Tekin Alp ve Rifat Balinin Yanilgisi-Zafer Toprak.pdf

5/19/2018 Tekin Alp ve Rifat Balinin Yanilgisi-Zafer Toprak.pdf

22

OSMANLITA

RH tekinalp ve rfat balinin

yanlgszafer toprak

Rfat Balinin Bir Gnah Keisi: Munis Tekinalpkitab cilt olarak Libra

Kitaplk ve Yaynclk tarafndan okurlara sunuldu. Kitabn n sznde Bali,

Zafer Toprakn Liz Behmoarasla bir grmesine iaret ederek Tekinalpin Trk

entelektel leminde ncelikle Yahudi kimliiyle deerlendirdii eletirisini yapyor.Zafer Toprak bu eletiriye ve Balinin tutumuna yant verirken, bir yandan Munis

Tekinalpe ilikin literatr deerlendiriyor bir yandan da insanlarn din, dil, rk,

etnik mensubiyet ya da benzeri bir tasnifin almasnda verimi ve etkinlii artrc

bir etmen olamayacan vurguluyor.

Libra Kitaplk ve Yaynclk, son

yllarda Trkiye arlkl aratrmarn zgn kitaplar yaynlayan bir

yaynevi. Kurucusu Rfat Bali imdi-

ye kadar yapm olduu almalarla

tarih alannda ses getiren bir yazar.

Son yaynlad ciltlik Bir Gnah

Keisi: Munis Tekinalp fikir tari-

himize hatr saylr bir katks olan

bir dnrn anlarn, Cumhuriyet

dnemindeki ulaabildii yazlarn

ieriyor. Ayrca ilk ciltte Tekinalpin

Trkiyede alglann kapsayan g-

rler de eklenmi. Kitabn bir kutuierisinde zenle hazrlanm oluu

Rfat Balinin bu konuya verdii ne-

min bir baka kant. Her ne kadar

son yllarda Tekinalpin Kemalizm

ve Trkletirme eserleri tekrar ya-

ynlanmsa da, Rfat Balinin bu -

lemesi Tekinalpn kede bucakta

kalm birok yazsnn toplu bir bi-

imde okurlara sunuyor.

Henz ciltlik kitab okuma frsa-

tm olmad. Ancak, nsz ve Girii

dikkatimi ekti. Tarihilie soyunan

birok kiinin tutarsz yorumlarna

zaman zaman muhatap olmutuk.

Bugne dein bunlara cevap ver-

me gerei duymadk. Ancak, Rfat

Balinin nsz tarih yntemi ba-

lamnda derin bir tutarszl ierii

nedeniyle cevab hak ediyor.

nszde Rfat Bali unu yazyor.

Tekinalp Trk fikir leminde marjinal-

letirildi, sadece Yahudileri ilgilendi-

ren ve sadece Yahudiler tarafndan

anlalabilecek bir ahsiyet hline

getirildi. Bu yaklamn bir rnei, LizBehmoarasn Boazii niversitesi

retim yesi Prof. Zafer Topraka

bir biyografik roman yazmak zere

kendisine bir ahsiyet tavsiye et-

mesini istediinde Toprakn verdii

cevaptr. Prof. Toprak, Behmoarasa

Tekinalpn ok gzel bir biyografi-

si yazld ama belki sen onu daha iyi

anlarsn cevabn vererek Tekinalpi

yazmasn tavsiye edecekti. Prof.

Toprak, mill iktisat konusunda

Tekinalpa gerekli nemi atfetmesi-

ne ramen onun Yahudi olmas ne-

deniyle bir Yahudinin, bir Mslman

veya Hristiyan Trke gre, dinda

Tekinalpin halet-i ruhiyesini daha iyi

anlayabileceini sanmas, inanmas

veya mit etmesi, Tekinalpin Trk

entelektel leminde ncelikle Ya-

hudi kimliiyle deerlendirildiinin

iyi bir gstergesidir. in ilgin taraf,

Liz Behmoarasn ierden yazmak,

ekstra bir duyarllk getiriyor beya-

nyla bu gre itirak etmesidir.

ncelikle unu belirtmek isteriz:

Tekinalpin bu topraklarda ses geti-


TOPLUMS

AL

TARH2

18

UBAT

2012

23

ren almalar byk lde II. Me-

rutiyet yllarnda yazdklar. ttihat-

lar Tekinalpin grlerine nem ve-

riyorlard. Cemiyetin yar resmi ya-

yn organ ktisadiyyat Mecmuasn

karma grevi Tekinalpe verildi.

Cumhuriyet yllarnda ise Tekinalpingrleri marjinal bir nitelik tad.

Bu arada rejimle uyumlu bir sylem

gelitirme abalar kendi cemaatince

de eletirildi.

Otuz yl nce yaynladm - ve Rfat

Balinin kaynakasnda yer almayan

Trkiyede Milli ktisat 1908- 1918

balkl kitap Tekinalpin nlendii

evredeki iktisadi ve toplumsal gr-

lerini kapsad. Daha sonra yaplan

birok aratrma, byk lde bukitabmzdan esinlendi. Bu arada bir

ksm makale almamzdan intihal

eklinde kaleme alnd. Maalesef R-

fat Balinin bibliyografyasnda bunlar

da yer alyor.

Liz Behmoaras deerli bir aratrmac

yazar. Zaman zaman grtmz

oldu. Tekinalp zerine bir biyografik

roman nerisi de bu grmelerimiz

srasnda gndeme geldi. Tekinalp

karanlkta kalm, ilgin yaam yk-

sne sahip bir kii. Bu konuda bir bi-

yografik roman yazmasn ben ner-

dim. Bu arada yazm olduu Bir

Kimlik Araynn Hikyesi balkl

biyografik romann maalesef okuma

frsat bulamadm itiraf etmeliyim.

Rfat Bali, Liz Behmoaras eletirir-

ken almann en byk zaafnn, bir

edeb metin olmasndan dolay ne-

resinin kurgu olduunun, neresinin

yazl kaynaklara ve mlakatlara da-

yandnn anlalamamas olduunu

vurguluyor. Ve kitabndan bir alnt

yaparak nsz ve Girite benim Liz

Behmoarasa szde Tekinalpin ok

gzel bir biyografisi yazld ama belki

sen onu daha iyi anlarsn dediime

bilfiil kendisinin de bulunduu bir

ortamda sylenmiesine gerekmi

gibi yer veriyor. Bir anlamda nyar-

glarm olduunu ima ediyor; beni

karalamak iin kullanyor. Rfat Bali

yetenekli, sezgileri gl bir tarihi.

Tarih literatrn yakndan izleyen

bir kii. Kimi yazlarm da okuduu

kansndaym. Beklerdim ki benim

tarafmdan bu tr bir beyann ya-

plm olabilecei konusunda phe

duysun, aklselimini kullansn.

Her eyden nce sadede geleyim.

Ben Tekinalpn ok gzel bir biyog-

rafisi yazld ama belki sen onu dahaiyi anlarsn demedim ve demem

de Bana atfedilen bu cmlede yer

alan iki beyan da gerek d. nce-

likle Tekinalpin gzel bir biyografisi-

nin yazldn en son syleyecek bi-

ziz. Eer bu hayali konumada Jacob

Landaunun kitab kast ediliyorsa,

- ki Jacob Landau saygn bir aratr-

macdr, bunu ncelikle kaydedeyim

- Tekinalp: Bir Trk Yurtseveri adl

kitab iin bu tr bir deerlendirme-

de bulunacak en son kiilerden biriolacam syleyebilirim. Bu kitapta

birok maddi hata var.

Cmlenin ikinci ksmna gelelim: Sz-

de ama belki sen onu daha iyi an-

larsn demiim ben Liz Behmoarasa.

Bu tr bir tarih anlaynn ne denli

sakncal olacan biz daha niver-

siteye balayan renciye ilk dersle-

rimizde retiyoruz. Byle bir slup

kullanmayacam Rfat Balinin de

bilmesi; yazdklarmn bir ksmnokuyan bir kii olarak zihinsel kur-

gusuyla karsamas gerekirdi. Ama

Rfat Balinin kaygs bacy dv-

mek

nszn baka bir noktasnda R-

fat Bali, Liz Behmoarasn metninin,

bir edeb metin olmasndan dolay

neresinin kurgu olduunun, neresi-

nin yazl kaynaklara ve mlakatlara

dayandnn anlalamamasndan

yaknyor. te sen onu daha iyi

anlarsn tr bir beyann da bu tr

bir anlalmazln sonucu kitapta

yer alm olabileceini Rfat Balinin

dnebilmesi beklenir.

Liz Behmoarasn iyi niyetinden

hibir kukumuz yok. Yazd kitap-

ta kendini yetkin klabilme amacyla

cemaata mensubiyetini vurgulama

gerei duymu olabilir. Ya da g-

rmemizi bu ekilde anmsayabi-

lir. Veya kurgulad bir cmlenin

kendisiyle syletii bir bilim insa-

nn anlayna ters debileceini

nemsemeyebilir. Bu tr farkllk-

lar yaplan her grmenin metne

dntrlnde sk sk gndeme

gelebiliyor. Yorum yanllklar kimi

zaman kayda alndnda bile gz-

lemlenebiliyor. Kii kendi grle-

rini farknda olmakszn karsnda-

kine atfedebiliyor. Ancak ou kezbu tr yanl anlalmalar yazarln

engebeli srecine ve zaman darl-

na verip nemsemiyoruz. Bu arada

hatrlatmak isterim: Kitap ktnda

bu satrlar grm olsaydm da bu

tr bir yorumu tekzip etmez, deerli

dostum Liz Behmoarasn edebi slu-

buna ve bir biyografik roman yazar-

nn kurgusal hayal gcne yorardm.

Ama, Rfat Balinin nc kii olarak

biyografik bir romann giriinde yer

alan yazarn kiisel anmsamasn ge-

lii gzel kullanmas ve isim vere-

rek bir akademisyeni karalamas etik

normlarla badamyor.

Evet ben Tekinalpi nemseyen bir

kiiyim. Etnik kimlii ise beni hi

ilgilendirmiyor. Bunun kant Teki-

nalp zerine yazdklarm. Rfat Bali

kaynakasn bilgisayardan indir-

dii iin bunlar grmemi olabilir.

Tekinalpin toplumsal dncelerini

ilk kez ayrntlaryla veren almabundan otuz be yl nce, 1977 y-

lnda kurcular arasnda yer aldm

Toplum ve Bilimin ilk saysnda -

kan kinci Merutiyette Solidarist

Dnce: Halklk adl makale. [

[Zafer Toprak, kinci Merutiyette

Solidarist Dnce: Halklk, Top-

lum ve Bilim, say 1, Bahar 1977, s.

92-123.] Rfat Bali, kaynakas iin

internetten indirdii balklardaki

makaleleri bilfiil grp dikkatlice in-

celerse bunlarn ounun bu maka-

leden ve be yl sonra yaynlanm

olan Trkiyede Milli ktisatkitabn-

dan esinlenilmi olduunu grebilir.

1982 ylnda yaynladmz

Trkiyede Milli ktisat balkl ki-

tabmn omurgasn byk lde

Tekinalp oluturuyor. Kaynakasn-

da Tekinalp 48 eseriyle bata geli-

yor. Bu kitapta ele alnncaya kadar

Tekinalpn toplumsal ve iktisadi d-

ncesi bu denli ayrntl bir biimde

herhangi bir kaynakta yer almyor.

464 sayfalk kitabn indeksinde d-

nemin ideologu Ziya Gkalp, 15 say-


24

OSMANLITA

RH

fada zikredilirken Tekinalpe 32 sayfa

ayrlyor. Bir doktora tezi olarak ha-

zrlan metin boyunca Tekinalp, tti-

hat olarak yorumlanyor ve dinsel

inanc ya da etnik kimlii konusun-

da tek bir satra yer verilmiyor. Bu

bilinli bir biimde yaplm bir ter-

cih. Onun Yahudi, Trk ya da baka

bir etnik kimlik altnda sunulmas II.

Merutiyetin fikir dnyas iin an-

lamsz ve gereksiz. Bu en azndan bi-

zim iin byle. Trkiyede Milli kti-

satkitab Tekinalpin dncelerine

odaklanyor, yoksa kiisel kimliine

deil.

Bu yllarda gerek solidarist dnce-

nin evrimine, gerekse milli iktisat

anlayna nemli katklarda bulunanTekinalp sosyal demokrat eilimli bir

dnr. Bu topraklarn belki de ilk

sosyal demokrat kimlii. Bu arada

hatrlataym, Tekinalp zerine ya-

plan en sentetik analizlerden biri

Paul Dumontun makalesi: Gen

Trkiyenin hizmetinde sosyal de-

mokrat bir iktisat [Un conomiste

social-dmocrate au service de la Je-

une Turquie. Mmorial mer Ltfi

Barkan, Paris; Librairie dAmrique

et dOrient Adrien Maisonneuve,

1980, s. 75- 86]. Rfat Balinin bib-

liyografyasnda bu deerli eser deyer almyor. Makalenin balnda

Tekinalp szcnn bulunmamas

internet taramas srasnda ekrana

dmemesine neden olmua benzi-

yor. Paul Dumontun makalesi Teki-

nalp zerine yazlm en derli toplu

alma.

Son yllarda kltralizm amza

damgasn vurmu durumda. Top-

lumsal katmanlardan kltrel kat-

manlara doru etkin bir kay var.Din etmeni, ya da etnik kimlik ou

bilim evresinin temel kaygsn

oluturuyor. Rfat Bali de bu izgiye

kendisini kaptrm gzkyor. Bu

tr almalarn karsnda olacak

deilim. Ama eer tarih yazacaksak,

en azndan aratrmac gazeteciliin

temel normlarndan biri olan p-

hecilii, yazmadan nce tahkik etme

pratiini benimsemek ve son kertede

sa duyumuzu kullanmak zorundayz.

Her grdmz, ya da okuduumu-

zu gerekmi gibi alglayp, zellikle

nc kiileri thmet altnda bra-

kacak sluplardan kanmamz gere-

kiyor.

Sonsz olarak unu bir kez daha

vurgulama gereini duyuyorum: Bi-

yografik roman olsun ya da bilimsel

biyografi, insann mensup olduu

din, dil, rk, etnik mensubiyet ya da

benzeri bir tasnifin verimi ve etkin-

lii artrc bir etmen olamayacan

kimse kimseye retmeye kalkma-

sn. Bu saygn tarihilik iin evrenselbir gerek.

u aamada Rfat Balinin yapmas

gereken tek bir ey kalyor: Tutarsz

ve savruk tarih yntemi nedeniyle

okuyucudan zr dilemesi

Documents

Tekin Alp ve Rifat Balinin Yanilgisi-Zafer Toprak.pdf