3. Riskler 84
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
3/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
II Enflasyon Raporu 2008-III
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
4/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 1
1.Genel Deerlendirme
1.1.Enflasyon Gelimeleri
2008 ylnn ikinci eyreinde gda, enerji ve dier emtia fiyatlarndaki
artlarn enflasyon zerinde oluturduu yukar ynl bask artarak devam
etmitir. Haziran ay itibaryla 10,61 dzeyinde gerekleen yllk enflasyonun
6,8 puan gda ve enerji fiyatlarnn dorudan etkilerinden kaynaklanmtr
(Grafik 1.1.1.).
Grafik 1.1.1. Yllk TFE Enflasyonuna Katk
0
2
4
6
8
10
12
01.0
7
02.0
7
03.0
7
04.0
7
05.0
7
06.0
7
07.0
7
08.0
7
09.0
7
10.0
7
11.0
7
12.0
7
01.0
8
02.0
8
03.0
8
04.0
8
05.0
8
06.0
8
ekirdek Mallar Hizmetler Gda ve Enerji* Ttn ve Altn**
*Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji.
** Ttn ve Altn: Alkolsz iecekler ve ttn rnleri ile altn.
Kaynak: TK, TCMB.
Bu dnemde, gda fiyatlarndaki gelimeler enflasyondaki d srecini
geciktiren ana unsur olmutur. Yln ilk yarsnda hava koullarnn getiimiz
yla kyasla daha olumlu seyretmesi ilenmemi gda fiyatlarndaki dzeltmeyi
de beraberinde getirmitir. Bununla birlikte, tarmsal retimde yaanankayplarn etkisinin srmesi ve emtia fiyatlarnn yksek seyrini devam
ettirmesi paralelinde ilenmi gda fiyatlar hzl artn srdrerek yln ilk alt
aynda yzde 14,2 orannda ykselmitir.
Yln ikinci eyreinde enflasyondaki d engelleyen bir dier ana
unsur enerji fiyatlarndaki gelimeler olmutur. Hzla artan petrol fiyatlar, yurt
ii akaryakt fiyatlarnda belirgin artlara neden olurken elektrik ve doalgaz
fiyatlar zerinde de bask oluturmutur.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
5/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
2 Enflasyon Raporu 2008-III
Arz ve talep koullarna ilikin aklanan veriler ise bir nceki Raporda
ifade edilen grnmle uyumlu gereklemitir. Uluslararas kredipiyasalarndaki sorunlarn yansmalar i talebi yavalatmaya devam ederken
d talep greli olarak gl seyretmitir. lk eyrekte zel tketim
harcamalarndaki yksek dzeyli yllk art oranna ramen mevsimsellikten
arndrlm veriler ekonomideki yavalamann devam ettiine iaret etmitir.
Bu erevede, kira ve dier hizmetlerin enflasyonundaki yavalama srmtr.
Bununla birlikte, gda fiyatlarndaki artlar lokanta hizmetlerini, petrol
fiyatlarndaki artlar ise ulatrma hizmetlerini olumsuz etkilemeye devam
etmi ve genel hizmet enflasyonunda snrl da olsa bir ykseli gzlenmitir.
Yln ikinci eyreinde temel enflasyon gstergelerindeki ykseli
srmtr. Bu gelime fiyatlama davranlarndaki genel bozulmadan ziyade
dviz kurunun etkilerinden kaynaklanan bir greli fiyat deiimini
yanstmaktadr. Yln ilk drt aynda gerek kresel gerekse yurt ii
belirsizliklere bal olarak Yeni Trk lirasnn (YTL) deer kaybetmesiyle,
Mart-Mays dneminde dviz kurundan fiyatlara gei etkisi enflasyon
zerinde belirleyici olmutur. Bununla beraber, son dnemde YTLnin yeniden
glenmesi ve talep koullarndaki sregelen zayflama bu etkiyi snrlam ve
Haziran aynda enflasyonun ana eiliminde yavalama iaretleri gzlenmitir.Mevcut durumda gda, enerji ve ttn rnlerini darda brakan I endeksinin
yllk art orannn yzde 6,4 dzeyinde olmas, enflasyonun yksek seyrinin
byk lde Merkez Bankasnn kontrol dndaki unsurlardan
kaynaklandn teyid etmektedir.
Uluslararas emtia fiyatlarndaki yksek oranl artlar, sadece lkemizde
deil, btn dnyada enflasyon zerinde bask oluturmaya devam etmektedir.
Grafik 1.1.2de grld gibi, enflasyon hedeflemesi uygulayan gelimekte
olan lkelerin biri hari hepsinde enflasyon hedefleri belirgin olarak almtr.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
6/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 3
Grafik 1.1.2. Gelimekte Olan lkelerde Hedef ve Enflasyon(2008 Mays tibaryla)
Kaynak: Merkez Bankalar, IFS, TK, TCMB.
1.2. Enflasyon Grnm ve Para Politikas
Yln ikinci eyreinde yllk enflasyonun ykselmeye devam etmesi
kresel finans piyasalarndaki sorunlarn srmesi ve yurt ii belirsizlik
alglamalarnn glenmesiyle enflasyon beklentilerindeki bozulma hzlanm
ve orta vadeli enflasyon beklentilerinde belirgin bir ykseli gzlenmitir.
Merkez Bankas, enflasyon beklentilerindeki bozulmay engellemek ve
fiyatlama davranlarna ilikin riskleri bertaraf etmek amacyla, getiimiz
ay boyunca parasal sklatrmaya giderek politika faizlerini toplamda 150 baz
puan artrmtr. Gerekletirilen parasal sklatrmann da katksyla Temmuz
aynda enflasyon beklentilerindeki bozulma durmutur.
ktisadi faaliyete ilikin gstergeler tketim ve yatrm talebindeki
yavalamann yln ikinci eyreinde de srdne iaret etmektedir. Para
politikasnn temkinli duruunun ve kresel kredi koullarndaki sklamann
nmzdeki dnemde yurt ii talebi snrlamaya devam edecei tahmin
edilmektedir. Bu erevede, orta vadede enflasyonun ana eiliminin d
ynnde olmas beklenmektedir.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Polonya
Slovakya
Meksika
srail
Peru
Kore
Brezilya
Macaristan
ekCumhuriyeti
Kolombiya
Romanya
ili
Trkiye
Filipinler
GneyAfrika
zlanda
KostaRika
Guatemala
Enflasyon Hedef Aral
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
7/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
4 Enflasyon Raporu 2008-III
Para politikasnn mevcut duruu enflasyondaki d desteklemektedir.
Yln ikinci eyreinde risk priminde ve enflasyon beklentilerindeki ykseliinetkisiyle piyasa faizlerindeki ykseli politika faizlerine kyasla daha belirgin
olmutur. Piyasa faizlerindeki bu ykseli i talebi snrlayarak enflasyondaki
de destek olsa da artan risk priminin fiyatlama davranlarna etkisi
dikkatle takip edilmektedir.
YTLnin yln ilk drt ayndaki belirgin deer kaybnn ardndan son iki
ay iinde yeniden glenme eilimi gstermesi, dviz kurunun fiyatlar
zerindeki etkisini snrlamaktadr. Nisan Enflasyon Raporunda yln ilk drt
aynda gzlenen dviz kuru hareketlerinin 2008 yl enflasyonu zerindekietkisinin 2 puana ulaaca tahmin edilmiti. Dviz kurundaki son gelimeler
sonucunda bu tahmin yzde 1,2 olarak aa ynl gncellenmitir. Sz konusu
gei etkisinin byk bir blmnn Mart-Mays dneminde gereklemi
olduu not edilmelidir.
Nisan Enflasyon Raporundaki baz senaryoda petrol fiyatlarnn 105
ABD dolar dzeyinde seyredecei varsaylmt. Ancak, geen sre zarfnda
uluslararas emtia piyasalarnda devam eden hzl fiyat artlar petrol
fiyatlarna ilikin varsaymn yukar ynl gncellenmesini gerekli klmtr.Gncelleme yaplrken Temmuz aynn ilk haftasna ilikin vadeli fiyatlarn
ortalamas referans alnm ve bu erevede petrol fiyatlarnn 140 ABD dolar
civarnda seyredecei varsaylmtr. Bu gncelleme, enflasyon tahminlerini
2008 yl sonu iin 1,8 puan yukar ekerken, 2009 yl sonu iin 0,6 puan
artrmtr.
Gda fiyat enflasyonuna ilikin varsaymlarmz 2008 ve 2009 yl iin
snrl oranda yukar ynl gncellenmitir. lenmemi gda fiyatlarnn olumlu
seyrine ramen, tarmsal emtia fiyatlarndaki artlara paralel olarak ilenmigda yllk fiyat art oranlarndaki yksek seyrin bir mddet daha devam
edecei ngrlmtr. Bu erevede, gda fiyat enflasyonu varsaym 2008
yl iin yzde 13ten yzde 14e, 2009 yl iin ise yzde 8den yzde 9a
ykseltilmitir. Bu deiiklik 2008 ve 2009 yl enflasyon tahminlerinin
yaklak 0,3 puan yukar ynl gncellenmesine neden olmutur. Gda fiyat
artlarnn zaman iinde kademeli olarak yavalayaca ve bu erevede 2010
yl sonunda yzde 7 olarak gerekleecei varsaylmtr.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
8/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 5
Bu varsaymlar dorultusunda gncellenen tahminlere gre, enflasyonun
2008 yl sonunda yzde 10,6 olarak gereklemesi beklenmektedir. 2008
ylnn sonlarna doru snrl bir parasal sklatrma olaca varsaym altnda
enflasyonun, yzde 70 olaslkla, 2009 yl sonunda yzde 5,9 ile yzde 9,3
arasnda (orta noktas 7,6), 2010 ylnn sonunda ise yzde 4 ile yzde 7,8
arasnda (orta noktas 5,9) gerekleecei tahmin edilmektedir. 2011 ylnn
ortalarnda ise enflasyonun yzde 5,4 dzeyine dmesi beklenmektedir (Grafik
1.2.1.). Gda d enflasyonun ise bu tahminlerin de altnda gereklemesi
beklenmektedir.
Grafik 1.2.1. Enflasyon ve kt A Tahminleri
*Enflasyonun tahmin aral iinde kalma olasl yzde 70tir.
Grafik 1.2.1 de gsterildii gibi, enflasyonun ksa vadede yksek
seviyelerini koruduktan sonra hedeflere doru ynelecei tahmin edilmektedir.
Gncellenen tahminlerimiz, nmzdeki yl iin yzde 7,5, 6,5 ve 5,5
dzeyinde belirlenmi olan hedeflerin, gda ve enerji fiyatlarna ilikin olduka
temkinli varsaymlar altnda dahi ulalabilir olduuna iaret etmektedir.
ktisadi birimlerin beklentilerini olutururken bu hedefleri esas almas, arzynl oklarn ekonomi zerindeki maliyetlerinin snrl kalmas asndan
nem tamaktadr.
Sonu olarak, iktisadi faaliyete ilikin veriler ngrlerimiz
dorultusunda gereklemesine ramen, gda ve petrol fiyatlarndaki artlar
nedeniyle enflasyon tahminleri yukar ynl gncellenmitir. Bu tahminlerin
ana mesaj, arz ynl oklarn ikincil etkilerini bertaraf etmek ve enflasyonda
istikrarl bir d salamak iin para politikasnn temkinli duruunun bir sre
daha devam etmesi gerektiidir.
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
2008-I
2008
-II
2008-
III
2008-
IV
2009-I
2009
-II
2009-
III
2009-
IV
2010-I
2010
-II
2010-
III
2010-
IV
2011-I
2011
-II
Yzde
Tahmin Aral* kt A
2008 iin Belirsizlik Aral Yl Sonu Enflasyon Hedefleri
Kontrol Ufku
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
9/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
6 Enflasyon Raporu 2008-III
Yukarda ifade edilen para politikas duruunun mevcut bilgiler dahilinde
oluturulduu ve dolaysyla Merkez Bankas tarafndan verilmi bir taahhtolarak alglanmamas gerektii tekrar vurgulanmaldr. Enflasyon grnmne
ilikin aklanacak her trl yeni veri ve haber bu duruun deitirilmesine
neden olabilecektir.
1.3. Riskler
Tahminler olduka temkinli varsaymlar altnda gncellendiinden, enerji
ve gda fiyatlarna ilikin aa ynl riskler en az yukar ynl riskler kadar
belirgindir. Petrol ve tarmsal emtia fiyatlarna ilikin belirsizliklerin devam
ettii bir dnemde para politikasnn ngrlebilirliini artrmak amacyla, gda
ve enerji fiyatlarnn baz senaryoya gre daha iyimser ve daha ktmser
seyrettii varsaymlara dayanarak oluturulan enflasyon ve para politikas
grnm Raporun son blmnde sunulmaktadr.
Ktmser senaryoda gda fiyat enflasyonunun 2008, 2009 ve 2010
yllarnda srasyla yzde 16, 12 ve 10 olarak gerekleecei; petrol fiyatlarnn
ise 2008 ylnn sonunda 180 ABD dolarna ktktan sonra sabit seyredecei
varsaylmaktadr. Bu senaryoya gre yaplan projeksiyonlar, yln kalan
dneminde ksa vadeli faizlerin kademeli olarak artrld varsaym altnda,
enflasyonun 2009 yl sonunda yzde 9,1, 2010 yl sonunda ise yzde 7
civarnda gerekleeceine iaret etmektedir.
yimser senaryoda ise gda fiyat enflasyonunun 2008, 2009 ve 2010
yllarnda srasyla yzde 12, 6 ve 4 olarak gerekleecei; petrol fiyatlarnn
ise 2008 ylnn sonunda 100 ABD dolarna indikten sonra sabit seyredecei
varsaylmaktadr. Bu senaryoya gre, ksa vadeli faizlerin bir mddet sabit
tutulduktan sonra kademeli olarak drld varsaym altnda, enflasyonun
2009 yl sonunda yzde 6,1 civarnda, 2010 ylnn sonunda ise yzde 4,9
dzeyinde gerekleecei tahmin edilmektedir.
zetle, nmzdeki dnemde yukar ynl riskler gerekletii taktirde,
para politikas enflasyon hedeflerinden sapmay en aza indirgemeyi
amalayacaktr. Gda ve enerji fiyatlarnn beklenenden daha olumlu gelimesi
halinde ise enflasyonun hedeflere daha abuk ulamas salanacaktr.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
10/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 7
Enflasyonda beklenen d eilimine ramen, bu dn hzna ilikin
belirsizlikler bulunmaktadr. Uzunca bir sredir devam eden arz ynl oklar
enflasyonun yksek seviyelerde seyretmesine neden olmakta ve geriye ynelik
fiyatlama davranlarnn yaygnlama riskini de beraberinde getirmektedir.
Mevcut talep koullar arz oklarnn fiyatlarn geneline yaylmasn snrlasa
da, enflasyonun d hz iktisadi birimlerin enflasyon hedeflerini ne lde
referans aldna bal olarak deiebilecektir. Dolaysyla Merkez Bankas,
nmzdeki dnem iin belirlenen yeni hedeflerin itibarnn glendirilmesi
konusuna odaklanmaya devam edecektir. Bu erevede genel fiyatlama
davranlarna ve enflasyonun ana eilimine ilikin gelimeler yakndan takip
edilecektir.
Kresel finans piyasalarndaki krlganlklar devam ederken kredi
koullarndaki sklama srmektedir. Bu gelimelerin kresel ekonomi
zerindeki etkisi henz netlemi deildir. Bunun yannda, emtia fiyatlarndaki
artlar kresel enflasyon zerinde bask oluturmaktadr. Btn bu gelimeler,
risk itahn azaltarak gelimekte olan lkelere olan sermaye akmn
yavalatmakta ve bu lkeleri piyasa alglamalarndaki deiimlere kar hassas
klmaktadr. Yurt ii belirsizlik alglamalarndaki art bu etkileri daha da
glendirmitir. Nitekim, 2008 y
l
n
n ilk yar
s
nda Trkiyenin risk priminingelimekte olan lkelerin ortalamasna kyasla daha hzl artt grlmektedir.
Merkez Bankas, piyasalardaki geici dalgalanmalara, enflasyondaki orta vadeli
d tehdit etmedii ve genel fiyatlama davranlarnda bozulma eilimini
belirginletirmedii srece sert tepki vermeyecektir.
Son olarak, orta vadeli tahminlerin, otomatik fiyatlama mekanizmalar
dnda, dolayl vergi art veya ynetilen/ynlendirilen fiyatlardan
kaynaklanabilecek nemli bir etki iermedii belirtilmelidir. Bir dier ifadeyle,
kamu btesinde s
k
lat
rma gerei domas
halinde, bu ihtiyac
n dolayl
vergiartlaryla deil ncelikle harcama ksc tedbirlerle karlanaca
varsaylmtr. Bu varsaymlardaki olas sapmalar enflasyon ve para
politikasnn grnmn de deitirebilecektir.
Fiyat istikrarna ulalabilmesi iin basiretli bir para politikas gereklidir
fakat bu tek bana yeterli deildir. Uygulanan maliye politikalar ve yapsal
reform sreci de en az para politikas kadar nem tamaktadr. Enflasyonun tek
haneli rakamlara inmesinde maliye politikalarnn katks byk olmutur.
Bundan sonra da fiyat istikrarna giden yolda maliye politikalarnn destei
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
11/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
8 Enflasyon Raporu 2008-III
nemli olacaktr. zellikle mevcut konjonktrde ekonomimizin dayanklln
korumas iin mali disiplin ve yapsal reformlarn devamll kritik nemtamaktadr. Bu erevede, Avrupa Birliine uyum ve yaknsama srecinin
devam etmesi ve programda ngrlen yapsal reformlarn hayata geirilmesi
konusundaki abalarn sreklilii nemini korumaktadr. zellikle, mali
disiplinin kalitesini artrmaya ve verimlilik artlarnn devamlln salamaya
ynelik yapsal reformlar konusundaki gelimeler gerek makroekonomik
istikrar gerekse fiyat istikrar asndan yakndan izlenmektedir.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
12/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 9
2. UluslararasEkonomikGelimeler
2.1. Ekonomik Performans ve Para Politikas
2007 ylnda yzde 2,2 orannda byyen ABD ekonomisi 2008 ylnn
ilk eyreinde nceki yln ayn dnemine gre yzde 2,5 orannda
bymtr. 2008 ylnn ilk eyreinde tketim harcamalar artnda belirgin
bir d gzlenirken yln kalan dneminde tketim harcamalarnda vergi
iadelerinin de etkisiyle geici de olsa bir rahatlama beklenmektedir. te
yandan, krlgan finansal yap, sk kredi koullar, artan enerji ve dier mal
fiyatlar ile konut sektrndeki daralma ve ktleen i gc piyasas koullargibi risk unsurlarnn byme zerinde bask yaratmaya devam edecei
ngrlmektedir. Nitekim, 2008 yl Ocak ay Enflasyon Raporunda, ABD
ekonomisinin 2008 ylnda yzde 2,0 orannda bymesinin ngrld
belirtilirken, Nisan ay itibaryla 2008 yl byme oran tahmini yzde 1,3e
gerilemitir. Sz konusu tahmin Temmuz 2008 itibaryla 1,5e ykselmitir.
Buna ek olarak 2009 ylna ilikin olarak da 1,5 orannda byme
ngrlmektedir. 2008 ylnda ikinci, nc ve son eyrekte srasyla, yllk
yzde 1,7, yzde 0,8 ve yzde 0,9 orannda byme beklenmektedir. ABD
ekonomisindeki bymenin ancak 2009 ylnn drdnc eyreinden itibarenyzde 2yi aaca tahmin edilmektedir (Tablo 2.1.1).
Tablo 2.1.1. Byme Oranlar(Yllk Yzde Deiim)
2008 2009
20072008
*
2009
*I II* III*
IV
*I* II*
III
*IV*
Dnya** 4,9 3,7 3,8 - - - - - -ABD*** 2,2 1,5 1,5 2,5 1,7 0,8 0,9 1,1 1,6 1,9 2,5Euro Blgesi*** 2,7 1,6 1,2 2,2 1,9 1,5 1,5 1,0 1,3 1,5 1,7
ngiltere*** 3,0 1,5 1,0 2,5 1,8 1,3 0,9 0,8 1,1 1,3 1,7Japonya*** 2,0 1,4 1,3 1,1 1,6 1,5 1,2 0,9 1,3 1,6 1,8in**** 11,9 9,3 9,5 10,6 - - - - - - -Almanya*** 2,5 2,2 1,2 2,6 2,2 1,7 1,7 0,6 1,2 1,6 1,8Fransa*** 1,9 1,6 1,3 2,2 1,9 1,5 1,5 1,3 1,4 1,6 1,8talya*** 1,6* 0,4 0,8 0,3 0,3 0,2 0,8 0,6 0,8 1,0 1,0*Tahmin.
Kaynak: ** IMF World Eonomic Outlook, *** Consensus Forecasts, ****Economic Intelligence Unit.
Enflasyon bekleyileri ve isizlik oran hzla artarken, reel kesim gven
endeksi (ISM) ve tketici gven endeksindeki zayf seyir srmtr (Grafik
2.1.1 ve Grafik 2.1.2).
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
13/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
10 Enflasyon Raporu 2008-III
Grafik 2.1.1. Amerikan Ekonomisi sizlik Oranlar veEnflasyon Bekleyileri
(Yzde)
Grafik 2.1.2. Michigan Tketici Gven Endeksi ve ISM Endeksi
0
1
2
3
4
5
6
0106
0506
0906
0107
0507
0907
0108
0508
4
4, 5
5
5, 5
61 2 -a y lk Enflasyon Bekleyi leri
sizl ik Oran (s a eksen)
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
10 0
0106
0506
0906
0107
0507
0907
0108
0508
44
46
48
50
52
54
56
58T ke t ic i G ve n E nde ks i
I S M E nde ks i ( s a eksen)
Kaynak: Bloomberg, Institute for Supply Management.. Kaynak: Bureau of Labor Statistics, University of Michigan.
ABD ekonomisi enflasyon verileri incelendiinde, son dnemde
enflasyon orannn byk lde kresel emtia fiyatlarndaki hzl ykseliin
etkisiyle artmaya devam ettii grlmektedir. Buna karlk, ayn dnemde, sz
konusu artn ekirdek enflasyon zerindeki yansmalar zayflayan i talebin
etkisiyle kstl kalmtr. Ancak, enerji ve gda fiyatlarnda sregelen ciddi
sramalar, gerek gerekleen enflasyon oran gerekse enflasyon bekleyileri
zerindeki yukar ynl basky artrmaktadr.
Bilindii zere, 2007 yl Austos aynda finansal piyasalarda balayanlikidite skkln takiben bata ABD Merkez Bankas (Fed), Avrupa Merkez
Bankas (ECB), Kanada Merkez Bankas (BoC) ve Japonya Merkez Bankas
(BoJ) olmak zere G-10 lkeleri merkez bankalar tarafndan ortaklaa alnan
nlemler kapsamnda gecelik piyasalara byk miktarda fon aktarlmtr.
Finansal piyasalardaki likidite skkln gidermeye ynelik alnan bir dier
nlem Fed tarafndan 2007 yl Aralk ayndan itibaren uygulamaya konulan ve
halen devam etmekte olan Vadeli hale Kolayl (Term Auction Facility-TAF)
programdr.
Buna ek olarak, 2008 yl Mart aynda byk zarar rakamlar aklayan
nemli bir finansal kurulu olan Bear Stearnsn olas iflasnn finansal
piyasalarda yarataca olumsuz etkileri nlemek amacyla Fed, ABD Hazine
Mtearl ve ABD Menkul Deerler Borsas Komisyonu (Securities
Exchange Commission-SEC) ile ortaklaa alnan kararla sz konusu kuruluun
baka bir yatrm bankas olan JP Morgan Chase tarafndan satn alnmas iin
zel fon salam ve bu erevede piyasa yapclarna finansman salanmasna
ynelik Piyasa Yapcs Kredi Kolayl (Primary Dealer Credit Facility-PDCF)
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
14/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 11
programn uygulamaya koymutur. Buna ek olarak, ayn dnemde finansal
piyasalarda oluan bozulmay gidermeye ynelik olarak Fed, Vadeli Menkul
Kymet Bor Verme Kolayl (Term Securities Lending Facility-TSLF)
programn uygulamaya balamtr. Ayrca, sz konusu dnemde Fed, ECB ve
svire Merkez Bankas (SNB) ile kurulmu olan dviz takas hattn geniletmi
ve Vadeli hale Kolayl ile piyasaya salanan likidite miktarnn artrlmasna
karar vermitir.
te yandan, alnan tm nlemlere ramen, finansal piyasalardaki
bozulmann srmesi zerine 2008 yl Mays ayndan itibaren Vadeli Menkul
Kymet Bor Verme Kolayl ve Vadeli hale Kolayl ile salanan likiditenin
artrlmasna, ek olarak ECB ve SNB ile kurulmu dviz takas hattnn daha da
geniletilmesine karar verilmitir. Ancak, son dnemde konut piyasasnda
faaliyet gsteren hkmete desteklenen Fannie Mae ve Freddie Mac gibi
kurulularn mali yapsna ilikin endieler nedeniyle finansal piyasalardaki
huzursuzluun srd gzlenmektedir. Bu nedenle, sz konusu kurulular Fed
tarafndan fonlanmas gndeme gelmitir.
Buna ek olarak, olumsuz finansal piyasa koullarnn, konut
piyasasndaki sorunlarn ve kredi skklnn ABD ekonomisindeki finansal
istikrar ve byme zerine yaratabilecei olumsuz etkileri hafifletmek amacyla
Fed, 2007 yl Eyll ayndan itibaren faiz indirimlerine balayarak toplamda
325 baz puanlk bir dizi indirimle, politika faiz oranlarn yzde 2 seviyesine
kadar drmtr. Bu dnemde ayrca, Piyasa Yapcs Kredi Kolayl
erevesinde kullandrlan kredilerde reeskont oranlarnn baz alnmas
sebebiyle, reeskont penceresinin daha etkin olarak kullanlmaya baland ve
reeskont oranlarnda da indirime gidildii grlmektedir (Grafik 2.1.3 ve
Grafik 2.1.4).
Grafik 2.1.3. Para Politikas Faiz Oranlar*(Yzde, Aylk Ortalama) Grafik 2.1.4. Enflasyon Oranlar(TFE, Yllk Yzde Deiim)
-0 ,5
0, 5
1, 5
2, 5
3, 5
4, 5
5, 5
0105
0605
1105
0406
0906
0207
0707
1207
0508
A B D A B Ja p on ya
-2,0
-1,0
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
0105
0605
1105
0406
0906
0207
0707
1207
0508
ABD AB Japonya Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
15/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
12 Enflasyon Raporu 2008-III
Piyasa likiditesini artrmaya ynelik alnan nlemlerle birlikte izlenen
gevek para politikasnn nmzdeki dnemde bymeyi olumlu yndeetkileyecei ve buna ek olarak mevcut koullarda bymeyi yavalatan
unsurlarn bir lde azalmakta olduu tahmin edilmekle beraber enflasyon ve
enflasyon bekleyileri zerindeki risklerin hzla artmakta olduu
gzlenmektedir.
ABD ekonomisindeki gl ihracat performans zayflayan i talebin
byme zerindeki olumsuz etkilerini bir lde de olsa azaltmakta ve gerek
ekonomik bymeye gerekse cari an azalmasna katk salamaktadr.
Ancak kresel ekonomik faaliyetlerin hz kesmesine bal olarak nmzdekidnemde bu olumlu etkinin azalabilecei endieleri n plana kmaktadr.
Euro blgesi 2008 ylnn ilk eyreinde yllk yzde 2,2 orannda
byme kaydetmitir. 2008 yl ilk eyreinde i talep artlar bymeye
nemli oranda katk salamtr. Sz konusu dnemde yatrmlarn Euro blgesi
bymesine katks pozitif olmutur. Kapasite kullanm oranlarnn yksek
seviyesini korumas ve finans d sektrlerin yksek krllk oranlar Euro
blgesi yatrmlarnn nmzdeki dnemde de bymeye katk salamaya
devam edeceine iaret etmektedir. Ayrca bu dnemde, zellikle ykselen piyasa ekonomileri kaynakl d talebin Euro blgesinin ihracatn olumlu
ynde etkiledii grlmektedir. Sz konusu ekonomilerin nmzdeki
dnemde de Euro blgesi ihracatna nemli lde katk yapmas
beklenmektedir. te yandan, ayn dnemde i talebin de canlln korumas
ithalatn artmasna yol am, bu sebeple, net ihracat bymeye kayda deer bir
katk salamamtr (Tablo 2.1.1).
Euro blgesi isizlik oran 2008 ylnda son 25 yln en dk seviyesine
gerilemitir (Grafik 2.1.5). Ancak, istihdamda grlen artlarn petrol ve gdaenflasyonunun reel gelirde yarataca erimeyi tam olarak gideremeyecei ve
tketimdeki art hznn gerileyecei ngrlmektedir. Buna ek olarak, Euro
blgesi imalat sanayi gven endeksinin (PMI) Haziran aynda 50 eik deerinin
altna inmesi, byme beklentilerinin pozitiften negatife dndn
gstermektedir. Ayrca, Euro blgesi endsti gven endeksi (ISM) 2008 ylnn
ilk yarsnda bymeye ilikin bozulan beklentileri destekler nitelikte aa
ynl hareket etmektedir (Grafik 2.1.6 ve Grafik 2.1.7).
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
16/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 13
Grafik 2.1.5. AB ve Euro Blgesinde sizlik Oran(Mevsimsellikten Arndrlm)
5
6
7
8
9
10
11
12
9301
9311
9409
9507
9605
9703
9801
9811
9909
0007
0105
0203
0301
0311
0409
0507
0605
0703
0801
AB 27
AB 15
Euro Blgesi 15
Kaynak: Eurostat..
Grafik 2.1.6. Euro Blgesi GSYH ve PMI Endeksi Grafik 2.1.7. ISM ve PMI Endeksi
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
2001-IV
2002-II
2002-IV
2003-II
2003-IV
2004-II
2004-IV
2005-II
2005-IV
2006-II
2006-IV
2007-II
2007-IV
45
50
55
60
65Euro blgesi GSYH(mevsimsellikten arndrlm,bir nceki eyree gre yzdedeiim)
PMI imalat sanayi endeksi(sa eksen)
40
45
50
55
60
65
1299
0600
1200
0601
1201
0602
1202
0603
1203
0604
1204
0605
1205
0606
1206
0607
1207
0608
PMI endeksiISM endeksi
Kaynak: Bloomberg, Eurostat. Kaynak: Bloomberg.
Euro blgesi Uyumlulatrlm Tketici Fiyat Endeksi (HICP)
enflasyonu 2008 yl Haziran aynda yzde 4,01
orannda gerekleerek tarihiyksek seviyeye ulamtr. Euro blgesi enflasyon oranndaki art zellikle
gda ve enerji fiyatlarndaki yksek arttan kaynaklanmaktadr. Gda ve enerji
fiyatlarnn nmzdeki dnemde artmaya devam etmesi olasl karsnda
gerek enflasyon bekleyilerinin bozulmas gerekse fiyatlama ve cret belirleme
srelerinin olumsuz etkilenmesi enflasyonist risk unsuru olarak ortaya
kmaktadr. Beklentiler HICP enflasyonunun 2008 ylnda fiyat istikrar iin
referans alnan yzde 2 seviyesinin zerinde gerekleecei, ancak 2009
1 Geici.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
17/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
14 Enflasyon Raporu 2008-III
ylndan itibaren kademeli olarak azalmaya balayaca ynndedir. Dier
taraftan, Euro blgesi enflasyon beklentileri iin gsterge niteliinde kabuledilen ayn itfa tarihli Fransa devlet tahvilleri ile Euro blgesi enflasyonuna
endeksli devlet tahvilleri getirileri arasndaki farkn artmaya devam etmesi, ksa
ve orta dnemde enflasyon beklentilerinin bozulduuna iaret etmektedir
(Grafik 2.1.4 ve Grafik 2.1.8).
Grafik 2.1.8. Euro Blgesi Beklenen Enflasyon*(Yzde)
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5
2,62,7
2,8
2,9
3,0
0107
0207
0307
0407
0507
0607
0707
0907
1007
1107
1207
0108
0208
0308
0508
0608
2012 itfa tarihli
2015 itfa tarirhli
* Fransa devlet tahvilleri ile Euro blgesi enflasyonuna endeksli devlet tahvilleri getirileri aras ndaki farkalnarak hesaplanmtr.Kaynak: Agence France Trsor.
3 Temmuz tarihli toplantsnda ECB Ynetim Konseyi Mays ay
itibaryla yzde 3,7ye ykselen HICP enflasyonunun ikincil etkilerini en aza
indirmek ve fiyat istikrar zerinde orta dnem iin artan yukar ynl riskleri
azaltmak iin politika faiz orann 25 baz puan artrarak yzde 4,25e
ykseltmitir. Bu kararn alnmasnda, ECB, enflasyonun fiyat istikrar
asndan yksek kabul edilecek seviyelerde olduuna vurgu yapmtr (Grafik
2.1.3).
2008 y
l
n
n ikinci ayl
k dneminde Japon irketlerinin yat
r
m beklentileri gerilemeye devam etmitir. BoJ tarafndan firmalarn i yapma
eilimlerini takip etmek amacyla ayda bir dzenlenen Tankan Anketi
verileri, byk imalat sanayi firmalarnn beklentilerinin giderek olumsuza
dnmekte olduunu gstermektedir. Sz konusu veriler, yksek petrol
fiyatlarnn 2008 ve 2009 yllarnda irket maliyetlerini artrmas yolu ile
yatrmlar azaltacan ve Japonya ekonomisindeki byme beklentilerini
aaya ekmeye devam edeceine iaret etmektedir. Ayrca, Japon Yeninin
ABD dolar karsnda deer kazanmasnn da bu srece destek verecei ve son
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
18/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 15
eyrektir azalan byme orannn 2008 yl genelinde yzde 1,0a kadar
gerileyecei tahmin edilmektedir (Grafik 2.1.9 ve Tablo 2.1.1).
Grafik 2.1.9. Tankan Anketi Yaynm Endeksi
0
5
10
15
20
25
30
2006-I
V
2007
-I
2007-
II
2007-I
II
2007-I
V
2008
-I
2008-
II
Kaynak: BoJ.
2008 yl Mays aynda, yllk tketici enflasyonu yzde 1,5 ile son on
yln en yksek seviyesinde gereklemesine ramen enerji ve gda d
fiyatlarn gerilemesi Japonya ekonomisinde talep ynl enflasyonist basklarn
snrl olduuna iaret etmektedir. Ekonomik bymenin yavalamasnn da
maliyet ynl enflasyonist basklar azaltaca ve bu erevede enflasyonun yl
sonunda yzde 1,1 olarak gerekleecei tahmin edilmektedir (Grafik 2.1.4).
BoJun 2008 yl Nisan aynda para politikas duruunu skdan duraana
geirdiini aklamasnn ardndan 2008 yl Haziran ay toplantsnda da
gecelik faiz oranlarn deitirmeyerek yzde 0,5 seviyesinde tutmutur (Grafik
2.1.3).
2008 ylnn ikinci aylk dneminde indeki en nemli gelime
hkmetin petrol fiyatlarna salad destein bir blmn kaldrarak petrol
rn fiyatlar
n
yzde 18e varan oranda art
rmas
ve elektrik fiyatlar
ndayzde 4,7 orannda arta gitmesi olmutur. Sz konusu uygulamann, benzin
fiyatlarn yzde 16 ile 25 orannda artraca dnlmekle beraber, ilgili mal
kaleminin tketici fiyat endeksindeki arlnn dk olmas nedeniyle benzin
fiyatlarndaki artn yllk enflasyona yansmasnn snrl olaca
dnlmektedir. retimde kullanlan enerjinin sadece yzde 12sinin ham
petrol olmasndan dolay maliyet ynl enflasyonist basknn da snrl olaca
tahmin edilmektedir. Buna karlk, sz konusu fiyat ayarlamalarnn firma
krlarn ve i talebi snrlamas ve bymeyi yavalatmas olasdr.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
19/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
16 Enflasyon Raporu 2008-III
2008 ylnn ilk aylk dnemi verileri in ekonomisinin yllk reel
yzde 10,6 orannda bydne iaret etmektedir. in merkez bankasnn sk para politikas uygulamasnn devam etmesinin i talepteki bymeyi
snrlamas ve kresel yavalamadan kaynaklanan net ihracattaki gerilemenin
2008 ve 2009 yllarnda byme oranlarn, srasyla yzde 9,8 ve 9,0
seviyelerine drmesi beklenmektedir.
Enflasyonda 2008 yl ubat aynda grlen yzde 8,8 orannda yllk
art sonrasnda gzlenen d eilimi Mays aynda da devam etmi ve fiyat
artlar yzde 7,7 seviyelerine kadar gerilemitir. Yln ikinci yarsnda gda
fiyatlarndaki dzeltme beklentisi ile birlikte bu dn devam etmesi ve ylsonunda enflasyonun yzde 6,5, 2009 yl sonunda da yzde 4,3 seviyesine
gerilemesi beklenmektedir.
2.2. Uluslararas Piyasalar
2.2.1. Finansal Piyasalar
Kresel mali piyasalarda konut kredileri kaynakl bozulmann yaratt
yaylma etkileri son dnemde daha da belirginlemitir. Sz konusu etkiler
kendini yksek riskli konut piyasalarnda balayan bozulmann daha az risklifinansal varlklara da yaylmas ve buna bal olarak finansal kurulularn ard
ardna akladklar zararlar olarak gstermektedir. zellikle ABDdeki yksek
riskli konut kredilerinden kaynaklanan sorunlara ilikin endielerin artmas ile
beraber bu tr kredilerle ilgili finansal aralar arlkl olarak portfynde
bulunduran mali kurulularn zararlar zellikle Temmuz aynda daha gl bir
ekilde aa kmaya balamtr. ABDnin konut piyasasnn temel yaptalar
olan ve lkedeki tm konut kredilerinin yaklak olarak yarsna garanti veren
hkmet destekli Fannie Mae ve Freddie Mac firmalarnn teminat olarak
alnan konutlarn fiyatlarnn dmesine paralel olarak mali yaplarnn
bozulmas son dnemde kresel mali sistemde istikrara ynelik endieleri
artrmtr. Ancak, Fed ve ABD Hazinesinin iyi ileyen bir mali sistemin en
nemli ncelikleri olduu ynnde vurgu yapmas ve sz konusu irketlerin
mali durumunun dzeltilmesi ynnde her trl adm atmaya hazrlkl olduu
aklamalar kresel mali piyasalardaki gerginlii azaltmtr.
Mart aynda dnyann en byk yatrm firmalarndan olan Bear
Sternsin yaad mali skntlar dolaysyla piyasalarda artan oynaklklar sz
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
20/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 17
konusu kurumun JPMorgana devredilmesi ile beraber azalm ve buna paralel
olarak risk itahnda art meydana gelmitir. Ancak son dnemlerde yukarda
sz edilen iki nemli kredi kuruluu dahil bankaclk ve yatrm kurulularnn
ard ardna akladklar zararlar ile birlikte, ABDde beklenen resesyonun
iddetine dair endieler, yatrmclarn ani tepkilerinin belirginlemesine yol
amtr. Bu durum zellikle risk itahnda yaanan gerilemelere paralel olarak
gelimekte olan lke mali piyasalarnda oynaklklarn yeniden ykselmesine
neden olmutur.
Grafik 2.2.1. VIX ve ITRAXX Crossover Endeksi* Grafik 2.2.2. Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi
0
5
10
15
20
25
30
35
01.0
3.2
006
01.0
7.2
006
01.1
1.2
006
01.0
3.2
007
01.0
7.2
007
01.1
1.2
007
01.0
3.2
008
01.0
7.2
008
150
250
350
450
550
650
750
850vix
itraxx crossover (sa eksen)
-6
-3
0
3
6
9
02.0
1.2
006
02.0
5.2
006
02.0
9.2
006
02.0
1.2
007
02.0
5.2
007
02.0
9.2
007
02.0
1.2
008
02.0
5.2
008
*VIX S&P500 hisseleri zerine yazlan opsiyonlardan elde edilen oynaklkendeksidir. Itraxx Crossover endeksi dk yatrm notuna sahip 45 irketin
kredi iflas takaslar kullanlarak oluturulmutur.Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Credit Suisse.
Credit Suisse Kresel Risk tah Endeksi (CSRA) eilim olarak risk
itahndaki belirgin d yanstrken, endeks zellikle son dnemde
yatrmclarn panik iinde olduunu gsteren blgeye yakn bir seyir
izlemektedir.2 te yandan VIX ve Itraxx Crossover3 endekslerinin 2007 yl
boyunca sergiledikleri art eilimleri, 2008 yl ikinci eyreinde tersine dnse
de zellikle 2008 yl Haziran ayndan itibaren tekrar ykselie gemi ve uzun
dnem ortalamalarnn zerinde seyir izlemeye devam etmitir (Grafik 2.2.1,
Grafik 2.2.2).
Gelimi lkelere ait tahvil piyasalar incelendiinde, ne kan unsur
ikinci eyrek boyunca art eiliminde olan ABD ve Euro blgesi uzun vadeli
tahvil getirilerinin 2008 yl Haziran aynn sonundan itibaren d eilimine
girmesidir. Euro blgesi bymesinin en nemli belirleyicisi olan Almanyada
2 Endeksin -3 deerinin altna dmesi yatrmclarn panik iinde olduunu gsterirken, 5 deerinin zeri ar iyimserlikblgesi olarak tanmlanmaktadr.3 Itraxx Crossover endeksi kapsad irketlerin yatrm notlarnn Trkiyeyi de iine alan gelimekte olan lkelerin yatrm
notlarna yakn olmas sebebiyle yatrmclarn gelimekte olan lkelere ynelik kresel risk alglamalarnn gstergesi olarakkullanlmaktadr.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
21/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
18 Enflasyon Raporu 2008-III
sinai retimin yllk bazda son iki aydr gerilemesi ve emlak krizinden yksek
oranlarda etkilenen spanya ve talyann yavalama eilimleri, yatrmclarngvenli aralara ilgisinin artmasna neden olmutur. Gelimekte olan lkeler
incelendiinde ise EMBI+ risk primi endeksinde 2008 yl ikinci eyreinde
d eilimi gzlenmitir. Ancak 2008 yl Haziran ay sonundan itibaren
azalan kresel risk itah ve artan belirsizlikler nedeniyle sz konusu endeks
hzla ykselme eilimine girmitir (Grafik 2.2.3).
Grafik 2.2.3. Devlet Tahvili Piyasalar Grafik 2.2.4. Hisse Senedi Piyasalar
3
4
5
6
01.01.2007
07.05.2007
10.09.2007
14.01.2008
05/23/2008
yzde
140
180
220
260
300
bazpuan
ABD
Euro
EMBI+ (sa eksen)
90
110
130
150
170
190
03.04.2006
03.10.2006
03.04.2007
03.10.2007
03.04.2008
MSCI - Dnya
MSCI - G7
MSCI - GO
Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg.
Hisse senedi piyasalarnda sregelen art eiliminin 2007 ylnn
drdnc eyrei itibaryla tersine dnm olduu gzlenmektedir. Morgan
Stanley Sermaye Endeksi (MSCI) G7 lkeleri alt endeksi, 14 Temmuz 2008
tarihi itibaryla, 2007 yl sonuna kyasla yzde 15,1 orannda gerilemitir. Ayn
dnemlerde MSCI Gelimekte Olan lkeler (GO) alt endeksi ise, ABD dolar
baznda, yzde 16,3 orannda azal sergilemitir. zellikle G7 lkeleri hisse
senedi piyasalarnda grlen gerilemenin en nemli belirleyicisinin finansal
irketlerin hisse deerlerinin d olduu grlmektedir (Grafik 2.2.4).
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
22/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 19
Grafik 2.2.5. ABD Varla Dayal Ticari Senet Piyasas Gelimeleri
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
05.04.06 05.12.06 05.08.07 05.04.08
700
900
1.100
1.300
milyarABDdolar
Getiri Dolamdaki Miktar (sa eksen)
yzde
Kaynak: Bloomberg, Fed.
ABDde firmalarn likidite ihtiyalarn karlamakta sklkla
bavurduklar Varla Dayal Ticari Senetlere (ABCP) olan ilgi, ABDde emlak
piyasasnda yaanan sorunlarn ardndan ticari senetlere esas olan varlklarn
deerlerine ilikin belirsizlikler nedeniyle azalm ve 2007 ylnn ikinci
yarsnda ihralarn nemli lde gerilemesine neden olmutur. Sz konusu
aralara olan ilginin gerilemesi firmalarn para piyasalarna ynelmelerine ve
bankalararas piyasalarda faizlerin sert hareketler sergilemesine neden
olmutur. 2007 yl sonunda 0,83 trilyon ABD dolar seviyesinde olan ABCP
stok miktar 2008 yl Temmuz aynn ilk haftas itibaryla 0,78 trilyon ABD
dolarna gerilemitir (Grafik 2.2.5).
Sanayilemi lkelere ait spot ve ileri vadeli szlemelerde oluan faiz
gelimeleri incelendiinde, ABD ve Euro blgesinde 2009 ylnn ilk eyrei ile
birlikte faiz art beklentisinin hakim olmaya balad dikkat ekmektedir.
ECBnin son toplantsnda faiz artrmnn ardndan nmzdeki seneye
ertelenen faiz art beklentisi, ABDde nmzdeki yln ikinci eyreine 50
baz puan olarak fiyatlanmtr (Tablo 2.2.1).
Tablo 2.2.1. Sanayilemi lkeler Faiz Gelimeleri* (3-aylk)2008
Futures
Spot Eyll Aralk Mart Haziran
ABD dolar 3,00 2,93 3,16 3,29 3,50
Euro 4,96 5,07 5,21 5,23 5,20* 3-ay vadeli szlemelerde 4 Temmuz tarihinde oluan getiriler kullanlm, ABD iin spotta Eurodollar faizleri, ileri vadeler iin iseCME Eurodollar futures szlemeleri, Euro blgesi iin spotta Euribor, ileri vadelerde ise LIFFE futures szlemeleri kullanlmtr.Kaynak. Bloomberg.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
23/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
20 Enflasyon Raporu 2008-III
Son dnemlerde yatrmclar tarafndan youn bir ekilde kullanlan
carry trade stratejisine ilikin gstergeler, sz konusu ilemlerde getiimizdnemde gerileme yaandna iaret etmektedir. Japon Yeni zerine yazlan
szlemelerde 1 Temmuz 2008 tarihi itibaryla, speklatif yatrmclar Japon
yenindeki short pozisyonlarn duraana ekerken svire frangndaki duraan
durumlarn son bir aylk dnemde de korumulardr (Grafik 2.2.6). Euro,
Japon Yeni ve svire frangna ilikin rtk oynaklk serilerinin 2007 ylnn
ikinci yarsnda gzlenen art eilimini 2008 ylnn ikinci eyreinde yerini
azala brakt grlmekte, ancak serilerin uzun dnem ortalamalarnn
zerinde seyrettii grlmektedir (Grafik 2.2.7). Bu durum carry trade
stratejisindeki riskli durumun grece azalmasna ramen halen devam ettiineiaret etmektedir.
Grafik 2.2.6. Yen ve svire Frang Net Short Pozisyonlar
(Speklatif Yatrmclar, Chicago Ticaret Borsas)
Grafik 2.2.7. Yen, svire Frang ve Euro ile ABD Dolar
Arasndaki rtk Oynaklklar
-100
-50
0
50
100
150
200
04.04.06 21.10.06 09.05.07 25.11.07 12.06.08
Net Short Japon Yeni
Net Short svire Frang
4
6
8
10
12
14
16
18
04.03.06 18.09.06 05.03.07 20.08.07 02.04.08
CHF
JPY
Euro
Kaynak: Bloomberg. Kaynak: Bloomberg.
2.2.2. Emtia Piyasalar
S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar Endeksi 2008 ylnn ikinci
eyreinde de ykseli eilimini devam ettirerek 2007 ylnn ayn dnemine
gre yzde 76,4, bir nceki eyree gre ise yaklak yzde 29 orannda
artmtr. Emtia fiyat endeksinde gzlenen yksek yllk art, temel olarak
enerji ve tarm alt endekslerindeki hzl ykselmeden kaynaklanmaktadr. Sz
konusu alt endekslerdeki yllk yzde art, srasyla yzde 95,6 ve yzde 65,4
olarak gereklemitir. Metal alt endeksi ise 2008 ylnn ikinci eyreinde
yllk olarak yzde 2,8 orannda bir d kaydetmitir (Grafik 2.2.8).
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
24/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 21
Grafik 2.2.8. S&P Goldman Sachs Emtia Fiyatlar Endeksleri
300
400
500
600
700
800
900
02.0
1.2
007
02.0
3.2
007
02.0
5.2
007
02.0
7.2
007
02.0
9.2
007
02.1
1.2
007
02.0
1.2
008
02.0
3.2
008
02.0
5.2
008
02.0
7.2
008
0
100
200
300
400
500
600Emtia Fiyatlar
Metal Fiyatlar
Enerji Fiyatlar (sa eksen)
Tarm Fiyatlar (sa eksen)
Kaynak: Goldman Sachs.
GSCI metaller alt endeksi iinde nemli bir role sahip olan alminyum ve
bakrn Londra Metal Borsasndaki (LME) fiyat gelimeleri incelendiinde,
2008 ylnn ikinci eyrei itibaryla yllk artlarn srasyla yzde 14,3 ve
yzde 12,6 dzeyinde gerekletii gzlenmektedir. Alminyum ve bakr
fiyatlarnn eyreklik bazdaki artlar, yllk artlarn gerisinde kalmtr
(Tablo 2.2.2).
Tablo 2.2.2. Londra Metal Borsas (LME) Gelimeleri*ABD Dolar / Ton Deer Deiim (Yzde)
2007-II 2008-I 2008-II 2008-III** 2008-II/2008-I 2008-II/2007-II 2008-III**/2008-II
Alminyum 2.725 2.990 3.114 3.306 4,1 14,3 6,2Bakr 7.560 8.390 8.510 8.280 1,4 12,6 -2,7* Tablo dnem sonu deerlerinden olumutur.** 14 Temmuz 2008 tarihi itibaryla.Kaynak: Bloomberg.
Alminyum ve bakr fiyatlarndaki artta gelimekte olan lkelerden
kaynaklanan talep canll belirleyici olmutur. nemli retici lkelerde
gzlenen enerji kesintileri de, retimde beklenmedik gelimelere yol aarak
fiyatlarn ykselmesine katkda bulunmutur. in kaynakl retim kesintilerinin
devam etmesi beklenirken, bu durum zellikle alminyum fiyatlarnn artmasiin uygun zemin hazrlamaktadr. Enerji girdisi daha yksek olan alminyum
retimindeki maliyet artlar da fiyatlar zerinde bask yaratan bir dier unsur
olmutur (Grafik 2.2.9).
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
25/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
22 Enflasyon Raporu 2008-III
Grafik 2.2.9. Uluslararas Bakr ve Alminyum Fiyatlar
2000
2200
2400
2600
2800
3000
3200
3400
03.0
7.2
006
03.0
9.2
006
03.1
1.2
006
03.0
1.2
007
03.0
3.2
007
03.0
5.2
007
03.0
7.2
007
03.0
9.2
007
03.1
1.2
007
03.0
1.2
008
03.0
3.2
008
03.0
5.2
008
03.0
7.2
008
4000
4500
5000
5500
6000
6500
7000
7500
8000
8500
9000AlminyumBakr (sa eksen)
Kaynak: Bloomberg.
Uluslararas ham petrol fiyatlarnda 2008 ylnn ubat ayndan itibaren
yeniden balayan art eilimi yln ikinci eyreinde de devam etmi, 15
Temmuz tarihi itibaryla ham petrol fiyat 143,2 ABD dolar/varil dzeyine
ulamtr (Grafik 2.2.10). Bu dzey, geen yln ayn gnne gre yzde 80,7
orannda bir arta iaret etmektedir. Uluslararas ham petrol fiyatlarnn yln
ikinci eyreindeki ykseliinde Nijeryada devam eden i kargaa ve Orta
Doudaki belirsizliklerin artmas, skoyadaki grev sonucunda arz
skntlarnn artaca beklentisi ve ABD dolarnda yaanan deer kayplar belirleyici olmutur. Bununla birlikte, gelimekte olan Asya lkelerinin i
piyasada petrol rnlerine uyguladklar sbvansiyon miktarn azaltmalar ve
Suudi Arabistann retim miktarn artrma karar, petrol fiyatlarnn daha fazla
artmasn engelleyen unsurlar olmutur.
Ham petrolde temel gstergeler incelenecek olursa, ncellikle talep
canllnn devam etmekte olduu dikkat ekmektedir. zellikle OECD yesi
olmayan lkelerdeki talep art, OECD lkelerindeki gerilemeyi aarken, sz
konusu lkelerin ayn
zamanda sbvansiyonlar
n youn birekilde kullan
ld
lkeler olmas, blge hkmetlerinin alm olduklar sbvansiyonlar azaltma
kararlarnn nemini artrmtr. zellikle inin, sekiz ay aradan sonra, i
piyasada petrol rnleri fiyatlarnda yzde 18lere varan oranda arta gitmesi,
petrol talebinin dmesi asndan olumlu bir gelime olarak ne kmtr.
Uluslararas Enerji Ajans (IEA), bu gelimeler nda, 2007 ylnda 1,1
milyon varil (mv)/gn olan talep artnn 2008 ylnda 0,8 mv/gn dzeyine
gerilemesini beklemektedir.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
26/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 23
retim tarafnda ise OPEC 2008 yl Mart ayndaki olaan toplantsnda
retim seviyesini 2008 yl Eyll ayndaki olaan toplantsna dek sabit tutma
karar almtr. Son fiyat gelimelerinin ardndan Suudi Arabistan retim
miktarn artrrken, Nijeryadaki kesintiler OPECin belirgin katk yapmasn
engellemitir. retim asndan ne kan en nemli unsur ise OPEC yesi
olmayan lkelerin retimlerinde gzlenen sorunlardr. Bata Rusya ve Meksika
olmak zere baz lkelerde gzlenen retim daralmalar, baz yatrm
kurulularnn 2008 senesinde OPEC yesi olmayan lkelerdeki retim
miktarnn 2007 yl seviyesinde kalacan tahmin etmesine neden olmu ve
sz konusu gelimelerin stok seviyelerinde gerilemeyi beraberinde getirecei
dncesiyle fiyatlar zerinde bask
yaratm
t
r.
Ham petrol fiyatlarnn yakn dnemde izleyecei seyrin belirlenmesinde,
bata ran-srail gerginlii ve Nijeryadaki saldrlar olmak zere jeopolitik
sorunlarn ortadan kalkmas en nemli unsur olarak ne karken, inde
kmr retimindeki daralmadan kaynaklanan enerji skntlarnn giderilmesi ve
gelimekte olan Asya lkelerinde tketicilerin artan fiyatlara verecei tepki
dier nemli unsurlar arasnda almaktadr. Yln sonlarna doru OPEC yesi
olmayan lkeler kaynakl retim art k aylar ncesinde byk nem arz
etmektedir. Dier yandan, jeopolitik belirsizliklerin devam
ve gemi y
llardayaananlara benzer kasrga kaynakl retim kesintileri arz belirsizliklerinin
youn olduu dnemde ani fiyat sramalarn beraberinde getirebilecektir.
Grafik 2.2.10. Ham Petrol (Brent) ve Altn Fiyatlar(ABD dolar/Varil, ABD dolar/Troy ons )
50
70
90
110
130
150
02.0
1.2
007
02.0
3.2
007
02.0
5.2
007
02.0
7.2
007
02.0
9.2
007
02.1
1.2
007
02.0
1.2
008
02.0
3.2
008
02.0
5.2
008
02.0
7.2
008
600
700
800
900
1000
1100
Ham Petrol
Altn (sa eksen)
Kaynak: Bloomberg.
Gelimi lkelerin mali piyasalarnda yaanan alkantlar, enflasyonun
kresel lekte art eilimine girmesi ve gelimekte olan lkelerin fiziki altn
talebindeki ykseli, altn fiyatlarnn 14 Mart 2008 tarihinde 1.003 ABD
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
27/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
24 Enflasyon Raporu 2008-III
dolar/Troy ons ile tarihi zirve deerine kmasna neden olmutur. Bununla
birlikte, IMFnin altn satna gideceini aklamas, Fedin de benzer birpolitika izleyebileceine ilikin sylentiler altn fiyatlarnn bu tarihten itibaren
dmesine yol amtr. Altn fiyatlar, 15 Temmuz 2008 tarihi itibaryla geen
yln ayn gnne gre yzde 46,6 orannda artarak 974,8 ABD dolar/Troy ons
deerinde ilem grmtr (Grafik 2.2.10).
Son bir yllk dnemde enflasyonun global lekte ykselmesine neden
olan en nemli etkenlerden biri de uluslararas piyasalarda gda fiyatlarnda
gzlenen hzl artlardr. S&P Goldman Sachs endeksi iinde yzde 11 paya
sahip olan Tarmsal Hammadde Fiyatlar Alt Endeksinin iinde msr vebuday yzde 6,8 ile en nemli bileen konumundadr. 14 Temmuz 2008 tarihi
itibaryla S&P Goldman Sachs buday alt endeksi yzde 33,6 orannda, msr
alt endeksi ise yzde 87,1 orannda yllk artlar sergilemitir. Kurakla bal
rekolte kayplar ile msr ve budayn alternatif yakt retiminde kullanlmas
sz konusu tarmsal rnlerin fiyatlarndaki artn temel kaynan
oluturmutur. Bununla birlikte, buday fiyatlarnda yln ikinci yarsnda
gereklemesi beklenen rekolte artnn etkisiyle 14 Temmuz 2008 itibaryla
yln ilk eyreine gre yzde 11,9 orannda bir d gzlenmitir. Msrda ise
stok gerilemelerine bal olarak ayn dnemde yzde 17 orannda bir artgereklemitir. ABDde msrn etanol retiminde kullanlmas ve etanol
retiminin hzl artmas, nmzdeki dnemde msr fiyatlarndaki artn kalc
olabileceine iaret etmektedir. Budayda ise, rekoltedeki art beklentisine
bal olarak fiyat artlarnn srmesi daha az olas grnmektedir (Grafik
2.2.11).
Grafik 2.2.11. S&P Goldman Sachs Buday ve Msr Alt Endeksleri(2005 Ocak=100)
100
150
200
250
300
350
400
450
03.07.2006
03.09.2006
03.11.2006
03.01.2007
03.03.2007
03.05.2007
03.07.2007
03.09.2007
03.11.2007
03.01.2008
03.03.2008
03.05.2008
03.07.2008
Buday Msr
Kaynak: Bloomberg.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
28/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 25
KUTU 2.1. KRESEL ENFLASYON GELMELER VE PARA POLTKASI TEPKLERTrkiye ekonomisinde 2006 ylndan bu yana enerji ve g da fiyatlarnda gerekleen yksek oranl artlar enflasyondaki
d srecini geciktirmektedir. Uluslararas veriler beklentilerin zerinde artan enerji ve gda fiyatlarnn, Trkiyeye zg
bir sorun olmadn ve kresel lekte fiyat istikrarn tehdit eder dzeye ulatn gstermektedir (Grafik 1 ve Grafik 2).1Dier taraftan, gelimekte olan lkelerin ekirdek enflasyonlarnda gzlenen artlar da dikkat ekmektedir (Grafik 3). Bu
kutuda, artan enflasyon oranlarna karsnda merkez bankalarnn politikalarnn nasl farkllat incelenecektir.
Grafik 1. Kresel Tketici Fiyat Enflasyonu Gelimeleri Grafik 2. Kresel retici Fiyat Enflasyonu Gelimeleri
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Oca.04 Eki.04 Tem.05 Nis.06 Oca.07 Eki.07
Genel Gelimi Gelimekte Olan
Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.
0
2
4
6
8
10
12
14
Oca.04 Eki.04 Tem.05 Nis.06 Oca.07 Eki.07
Genel Gelimi Gelimekte Olan
Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.2007 ylnda beliren ABD kkenli emlak piyasas krizinin zamanla tm kresel ekonomiyi etkilemesi kresel byme
srecinin srdrlebilirliine ilikin endieleri artrmtr. Ayn dnemde, dnya hammadde talebi, bata in ve Hindistan
olmak zere, gelimi lkeler kaynakl olarak hzla artmtr. Bu durum tketici ve retici fiyatlarnn son yllarn en yksek
seviyelerine ulamasna yol amtr. 2007 ylnn nc eyreinden balayarak, gelimekte olan lkelerde tketici
enflasyonunun yan sra ekirdek enflasyonun da art gsterdii dikkat ekmektedir.
Dnya genelinde merkez bankalar politika faizlerinin geliimi incelendiinde, Mart ayna kadar gerileyen gelimi lke
merkez bankalar politika faiz oran endeksinin Haziran ay sonuna kadar duraan seyrettii, buna karlk gelimekte olan
lke merkez bankalar politika faiz oran endeksinin 2007 yl Aralk ayna kyasla 55 baz puanlk arta iaret ettiigrlmektedir. Bir baka deyile, gelimi lke merkez bankalar para politikalarn finansal alkantnn balad 2007
ylna kyasla belirgin bir biimde gevetirken, gelimekte olan lke merkez bankalar ayn dnemde para politikalarn
sklatrmtr (Grafik 3). Daha alt detayda incelendiinde, endekse dahil edilen 19 gelimekte olan lkeden 9unun
Haziran aynda politika faiz oranlarn 25 ile 50 baz puan arasnda artrm olmas dikkat ekmektedir.2
Grafik 3. Kresel ekirdek Tketici Enflasyonu Gelimeleri1 Grafik 4. Merkez Bankalar Kresel Politika Faizi Gelimeler
1
1,2
1,4
1,6
1,8
2
Oca.05 Eki.05 Tem.06 Nis.07 Oca.08
1
2
3
4
5
Genel Gelimi Gelimekte Olan (sa eksen)
Kaynak: Bloomberg, TCMB hesaplamalar.
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
Oca.04 Eki.04 Tem.05 Nis.06 Oca.07 Eki.07
8
9
10
11
12
13
14
Genel Gelimi Gelimekte Olan (sa eksen)
Kaynak: Merkez Bankalar, IFS.
1Endeksletirme srecinde lke gruplamas IMF tanmlar erevesinde gerekletirilirken, 14 gelimi lke (ABD, Japonya ngiltere, Kanada, Gney Kore, Avustralya, svire,sve, Norve, Danimarka, Hong Kong, srail, Singapur, Yeni Zelanda) ve Euro blgesi ile 19 gelimekte olan lke (in, Brezilya, Hindistan, Meksika, Rusya, Trkiye, Polonya,Endonezya, G. Afrika, Arjantin, Malezya, Tayland, ek Cumhuriyeti, Kolombiya, Macaristan, Romanya, Filipinler, Ukrayna, Vietnam) kapsama dahil edilmi tir. 2006 ylitibaryla sz konusu lkeler dnya GSYHsinin yzde 93,2sini oluturmaktadr. Afrika (G. Afrika hari) ve Orta Dou hari tutulduunda dnya GSYHsi iinde gelimekteolan lkeler yzde 22,0 arla sahipken, bu almada sz konusu lke grubunun arl yzde 16,4 ile snrl kalmtr. Bileik endeksler elde edilirken arlklandrma2000-2006 dnemi, ABD dolar ve euro baznda ortalama GSYH byklkleri baz alnarak gerekletirilmitir.
2 Sz konusu dnemde Brezilya, Trkiye ve G. Afrika politika faizlerini 50 baz puan artrrken Meksika, Rusya, Polonya, Endonezya, Romanya ve Filipinler politika faizoranlarnda 25 baz puan art a gitmilerdir.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
29/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
26 Enflasyon Raporu 2008-III
Enflasyon hedeflemesi uygulayan lkeler deerlendirildiinde, hemen hemen btn lkelerde enflasyonun hedefin
zerinde kald gzlenmektedir. Haziran 2008 tarihi itibaryla 18i gelimekte olan lke olmak zere 25 lkede enflasyon
hedeflemesi rejimi uygulanmaktadr. Bu lkelerden 11i enflasyon hedefini aral k olarak, geri kalan 14 ise bir
tolerans/belirsizlik aral ile birlikte nokta hedef olarak belirlemitir. 2008 yl Haziran ay itibaryla, 6s gelimi lke olmakzere 23 lkede enflasyon oranlar belirlenen aralklarn zerinde seyretmektedir. Hedefin almad iki lkede de
(Brezilya ve Norve) enflasyonun 2006 ve 2007 yllarna kyasla nemli oranda artt ve olumsuz kresel konjonktrn
devam etmesi halinde enflasyon hedef aralnn dna klmasnn olas olduu dnlmektedir (Tablo 1).
Tablo 1. Enflasyon Hedeflemesi Rejimi Uygulayan lkelerde
Yllk Enflasyon Hedefi ve Gereklemeleri
EnflasyonHedeflemesine
Gei Tarihi
EnflasyonHedefi (2008)
2006 2007(1) 2008(1)
Ykselen Piyasalarsrail 1997-II 1-3 -0,1 3,4 4,8ek Cum 1998-I 3 (+/-1) 1,7 5,4 6,7Polonya 1998-IV 2,5 (+/-1) 1,4 4,0 4,6Brezilya 1999-II 4,5 (+/-2) 3,1 4,5 6,1
ili 1999-III 2-4 2,6 7,8 9,5Kolombiya 1999-III 3,5-4,5 4,5 5,7 7,2Gney Afrika(4) 2000-I 3-6 5,0 8,6 10,9(2)Gana 2007-II 6-8 10.9 12.7 18,4Tayland(4) 2000-II 0-3,5 1,5
(3,5)1,2
(3,2)3,6
(8,9)Kore 2001-I 3 (+/-0,5) 2,2 3,6 5,5Meksika 2001-I 3 (+/-1) 4,1 3,8 5,3Macaristan 2001-II 3 (+/-1) 6,5 7,4 6,7Peru 2002-I 2 (+/-1) 1,1 3,9 5,7Filipinler 2002-I 5-6 4,3 3,9 11,4Slovakya 2005-I 0-2 3,7 2,4 4,1Endonezya 2005-III 5 (+/-1) 6,6 6,6 11,0Romanya 2005-III 4 (+/-1) 4,9 6,6 8,5(2)Trkiye 2006-I 4 (+/-2) 9,7 8,4 10,6
Sanayilemi lkelerYeni Zelanda 1990-I 1-3 2,6 3,2 4,0Kanada 1991-I 1-3 1,7 2,4 3,1ngiltere 1992-IV 2(+/-1) 3 2,1 3,8sve 1993-I 2 (+/-1) 1,6 3,5 4,3Avustralya 1993-II 2-3 3,3 3,0 4,2(3)zlanda 2001-I 2,5(+/-1,5) 7 5,9 12,7Norve 2001-I 2,5(+/-1) 2,2 2,8 3,4(1) 2007 ve 2008 Haziran itibaryla hedeften sapan lkeler koyu olarak gsterilmitir.(2) Mays(3) Mart(4) Gney Afrika veTayland ekirdek enflasyonu hedeflemektedir. Enerji ve gda fiyatlarndaki artlarn Tayland enflasyonu zerindekietkilerini gstermek amacyla genel tketici fiyatlar enflasyonu parantez iinde gsterilmektedir. G. Afrikada ekirdek enflasyon,ipotee dayal konut kredilerine bal tahvillerin faiz maliyetinin karlmas ile hesaplanmaktadr.Kaynak: Bracke, T., M. Franta and J. Strasky (2008), Monetary Policy Strategies and Exchange Rate Regimes in MediterraneanCounties, ECB, unpublished manuscript. Listedeki lkelerin merkez bankas internet sayfalar.
Yukarda aklanan gelimeler nda, Trkiyede son dnemlerde artan enflasyon oranlarnn kresel lekte de
sregelen bir eilim olduu gze arpmaktadr. zellikle gelimekte olan lkelerde belirgin bir biimde artan enflasyon
oranlar, gelimi lkelerin makroekonomik grnmnde de nemli bir tehdit oluturmaktadr. Her ne kadar gelimi lke
merkez bankalar finansal piyasalardaki sorunlarn balad dnemden sonra para politikalarn gevetmi olsa da, bulkelerde politika faizleri endeksinin Mart ayndan itibaren duraan seyretmesi ve sregelen enflasyon artlar, bata ABD
olmak zere birok gelimi lkede faiz indirim srecinin sonuna gelindiini dndrmektedir. te yandan, enflasyon
hedeflemesi uygulayan lkelerde gerekleen enflasyon oranlarnn hedefin belirgin olarak zerinde gereklemesi,
nmzdeki dnemde sz konusu lkelerde parasal s klatrmann devam edebilecei beklentisini glendirmektedir.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
30/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 27
3.Enflasyon Gelimeleri
3.1. Enflasyon
2008 ylnn ikinci eyreinde yllk enflasyon yzde 10,61e
ykselmitir. Yln ilk yarsndaki art yzde 6 ile son be yln en yksek
seviyesine kmtr. Gda ve enerji fiyatlarndaki hzl artn hem dorudan
etkileri hem de hizmet fiyatlar zerindeki dolayl yansmalar yllk
enflasyondaki artn temel belirleyicisi olmay srdrmektedir. Buna ek olarak,
yln ilk drt aynda Yeni Trk lirasnda gzlenen deer kaybnn gecikmeli
etkileri de ikinci eyrekte enflasyondaki artta rol oynamtr.
Gda, enerji, ttn rnleri ve altn fiyatlarndaki gelimelerin yllk
enflasyona yaptklar katk yln ikinci eyreinde artmaya devam etmitir.
Hizmetler ile temel mal fiyatlarnn yllk enflasyona katks ise daha ziyade baz
etkisinden kaynaklanan bir ykseli gstermitir (Grafik 3.1.1). Haziran ay
itibaryla yllk enflasyonun yzde 64n gda ve enerji fiyat artlar
oluturmutur (Grafik 3.1.2).
Grafik 3.1.1. Yllk TFE Enflasyonuna Katk Grafik 3.1.2. Yllk TFE Enflasyonuna Katk(Yzde, Haziran 2008)
0
2
4
6
8
10
12
0107
0207
0307
0407
0507
0607
0707
0807
0907
1007
1107
1207
0108
0208
0308
0408
0508
0608
Temel Mallar Hizmetler Gda ve Enerji* Ttn ve Altn**
24%
5%
7%64%
Hizmetler Ttn ve Altn**
Temel Mallar Gda ve Enerji*
* Gda ve Enerji: Gda ve alkolsz iecekler ile enerji.** Ttn ve Altn: Alkoll iecekler ve ttn rnleri ile altn.Kaynak: TK, TCMB.
2008 ylnn ilk yarsnda gda fiyatlarndaki art son yllara kyasla
daha yksek gereklemitir (Grafik 3.1.3). Bu dnemde ilenmemi gda
fiyat artlar yavalasa da, yurt ii arz kayplar ile uluslararas gda
fiyatlarndaki yksek oranl artlar neticesinde ilenmi gda fiyatlarndaki
ykseli eilimi srmtr. Nitekim, yln ilk yarsnda ilenmi gda
fiyatlar
yzde 14 oran
nda artm
t
r. Benzer ekilde, enerji fiyatlar
da
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
31/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
28 Enflasyon Raporu 2008-III
nceki yllara kyasla daha yksek bir oranda artarak tketici enflasyonunun
ykseliinin temel belirleyicilerden biri olmutur.
Grafik 3.1.3. Gruplartibaryla TFE(lk Alt Aylk Yzde Deiim)
0
2
4
6
8
10
12
Gda Enerji Gda ve Enerji D
Mallar
Hizmet
2006
2007
2008
Kaynak: TK, TCMB.
Gda ve enerji d mal fiyatlarnda yln ilk yarsnda gzlenen yzde
4,4 oranndaki art son iki yldaki oranlarn zerinde kalmtr (Grafik
3.1.3). Bu gelime, zellikle dayankl mal grubu fiyatlarnda gzlenen
yksek oranl artlardan kaynaklanmtr. Ayn dnemde, hizmet
grubundaki fiyat art da geen yln zerinde gereklemitir. Gda ve
enerji fiyatlarnn etkisi ile yemek ve ulatrma hizmetleri fiyatlar hzl birekilde artarken, bu kalemler haricinde kalan hizmetlerin fiyat art hz
gerilemeye devam etmitir.
zetle, yln ilk yarsnda enflasyonda gzlenen ykselite gda ve
enerji fiyatlar belirleyici olmutur. Nitekim, Haziran ay itibaryla bu iki
grubun yllk enflasyona katks 6,8 puan dzeyindedir.
Grafik 3.1.4. lenmi ve lenmemi Gda rnleri Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)
0
3
6
9
12
15
18
21
2427
0607
0707
0807
0907
1007
1107
1207
0108
0208
0308
0408
0508
0608
lenmi Gda
lenmemi Gda
Kaynak: TK, TCMB.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
32/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 29
Son dnemde ilenmemi gda rnleri yllk fiyat artlar dikkate
deer bir ekilde yavalamtr (Grafik 3.1.4). Bu yavalamada meyve ve
sebze fiyatlarndaki gelimeler etkili olurken, dier yandan, meyve ve sebze
dnda kalan ilenmemi gda rnleri (bakliyat, pirin gibi) fiyatlar
ykseli gstermitir (Tablo 3.1.1). Merkez Bankas bnyesinde yaplan
almalar, meyve ve sebze fiyatlarnn seyrinde etkili olan balca
faktrlerin retim, d talep, gda imalat talebi ve akaryakt fiyatlar
olduuna iaret etmektedir. Sz konusu faktrlerden, akaryakt fiyatlarnn
seyri son dnemde grup fiyatlarn olumsuz ynde etkilese de, retimin bir
nceki yla kyasla daha olumlu seyretmesi ve bu grubun ihracatnda
gzlenen yavalama, meyve ve sebze fiyatlar
ndaki gerilemeyi beraberindegetirmitir. zellikle, Haziran aynda Rusyaya yaplan ihracatn daralmas
ile birlikte taze meyve ve sebze fiyatlar mevsimsel eiliminin zerinde bir
oranda azal gstermitir.
Tablo 3.1.1. Gda Grubu Fiyatlareyreklik Yzde Deiim Yllk Yzde Deiim
2007-I 2007-II 2008-I 2008-II 2008-I 2008-II
lenmemi Gda 11,74 -5,93 10,90 -13,25 10,16 1,60
1. Meyve ve Sebze 20,61 -15,06 16,81 -34,28 13,04 -12,53
Taze Meyve 28,53 15,90 14,75 -13,34 20,19 -10,13
Sebze 15,64 -36,68 18,26 -48,66 7,88 -12,53
2. Dierlenmemi Gda 4,78 2,30 6,14 5,40 7,89 11,16lenmi Gda 2,28 0,58 5,61 8,06 16,63 25,30
1. Ekmek ve Tahllar 4,20 1,45 6,84 12,42 20,14 33,14
2. Ekmek ve Tahllar Dlenmi Gda 1,10 0,03 4,88 5,38 14,48 20,61
Bitkisel Sv Yalar 0,98 -0,53 15,60 19,67 40,27 68,76
Kaynak: TK, TCMB.
lenmi gda rnleri fiyatlar art orannda son bir ylda gzlenen
hzlanma ikinci eyrekte belirginleerek devam etmitir (Tablo 3.1.1).
Bylelikle, ilenmi gda rnleri yllk enflasyonu 2008 yl ilk yar sonu
itibaryla yzde 25,30 oranna ulamtr. Bu ykselite hem ekmek ve
tahllar hem de dier ilenmi gda rnleri fiyatlarnda gzlenen yksekoranl artlarn etkisi olmutur (Tablo 3.1.1). lenmi gda rnleri fiyat
artlarnda zellikle iklim koullarndaki bozulma ile gda sektr ithalat
fiyatlarndaki ykselilerin belirgin katks dikkat ekmektedir. Sz konusu
etkilere ek olarak, akaryakt fiyatlarnda sregelen artlar da yukar ynl
basky kuvvetlendirmektedir.
2008 ylnn ilk yarsnda ekmek ve tahllar dnda kalan ilenmi
gda rnleri fiyatlarnn hzlanmasna en nemli katky, belirtilen dnemde
yzde 38,3 orannda artan bitkisel sv ya fiyatlar yapmtr (Tablo 3.1.1).
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
33/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
30 Enflasyon Raporu 2008-III
Bu sektrde, hem ya hammaddesi ithal edilmekte hem de yurt ii arz a
ithalat yoluyla karlanmaktadr. Dolaysyla, ithalat fiyatlarndaki artlar
grup fiyatlar zerinde etkili olmaktadr.
Ekmek ve tahllar grubu fiyatlarndaki artlarda ise buday
fiyatlarndaki hzlanmann etkisi nemli lde hissedilmektedir.
lkemizde, tarmsal retim ile iklim koullar arasnda yakn bir ba
bulunmaktadr (Grafik 3.1.5). Scakln uzun yllar ortalamasnn belirgin
olarak zerine kt dnemlerde, tarmsal retim ve bunun nemli bir
ksmn oluturan tahl rnleri retimi dikkate deerekilde gerilemektedir.
Tahl rnleri retiminde 2006 ve 2007 yllarnda srasyla yzde 5 ve
yzde 15,5 oranlarndaki azalma ve buna ek olarak uluslararas fiyatlardaki
hzlanma bata buday ve arpa olmak zere tahl rnleri fiyatlarn yksek
oranda arttrm (Grafik 3.1.6), bu artlar ise ekmek ve tahllar grubu fiyat
artlarn beraberinde getirmitir. retim kayplarndan kaynaklanan
olumsuz etkilerin azalaca ve bu dorultuda ilenmi gda rnleri fiyatlar
art hznn yln ikinci yarsnda yavalayaca tahmin edilmektedir. Gda
fiyatlarnn nmzdeki dnemde izleyecei seyre ilikin tahminlere temel
oluturan varsaymlar Kutu 3.1de zetlenmektedir.
Grafik 3.1.5. Tarmsal retim ve Ortalama Scaklk*(Yllk Yzde Deiim)
Grafik 3.1.6. Yurtii Buday ve Arpa Fiyat(YTL/Kg)
-16
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
88-98O
rt.
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
-1,3
-1,1
-0,9
-0,7
-0,5
-0,3
-0,1
0,1
0,3
0,5
0,7
0,9
Tarm Sektr Katma Deeri
Toplam Tahl retimi
Ortalama Scaklk (Sa Eksen)
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,55
0,60
0603
1203
0604
1204
0605
1205
0606
1206
0607
1207
0608
Buday Arpa
*Grafikte sunulan scaklk deerleri son 30 yln deerlerine gre normalize edilmi rakamlardr. Sfr rakam uzun yllar ortalamasnda, 1 rakam ise uzun yllarortalamasnn 1 standart sapma yukarsnda olarak yorumlanmaldr (Kaynak: Bakaya, Grgr ve n, Gda Fiyatlarn Belirleyen Faktrler Blm 1: lenmiGda Fiyatlar (TCMB 2008, Taslak alma)).Kaynak: TK, TCMB.
2008 ylnn ilk eyreinde akaryakt fiyatlar ile elektrik tarifelerinde
yaplan ayarlama sonucunda yksek oranda artan enerji fiyatlar, yln ikinci
eyreinde de yzde 4,12 orannda artmtr (Grafik 3.1.7). Bu gelimede,
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
34/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 31
uluslararas petrol fiyatlarndaki keskin ykseli sebebiyle artan akaryakt
rnleri fiyatlar belirleyici olmutur. Temmuz ay banda elektrik tarifelerinde
yaplan ayarlama ile grup fiyatlarndaki art eiliminin yln nc eyreinde
de srecei ngrlmektedir.
Grafik 3.1.7. Enerji Grubu Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim, Katk Puan)
-2
0
2
4
6
8
10
06-II
06-III
06-IV
07-I
07-II
07-III
07-IV
08-I
08-II
Akaryakt (Katk Puan)
Konut Grubuna Ynelik Enerji (Katk Puan)
Enerji (3 Aylk Yzde Deiim)
Kaynak: TK, TCMB.
2008 yl ikinci eyrek sonu itibaryla enerji ve gda rnleri dnda
kalan mal grubu yllk enflasyonu ilk eyree kyasla 1,77 puan artarak yzde
4,18 olmutur. Bu gelimede, dayankl mal grubu fiyatlarnda gzlenen
ykseliler etkili olurken, giyim fiyatlar olumlu seyrini korumutur.
Dayankl tketim mallar (altn hari) fiyatlar, 2008 ylnn ikinci
eyreinde yzde 2,81 orannda artm, grup fiyatlar yllk art Haziran ay
itibaryla yzde 0,30 olarak gereklemitir (Tablo 3.1.2). zellikle, yln ilk
alt aylk dneminde birikimli olarak yzde 12,04 artarak gemi yllardaki
Grafik 3.1.8. Dayankl Mal Grubu(lk Alt Aylk Yzde Deiim)
-6
-4-202468
101214
Altn hariDayankl Mal
Mobilya Elektrikli veElektriksiz
Aletler
Otomobil
2006 2007 2008
Kaynak: TK, TCMB.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
35/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
32 Enflasyon Raporu 2008-III
gereklemelerin olduka zerinde kalan mobilya fiyatlar, grup fiyat
gelimelerinde belirleyici olmutur (Grafik 3.1.8). zellikle kur gelimelerine
daha duyarl olan elektrikli ve elektriksiz ev aletleri grubu ve otomobil
fiyatlarndaki ilk alt aylk birikimli enflasyon, getiimiz yldaki deerlerin
olduka zerinde gereklemitir (Grafik 3.1.8).
Tablo 3.1.2. Dayankl Tketim Mallar Grubu Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)
2007 2008
II III IV Yllk I IIDayankl Mallar (Altn Fiyatlar Hari) -1,36 -1,60 -2,41 -4,21 1,58 2,81
Mobilya 4,50 -6,34 0,94 -1,80 4,13 7,60Elektrikli ve Elektriksiz Aletler -3,75 -1,80 -1,80 -2,35 1,16 0,68Otomobil -2,74 0,71 -4,42 -3,37 1,04 2,44Dier Dayankl Mallar 1,09 -0,52 0,32 1,71 0,04 0,89
Kaynak: TK, TCMB.
Grafik 3.1.9. CNBC-e Giyim Sektr Tketim Endeksi(Mevsimsellikten Arndrlm, Aylk Ortalama ve Yllk Deiim)
85
90
95
100
105
110
02-II
02-IV
03-II
03-IV
04-II
04-IV
05-II
05-IV
06-II
06-IV
07-II
07-IV
08-II
-12-10
-8-6-4-20246810
CNBC-e Giy im Tketim Endeksi (Sol Eksen)
CNBC-e Giyim Tketim Endeksi Yllk Yzde Deiim
Kaynak: CNBC-e.
Giyim ve ayakkab grubu fiyatlar yllk enflasyonu yln ikinci
eyreinde ilk eyree kyasla yaklak bir puan gerileyerek yzde 2,86
olmutur. Mevsimsellikten arndrlm CNBC-e Tketim Endeksi, giyim
sektr i piyasa satlarnda yavalamaya iaret etmektedir (Grafik 3.1.9).
Benzerekilde, giyim eyas ihracat yllk art hz da son dnemde belirgin
bir yavalama eilimi sergilemektedir (Grafik 3.1.10). Giyim eyas imalat
sanayi fiyatlar olumlu seyrini ikinci eyrekte de srdrmtr (Grafik 3.1.11).
Sz konusu gelimeler, toplam talep ile maliyet koullarnn giyim fiyat
enflasyonunun aa ynl seyrine katkda bulunduuna iaret etmektedir.
Mevcut grnm, giyim fiyatlarnn yllk art hznn yln geri kalan
dneminde yavalamaya devam edebileceine iaret etmektedir.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
36/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 33
Grafik 3.1.10. Giyim Fiyatlar ve Giyim Eyashracat Miktar(Yllk Yzde Deiim)
Grafik 3.1.11. Giyim ve Giyim Eyasmalat Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)
-10
-5
0
5
10
15
20
25
0905
1205
0306
0606
0906
1206
0307
0607
0907
1207
0308
0608
-6
-4
-2
0
2
4
6
8Giyim Eyas hracat Miktar (Sol Eksen)*
Giyim Fiyatlar (TFE, Sa Eksen)
-6
-3
0
3
6
9
12
15
18
0605
0905
1205
0306
0606
0906
1206
0307
0607
0907
1207
0308
0608
Giyim Fiyatlar (TFE)
Giyim Eyasmalat Fiyatlar (FE)*
* Giyim eyas ihracat miktarnn yllk artnn 3 aylk hareketli ortalamasdr.Kaynak: TK.
* Giyim eyas imalat yllk enflasyonu, 2 aylk hareketli ortalama.Kaynak: TK.
Hizmet fiyatlarnn son dnemdeki seyri, zellikle gda ve enerji fiyatlarnn
tketici enflasyonu zerindeki ikincil etkilerinin gzlenmesi asndan
nemli bilgiler iermektedir. Ulatrma ve yemek hizmetlerinin yln ilk
yarsndaki artlar, akaryakt ve gda fiyatlarnda son bir yldaki hzl
artlarn etkilerini yanstmakta ve getiimiz iki yln ayn dnemine
kyasla belirgin olarak yksek kalmaktadr (Grafik 3.1.12). Dier taraftan,
yemek ve ulatrma hizmetleri dnda kalan hizmet kalemleri
enflasyonunun d eilimini srdrmesi ile genel hizmet enflasyonu yln
ilk yarsnda gemi yllara paralel bir seyir izlemitir.
Grafik 3.1.12. Hizmet Grubu Fiyatlar(lk Alt Aylk Yzde Deiim)
0
2
4
6
8
10
12
Hizmet Endeks Ulatrma
Hizmetleri
Yemek
Hizmetleri
Yemek ve
Ulatrma hariHizmet
2006 2007 2008
Kaynak: CNBC-e.
Ulatrma hizmetleri sektrnde akaryaktn temel girdi olarak
kullanlmas sebebiyle bu sektrdeki enflasyon davran zerinde
uluslararas petrol fiyatlarnn seyri belirgin olarak etkili olmaktadr.
Ulatrma hizmetlerindeki yllk fiyat art oranlar gecikmeli olarak
akaryakt fiyatlar yllk enflasyonuna yansmaktadr (Grafik 3.1.13). 2005
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
37/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
34 Enflasyon Raporu 2008-III
ylnn ikinci yarsndan itibaren genel olarak yavalayan akaryakt fiyatlar
yllk art eilimi 2007 ylnn ikinci yarsndan itibaren tekrar hzlanm ve
buna paralel olarak 2008 ylnn ilk eyreinden itibaren ulatrma
hizmetleri yllk enflasyonu istikrarl olarak ykselmitir. Akaryakt
fiyatlarndaki artn yln ikinci eyreinde de srd dikkate alndnda,
ulatrma hizmetleri fiyat artlarnn yln nc eyreinde de hzl
seyrini koruyaca ngrlmektedir.
Grafik 3.1.13. Akaryakt ve Ulatrma Hizmetleri Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)
-10
-5
0
5
10
15
20
2530
35
40
0604
1004
0205
0605
1005
0206
0606
1006
0207
0607
1007
0208
0608
0
5
10
15
20
25Akaryakt
Ulatrma Hizmetleri (sa eksen)
Kaynak: CNBC-e.
Akaryakt fiyatlarnn dorudan yansmalar ile ulatrma hizmetleri
fiyatlarnda grlen arta benzer olarak, gda fiyatlarndaki yksek artlar
da yemek hizmetleri fiyatlarnda hzl bir ykselie neden olmaktadr.
Ulatrma ve yemek hizmetleri yllk enflasyonlar son bir ylda srasyla 2,8
ve 4,2 puan ykselirken, bunlarn dnda kalan hizmetlerin yllk
enflasyonu 3,5 puan gerilemitir (Grafik 3.1.14).
Grafik 3.1.14 Ulatrma ve Yemek Hizmetleri(Yllk Yzde Deiim)
4
6
8
10
12
14
16
0606
0906
1206
0307
0607
0907
1207
0308
0608
Ulatrma Hizmetleri
Yemek Hizmetleri
4
6
8
10
12
14
16
0606
0806
1006
1206
0207
0407
0607
0807
1007
1207
0208
0408
0608
Ulatrma ve Yemek Hizmetleri hari Hizmetler
Kaynak: TK, TCMB.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
38/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 35
Tablo 3.1.3. Mal ve Hizmet Grubu Fiyatlar( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)
2007 2008II III IV Yllk I II
TFE 1,47 0,31 4,02 8,39 3,09 2,821. Mallar 1,18 -0,11 4,65 8,29 3,27 2,69
Enerji 1,00 0,55 7,85 11,25 6,11 4,12lenmemi Gda -5,93 2,23 3,30 10,99 10,90 -13,25lenmi Gda 0,58 4,26 5,31 12,95 5,61 8,06Enerji ve Gda D Mallar 3,90 0,88 -0,82 4,29 -2,35 6,87
Dayankl Mallar -1,73 -1,15 -1,71 -3,34 3,45 1,97Dayankl Mallar(Altn Fiy. Hari)
-1,36 -1,60 -2,41 -4,21 1,58 2,81
Yar Dayankl Mallar 7,43 -3,50 7,67 7,86 -1,23 9,20Dayanksz Mallar -2,07 2,52 4,21 11,69 6,44 -1,43
2. Hizmetler 2,28 1,50 2,32 8,64 2,55 3,20Kira 3,33 4,56 3,30 16,01 2,79 2,74
Lokanta ve Oteller 1,94 2,27 3,64 10,87 3,13 4,58Ulatrma Hizmetleri 1,70 2,10 1,91 5,93 4,10 5,98Dier Hizmetler 2,19 -0,36 1,27 5,29 1,68 1,80
Kaynak: TK, TCMB.
Grafik 3.1.15. zel Kapsaml TFE Gstergeleri(Mevsimsellikten Arndrlm Aylk Artlar, ki Aylk Ortalama)
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
0604
1204
0605
1205
0606
1206
0607
1207
0608
KTG-I
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
0604
1004
0205
0605
1005
0206
0606
1006
0207
0607
1007
0208
0608
KTG-H
Kaynak: TK, TCMB.
Son dnemde gda ve enerji fiyatlarndaki yksek artlar genel
tketici fiyatlar artlarn srklerken, ikincil etkileri ksmi olarak zel
kapsaml gstergelere de yansmaktadr. zel kapsaml gstergelerin
mevsimsellikten arndrlm aylk artlar son bir yllk dnemdeykselmi, Mays-Haziran ortalamas ise bir nceki dnem olan Mart-Nisan
ortalamasna kyasla gerilemitir. KTG-Hnin mevsimsellikten ardrlm
aylk artlar, ilenmi gda fiyatlarndaki hzl arta bal olarak KTG-
Inn artlarnn zerinde seyretmektedir. KTG-I iinde yer alan mal ve
hizmet fiyatlarnn art eilimine bakldnda ise fiyat artan mal ve
hizmetlerin paynn yln ikinci eyreinde bir miktar ykseldii
grlmektedir (Grafik 3.1.16).
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
39/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
36 Enflasyon Raporu 2008-III
Grafik 3.1.16. KTG-I, Fiyat Artan rnlerin Pay*(12 Aylk Ortalama)
0,45
0,50
0,55
0,60
0,65
0,70
1205
0306
0606
0906
1206
0307
0607
0907
1207
0308
0608
*7 basamakl fiyat verileri kullanlarak hesaplanmtr. Fiyat artan rn saysnn toplam rnler iindekiyzdesini gsterir.Kaynak: TK, TCMB.
Tketici enflasyonu zerindeki maliyet ynl etkilerin
deerlendirilmesi asndan retici fiyatlarndaki gelimeler nem
tamaktadr. 2007 yl genelinde belirgin bir deiim gstermeyerek
enflasyona olumlu katkda bulunan petrol ve gda rnleri hari imalat
sanayi fiyatlarnn, 2008 yl ile birlikte art eilimine girdii ve yln ilk
yarsnda zellikle ana metal fiyatlarndaki yksek artlarn etkisiyle yzde
10,82 orannda artt grlmektedir. Bu gelimeler erevesinde ara ve
sermaye mallar fiyatlarndaki artlarn da ivmelenerek srdgzlenmitir. zetle, yln ikinci eyreinde uluslararas emtia fiyatlarndaki
artlar retici fiyatlarn olumsuz etkilemeye devam etmitir (Grafik
3.1.17).
Grafik 3.1.17. Petrol ve Gda rnleri Hari malat Sanayi Fiyatlar( Aylk Yzde Deiim)
-1,12
0,400,83
0,311,08
9,71
2,35
-0,24
6,34
4,21
0,91
-0,38
-0,04
-0,18
-3
-1
1
3
5
7
9
11
05-I
05-II
05-III
05-IV
06-I
06-II
06-III
06-IV
07-I
07-II
07-III
07-IV
08-I
08-II
Petrol ve gda rnleri hari imalat sanayi Gda rnleri
Kaynak: TK, TCMB.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
40/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 37
Tablo 3.1.4. MIGS Snflamasna Gre FE Gelimeleri( Aylk ve Yllk Yzde Deiim)
2007 2008
I II III IV Yllk I II
Petrol ve Gda rnleri Hari
malat Sanayi 0,91 -0,18 -0,04 -0,38 0,30 4,21 6,34
Ara Mallar Fiyatlar 1,29 0,58 0,15 -1,25 0,75 7,28 8,84
Sermaye Mallar Fiyatlar 0,03 -1,80 -0,06 -0,48 -2,32 4,56 6,60
Dayankl Tketim Mallar Fiyatlar 0,96 -0,51 -0,80 -3,06 -3,41 1,59 3,05
Dayanksz Tketim Mallar Fiyatlar 1,54 1,10 2,40 2,88 8,15 1,33 1,77
Enerji Fiyatlar 2,64 0,19 4,22 2,65 10,02 16,89 16,65
Kaynak: TK, TCMB.
3.2. Beklentiler
Enflasyon beklentilerinde Mart ayndan itibaren gzlenen ykselieilimi Nisan-Haziran dneminde de srmtr. Beklentilerde grlen
bozulmada, enerji ve gda fiyatlarnda sregelen artlar ve enflasyon
gereklemelerindeki olumsuz seyrin yan sra enflasyon hedeflerinin yukar
ynl revize edilmesi de etkili olmutur. Mays ayndan itibaren
gerekletirilen parasal sklatrmann da etkisiyle Temmuz aynda enflasyon
beklentilerindeki bozulma durmutur. Son anket dnemi itibaryla 2008 yl
sonu, gelecek on iki ve yirmi drt ay sonraki yllk enflasyon beklentileri
srasyla yzde 10,76, 8,61 ve 7,21 dzeyindedir (Tablo 3.2.1).
Grafik 3.2.1. 12 ve 24 Ay Sonrasndaki TFE Beklentileri*(Yllk Yzde Deiim)
8,61
7,21
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
0705
0905
1105
0106
0306
0506
0706
0906
1106
0107
0307
0507
0707
0907
1107
0108
0308
0508
0708
12 Ay 24 Ay
* TCMB Beklenti Anketi ikinci anket dnemi beklentileridir.
Kaynak: TCMB.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
41/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
38 Enflasyon Raporu 2008-III
Enflasyon beklentilerindeki belirsizliin bir ls olarak deerlendirilen
deiim katsaysnda1 ise son dnemde nemli bir farkllama
gzlenmemektedir (Tablo 3.2.1).
Tablo 3.2.1. TFE Enflasyon Beklentisi
Cari Dnem 12 Ay Sonras 24 Ay Sonras
Anket DnemiYl SonuOrtalamaBeklenti*
OrtalamaBeklenti*
DeiimKatsays
OrtalamaBeklenti*
DeiimKatsays
Temmuz-07 2 7,49 6,38 0,09 5,38 0,11Austos-07 2 7,16 6,37 0,12 5,40 0,12Eyll-07 2 7,18 6,27 0,10 5,40 0,13Ekim-07 2 6,94 5,96 0,12 5,06 0,11Kasm-07 2 7,90 5,98 0,09 5,15 0,09Aralk-07 2 8,64 6,14 0,13 5,24 0,15Ocak-08 2 6,47 6,01 0,13 5,17 0,14ubat-08 2 6,54 5,99 0,10 5,20 0,13Mart-08 2 7,27 6,29 0,15 5,52 0,17
Nisan-08 2 8,44 7,04 0,14 5,98 0,16Mays-08 2 9,64 7,88 0,14 6,67 0,19Haziran-08 2 10,63 8,71 0,13 7,31 0,16Temmuz-08 2 10,76 8,61 0,12 7,21 0,16
* Tablodaki ortalama beklenti deerleri, aritmetik ortalama, medyan, mod ve alfa kesilmi ortalamann u deerler analizi ile karlatrlmas sonucundaseilen uygun ortalamadr.Kaynak: TCMB.
1
Katlmclarn beklentileri arasndaki deiimi gsteren deiim katsays uygun ortalama seimi yaplan veri setinde standartsapmann ortalamaya orandr.
8/6/2019 TCMB Enflasyon Raporu 2008 III
42/93
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
Enflasyon Raporu 2008-III 39
KUTU 3.1. GIDA FYATLARINDA ORTA VADEL NGRLER
2005 ylnn son eyrei ile birlikte hzlanma eilimine giren gda fiyatlar, 2006 ve 2007 yllarnda yksek orandaartlar gstermi ve bu eilimini 2008 ylnn ilk yarsnda da srdrmtr (Grafik 1). Belirtilen dnemde yurt ii g da
fiyatlar art oranndaki hzlanmann, uluslararas gda fiyatlar ile benzer bir eilim sergiledii gzlenmitir. Yakndnemdeki yurt ii fiyat gelimeleri, ilenmemi gda fiyatlar artnn dikkate deer birekilde yavaladna, bunakarlk ilenmi gda fiyatlarnn art eilimini srdrerek, gda fiyatlarndaki ykselite temel belirleyici olduunadikkat ekmektedir (Grafik 2). Yukarda zetlenen mevcut grnm erevesinde bu kutuda, gda fiyatlarnnnmzdeki dnemde nasl bir seyir izleyeceine ilikin tahminler ve bu tahminlere temel oluturan varsaymlarsunulmaktadr. Tahminlere gemeden nce, fiyatlarn yukar ynl seyrinde etkili olan temel gelimelere ksacadeinmenin faydal olaca dnlmtr. Bu gelimeleru ekilde zetlenebilir:
(i) Yurt iinde mevsim normallerinin zerinde seyreden hava scaklklar ve ya miktarnda grlen azalmayabal olarak tarmsal retimde yaanan kayplarn etkisi: zellikle tahl rnleri (buday) retimindeki belirgingerileme, ekmek-tahl rnleri (ekmek, bulgur, makarna, ehriye, buday unu vb.) fiyatlar bata olmak zereilenmi gda rnleri fiyat artlarn hzlandrmtr.
(ii) Uluslararas gda fiyatlarndaki artlarn etkisi: Dnya gda emtia fiyatlarnn ykseliinde gerek arz gereksetalep ynl unsurlar etkili olmaktadr. Ksa vadede etkisini hissetiren balca arz kaynakl unsurlar, olumsuz iklimkoullar, petrol ve benzeri girdi maliyetlerindeki artlar ve son dnemde yurt ii arz artrmaya ynelik olarak bazihracat lkelerin ihracatlarna snrlama getirmeleri olarak sralanabilir. Orta vadede ise tarm sektrndeverimlilik artlarnn gemi yllarn gerisinde kalmas ve artan ehirleme ve sanayilemeyle tarma ayrlankaynaklarn azalmas arz kstlayan balca unsurlardr. Talep tarafnda ise bir ok gelimekte olan lkedegzlenen gelir artlarna paralel olarak gda talebinin yksek oranda artmas ve bir ksm hububat trlerininalternatif enerji retimi amacyla kullanlmas gibi etkenler nemli bir rol oynamaktadr. Sz konusu etkilere ekolarak, fiyatlarn ykseliinde speklatif etkilerin de rol oynadna dair grler bulunmaktadr.
(iii) Akaryakt ve enerji fiyatlarndaki artlarn gda rnleri retim (petrol rn olan motorin ve gbrede fiyatartlar) ve tama maliyetlerini attrmas: Trkiye Ziraat Odalar Birliine gre, buday maliyetinin yzde 25inigbre, yzde 24n ise mazot masraf oluturmaktadr.
Grafik 1. Yurtii ve Uluslararas Gda Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)
Grafik 2. lenmi ve lenmemi Gda rnleri Fiyatlar(Yllk Yzde Deiim)
0
2
4
6
8
1 0
1 2
1 4
1 6
1 8
0105
0405
0705
1005
0106
0406
0706
1006
0107
0407
0707
1007
0108
0408
-2 0
-1 0
0
1 0
2 0
3 0
4 0
5 0
G da Fiyat lar
(Trkiye)
Uluslararas G da
Emt ia F iya t la r
(S a Eksen ) *
0
3
6
9
12
15
18
21
24
27
0607
0707
0807
0907
1007
1107
1207
0108
0208
0308
0408
0508
0608