TesisTasarimi

7/29/2019 TesisTasarimi

1/85

www.turk-ie.org

Trk Endstri Mhendisleri Grubu

1

BLM 1 - TEMEL KAVRAMLAR

1.1.TESS VE TASARIM

Tesis Tasarm kavram bir btn olarak ok geni anlamlar ierebilmektedir. Bu genianlamllk, bu kavramlar zerinde belirsizlikler domasna da neden olmaktadr. Tesis

tasarm zerinde sz syleyebilmek ve dnce retebilmek iin her eyden nce geni

anlamlar n snrlandrlarak Tesis Tasarm kavram zerindeki belirsizliin kaldrlmas

gerekmektedir.

Tasarm szc szlklerde genel olarak yle tanmlanmaktadr; Bir eyin biimini

kafada kurma ii, ya da bu yolla dnlm biim. Bu genel tanm tasarmn dncede

balayp olgunlaan ve giderek biim kazanmaya ynelen bir sre olduunu aklamaktadr.Bu adan yaklatmzda ve genel bir ereve tanm vermek istediimizde Tasarm,

soyutun somuta dnm srecidir. diyebiliriz.

rnein, iletmelerin soyut haberleme sisteminin, ilem formlarnda somutlamas

gibi, toplu tamaclk soyut tercihinin otobs olarak somutlamas gibi. Yani Tasarm,

soyuttan somuta doru ilerleyen bir billurlama, bir maddeleme srecidir., diyebiliriz.

Tasarmlanacak olan nesnenin tesis olarak belirlenmi olmas hi kukusuz tasarm

kavramn nemli lde snrlandrmtr. Ancak yine de tesis kavram yeterince

aydnlatlmadka tasarm szc de aklk kazanamayacaktr.

ncelikle yine, szlk anlamna bavuralm. Szlklerde TESS, Kurulmu olan,

yaplm, meydana gelmiey, kurum olarak anlmaktadr.

Bu genel tanmda, kurum ve yap szcklerinin e anlaml olarak arlk kazand

grlmektedir. Bu noktadan hareketle, Tesisin fiziksel anlamda bir yap olduunu, bir adm

daha ileri giderek kurumsal bir yap olduunu yani belli bir amaca ynelik olarak organize

olmu bir yap olduunu syleyebiliriz.

u halde ksa bir deyile, Tesis kurumsal bir yapdr denilebilir.

imdi Tesis ve Tasarm szcklerini birletirecek olursak,

Tesis Tasarmn bir btn olarak yle aklayabiliriz

Tesis Tasarm, kurumsal bir yapnn ilk dnce aamasndan balayarak tm

ynleriyle somut olarak oluturulmasna kadar geen sretir.

Tesis dediimiz zaman bu bir sportif tesis veya turistik tesis de olabilir. Bir dinlenme

tesisi veya bir retim tesisi de olabilir. Bu rnekleri kolaylkla oaltmak olasdr. Bu

durumda tasarm sz konusu olan yapsal kurum, nasl bir tesistir ?


2/85

www.turk-ie.org


2

Bunu belirtmemize yardmc olacak olan gsterge, tasarmn Endstri Mhendislii

almalar asndan incelenmesidir. Yani uramz Tesis Tasarm srecinin Endstri

Mhendislii almalar ile kesitii arakesit zerinde younlaacaktr.

Endstri Mhendislii almalar en genel anlamda retim ve YnetimSistemlerinde verimlilii ve etkinlii arttrma iin yaplan almalarn tm olarak

aklanabilir.

Burada retim szcyle ifade edilen rn ya da hizmet retimidir. Yani tesis

tasarmnn alma alan, bu bak asyla retim birimleri kadar hizmet birimlerini de

ierebilir. Ancak hastane, niversite, havaalan vb. gibi hizmet birimlerinin, zellikleri gerei

nemli tasarm farkllklarna sahip olmalar ve tm bu farkllklarn ayr ayr birer alma

alan nitelii tamalar nedeniyle bu kitapta byk lde endstriyel rn reten birimlerzerinde durulacaktr. Buna gre, yapsal kurum yani tesis dediimiz zaman ilk olarak

anladmz, Endstriyel rn reten iletmeler yani fabrikalar olacaktr. Bununla birlikte,

tasarmn genel ilkelerinin ve yaklamlarnn, hizmet sistemlerini de ierecek genilikte ele

alnacan belirtmekte yarar vardr.

imdi yeniden tesis tasarm kavramna dnerek daha ak bir tanm vermeye

alalm:

Tesis Tasarm, endstriyel rn reten iletmelerin ilk dnce aamasndan

balayarak, tm ynleriyle somut olarak oluturulmalarna kadar geen sretir.

Somut olarak oluturulmay, rn reten iletme iin lk retime geilen an olarak

alrsak tanm aadaki gibi netletirebiliriz:

Tesis Tasarm, endstriyel rn reten iletmelerin, ilk dnce aamasndan

balayarak, ilk retime geilen ana kadar geen sre iinde tm ynleriyle oluturulmas

srecidir.

1.2. TESS VE EVRES

Tasarmlanacak olan bir tesis, herhangi bir evre iinde yer alacaktr. Baka bir

deyile tesisi bir sistem olarak alrsak, bu sistem daha geni bir st Sistem iinde yer alacaktr.

Tesisin salkl bir ekilde tasarmlanabilmesi iin sistemin, bir parasn oluturduu daha

geni sistem iinde oynad roln ok ak bir ekilde sergilenmesi gereklidir. Kanlmaz

olarak tesisin evresi ile olan ilikisi, tasarmn balangcnda ok ak olmayabilecektir.

Dolaysyla tesis-evre, yani sistem-st sistem arasndaki etkileimin gereki bir biimde

belirlenebilmesi iin aba gstermek gerekecektir.


3/85

www.turk-ie.org


3

Tesis-evre ilikisini dnrken ve etkileimin gereki olmas ynnde aba

gsterirken unutulmamas gereken nokta udur:

Tasarm dnlen sistemin hedef lerini ve amalarn, bu sistemin bir parasn

Oluturduu daha geni sistemin st hedeflerinden ve amalarndan ayr tutmak olanakszdr.Gerekten de belirleyici olan st sistemin hedef leridir. Zira bunlar, sistemin ilemek zorunda

olduu evreyi belirler. Eer bu evrenin ileyi koullar deiirse, sistemin hedefleri de

deiecektir. ok basit bir rnek alrsak, bir tesisin, bir iletmenin evrelerinden biri

Ekonomik evre dir. 0 zaman bir tesisin tasarm szkonusu olduunda onun, iinde

ileyecei ekonomik yapnn koullarna uygun bir ekilde tasarmlanmas gerekecektir. Eer

tesisin yaps ve hedefleri, ekonominin yap ve hedefleri ile eliirse, belirleyici olan st

sistem yani ekonomik evre karsnda tesis yava yava yokolacaktr.Tesis ve evresi zerinde genel olarak dndkten sonra, imdi bir tesisin evresinin

ne olabileceini tartabiliriz. Tesisi daha nceden genel ve basit bir ifade ile kurumsal

yap olarak tanmladk. Bu kurumsal yapy, belli bir ibirlii anlay iinde, deiik kiiler

veya kurumlar, kendi kiisel ve kurumsal gereksinimleriflin giderilmesi amacyla kurarlar. Bu

ama, tesisin varlk nedenidir. Gereksinimlerin giderilmesine karlk olarak da belli

eylemleri katk olarak sunarlar (ekil 1.1.).

Katkda bulunanlar, tesisin amalarn belirleyince ve kendisinden beklenen

eylemlerin neler Olduunu anlaynca bu eylemleri gerekletirerek, amalar tatmin ederler.Bir tesisin yaamn srdrmesi iin aba gsteren herkes, katkda bulunan olarak kabul


4/85

www.turk-ie.org


4

edilebilir. Tesise katkda bulunanlar buna karlk olarak da iletmeden, baz

gereksinimlerinin karlanmasn beklerler. Baka bir deyile bir kiinin bir tesise katkda

bulunma nedeni yle aklanabilir: Eer bir kii veya bir grup, bir tesisten, bir kurumsal

yapdan, gereksinimlerini karlayacak bir beklenti elde ederse, bu yapya katkda bulunur.Bylelikle tesis ve evresi arasnda karlkl bir deiim olacaktr. Bu deiim ekil l.2.de

grlmektedir.


5/85

www.turk-ie.org


5

ekil 1.2. Tesis ve kurucu evresi,

Bu aklamalardan da anlalaca gibi tesis, somut bir uzlamann rndr. Buuzlamay salayanlar tesisin kurucu evresini oluturmaktadrlar. Bu tesisin ilemeye

balayabilmesi iin bu uzlamann salanmas zorunludur. Tesisin yaamn srdrebilmesi

iin de bu uzlamann belli bir denge dzeyinde yrtlmesi gerekir. te bu dengenin

olutuu koullar Tesisin evresini oluturmaktadr.

Tesisin evresi, tesisin dnda yer alan eleri ierir. Bu eler tesis iinde deildirler

ancak bunlarn herhangi birisindeki bir deiim, tesisin durumunda da bir deiim

oluturacaktr. Buna gre bir tesisin evresi, tesisin durumunu etkileyebilen tmdeikenlerdir.

Bu deikenler, zellikleri asndan sekiz ana balk altnda toplanabilir:

1) Teknolojik evre

2) Ekonomik evre

3) Sosyolojik evre

4) Kltrel evre

5) Politik evre

6) Yasal evre

7) Demografik evre

8) Ekolojik evre

Bir tesisin evresi ile oluturduu denge bu sekiz ana boyut zerinde kurulacaktr.

Baka bir deyile bir tesisin genel anlamda sekiz ayr evrenin arakesitinde yer aldn

sylemek olasdr (ekil1.3.).

Demografik bir etmen olan nfus yaps, rnein genleen nfus, tesisin pazar

yapsn etkileyecektir. Ekonomik etmen olan kii bana ulusal gelir ya da gelir dalm,

tesisin ekonomik dzenini etkileyecektir.

1.3. TESS VE ER

En genel anlamda tesis bir yapsal kurumdur. Yukarda grdmz gibi bu yapsal

kurum, deiik kesimlerin uzlamas sonucunda olumutur. Bu uzlama, katk-kar dengesi

zerine kurulmutur. letmeye katkda bulunan kesimler, buna karlk iletmeden belli

karlar bekleyeceklerdir. Bu karlar ise, tesisin rettii deerlerden salanr. Bu anlamda


6/85

www.turk-ie.org


6

bir tesisin temeldeki varlk nedeni deer retmek olarak dnlebilir. retilen deer,

tesisin trne bal olarak rn veya hizmet olarak belirir.

Bu durumda tesis bir dntrc roln oynayacaktr. Belli girdilerle beslenen tesis,

bunlar uygun bir karm salayarak dntrecek ve bu dntrmenin sonunda deerretecektir (ekil1.4.).

letmenin girdileri ve ktlarnn trne gre iletmenin ierii de fark11k1r

gsterebilecektir. Hi kukusuz belirleyici olan Tesisin Amacdr. Bu amac salamaya

ynelik olarak oluturulan tesis yaps, yine amaca ulalmas iin gerekli olan girdilerle

beslenecektir. Girdilerdeki byk farkllklara ramen tesisin dntrme srecinin ileyii

genel deyimlerle aklanabilir. rnein bir buzdolabnn mutfamza veya iyerimize ulaana

kadar geirdii aamalar dnelim. Pazar aratrmaclar boyut, renk vb. nitelikleriincelerler; model trleri tasarmlanr; gerekli hammaddeler salanr; paralar retilir; alt

montaj ve montaj ilemleri tamamlanr; muayene ve kontrol ilemleri yaplr; varsa blgesel

stoklara gnderilir; toptanclara datlr; daha sonra perakendecilere verilir ve nihayet bir

maazada sergilenerek satlr. Bu eylemlerin her birinin tesis organizasyonunda da belli bir

ilevsel ad vardr: Pazar aratrmas, rn tasarm, satn alma, retim, gibi.

Bunlarn yannda tm tesis sisteminin ileyebilmesi iin zorunlu olan Destek

faaliyetleri de bulunmaktadr. Finans, Muhasebe, personel, Aratrma, letiim ve Hukuk

konularna ilikin eylemler bu trdendir.

ekil 1.3. Tesisin evresi


7/85

www.turk-ie.org


7

ekil 1.4. Tesisin dntrc rol

Bir tesis sisteminde farkl dzeylerde alt sistemler vardr. Yukarda belirtilen

faaliyetlerin her biri birer alt sistem olarak ngrlebilirle Bu durum, ekil 1.5te

grlmektedir.

ekil1.5

Hi kukusuz bir tesisin alt sistemlerinin tanmlanmasn bir tek yolu yoktur. nemli

olan iletmeyi incelemenin amacn belirlemek ve bu amaca uygun alt sistem

blmlendirmeler yapmaktr. Bu blmlendirmeler yaparken unutulmamas gereken nokta,

alt sistemlerin birletirilmesi ile tesisin tmnn organik bir yapsn elde edebilmekti

Tesisin alt sistemleri, tesisin ieriini olutururlar. Bu ierik daha da ayrntl bir

biimde incelenebilir. Bunun iin her bir alt sistemi bir sistem olarak alp, onun alt

sistemlerini incelemek gerekecektir. rnein pazarlama alt sistemini ele alacak olursak, ekil

1,6daki durum elde edilir.

Fiyat konusunda bir karara varabilmek iin, reklam, datm kanallar ve rnle ilgili

temel bilgilerin de gz nnde bulundurulmas gerekecekti.


8/85

www.turk-ie.org


8

Grld gibi, tesis ve evresi arasndaki dengenin yan sra tesisin ieriini

oluturan alt sistemler arasnda da bir denge vardr. Bunlardan birincisine d denge,

ikincisine i denge diyebiliriz. Belli bir anda d ve i dengelerin dzeyi, tesisin

performansnn gstergesini oluturacak1ardr. Tasarm asndan dnrsek tesisin ieriiyani i dengesi, tesisin iinde bulunduu evrenin koullarna yani d dengenin dzeyine

gre tasarmlanacaktr.

ekil 1,6. Pazarlama Sisteminin alt sistemleri

1.4. TESS TASARIMI SREC

Bir tesisi tasarmlayabilmek iin ncelikle bir yatrm dncesini domas

gerekecekti. Daha sonra, yatrm dncesi somut sonucu olan tesisin evresi iindeki

konumunun ve buna bal olarak genel ynnn belirlenmesi gerektiini biliyoruz. Buna

bal olarak tesisin d dengeleri oluturabilecei Bu noktaya gelindiinde, tanmlanm olan

ama erevesinde tesisin iine ynelebiliriz Alt sistemlerin oluturulup i dengelerin

kurulmas, bu aamada

Tesis tasarmn proje gelitirme dngsnn bir aamas olarak ele alabiliriz Genel

olarak bir proje gelitirme dngs, ana aamadan oluur:


9/85

www.turk-ie.org


9

Yatrm ncesi aama

Yatrm aamas

letme aamas

Tesis tasarm sreci, yatrm ncesi aamada yer almaktadr

Yatrm ncesi aama da ana izgileriyle balk altnda toplanabilir:

Frsat analizleri

Stratejik analizler

Tesis yaplabilirlik analizleri

Frsat Analizleri ise kendi iinde aama ierir: Olanak incelemeleri, n

yaplabilirlik incelemeleri ve destek incelemeleri.

Olanak incelemeleri bir n taslak niteliinde olup, ayrntl analizlerden ok, toplungrlere dayanr. Buradaki temel ama, frsatlar grmek ve ortaya karmak eklinde

tanmlanabilir. Blge/kaynak incelemeleri buna bir rnektir. Belli bir blgenin olanaklarnn

belirlenmesi, ya da orman rnleri vb. gibi belli bir kaynan deerlendirilmesine ynelik

incelemeler bu trdendir. Yap malzemesi veya besin ileme gibi snrlandrlm bir alt

sektrdeki olanaklar belirlemeyi amalayan almalar da bu snfa girer. Genel olanak

ettleri, bir yatrm olanann gze arpan gereklerinin abuk ve maliyeti yksek olmayacak

ekilde saptanmasdr. ncelikli sektrler, retim aklar olan alanlar, uluslararasendstrilerle muhtemel balantlar, genel yatrm ortam, dsatm olanaklar, var olan retim

hatlarnn ileri/geri entegrasyonu bu inceleme alanlarnn bazlar olarak saylabilir.

n yaplabilirlik incelemeleri, tesis kurma dncesinin ilk deerlendirmesidir.

Tesisin kurulmasna ilikin kesin bir karara varmay salayacak bir incelemenin

gerekletirilmesi ou zaman pahal ve zaman alc olduundan n yaplabilirlik

gerekmektedir. Bu incelemenin drt tr sonucu olabilir:

1) Yatrm olana ok umut vericidir ve tesis kurma karar daha ayrntl inceleme

yapmadan alnabilir.

2) Tesis kurma karar iin ayrntl inceleme gerekmektedir.

3) Tesisin kurulmasnda belli noktalarda belirsizlikler vardr, daha derin aratrmalar

gereklidir.

4) Yatrm olana ekici deildir ve tesis kurma dncesinden vazgeilebilir.

Destek incelemeleri, bir tesis kurma dncesinin tm ynlerini deil, bir veya daha

fazla zel ynn ieren aratrmalardr. zellikle belirsizlik ieren ve kritik etmenlerin yer

ald durumlarda bu tr analizlerin gerekletirilmesi beklenir. Pazar aratrmalar,


10/85

www.turk-ie.org


10

hammadde ve girdi incelemeleri, yer seimi incelemeleri, teknoloji seimi analizleri,

ekonomik lek ettleri destek incelemelerinin baz rnekleridir.

Stratejik analizler, frsatlar grldnde ve ortaya karldnda, belirlenmi frsat

alan zerinde ana ynn ve yolun belirlenmesidir. Her tesis bir stratejinin bir paras vesonucudur. Buna karlk her tesisin bir stratejisi vardr.

Stratejik analizler kendi iinde alt ana aama ierir:

Vizyon/Misyon belirleme, rgtsel amalarn belirlenmesi, evre analizi, i analizler,

gl/zayf/frsat/tehdit analizleri, strateji saptama.

Stratejik planlama, ana dnce olarak, kurulacak tesisin geleceine ilikin ynn

belirlendii ve evre ilikilerinin dzenlendii aamadr. Bu amala ncelikle kurumun

vizyonu yani gelecee bak perspektifi ve derinlii belirlenir. Vizyon bir kurumunngrd frsatlarn bulank bir resmidir. Misyon, vizyonu netletirir. Misyon, bir rgtn

var olu nedenini aklar ve rgtn ne olmak istediinin ve nerede olmak istediinin genel

tanmn verir.

rgtsel amalar, bir organizasyonun ulamak istedii performans sonulardr.

Ancak bunlar nicel deil niteldir. rnein sektrnde nder olmak, bir rgtsel ama olarak

kabul edilebilir.

evre analizi, tesisin iinde yaad ve yaayaca koullarn zelliklerinin ve

etkilerinin incelenmesini ierir. ki ana balk altnda ele alnabilir: D evre analizi ve i

evre analizi. D evre analizinde ekonomik, teknolojik, sosyolojik, kltrel, politik, yasal,

demografik ve ekolojik etmenlerin tesis zerindeki etkileri incelenir. evre analizinde ise

sektr/endstri analizi, mteri analizi, rakip analizi gerekletirilir. Endstri analizinde, bir

sektrn bugnk ve potansiyel firmalar iin ekiciliinin belirlenmesi ile bu endstrideki

temel baar etmenlerinin belirlenmesi amalanmaktadr. Mteri analizi pazar dilimlerinin ve

mteri motivasyonunun incelenmesidir. Rakip analizi ise, rakiplerin lekleri, byme

oranlar, ama ve varsaymlar, maliyet yaplar vb. zelliklerinin incelenmesini iermektedir.

analizler, tesisin iine ynelik finansal, organizasyonel ve davransal incelemelerin

gerekletirilmesini ierir. analizlerin amac, tesisin gl ve zayf ynlerinin

belirlenmesidir.

evre analizi sonucunda ortaya kan frsat ve tehditlerle, tesis ii analizlerde ortaya

konan gl ve zayf ynler bir arada ele alndnda GZFT-Gl/Zayf/Frsat/Tehdit

incelemeleri gerekletirilir. Bu aamada tesisin gl ynleri, evredeki frsatlar zerine

seferber edilirken, zayf ynleri evredeki tehditlerden uzak tutulur.


11/85

www.turk-ie.org


11

Tm bu incelemeler sonucunda, stratejik analizin amac, tesis iin strateji

belirlenmesidir. Buna gre yaplan deerlendirmeler nda rekabet, byme, tarafszlk,

savunma, pazara giri, risk azaltma vb. stratejilerden biri veya birka, tesisin stratejisi olarak

belirlenir.Stratejik analizler sonucunda, tesisin yn ve yolu belirlenmi olduundan, imdi sra

tesisin yaplabilirliine ilikin ayrntl incelemelere gelmitir. Bu aamada, belirlenmi olan

ynde tesisin nasl hareket edecei tanmlanacaktr. Gelecekte ne olmas isteniyorsa, bunu

oluturmak iin tesisin gncel ncelikleri belirlenecektir. Tesis yaplabilirlik incelemeleri

kendi iinde sekiz ana aamaya ayrlmtr: Pazar planlamas, kapasite/retim planlamas,

malzeme planlamas, teknoloji/donanm planlamas, organizasyon planlamas, insan

kaynaklar planlamas, mali planlama ve proje planlamas. Bu aamalara ilikin ayrntlbilgiler bir sonraki blmde verilecektir.

Yukardaki aklamalar nda tesis tasarm srecine bir btn olarak bakldnda

aadaki aamalar iermektedir:

1) Olanak incelemeleri

2) n yaplabilirlik incelemeleri

3) Destek incelemeleri

4) Vizyon/Misyon belirleme

5) rgtsel amalarn belirlenmesi

6) evre analizi

7) analizler

8) GZFT analizi

9) Strateji belirleme

10) Pazar planlamas

11) Kapasite/retim planlamas

12) Malzeme planlamas

13) Teknoloji/Donanm planlamas

14) Organizasyon planlamas

15) nsan kaynaklar planlamas

16) Mali planlama

17)proje planlamas

BLM 2-TCAR BUZDOLABI RETM FABRKASI TASARIM PROJES


12/85

www.turk-ie.org


12

2.1. GR

Ticari buzdolab reten bir fabrikann kurulmas hedeflenmektedir. Sermaye sahipleri

ncelikle fizibilite raporlarn dikkate alarak, retimin ne kadar karl olduu ve ka ylda karageeceini analiz etmilerdir. Aada fizibilite raporlarndan da grlebilecei gibi yaplan

pazar aratrmas ve talep tahminlerine gre ylda 1464 adet (gnde 6 adet) buzdolab

retilmesi hedeflenmektedir. Yaplan bu aratrmalarn sonucunda bu retim miktar ile

retim yapan tesis, rettii rnleri rahatlkla satabileceini grmtr. Yllk tatiller gz

nne alnarak ve hafta sonu allmayaca hesaba katlarak ylda 244 gn aktif olarak

retim yaplmas hedeflenmitir.

Fabrikann kuru aamasndaki en nemli aamalardan biri kukusuz ki fabrikannkurulaca yerin seimidir. Bu seim daha sonra ayrntlaryla ele alnacak ve en uygun yer

olan skenderunun hangi kstaslara paralel olarak seildii gsterilecektir.

2.2. TCAR BUZDOLABI (SANAY TP) MALATI TESS FZBLETE RAPORU

2.2.1.EKONOMK DEERLENDRME

2.2.1.1.Yatrmn Konusu

Ticari iyerlerinde (kasap, lokanta, market, mandra ve arkteri gibi) soutucu olarak

kullanlan Ticari Tip Buzdolab (Sanayi Buzdolab) imalatdr.

malatta kullanlacak ana ve yardmc hammaddeler unlardr :


13/85

www.turk-ie.org


13

Sa

Profil eitleri

Motor Grubu ( soutucu aksam)

Poliretan

Cam

Alminyum Profil

Bakr Boru

Akkan Gaz (Freon Gaz)

Boya

Elektrik Aksam

2.2.1. 2. Pazar Durumu

Mamul, ncelikle tesisin kurulduu il ile mcavir illerdeki satlacaktr. Tm lke, pazar

hedefleri arasndadr.

Sz konusu mamuln retimi, ihracat, ithalat ve yllk taleplerle ile ilgili bilgiler

aada izelgeler halinde verilmitir:

izelge:1- Buzdolab retimi

Yl Deer ( Milyar TL)

2002 35 676

2003 37 125

2004 (Tahmin) 38 279

izelge:2- Buzdolab hracat


2002 7 644

2003 7 712

2004 (Tahmin) 9 957


14/85

www.turk-ie.org


14

izelge:3- Buzdolab thalat


2002 4 934

2003 6 631

2004 (Tahmin) 6 693

.

izelge:4- Buzdolab Talebi

Yl Miktar (adet)

2002 13 509

2003 16 796

2004 (Tahmin) 18 364

2.2.1.3. stihdam Durumu

Tesiste tam kapasitede;

Personel Tanm Saysdari Personel 12

Mhendis 3

Teknisyen 2

Ustaba 3

i 42

Toplam 62

kii istihdam edilebilecektir.

2.2.1.4. Tevik Tedbirleri

2.2.1.4.1. Hazine Mstearlnca Yatrmlara Uygulanan Genel Tevik Tedbirleri

Finansal Kiralama irketleri araclyla yaplacak yatrmlarda aranacak asgari sabit

yatrm tutar, bu miktarlarn % 25i kadardr.

Bu projeler iin z kaynak oranlar aada belirtilmitir:


15/85

www.turk-ie.org


15

- Kalknmada ncelikli Yrelerde yaplacak yatrmlarda : % 20

- Normal ve Gelimi yrelerde yaplacak yatrmlarda : % 40

- Ro-Ro tamacl, havayolu kargo tamacl yatrmlar : % 25

- Gemi ina, yat ina, gemi ithali ve uak ithali yatrmlar : % 15- Finansal kiralama irketlerinin yapaca kiralama yatrmlar : % 10

Yatrm projelerine uygulanan destek unsurlar ise aada verilmitir:

1- Gmrk vergisi ve toplu konut fonu istisnas

2- Yatrm indirimi

3- Katma deer vergisi istisnas

4- Vergi, resim ve har istisnas5- Enerji destei

6- Arsa destei

7- Fondan kredi tahsisi

8- thalde katma deer vergisi ertelemesi

Ayrca, 23 Ocak 1998 tarih ve 23239 sayl Resmi Gazetede yaymlanan

Olaanst Hal Blgesinde ve Kalknmada ncelikli Yrelerde stihdam Yaratlmas

ve Yatrmlarn Tevik Edilmesi ile 193 Sayl Gelir Vergisi Kanunda Deiiklik

Yaplmas Hakknda 4325 Sayl Kanun gereince aada belirtilen tevik tedbirleri

uygulanacaktr:

- Kalknmada ncelikli Yrelerde; organize sanayi blgelerine ncelik verilmek

zere, en az 10 kiilik istihdam ngren tevik belgeli yatrmlar iin, gerek ve tzel kiilere,

mlkiyeti Hazineye ait arazi ve arsalarn bedelsiz olarak devredilmesi,

- Olaanst Hal Blgesi kapsamndaki illerde yeni ie balayan gelir ve kurumlar

vergisi mkellefleri, fiilen ve srekli olarak 10 ve daha fazla ii altrmalar artyla, ie

balama tarihinden itibaren yatrm dnemi dahil 5 vergilendirme dnemi gelir ve kurumlar

vergisinden mstesna tutulmas,

-Yukarda belirtilen gelir ve kurumlar vergisi mkelleflerinden istisna sresinin

sonunda balamak zere, iyerlerinde fiilen ve srekli olarak 10 ve daha fazla ii altrmak

artyla, kazanlar zerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden indirim yaplmas,


16/85

www.turk-ie.org


16

- Olaanst Hal Blgesi kapsamndaki illerde, alanlardan kesilen vergilerin

ertelenmesi,

- Olaanst Hal Blgesi kapsamndaki illerde tevik belgeli yatrmlarla ilgili yaplan

ilemlerde vergi, resim ve har istisnas salanmas,

- Olaanst Hal Blgesi kapsamndaki illerde yeni ie balayan gelir ve kurumlar

vergisi mkelleflerinin altrdklar iilerin sigorta primi iveren paynn Hazinece

karlanmas,

- lk defa ie balayan mkelleflerin gtrlk ansna haiz olanlardan kendi istei ile

gtr usulden gerek usule geen mkellefler iin hayat standard uygulanmamas.

2.2.1.4.2. Halk Bankasnca Yatrmlara Salanan KOB Tevikleri

Bakanlar Kurulunun 05.03.1999 tarih ve 23630 sayl Resmi Gazetede yaymlanan

99 / 12474 sayl kararna istinaden Kk ve Orta Boy letmelerin (KOB) Devlet

yardmlarndan yararlanma esaslarn belirlemitir.

Bu karar kapsamnda; imalat sanayi sektrnde faaliyette bulunan, iyerinde en fazla

150 ii altran, kanuni defter kaytlarnda arsa ve bina hari;makine ve tehizat, tesis, tat

ara ve gereleri, deme ve demirbalar toplam 100 Milyar Trk Lirasn amayan

iletmeler KOB olarak kabul edilir.

KOBlere uygulanacak tevikler aada verilmitir:

1- Yatrmlar Tevik Fonundan Kredi

2- Yatrm ndirimi

3- Onaylanan Global Listeler Muhteviyat Makine ve Tehizat Almlarnda Katma

Deer Vergisi (KDV) Destei

4- Gmrk Vergisi ve Fon stisnas


17/85

www.turk-ie.org


17

5- Vergi, Resim ve Har stisnas

Yatrmlara salanacak yukarda belirtilen teviklerle kanun gerei verilen dier

tevikler, Hazine Mstearlnca verilen tevik belgesinde belirtilen deerler esas alnarakilgili kurulularca mevzuata uygun olarak salanr. Bu teviklerin salanmas ile ilgili usul ve

esaslar, Hazine Mstearlnca Halk Bankasna bildirilmi olup, Halk Bankas tarafndan

uygulanacak tevik tedbirlerinin mali snrlar aada belirtilmitir.

2.2.1.4.2-3. Fon Kaynakl Krediler

Fon kaynakl krediler, yalnzca makine ve tehizat alm iin yatrm kredisi ile

hammadde (enerji hari) almna ynelik olarak iletme kredisi eklinde kullandrlabilir. Yurt

iinden kullanlm olarak temin edilecek makine ve tehizat iin Fondan kredi tahsisiyaplamaz. Ancak, fazladan dviz kna sebep olmamak ve atl kapasiteleri kullanma

sunmak amacyla, daha nce ithal edilmi (3) yana kadar olan yabanc meneli yeni

teknoloji ieren makineler iin; iletmelerin en az bir yldr demirbalarnda kaytl olmas

halinde kullanlm makinelere Fondan kredi tahsisi yaplabilir.

KOBlere Fon Kaynakl Krediler aadaki snrlar dahilinde tahsis edilebilecektir.

Bu Kredilere Uygulanacak Faiz Oranlar;

- Kalknmada ncelikli Yrelerde................ % 20

- Acil destek kapsamnda illerde................... % 20

- Dier yrelerde, ......................................... % 30

Bu Kredilerin Vadesi;

- Yatrm kredilerinde 1 yl demesiz dnem olmak zere 4 yl,

- letme kredilerinde 2 yldr.

Yatrmlara yukarda izah edilen kredilerin salanabilmesi iin;

Krediye konu toplam yatrm iin belirlenen z kaynak oranlar aada belirtilmitir:

- Acil Destek Kapsamndaki llerde................. % 10

- Kalknmada ncelikli Yrelerde ................. % 20


18/85

www.turk-ie.org


18

- Dier Yrelerde .......................................... % 30

2.2. TEKNK DEERLENDRME

2.2.1. retim Teknolojisi

retim, siparie gre ve en son teknolojiyle yaplacaktr. Ahap ve mermer yerine

poliretan kullanlacaktr. malatta kullanlan CNC tezgahlar Avrupadan thal edilecektir.

2.2.2. Tesisin Kapasitesi

Ylda 244 gn (8 ay) ve tek vardiya (8 saat) zerinden allarak ayda 122 adet ( ylda

yaklak 1464 adet ) imalat yaplabilecektir.

2.2.3 malat Akemas

Hammadde

Sacn ekillendirilmesi

Kaynak lemi

Yan Kapaklara Poliretan Basm

Boyama lemi

Ana Montaj

Motor (soutucu) Grubunun Montaj

Markalama

Depolama

Piyasaya Sevk

2.2.4. Makine ve Tehizat Listesi

Makine ve Tehizatn Cinsi Adedi Tutar (DM) Tutar (Milyon TL)


19/85

www.turk-ie.org


19

Hzar 1 5 500

Spiral 1 1 500

Spiral 2 1 550Spiral 3 1 650

Poliretan Enjeksiyon Makinesi (thal) 1 65 000

Frn 1 125 000

Silikon makinesi 1 400

Vakum makinesi 1 75 000

Perinleme aleti 1 500Kaynak 1 450

Matkap 1 11 000

Giyotin 1 35 000

Kompresr 1 20 000

Pres 1 30 000

Elektrostatik Toz Boya Atlyesi 1 94 000

zel testere 1 7 500

Toplam 471 050

2.2.5. Termin Plan

Maddi artlarn uygun olmas, zellikle z sermaye orannn yeterli olmad

durumlarda kredinin zamannda alnmas halinde tesisin 20 ay iinde bitirilebilecei

ngrlmtr.

2.2.6.Toplam Yatrm Tutar Tablosu

HARCAMALARTUTARI

( Bin TL)

TUTARI

( $ )

A - Arsa Bedeli ( 10.000 m ) 31819200 22 728

B - Sabit Tesis Yatrm 27548668001 967 762


20/85

www.turk-ie.org


20

1- Etd ve Proje Giderleri 9545200 6 818

2- Teknik Yardm ve Lisans Giderleri 14700000 10 500

3- Arazi Dzenleme ve Hazrlk Yaplar6363000

4 545

4- naat Giderleri (Toplam 3 600 m Kapal Alan) 1162219800 830 157

5- Makine ve Tehizat Giderleri Toplam

a- thal ( 1 020 000 DM )

b- Yerli ( 151 250 DM )659470000

471 050

6- Tama ve Sigorta Giderleri 47357800 33 827

7- thalat ve Gmrkleme Giderleri 74585000 53 275

8- Montaj Giderleri 35190400 25 136

9- Tat Aralar ve Demirbalar Gideri 170545200 121 818

11- Genel Giderler 28000000 20 000

12- Beklenebilecek Farklar 38150000 27 250

13- Yatrm Dnemi Faizleri 509090400 363 636

Sabit Yatrm Tutar ( Arsa Dahil) 2786686000 1 990 490

C - letme Sermayesi 527303000 376 645

Toplam Yatrm Tutar 3313989000 2 367 135

D .K.D.V - -

NOT: 1. Toplam yatrm tutar ve dier hesaplamalarda ortalama dviz kuru 1 Dolar : 1 400

000 TL olarak alnmtr.

2. Yukardaki veriler ngrlen deerlerdir. Kapasiteye gre deiebilir.

2.3. MAL DEERLENDRME

2.3.1.Yatrmn Teknik mr

Yatrmn teknik mr yaklak 13 yl olarak ngrlmtr.

2.3.2. Projenin Finansman


21/85

www.turk-ie.org


21

Aklamalar Tutar (TL) ($)

A- FNANSMAN HTYACI

1. Toplam Sabit Yatrm 3 313 989 2 367 135

2. letme Sermayesi - -

3. Yatrm Dnemi KDV - -

TOPLAM FNANSMAN HTYACI 3 313 989 2 367 135

B- FNANSMAN KAYNAKLARI

1. ZKAYNAKLAR ( % 48.28 )

- Sermaye 1 599 992 1 142 852

- Fonlar - -

2. YATIRIM TEVKLER - -

3. YABANCI KAYNAKLAR ( % 51.72 ) 1 713 996 1 224 283

- Orta ve Uzun Vadeli Kredi 1 713 996 1 224 283

- letme Kredisi - -

TOPLAM FNANSMAN 3 313 989 2 367 135

Not- Yatrm kredisinin % 40 faiz oran ile alnaca kabul edilmitir.

2.3.3. Yllk Gelir-Gider Tablosu (Tam Kapasitede)

Milyon TL $

A- Yllk letme Gelirleri Toplam 3 523 262 2 516 616

B- Yllk letme Giderleri Toplam 2484557 1 774 684

1. Hammadde Giderleri 1 332 240 951 600

2. Yakt, Su, Elektrik Gideri 63 127 45 091

3. Personel ve ilik Giderleri 710 182 507 273


22/85

www.turk-ie.org


22

4. Bakm ve Onarm Giderleri 64 514 46 082

5. letme Malzemesi Giderleri 32 797 23 427

6. Tat Aralar Gideri 47 727 34 091

7. Genel Giderler 70 000 50 000

8. Beklenebilecek Farklar 143 862 102 759

9. Sat Giderleri 20 363 14 545

C- Brt Nakit Akm (A-B) 1038 704 741 932

D- Kesintiler ( % 33 ) 342 773 244 838

E- Kullanlabilir Kr 695 931 497 094

2.3.4.Yatrmn n Deerlendirilmesi

2.3.4.1.Yatrmn Krll

Net KrYatrmn Krll : --------------------------------------------*100

Toplam Yatrm Tutar

497 094

: --------------------------------------------*1002 367 135

: 20,998 %

2.3.4.2.Sermayenin Krll

Net KrSermayenin Krll : --------------------------------------------*100


23/85

www.turk-ie.org


23

zkaynak Miktar

497 094

: ---------------------------------------------*1001 142 852

: 43,49 %

2.3.4.3.Yatrmn Geri Dn Sresi

Toplam Yatrm

Yatrmn Geri Dn Sresi : ------------------------------------------------Toplam Fon

2 367 135: -------------------------------------------------

497 094

: 4,76 Yl

3. FABRKANIN NEREDE KULLANILACAININ ANALZ

Arlkl Etmen Analizi

Etmen analizi ynteminin temeli, problemi paralarna blp, bunlarn her birin

incelemektir. Yntemi yledir:

1) Yerleimin seilmesinde nemli veya belirleyici olan tm etmenlerin listelenmesi.

2) Bu etmenlerin her birinin bir dierine grece neminin arlklandrlmas.

3) Bir tek etmen trnden, seenek planlarn oranlandrlmas.

4) Deiik planlarn toplam deerinin karlatrlmas.

Bir yerleim dzeninde karlatrlmas gereken etmenlerin genelde, aada

belirtildii gibi olaca sylenebilir:

- Genileme kolayl,


24/85

www.turk-ie.org


24

- Uyarlanabilirlik ve dntrlebilirlik,

- Esneklik,

- Malzeme ak etkinlii,

- Malzeme tama etkinlii,- Stoklama,

- Mekan kullanm,

- Destek-hizmet btnlnn etkinlii,

- Gvenlik,

- alma koullar ve igc doyumu,

- Gzetim denetim kolayl,

- Grnm, halkla ilikiler,- rn kalitesi,

- Bakm problemleri,

- letme organizasyon yapsna uygunluk,

- Donanm kullanm,

- Doal koullarn ve evrenin kullanm,

- Sann ve gereksinimlerin karlanma becerisi,

- Uzun vadeli iletme planlarna uygunluk.

TEK TESS YERLETRME SORUNLARINA LKN MODEL ve

TEKNKLER

yeri dzeni ve yerletirme sorunlarnn kimileri, var olan iyeri dzeninde tek yeni

bir tesisin yerletirilmesi veya tek bir blm iin iyeri tasarmn ierir.

yeri dzeni ve yerletirmesi sorunlarnn zlmesinde nicel (saysal) elerin yan

sra nitel elerin de gz nne alnmas ok g bir itir. Bu nedenle nicel ve nitel elerin,

zmlerin yeterli deerlendirilebilmesi iin nice biim birletirilmesi zor olmaktadr.

Genellikle, kimi iyeri dzeni ve yerletirme sorunlarn, nicel ama kullanlarak

zld, daha sonra zmn nitel incelemelere dayanlarak deitirildii gzlemlenir.


25/85

www.turk-ie.org


25

Normal koullar altnda bu sre olduka yeterlidir ve nitel incelemeleri gz nne almayan

bir yaklamdan daha stndr.

Yeni bir tesis yapma ihtiyac ;talepteki artma yada azalma,yeni rn,maliyetlerdeki

ekonomik gidiata bal deiim ve hkmet etkisinden kaynaklanmaldr.Uygulamada sk sk karlalan iyeri dzeni sorunlarndan biri de, belli sayda var

olan tesislere gre tek bir yeni tesisin yerinin nasl belirleneceidir. Kukusuz aranlan yer,

uygun biim tanmlanm bir toplam maliyet ilevini enkkleyen yerdir. Toplam maliyetin

yol ile orantl olduu varsaylmaktadr.

Tek tesis yerletirme sorununa rnek olabilecek ilgim durumlar vardr

1) lik (Atlye) iinde yeni torna tezgah,

2) Bir niversite kampsnde yeni derslikler binas,3) Bir ktphanede fotokopi makinas,

4) Kimyasal retimde yeni bir pompa.

Tesis yeri seiminde gz nnde bulundurulmas gereken noktalar aada

verilmektedir:

1) Markete eriim kolayl

2) Mteriye cevap verebilme

3)Teknolojiye eriim

GLOBAL YERLEM FAKTRLER

Hkmet stikrar

Hkmet Dzelmeleri

Politik&Ekonomik Sistemleri

Ekonomik stikrar ve Byme

Borsa

Kltr

klim

thalat-ihracat dzenlemeleri

Duties & tariffs

Hammaddeye eriim kolayl

Tedariki says ve yaknlk

Ulam ve datm Sistemi

gc ve eitim

Ulalabilinen teknoloji

Ticari seyehat

Teknik donanm

Uluslararas ticari dzenlemeler

BLGESEL YERLEM FAKTRLER


26/85

www.turk-ie.org


26

gc

(ulalabilen,eitim,cret)

Mteriye yaknlk

Mteri says Kira/naat bedelleri

Arazi cret

Ulam ekli ve kalitesi

Ulam maliyeti

Yerel i dzenlemeleri

Hkmet servisi

Toplum servisi Vergiler

Tevik demeleri

Hkmet dzenlemeleri

evresel dzenlemeler

Hammeddeye yaknlk

Ticari seyahat klim

Eitim sistemi

Yaam kalitesi

Alana ulam

Finansal servis

Halkn ikna olmas

Tedarikilere yaknlk

ALAN SEM FAKTRLER

Mteri altyaps

naat/kira giderlei

Arazi creti

Alan bykl

Ulam

Faydalar

Blgesel kstlar

Trafik

Gvenlik

Rekabet

Alan iklimi

Gelir dzeyi


27/85

www.turk-ie.org


27

YERLEM TEVKLER

Vergi kredileri

Esnek hkmet dzenlemeleri Meslek eitimi

Para

YERLEM ANALZ TEKNKLER

Yerleim Tahmin Faktr (Arlkl Etmen Faktr) Merkezi Arlk

Mesafe yk

Yukarda bahsedilen son iki teknik var olan bir tesisin yeri ile kurulmas

dnlen tesisin aday yerleim blgelerinin kyaslanmas ile yaplabilir.Projede kurulan

fabrikann yeni bir tesis olmas nedeniyle yerleim yeri seilirken birinci teknikten

yararlanlmtr.Bu yntem hakknda ksa bilgi ve projeye uyarlan aada

verilmektedir.

AIRLIKLI ETMEN FAKTR

nemli faktrleri tanmlama

Arlk faktrleri (0.00 - 1.00)

Her faktrn greceli skoru (0 - 100)

Arlkl skorlarn toplam

Skor

Arlk Adyaman skenderun Gaziantepgc 0,14 80 70 70HammaddeyeYaknlk 0,2 60 90 80

Maa 0,12 75 70 65talep 0,12 70 65 80Ulam 0,12 60 80 75Vergi 0,3 70 70 60

Toplam 68,8 74,6 70,2


28/85

www.turk-ie.org


28

Yukardaki tablodan da anlalaca gibi aday ehir ve be tane de faktr

belirlendi.Belirlenen faktrlere nemlerine gore toplam 1 olacak ekilde arlklar verildi.Her

ehre bu faktrlere gore 1 ile 100 aras rakamlar atand.Arlklar ve atanan numaralar arplarak

toplam arlkl skor bulundu.Bu skorlardan byk olan seildi.Buna gore fabrikamz iinyerleim yeri olarak skenderun seildi.

4. SSTEMATK YER DZEN PLANLAMASI

yerinin dzenlenmesi, blmler aras karlkl ilikilerden oluan bir sistemdir. Bu

sistem, byk lde giriimin amalarna ulaabilmesi iin verimlilii etkileyen eler

arasndadr. yeri dzeninin planlamasna dzenli ve rgtlenmi bir yaklam Richard Muther

tarafndan gelitirilmi ve uygulamada saysz sorunlarn zmlenmesindeki baars,iletmecilerin bu sistemi benimsemesine neden olmutur. Aslnda bu yaklam; retim, ulam,

depolama gibi trl sorunlara uygulanabilir. Yaklam literatrde Sistematik yeri Dzeni

Planlamas veya Sistematik Fabrika Dzenlemesi olarak tanmlanmaktadr.

Sistematik bir dzenlemeden nce, retim blmlerinin bir arada rn blm olarak

dnlmesi ve ele alnmas gerekir. retim blmlerinin bir araya getirilmesinden sonra,

yardmc blmler buna eklenir ve bunlar iin gerekli olan alanlar da kalite kontrol, depolama,

gnderme, teslim alma, mhendislik, bakm ve onarm ilevlerini ierebilir, ancak snrldr.

Bunlara ek olarak muhasebe, satn alma vb. gibi genel hizmet blmlerini de dnmek gerekir.

Bylece fabrika sistemi oluacaktr.

. Gerekli ve uygun bilgiler toplandktan sonra, iliki diyagramn hazrlayabilmek iin bir

ak analizi, bir eylem analizi ile birletirilmelidir. Alan durumlar da diyagram ile birletirilmeli

ve alan-iliki diyagram kurulmaldr. Alan-iliki diyagramna dayanarak, gerekli deiiklikler

yaplarak ve uygulanabilir kstlamalar da gz nne alnarak trl iyeri dzenlen

tasarmlanabilir ve deerlendirilebilir. Sistematik iyeri dzeni planlamas, ancak sorun formle

edildikten sonra balamaktadr. Sistematik iyeri dzeni planlamasnn ilk be basama sorunun

analizi, altdan dokuza dein olan basamaklar da trl iyeri dzenlerinin ortaya konulmas, yani

tasarm sreci iin aratrma aamasn oluturur.

4.1. PARALARIN TEKNK RESMLER

Projede ncelikle paralarn mhendislik izimleri Autocad programyla izilmitir.

retim yaplmadan nce ne reteceimizin (rnn hangi paralardan olutuu) belirlenmelidir.

Bu yapldktan sonra aada grld gibi rnn patlak resmide bir yol gsterici olmaktadr.

Bunun haricinde rnn malzeme listesi de (bill of material) yazlr ve malzemelerin hangilerinin


29/85

www.turk-ie.org


29

retilecei hangilerinin baka reticilerden satn alnaca bu listede gsterilir. rnn patlak

resmi ve gerek ekli aada grld gibidir. rnn tm paralarnn izimi ek-1 dedir.


30/85

www.turk-ie.org


30


31/85

www.turk-ie.org


31

rnn patlak resmi4.2. MALZEME LSTES (BILL OF MATERIAL)

Ticari buzdolabn retmek iin gerekli malzemelerin listesi,yaplan analizler sonucunda

aada grld gibidir.

ParaNo

Para AdBir rn iinGereksinim

Yapma ya daSatnalma

1 Profil 9 S2 Sac 4 S3 Perin 10 S

4 Silikon AR S5 Boya AR S1 Y metal 1 Y6 Profil 4 S7 Sac 2 S8 Perin 6 S9 Boya AR S10 Silikon AR S2 Arka Kapak 3 Y11 Profil 4 S12 Sac 2 S

13 Perin 10 S14 Boya AR S3 X para 1 Y15 Profil 1 S16 Boya AR S4 A para 1 Y17 Sac 1 S18 Boya AR S5 12. Para 1 Y19 Sac 1 S20 Boya AR S

6 W para Y21 Poliretan AR S22 Ya AR S23 Boya AR S7 Yan Kapak 2 Y24 Byk Cam 1 S

8 Byk CamnEilmesi

1 Y

25 Profil 26 S26 Sac 12 S27 Perin 6 S28 Boya AR S9 Alt Gvde 1 Y29 Mermer 1 S


32/85

www.turk-ie.org


32

30 Kk Cam 2 S31 Silikon AR S32 nce Sac 2 S

10Kk

Camlarn

Birletirilmesi

1 Y

33 Bakr Boru 3 metre S34 Evaporatr 1 tane S35 Motor aksam 1 S36 Fan 2 S37 Izgara 2 S38 Ayna 3 S39 Panjur 1 S40 Conta 3 S41 Ayaklar 6 S

42Ama Kapama

Dmesi1 S

43 Vidalar 78 S

4.3.ROTA TABLOLARI (ROUTING SHEET)

reteceimiz rnn 11 ana paras (reteceimiz paralar) bulunmaktadr. Bu rnlerin

retilmesi iin gerekli standart zamanlar ve ilem sralar bu tablolarda verilmektedir. Aada y-

paras iin gsterdiimiz rota tablosunun tamam ek-2de gsterilmitir.

ROUTING SHEET

Parann Numaras: R108 Parann Ad: Y-MetalHammadde: Sac-Profilstenen Miktar: 1464 tane/yl

lemNumaras

TekrarSays Makinann Ad lem

Her Parain Zaman

5 9 Hzar Profil Kesme 0,0874975710 6 Kaynak Makinas Profil Kaynatma 0,116663426

15 6 Spiral apak Alma 0,104166667

20 4 Giotin Sac Kesme 0,191693291

25 1 Pres Makinas Sac Eme 0,015278839

50 1 - Strafor Yerletirme 2

30 16 Matkap Delme 0,088888889

35 16 Perinleme Aleti Perinleme 0,097222222

45 1 Sprey Boyama Boyama 0,1

50 1 - Boyann Kurumas 2

25 6 Pres Makinas Sac Eme 0,091673033

195 6 Silikon Tabancas Sac Yaptrma 0,05Toplam= 4,943083936


33/85

www.turk-ie.org


33

4.4.MAKNE GEREKSNM TABLOLARI (MACHINE REQUIREMENTS)

Aada hzar makinesinin, ka tane gerekli olduuna dair tablo grlmektedir. Bu

tabloda grld gibi aylk alma sresi ve aylk gereksinimlere paralel olarak 0,40350 gibibir sonu elde edilmitir. Yani retmek istediimiz rn miktarna bir hzar makinesinin alnmas

Yeterli olmaktadr. Bir para iin gereken zaman, Standard zaman kullanlarak kolayca

hesaplanmtr. Dier makine gereksinimleri Ek-3dedir

Gerek duyulan makina saysnn hesaplanabilmesi iin aadaki forml kullanlabilir:

Bu forml, srece gre yerleim iin geerlidir. rne gre yerleim iin her rne ve rn iin

kullanlan her tezgaha gre ayr say bulunur ve bunlarn toplam alnr.

Gerekli alan belirlemek iin nce, her bir makina iin alan miktar belirlenir; sonra bu deer,

ilgili ii yapacak gerekli makina says ile arplr. Ve nihayet bu alana, fazladan bir alan eklenir.

Fazladan eklenen bu alan, makinann kullanm iin evresinde ayrlacak olan alandr. rnein

be tane freze tezgahna gereksinim duyulduu saptanm olsun. Bir freze tezgahnn kaplad

alan da 6 m2 olsun. Bu durumda freze tezgahlarnn toplam yerleim alan 5*6=30 m2dir.

Ayrca bu freze tezgahlarnn aralarnda alma ve bakm iin ayrlacak alan iin belirlenmi

payn %30 civarnda olduu varsaylsn. Bylece freze tezgahlar iin ayrlan toplam alann

30*(l+%30)=39 m olduu belirlenir.


34/85

www.turk-ie.org


34

HIZAR

makinegereksinimtabolosu

AylkalmaSaati 153,125

ParaNo.

ParaAd

OperasyonAd

AyarlamaSresi(saat)

Bir Paraiingerekenzaman(saat)

AylkGereksinim

AylkAyarlamaSays

ToplamAyarlamaSresi

ToplamretimSresi(saat)

GerekliKapasite(saat)

Y metalProfil

kesme0,05

0,0873 122 1 0,05 10,6506 10,7006

kapakProfil

kesme0,05

0,0388 366 1 0,05 14,2008 14,2508

x paraProfil

kesme0,05

0,0388 122 1 0,05 4,7336 4,7836A

parasProfil

kesme0,05

0,0097 122 1 0,05 1,1834 1,2334Alt

gvdeProfil

kesme0,05

0,2522 122 1 0,05 30,7684 30,818461,7868

Hizarmakinesi

gereksimi= 0,40350563

4.5. AKI ANALZ YNTEMLERNN BELRLENMES

Hangi yntemin kullanlaca konusunda belirleyici olan iki temel etmen vardr. Bunlar;

sz konusu rnn miktar (M) ile tr says (T) dir. Buna bal olarak yntem belirlenirken M-

T olarak adlandrlan Miktar-Tr diyagram izilir. Diyagram ekil 6.2.de grlmektedir.

Grld gibi, ekilde drt ayr blge vardr. Bunlar, aadaki gibi aklayabiliriz:

A : Bir veya birka standart rn veya kalem iin ilem sre diyagram veya benzeri bir ak

diyagram kullanlr.

B : Belli sayda rn veya kalem iin, oklu-rn Sre diyagram kullanlr (eer montaj ve

demontaj sz konusu deilse).

C.:ok sayda rn veya kalem iin

1- Bunlar mantksal gruplar halinde birletirilir ve yukardaki A veya B gibi incelenir.

2- rn seilir veya rnek alnr ve yukardaki A veya B uygulanr.

D :ok saydaki deiik trden rn veya kalem iin geli gidi diyagram kullanlr. nemli

olan nokta, farkl ak analizi yntemlerinin, farkl rn hacmi ve tr iin kullanlacadr.


35/85

www.turk-ie.org


35

.

Sistematik iyeri dzeni planlamas yordam


36/85

www.turk-ie.org


36

=

=

+

=N

kijkjkik

N

kijk

ij

XZY

X

S

1

1

)(

=

=

+

=N

kijkjkik

N

kijk

ij

XZY

X

S

1

1

)(

Miktar-Tr diyagram

A Benzer rnler gruplanacakB Benzer ilemler gruplanacakC rnek rn seilecekD En kt koul rn seilecek

TEK BALANTILI KME ANALZ (SLCA)

Makinalar aras yada paralar aras benzerlik katsaylar kullanlarak oluturulan aaca

dendrogram denir.Dendrogram makinalar yada paralar aras benzerlik katsaylar ile belirlenen

benzerlik ilikisinin ekilsel gsterimidir.

ki makina arasndaki benzerlik; iki makinaya da urayan para saysnn makinalardan

her birine urayan toplam para saysna orandr.

Xijk= k parasnn i ve j makinalarnn her ikisinde de ilenmesi

Yik=k parasnn i makinasnda ilenmesi

Zjk= k parasnn j makinasnda ilenmesi

Adm 1:Btn makina iftleri arasndaki benzerlik katsaylarnn bulunmas

Adm2: En byk benzerlik katsaysna sahip iki makinay ilk makinann hcresinioluturmak iin seilmesi

Adm3:Benzerlik oran iin belli bir eik deerin seilmesi ve benzerlik oranlar bu eik

deer altnda olmayan tm makinalar kapsayan yeni hcrelerin oluturulmas

Adm4:Btn makinalar tek bir hcrede toplanncaya kadar adm 3n devam ettrilmesi

ki para arasndaki benzerlik; iki parann da urad makina saysnn paralardan her

birinin urad toplam makina saysna orandr.


37/85

www.turk-ie.org


37

Xijk=i ve j paralarnn her ikisinde de k makinasnda ilenmesi

Yik= i parasnn k makinasnda ilenmesi

Zjk= jparasnn k makinasnda ilenmesi

Makinalar aras benzerlik hesaplamalarnn ayns paralar iin de ayn srayla

uygulanmaktadr.

Projede bu yntemin uygulan aada anlatlmaktadr.Paralar aras benzerlik;

Para-benzerlik oran matrisi:

Machines 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11Hzar 1 1 1 1 1kaynak 1 1 1 1 1spiral 1 1 1 1Giyotin 1 1 1 1 1 1 1Press 1 1 1 1 1 1 1Matkap 1 1 1 1 1Perin 1 1 1 1Boyama 1 1 1 1 1 1 1Silikon 1 1 1Vakum 1Hzar2 1Spiral2 1Poliretan 1spiral3 1Frn 1

PARTS

1 Y METAL

2 KAPILAR

3 X PARA

4 A PARASI

5 12

6 W

7 MERMER

8 cam

9 yan kapak

10 yan cam yp

11 ALT GVDE

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111 1,000 0,890 0,330 0,330 0,330 0,110 0,000 0,000 0,110 0,8902 0,890 0,330 0,330 0,330 0,110 0,000 0,000 0,110 0,8903 0,375 0,375 0,375 0,125 0,000 0,000 0,220 1,0004 0,200 0,200 0,000 0,000 0,000 0,000 0,3755 1,000 0,000 0,000 0,000 0,500 0,3756 0,000 0,000 0,000 0,500 0,3757 0,000 0,000 0,000 0,125

8 0,000 0,000 0,0009 0,000 0,000=

+

=N

i kkik

N

kijk

ij

XZY

X

S 1

)(


38/85

www.turk-ie.org


38

10 0,22011


39/85

www.turk-ie.org


39

Makinalar aras benzerlik katsaylar matrisi:


40/85

www.turk-ie.org


40

4.6. LEM SRE EMASI

Bir sre boyunca malzeme hareket ederken bu malzeme iin be durum sz konusuolabilir:

1) Biim verilebilir, ilem grebilir veya dier malzemelerle birlikte montaj veya

demontaj yaplabilir.

2) Hareket ettirilebilir.

3) Saylabilir, test edilebilir, kontrol veya muayene edilebilir.

4) Bir dier ilem iin bekleyebilir.

5) Stoklanabilir.Bilindii gibi ad geen bu durumlar gsterebilmek iin standart sembollerden

yararlanlr. Bu semboller, ekil 6.3.de grlmektedir. Sre emalar hazrlanrken yararlanlan

belli kurallar ve varsaymlar vardr. Bunlar da aada ksaca belirtilmitir. Anlalaca gibi

kurallardan yalnzca gerekli olan bazlar verilmitir. Gerekte, bu konuda daha ayrntl bilgilere

sahip olmak gerekir.

lem sre emalarnda kullanlan semboller

A. LEMYatay hat : Srecin malzeme ile beslendiini gstermektedir.

Dikey hat : Srecin kronolojik srada dzenlenmi admlarn gstermektedir.


41/85

www.turk-ie.org


41

B. KESME

C. TPK SRE DYAGRAMI

D. MONTAJ EMASI:

E. AYRILMI VE YENDEN BRLEM HATLAR LE GSTERLENSEENEK YOL

F. YENDEN LENMEK N MALZEMENN GER DNMES

G. HURDA, FRE veya KAYIP MALZEME AKII


42/85

www.turk-ie.org


42

H. KARMAIK EMALAR


43/85

www.turk-ie.org


43

4.7. HCRESEL RETM TEKNKLERNN UYGULANMASIRota tablolar analiz edildiinde hcresel retimin uygun olabilecei grlmtr. Hcreselretim tekniklerinden sra dzeni (rank order) yntemi ile hcreler belirlenmiir.

Parts PARTSMachines 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Y METAL

1 Hzar 1 1 1 1 1 2 KAPILAR2 kaynak 1 1 1 1 1 3 X PARA3 spiral 1 1 1 1 4 A PARASI4 Giyotin 1 1 1 1 1 1 1 5 125 Press 1 1 1 1 1 1 1 6 W6 Matkap 1 1 1 1 1 7 MERMER

7 Perin 1 1 1 1 8 cam8 Boyama 1 1 1 1 1 1 1 9 yan kapak9 Silikon 1 1 1 10 yan cam yp10 Vakum 1 11 ALT GVDE11 Hzar2 112 Spiral2 113 Poliretan 114 spiral3 115 Frn 1

Bu tablodan yararlanlarak aadaki dzenlenmi tabloyu elde ederiz.


44/85

www.turk-ie.org


44

P1 P2 P3 P11 P4 P5 P6 P10 P7 P8 P9 Makineler

M8 # # # # # # # . . . . 1 HzarM1 # # # # # . . . . . . 2 kaynakM2 # # # # # . . . . . . 3 spiral

M4 # # # # . # # # . . . 4 GiyotinM5 # # # # . # # # . . . 5 PressM6 # # # # . . . . # . . 6 MatkapM3 # # # # . . . . . . . 7 PerinM7 # # # # . . . . . . . 8 BoyamaM9 # # . . . . . # . . . 9 Silikon

M10 . . . . . . . . . # . 10 VakumM11 . . . . . . . . . # . 11 Hzar2M12 . . . . . . . . . # . 12 Spiral2M13 . . . . . . . . . # . 13 Poliretan

M14 . . . . . . . . . . # 14 spiral3

M15 . . . . . . . . . . # 15 Frn

Bu yntemin uygulanmasyla makine 8,1,2,4,5,6,3,7,9 birinci hcreyi,makine 10,11,1213 ikincihcreyi ve makine 14 ve 15 is nc hcreyi oluturmaktadr.

4.7. GEL-GDEMASI (FROM-TO CHART)

Paralarn gruplanmas veya seilmesi sonucunda, geli-gidi emas ortaya kar. Buzellikle; rnler, paralar veya malzemeler ok sayda ise olur. Geli-gidi emas, zaman

zaman apraz eme olarak da adlandrlr. Eer deerlere uzaklklar da eklenirse ema, uzaklk

emas olarak anlr.

lemler veya i istasyonlar hem yatay hem dikey dorultuda sralanrlar. Her kutu veya

gze, bir ilemden dierine yaplar hareket kaydedilir. Kutudaki harf, ak deerinin iddetini

gstermektedir.

rnek olarak ekil 6.4.aya bakarsak A rn, kesme ileminden apak alma ilemine

gemektedir. Bunu A ile gsteririz. Malzeme daha sonra apak almadan delme ilemine

gemektedir. Benzer olarak buna karlk gelen kutuya yine A harf ini yerletiririz. Bu ilem,

parann her bir hareketi iin yinelenir. ekil 6.4.bde ise baka bir rnee ilikin farkl bir geli-

gidiemas izimi grlmektedir.

Tm paralar kaydedildikten sonra, her kutudaki harfler birletirilir ve miktarlar toplanr,

birleim ve toplam buraya yazlr. Bu say, daha sonra her iki i istasyonu ifti arasndaki akn

trafik derecesini gsterir. Herhangi iki eylem veya i istasyonu arasndaki toplam ak veya

trafik, bu eylem ifti iin bulunan her iki deer toplanarak hesaplanr.


45/85

www.turk-ie.org


45

Unutulmamas gereken nokta udur; her bir deer toplam, herhangi bir ilemler veya eylemalanlar ifti arasndaki ilikiyi veya arzulanan greli yaknl gstermektedir.

Rota tablolarna gre malzeme aknn en az dzeyde olmas iin bir takm teknikler

kullanrz. Srasyla bu tekinler buzdolab retmesi hedeflenen bu fabrika iin uygulanmtr.

Aada srasyla hcrelerdeki makinelerin kendi ierisindeki geli-gidi tablolar gsterilmitir.

Yaplan hesaplamalar ilk ekilde aklanmtr.

Hzar kaynak spiral Giyotin Press Matkap Perin Silikon ToplamHzar 42 42kaynak 42 42spiral 36 36

Giyotin 60 60Press 42 12 54

Matkap 36 36Perin 0Silikon 0

TOTAL 0 42 42 36 60 42 36 12 270

Genel Toplam dz 294Genel Toplam ters 0

A B C D E F G H I J


46/85

www.turk-ie.org


46

Genel Toplam 2941. hcre iin optimum geli-gidi tablosu

2. hcre iin geli-gidi tablosu

Vakum Hzar2 Spiral2 Poliretan ToplamVakum 6 6Hzar2 6 6Spiral2 6 6Poliretan 6 6TOTAL 0 6 12 6 24


123456

78910

Vakum Poliretan Spiral2 Hzar2 ToplamVakum 6 0Poliretan 6 6Spiral2 6 6Hzar2 6 6TOTAL 0 6 6 6 12


Genel Toplam 48 kotu iterasyon

arpan birdir.

arpan ikidir.

Kegenin st taraf srasyla 1-2-3-4-5- ile arplarak toplanr burd a:

(C2+D3+E4+F5+G6+H7+I8)*1+2*(I7+H6+G5+F4+E3+D2)+3*(E2+F3+G4+H5+I6)+4*(I5+H4+G3+F2)+5*(G2+H3+I4)+6*(I3+H2)+7*I2

Kegenin alt taraf srasyla 2-4-6-8-10- ile arplarak toplanr burda:

2*(B3+C4+D5+E6+F7+G8+H9)+4*(B4+C5+D6+E7+F8+G9)+6*(B5+C6+D7+E8+F9)+8*(B6+C7+D8+E9)+10*(B7+C8+D9)+12*(B8+C9)+14*B9

arpan dr.

arpan drtdr.

Kegenin st ve alt taraftoplanarak toplam diziliminarl bulunur.

Ne kadar azise o kadariyidir.

48 > 30 dan ohalde optimumdeildir


47/85

www.turk-ie.org


47

Genel Toplam 30

2. hcre iin optimum geli-gidi tablosu

Spiral 3 Frn ToplamSpiral 3 0Frn 6 6TOPLAM 6 0 6

Genel Toplam dz 0

Genel Toplam ters 12

Genel Toplam 12dahakotu

3. hcre iin geli-gidi tablosu

Frn Spiral 3 ToplamFrn 6 6Spiral 3 0TOPLAM 0 6 6

Genel Toplam dz 6Genel Toplam ters 0Genel Toplam 6

3. hcre iin optimum geli-gidi tablosu

4.9. Moment Arm Teknii

Aada paralarmzn akm emas ve reteceimiz miktara gre arlklandrlm tablosuvardr. Biz bu tablodan yararlanarak moment arm tekniimizi uygulayacaz.

Para Akemas

nlot

y / n(adet /

gnlk)

PazarTlbi A

yabal

A Parasiin

gerekenMiktar

PazarTlbi

A iin

6 < 12 den ohaldeo timumdur


48/85

www.turk-ie.org


48

Y Metal H-K-Y-G-Pr-M-P-B-S 1 6 6 1 6

kapak H-K-Y-G-Pr-M-P-B-S 1 18 18 3

X Para H-K-Y-G-Pr-M-P-B 1 6 6 1

A Para H-K-Y-B 1 6 6 112. Para G-Pr-B 1 6 6 1

W Para G-Pr-B 1 6 6 1

Yan Kapak V-H2-Y2-E-Y2 2 6 6 1

Byk Cam F-Y3 1 6 6 1

Yan Cam Yp G-Pr-S 1 12 12 2

Alt Gvde H-K-Y-G-Pr-M-P-B 1 6 6 1

Aada ilem srasna gre arlk verdiimiz moment arm tablosu gzkmektedir.

Hcre 1 iin:

Makine simleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Toplam

Hzar 42 42

kaynak 42 42

spiral 1 42 42

Giyotin 24 36 60

Press 24 36 60

Matkap 36 36

Perin 36 36Silikon 12 24 36

Toplam 66 66 54 36 36 36 36 0 24 354

Makine simleri Ortalama

Hzar 1

Kaynak 2

spiral 1 3

Giyotin 2,8

Pres 3,8

Matkap 6

Perin 7


49/85

www.turk-ie.org


49

Bunlar ortalamalarna gre sraladmz zaman makine sramz bulmu oluruz.


Hzar1

Kaynak 2

Giyotin 2,8

spiral 1 3

Pres 3,8

Matkap 6

Perin 7Silikon 7

Hcre 2 iin:


Vakum 6 6

Hzar2 6 6Spiral2 6 6 12

Poliretan 6 6

Toplam 6 6 6 6 6 0 0 0 0 30

Makine simleri OrtalamaVakum

1Hzar2 2

Spiral2 4

Poliretan 4



Vakum 1

Hzar2 2

Silikon 7

rnek olarak giyotininhesaplanmas: (24*1+36*4)

/60 dr.


50/85

www.turk-ie.org


50

Spiral2 4

Poliretan 4

Hcre 3 iin:


Frn 6 6

Spiral 3 6 6

Toplam 6 6 0 0 0 0 0 0 0 12


Frn 1

Spiral 3 2



Frn 1

Spiral 3 2

4.10. Multi Product Yntemi

Hcre 1 iin:

Y Metal kapak

XPara

APara

12.Para

WPara

YanKapak

BykCam

YanCamYp

AltGvde

Hzar 1 1 1 1 1kaynak 2 2 2 2 2spiral 3 3 3 3 3

Giy

otin 4 4 4 1 1 1 4Pre 5 5 5 2 2 2 5


51/85

www.turk-ie.org


51

ss

Matkap 6 6 6 6Perin 7 7 7 7

Silikon 8 8 3Toplam 7 7 6 3 2 2 4 6

GenelToplam:

37

Hcre 2 iin:

Y Metal kapak XPar

a

APar

a

12.Par

a

WPara

YanKapa

k

Byk

Cam

YanCam

Yp

AltGv

deVakum 1Hzar2 2Spiral2

3 5

Poliretan 4Toplam 5

GenelToplam 5

Hcre 3 iin:

By

Ne kadar azise o kadar

i idir.

Eer ters gidi yoksa birmakineden dierine gei 1alnr Ters gidi varsa arpan 2olur ve makine aras gei 2olarak toplama geer.

Tablodada gzkt gibieer para hcrede

gemiyorsa tabloda dade erli i olmaz


52/85

www.turk-ie.org


52

Y Metal kapak XPara

APara

12.Para

WPara

YanKapak

kCam

YanCamYp

AltGvde

Fr

n 1Spiral 3 2Toplam 2

GenelToplam: 2

4.11. MONTAJ HATLARININ DENGELENMES

Tanm olarak retim, ekonomistler ve mhendisler tarafndan ayr biimlerde ortaya

atlr. Ekonomistler retimi, yarar yaratmak eklinde tanmlarlar. Mhendisler ise, fiziksel bir

varlk zerinde, onun deerini artracak bir deiiklik yapmay veya hammadde ya da yar

rnleri, kullanlabilir bir rne dntrmeyi retim sayarlar. Sonu olarak retim; temel amac

topluma deer yaratmak olan ve insan gereksinimlerinin, doa tarafndan tam olarak

karlanmamas sonucu ortaya kan ve insanlar tarafndan gelitirilen bir etkinliktir.

retim sonucunda ortaya rn ve/veya hizmet karlr. retimin amacna ulaabilmesi iin,

retim etmenleri ve kaynaklarnn istenen zelliklerde birletirilmesi ve kullanlmas gerekir.

retim kaynaklar; toprak veya hammadde kaynaklar, iilik veya insan gc kaynaklar ve

sermaye ad verilen ana blmden oluur. Ama insan gereksinimlerinin sonsuz vekaynaklarnn snrl olmas nedeniyle, gelien teknoloji, retim sistemlerinin karmaklamas ve

retim kaynaklarnn verimli kullanlmas gereksiniminin bir sonucu olarak ynetim esi de

retim kaynaklarna katlmtr.

Genelde bir retim sistemi (ekil 8.1.); kaynaklarn, rn veya hizmete dntrlmesi iin

gerekli tm dnm srelerini ierir.


53/85

www.turk-ie.org


53

Bir retim iletmesine girdi olarak katlan balca retim kaynaklar; hammadde, iili ve

sermayedir. retim ile bu girdiler, rn ve/veya hizmet durumuna dntrlr. Ynetim etmeni

ise, bu etkinliklerin dzenlenmesini ve yrtlmesini salar. Amac, bir iletmenin elindebulunan malzeme, makine ve insan gc kaynaklarnn, istenen kalite ve srede, en dk

maliyette bir araya getirilmesi yani miktar, kalite, zaman ve maliyet parametrelerinin en uygun

ekilde kullanmn salamaktr.

4.11.1 HAT DENGELEME KAVRAMI

Endstrileme srecinde, toplam iin elerine ayrlarak, bu paralarn ayr ayr iiler tarafndan

yaplmasyla daha hzl ve kitlesel (seri) ve daha ucuz retim yaplabilecei gr ortaya

kmtr. Bunun sonucu olarak retim, zerinde deiik i istasyonlarnn bulunduu belirli bir

hat zerinden paralarn geirilmesi yoluyla yaplr. Malzemelerin, ak hatt boyunca igcveya donanmdan yararlanlarak transfer edildii ve para zerindeki ilemlerin; aralarndaki -

ncelik ilikileri ve evrim sresi gibi kstlar gznne alnarak birletirilmesiyle oluturduklar

istasyonlarn, yine bir hat boyunca sralanmalaryla oluan sisteme, montaj hatt ad verilir. Hat

zerindeki i istasyonlarnda bulunan iiler, rn durumuna getirilecek yar rn nlerinden

geerken, kendilerine ait i eleriyle ilgili bir veya birka ilemi yaparlar. Bu ilem sonucunda,

hatta giren para ve yar rnler, gereken tm iler yaplmekilde, hattn sonundan rn olarak

karlar.


54/85

www.turk-ie.org


54

Bir veya birka rn iin yaplacak montaj hatt retimi tasarlandnda; retim hattndaki i

istasyonlarna ilikin ilem srelerinin dengelenmesi sorunu ortaya kar. Bundaki ama; kurulan

montaj hattnn verimli olarak alabilmesi iin; retim sresi iinde her bir montajcya, montaj

hattnda ok az sre braklacak veya hi bo sre braklmayacak ekilde ilemlerin istasyonlaradatlmas, yani var olan kstlar altnda, ilem saysnn ok ve retim hznn yksek olmas

nedeniyle i istasyonlar arasndaki ilem sresi farklar toplamnn en kk olmasdr. Sorunun

bu noktasnda, srekli retim yapan sistemlerin yerletirme dzeninin kurulmasnda, hat

dengeleme problemi ortaya kar.

rn oluumu srasnda yaplmas gereken ilerin, montaj istasyonlarna, kayp sreleri en aza

indirecek ekilde atanmas olayna, bir baka tanmla i elerinin i duraklarna zglenmesine,

montaj hatt dengeleme veya ksaca hat dengeleme denir.retim hznn arttrlmas, salkl bir tasarlama yaplmas ve iletmenin ekonomik sorunlarna

zm getirmeye ynelik olmasndan dolay, montaj hatt dengeleme konusu, endstri

dnyasnda byk nem tar.

Grld gibi hat dengeleme problemleri, retim hatlarnn tasarmnda ve iletmesinde her an

ortaya kabilen bir konudur. Gerekte hat dengeleme problemleri, eitli salarda ve retim

hzlarnda alldnda, hatta oluabilecek ve istasyonlarn verimliliini etkileyecek balca

etkenlerden olan atl kaynak kullanmn en alt dzeyde tutmak iin en uygun zmn

atanmasnda ortaya kmtr.

Yukarda genel olarak aklanan hat dengeleme konusu, gerekte, retimi yapan iletmeciler iin

ok nemli bir konudur. Kaliteli ve yksek hzl bir retim dzeyi tutturmak, gerekte hat

dengeleme almalarnn ayrntl ve iyi bir ekilde yaplmas ile salanr.

Gnmzde ise retim miktarlar, rekabet arttndan ve piyasa koullar zorlamaya

baladmdan, artk retim hatlarn tasarlamak ve bu hatlara, oluan eitli dalgalanmalar

karsnda yeterli esneklii verebilmek iin giriilen almalar, bilgisayar destei ile gelitirilen

simlasyon programlar ile olduka kolay olmaktadr.

retimde, tezgahlar ve ada montaj aletleri kullanld takdirde, grece ksa bir srede daha

ok retim salanmaktadr. rn emas veya montaj hatlarnn kullanlmas ile bir kez retim

veya montaj hatlarna atama yaplmasyla, byk hacimdeki mallar verimli bir ekilde

retilebilir.

4.11.2. MONTAJ HATLARINI DENGELEMENN AMALARI


55/85

www.turk-ie.org


55

Montaj hatlar, kitle retiminin nemli bir alt sistemidir. Bu tip sistemler ayrntda farkl olmakla

beraber, temelde, birbiri ardna dizilmi i istasyonlarndan oluur. Hammadde ve yar rr

paralar, hat iine, hattn balangcndan veya ara istasyonlardan girerler. Giren paralar, bir iistasyonundan dierine geerek, en istasyondan hatt rn olarak terk ederler.

Bir montaj hattnn kurulmasnda ulalmas istenen amalar aadaki gibidir:

1) Dzenli bir malzeme akn salamak,

2) nsan gc kullanmn en st dzeye ulatrmak,

3) Makine salarn en st dzeyde kullanmak,

4) ilemler iin en az sreyi kullanmak,5) En az miktarda malzeme kullanmak,

6) Bo sreleri veya dengeleme kayplarn en kklemek,

7) i istasyonu saysn en azlamak,

8) Dengeleme kayplarn, i istasyonlar arasnda dzgn ekilde datmak,

9) Var olan tm kstlar, snrlar zorlamadan salamak,

10)Hat dengeleme maliyetini en az dzeyde tutmak.

Montaj hatt dengelemenin amalar birbirleriyle elitiklerinden, hepsini birden en

st dzeye ulatrmak olas olmayabilir. Dengelemede ana ama, bu elikileri gz nne alrken

en uygun zme ulalmasdr. Bu yaplrken, montaj maliyetlerinin de en kk olmas

salanmaldr. Dengeleme ileminde dnlen etmenler iinde, maliyet etkisi olan tek deiken,

igcdr.

unlardr:

gc yknn dengelenmesinde bavurulabilecek areler

1) ki veya daha fazla tezgahta bir ii altrlabilir (Otomatik ilem sresi uzun olan iki veya

daha fazla tezgah iin).

2) iki ksa ilem sresi, dierleri kadar veya daha az ise bunlar, bir iiye verilebilir.

3) iinin yk arttrlabilir.

4) iiler, alma hzlarna gre dizilebilir.

4.11.3. MONTAJ HATTI DENGELEMEDE KISITLAR


56/85

www.turk-ie.org


56

4.11.3.1. Temel kstlar

1) evrim sresini; verilmi net retim hedefi, brt alma sresi ve tolerans yzdesi (yani

kontrol edilemeyen nedenlerle yitirilen sreler ve nceden tasarlanm duru sreleri toplamnn,brt alma sresinin yzdesi olarak ifadesi) birlikte belirlerler.

istasyona atanan etkinliklerin sreleri toplam, evrim sresini aamaz.

2) ncelik ilikileri; montajn ierdii etkinliklerin kendi aralarnda sz konusudur. Yani bir

etkinliin balayabilmesi iin, dier etkinlik veya etkinliklerin kesinlikle bitirilmi olmas

gerekebilir. stasyonlara yaplan etkinlik atamalarnn, bu ncelik ilikilerine aykr olmamalar

zorunludur.

4.11.3.2. Yan Kstlar4.11.3.2.1. Konum Kst

Konumsal kstlamalar, montaj yaplan nesnenin konumu ile, ilemcilerin banttaki konumu

arasndaki ilikiyi ifade etmekte kullanlan bir kavramdr.

Konumsal kstlamalarla daha ok, byk lekli rnlerin montajnda karlalr. n ve arka

konum kst, ilerin, bantn iki yanndan birinde yaplmas gerektiinde ortaya kar. Bu tip iler,

hattn karsna gemek g olacandan, annda iki ii tarafndan yaplrlar. Montaj hatt

dengelemenin amalar da gz nne alnacak olursa, bandn nnde ve arkasnda yaplacak

ilerin, birbirlerinden ayrlmasnn gerekli olduu sylenebilir.

Alt-st konum kst ise, montaj yaplacak rnn, belirli istasyonlarda ters evrilmesi; iin,

rnn alt ksmnda yaplmas veya rnn, hattn belirli bir yerinde, ilemcinin bann stne

ykseltilerek yaplmas durumunda ortaya kar. Her istasyonda, ykseltme ve ters evirme

ilemlerini yapacak donanm bulunmadndan, bulunabilse bile bu ileri yapmak ekonomik

olmayacandan, rnn altnda yaplan ilerin bir veya birka istasyonda toplanmas daha

verimli ve gereki bir davran biimi olacaktr.

4.11.3.2.2. Sabit Donanm Kst

Makinalar, test aralar gibi sabit donanmlar, montaj hatlarnn btnleik paralardr ve

deitirilemez istasyonlar olutururlar. Bu tip istasyonlardaki iler kesinlikle yaplmaldr. Sabit

donanm kst, i elerinin deitirilebilirliini azaltr.

4.11.3.2.3. stasyon Yk


57/85

www.turk-ie.org


57

Montaj hattnda baz istasyonlarn yklerinin, evrim sresinin % lOOnden az olmas

yelenebilir. zellikle bu, ilk istasyon veya istasyonlarda, hattn banda olabilecek aksamalarn,

tm hatta etkisini azaltabilmek iin yaplabilir.

4.11.3.2.4. Ayn stasyona Atanmas stenen lerBu zellie sahip ilerin, ayn veya birbirlerini izleyen istasyonlara atanmas gereklidir. Byle

durumlarda bir etkinlik alt grubu, tek bir etkinlik gibi dnlebilir. rnein, zel aygt

kullanmn gerektiren iki etkinliin ayn ii tarafndan yaplmas, ikinci bir aygt gereksinimini

ortadan kaldracandan, istenilen bir durumdur.

4.11.3.2.5. Ayn stasyona Atanmas stenen ler

Bu zellie sahip bir etkinlik, dier baz etkinlik veya etkinliklerle, ayn istasyona atanamaz.

rnein, ar fiziksel g uygulamasn gerektiren iki etkinliin, i yk asndan ayristasyonlara atanmalar gerekebilir. Benzer ekilde, birden fazla esi, teknolojik olarak

istenmedii iin ayn ilemciye atanmazlar veya en azndan bir arac (tampon) istasyon ile

birbirlerinden ayrlrlar. Titreimli bir alma ile, hassas lme gerektiren bir almann

ayrlmas gibi.

4.11.4. MONTAJ HATTI DENGELEMEDE TEMEL KAVRAMLAR

4.11.4.1. esi

ler, temel hareketlerden veya i paracklarndan oluur. eleri; toplam iin, uygun ve pratik

en kk alt parasdr ve bu i paracklarnn bir veya birka tarafndan oluturulurlar, esi;

retim sreci iinde, toplam i ieriinin, mantksal olarak blnm bir parasdr. Dier bir

gre gre i esi; montajclar arasnda gereksiz karklklara neden olmadan, iki veya daha

fazla ii arasnda paylatrlmas olanaksz en kk i birimidir. Yani toplam iin ka aamada

tamamlanacan ve bunlarn hangi aamalar olacan belirleyen, ii yeterli ve anlaml en azlara

blme sonucu ortaya kan birimler ve yaplacak ilemlerdir. rnein bir paraya be tane delik

amak iin be farkl i esi tanm yaplabilir. Ama montaj hattnn dengelenmesi sz konusu

olunca, mantksal i esi, be delii birden amay ieren i grubu olarak tanmlanmaldr.

4.11.4.2. stasyonu

Montaj hatt zerinde verilen bir iin, ii/iiler tarafndan yapld alandr. Her istasyonda, bir

iinin, bir ilem iin gerekli aralarla alt varsaylr. Genellikle i istasyonu, bir montajc

tarafndan doldurulan yer. olarak dnlr. Bir montaj hatt iin; en kk istasyon saysnn 1

olduu ve istasyon says dengeleme almas srasnda saptanan en byk istasyon saysn

amamak gerektii kstlar vardr.

4.11.4.3.Toplam Sresi


58/85

www.turk-ie.org


58

Montaj hatt zerinde retilecek bir rnn montaj iin gerekli olan sre veya, ii oluturan tm

i elerinin standart sreleri toplamdr.

4.11.4.4.stasyonu Sresi

Bir i istasyonunda tamamlanmas gerekli olan i elerinin standart sreleri toplamdr. Yani,istasyona gelen bir para zerinde o istasyonda yaplmas gereken ilk i esinin balang an ile

biti an arasndaki sre farkdr. Bir i istasyonu sresi, en byk i esi sresinden kk,

evrim sresinden byk olamaz.

4.11.4.5.evrim Sresi

evrim sresi, montaj hattnda, rnn bir istasyonda kalabilecei en byk sre veya bir i

istasyonundaki iinin, o istasyonda yaplmas gerekli ileri tamamlamas iin gerekli sre olarak

tanmlanabilir.evrim sresi, i istasyonu sresine eit veya daha olabilen, i istasyonundaki iinin, iini

tamamlayabilmesi kullanabilecei sredir. evrim sresini semekteki ana dnce, duyulan

retim hzdr.

Bir istasyonda, ardk eler zerinde i tamamlama ve balatma arasnda bir sre geer. Ayrca

o istasyondaki tm ilerin bitmesine ramen evrim sresi dolmam olabilir. Bu nedenle evrim

sresi, alt sreye ayrlabilir: retken i sresi, retken olmayan i sresi, atl sre. Bunlar ekil

8.9.da gsterilmitir.

Kuramsal olarak evrim sresi, gereklenmesi istenen rn ktsndan hesaplanabilir:

C: evrim sresi

T: Eldeki toplam-sre

N: Yaplmas istenen rn says

4.11.5. MONTAJ HATTI DENGELEME PROBLEMNN UYGULANMASI

4.11.5.1. L TP MONTAJ HATTI


59/85

www.turk-ie.org


59

Buzdolabnn montaj eleri, ncelikli i eleri, zaman gereksinimleri aadaki tabloda

verilmitir. En dengeli montaj hattnn bulunmas hedeflenmektedir ncelik diyagram izilerek

i elerin aralarndaki iliki daha kolay ekilde grlebilir.

ncelik diyagram

lk nce L tipi hat denenmitir. Montaj hattn dengelerken maksimum zamana gre yaplanalgoritmalara gre yaplan ilemler aadaki gibidir.

M 900

A 3480

B 1500

C 1800

I 720

D 750

H 900

E 3600F 440

G 1620

J 1320

L 2580

N 840

Byk Camn Montaj J,H

Marka ve aksesuarlarn taklmas L,I

Soutma Muhafazalar F

Aynalarn taklmas G

Kapaklar D Soutma donanm D

X paras C

Raflar C

Yan kapaklar + A paras B

Arka panjur B

Ana soutma sistemi + Alt Gvde M

Y metal + Alt gvde A

Ayaklarn taklmas + Alt Gvde

NCELKLES

-

ES ES TANIMI ZAMAN


60/85

www.turk-ie.org


60

Formller

C= =

Min # TM =

Verim= *100

Dzlk ndeksi =

evrim Sresi =

Miktar rnGerekenYapaplmSreToplamEldeki

_____

NT

Sresievrim

ZamanlemToplam

_

__

)_(*)_(#

_

SresievrimistasyonGerek

lemZamanToplam

= n

i iort YkYk1saniye4522

1464

40*40*1839=

11023420NN

8623660II,L

15822940JI,J

1724350EI,E,F

3224200HI,H,D

12223300CI,C

1424380AA

19422580LLS6

29021620GI,GS5

824440FI,FS4

3772750DI,DS3

30221500BBS2

3622900MMS1

Aylak ZamanToplamZaman

Uygun SeimAday Listesistasyon

evrim Sresi: 4522 saniyeMaksimum iin


61/85

www.turk-ie.org


61

(MAX) HESAPLAMALARI

MN TM =

Efficiency = *100 = *100

=90.114%

Loadav = =4075

Smootness Index =

== 2140 saniye

342040753660407544404075

435040754200407543804075

+++

++

406.54522

24450=

4522*6

24450

27132

24450

6

342036604440435042004380 +++++

655415365275125305 +++++

S7

S6

11023420NN

15822940JJ

29021620GG

28721650HE,F,H

5024020CC

23022220II,C

1424380AA

19422580LL

824440FFS5

9223600EE,FS4

3772750DH,DS3

30221500BBS2

3622900MMS1

Aylak ZamanToplam

Zaman

Uygun SeimAday Listesistasyon

evrim Sresi: 4522 saniyeMinumum iin


62/85

www.turk-ie.org


62

(MN) HESAPLAMALARI

MN TM =

Verimlilik=

Ortalama yk =

Dzlk ndeksi =

%24.7731654

24450

4522*7

24450==

3493

7

3420294044403600165040204380=

++++++

49363420349329403493

4440349336003493165034934020349343803493

=+

+++++

406.54522

24450=

Grld gibi maksimuma gre hesaplama yaptmzda efficiency fazla ve dzgnlk indeksi

(smoothness index) daha az olmaktadr. 90% gibi bir efficiecy deeri maksimuma gre

yaptmz yerleim dzeninin daha iyi olduu sonucunu ortaya kartmtr.Fakat farkl tipte montaj hatlar deneyerek daha iyi sonular varsa ortaya kartmak iin

uralmaktadr.

DZ HAT YERLEM (line)


63/85

www.turk-ie.org


63

L tipi montaj hatt (maksimumum kuralna gre)

4.11.5.2.U- TP MONTAJ HATTI

evrim Sresi: 4522 saniyeU tipiMax

S4

S5

S6

M,NA,NB,N

I,D,N

I,E,G

G,J

AYLAK ZAMAN

S1

S2

S3

M 900 3622A 4380 142

STASYON ADAY LSTES SELEN TOPLAM ZAMAN

B 1500 3022

I,H,D,N H 4200 322I,C,N C 3300

I,D D 4170 352I,F,E F 4440 82

E 3600 922I I 4320 202

G 1620 2902J J 2940 1582

1222

I,D,L L 3420 1102N 840 3682

(U) HESAPLAMALARI

MN TM =

Verimlilik=

Ortalama yk =

Dzlk ndeksi =

=

%114.904522*6

24450=

29404075

4320407544404075417040754200407543804075

+++++

406.54522

24450=

40756

342036604440435042004380=

+++++

22701135245360195125305 =+++++


64/85

www.turk-ie.org


64

U EKLNDE YERLEM

Hesaplamalardan grld gibi L tipi montaj hatt buzdolab montaj hatt iin en uygunudur.

Daha iyi efficiency ve dzgnlk indeksine sahiptir.

4.12. AKI VE EYLEM FAALYET LKEMALARI

4.12.1. Akliki emas

4.12.1.1. Tanm

Malzeme aknn emas; hizmet vb. eylemler eklenmezse iki ekilde hazrlanabilir: Ya belli

bir noktadan malzeme ile balanr ve ak srasna gre srdrlr. Veya en yksek akiddeti

olan eylemi blm ile balayp, akiddetinin azald srada srdrlr. Toplam iddetin, her

iki yndeki akn toplam olduuna dikkat etmek gerekecektir.

4.12.1.2. Akliki emasnn izimi in Bir Algoritma

Eylem iliki emas ve ak iliki emas ayr ayr kullanlabilir. Ancak bunlarn birletirilerek

kullanlmalar da olasdr. Eer hizmet birimleri yoksa salt akemasnn yeterli olduu

sylenebilir. Bu durumda iliki emasna duyulacak gereksinim azdr.

Uygulamada ak iliki emasnn kurulabilmesi iin aadaki admlarn izlenmesi uygundur:

1- lgili tm etkinliklerin, yan ilemlerin, alanlarn, blmlerin ve ilgili zelliklerin tanmlanmas.

Bir tek ema iinde krk be eylemden fazlasnn kullanlmamas.


65/85

www.turk-ie.org


65

2- Tm eylemlerin ak iliki emasnn zerinde listelenmesi. Bunu yaparken ncelikle

ilemlerin, daha sonra hizmetlerin yerletirilmesi.

3- lemsel eylemler iin aklarn iddetinin belirlenmesi.

4- Hizmet veya ak d ilemler iin ak iliki emasnn kurulmas.5- Ak ve ak d ilikilerin derecelendirilmelerinin bir arada dnlerek birleik ak iliki

emasnn kurulmas.

4.12.2. Eylem liki emas

Birok endstriyel kuruluta malzeme ak, dzenlemenin temeli olarak alnr. Bunun iin de

aklarn emas kartlr. Dier eylemler aka gre uyarlanp dzenlenir. Gnmzde genelkural olarak bu, yeterli deildir. liki emas, hangi eylemlerin dierleri ile ilikisi olduunu

gsterir. Bu; ilikilerin lsn, nem derecesini belirler.

ekil 6.9.da eylem iliki emasnn bir rnei grlmektedir. Eylem iliki emas, her iki eylem

arasndaki ilikinin nemini ve bu nemin nedenlerini gstermektedir. ekildeki rnekte ele

alnan ekenar drtgensel blge, torna atlyesi ile sl ilem atlyesi arasndaki ilikiyi

gstermektedir ve bu blge, ilikinin nemine gre uygun bir renkte boyanmaldr.


66/85

www.turk-ie.org


66

likinin nemi, aadaki gibi kodlanmaktadr:

nemin nedenleri, dzenlenecek olan sisteme gre deiiklikler gsterecektir. rnein baz ilikinedenleri, aadaki gibi sralanabilir:

1. Malzeme ak var

2. Bireysel ilikiler iin gerek var

3. Benzer donanm kullanlyor

4. Benzer personeli paylayorlar

5. Denetim veya gzetim sz konusu

6. vedi durum sz konusu oluyor7. Haberleme skl fazla

likinin nemi harflerle, nem nedeni saylarla gsterilir.

Bir tesisin dzenlemesini yaparken, ilikilerin nemini harfler ile kodlama alkanlnda

olmayanlar A kodunu sk olarak kullanma eilimini tarlar. Bu ise, yanl dzenlemeler

sonucunu dourur. Uygulamadan ve deneyimlerden gelen genel bir kan olarak ilikilerin nem

derecelerinin, aadaki sklklara sahip olduu sylenebilir.

Xin skl ise, projenin niteliine gre deimektedir.


67/85

www.turk-ie.org


67

Ticari Buzdolab Fabrikas Eylem liki emas (Activity Relationship Charts)

Harflerin Anlamlar

Yukardaki emaya bal olarak blmler arasndaki iliki saptanmtr. Bu saptamalarn

sonucunda fabrika blmlerinin yerleimi aadaki gibi olmaktadr


68/85

www.turk-ie.org


68

1-FABRKASYON 2-BOYAMA

3-VAKUM & ENJEKSYON

4-MONTAJ

5-HAMMADDE KABUL

6-HAMMADDE DEPOSU

4.13. EYLEM LK DYAGRAMI

4.13.1. Tanm

7-SON RN DEPOSU

8-BAKIM ONARIM

9-FIRIN

10-ARA GERE ODASI

11-GYNME ODASI

12-KAFETERYA

13-OFSLER


69/85

www.turk-ie.org


69

likilerin diyagramlandrlmas yntemi, etkinliklerin sayl hatlar ile birletirilmesi

temeline dayanr. Her semboln biimi, eylemin de trn belirlemektedir. indeki harf, blm

adnn ksaltlmeklidir. Balayc hatlarn says, yaknln derecesini gstermektedir.

4.13.3. Eylem liki Diyagram izimi in Bir Algoritma

Eylem iliki diyagramn kurmak iin aadaki admlar izlenir:

1) Diyagram izilecek olan eylemlerin/blmlerin saylar ve adlar belirlenir.

2) A ilikilerinin diyagram izilir. Eylem tr iin sembol izilir. Blm/eylem kodu, bunun

iine yerletirilir.

3) Tm 4 hatl ilikiler eit uzaklkta olacak ekilde diyagram dzenlenir ve E ilikileri

diyagrama eklenir.4) Tm 3 hatl ilikiler eit uzaklkta olacak ekilde diyagram dzenlenir ve 1 ilikileri diyagrama

eklenir

5) Benzer ilemler 0, X ve KK ilikileri iin

6) Diyagram son ekline getirilir.

Aktiviteler A E I O U X

1.Fabrikasyon 2,6 3,4,10 5 8,9 7,9,11,14 12,13

2.Boyama 1,14 4 3,5,6,7,8,10,11 9,12,13

3.Vakum&enj. 1,4 6 8 2,5,7,9,10,11,14 12,13

4.Montaj 7 1,3,10 5,6 2,8,9 11,14 12,13

5.HammaddeKabul

6 1,4 9 2,3,7,8,10,11,12,13,14

6.Hammadde deposu 1,5 3,4 9 2,7,8,10,11,12,13,14

7.Son rn Deposu 4 1,2,3,5,6,8,9,10,11,12,13,14

8.Bakm Onarm 10 1,3,4 2,5,6,7,9,11,12,13,14

9.Frn 4,5,6,1 1,3,7,8,10,11 2,12,13,14

10. Ara Gere Odas 8 1,4 2,3,5,6,7,8,9,11,12,13,14

11.Giyinme Odas 1,2,3,4,5,6,7,8,9,11,10,12,13,14

12.Kafeterya 13 5,6,7,8,10,11,14 1,2,3,4,9

13.Ofisler 12 5,6,7,8,10,11,14 1,2,3,4,9

14.Kurutma Odas 2 1,3,4,5,6,7,8,10,11,12,13 9

HARFHAT

SAYISI YAKINLIK LS RENK KODU


70/85

www.turk-ie.org


70

A / / / / Kesinlikle gerekli krmzE / / / zellikle nemli turuncuI / / nemli yeilO / Normal maviU nemsiz renksiz

X Arzu Edilmiyor kahverengi

Diyagram 14 Hatl Krmz

Diyagram 2


71/85

www.turk-ie.org


71

4 Hat Krmz3 Hat Turuncu

4 Hat Krmz3 Hat Turuncu2 Hat Yeil

4 Hat Krmz3 Hat Turuncu


72/85

www.turk-ie.org


72

2 Hat Yeil1 Hat Mavi

4 Hat Krmz3 Hat Turuncu2 Hat Yeil1 Hat Maviizgili Kahverengi

4.14. AKI VE EYLEM ESASLI MEKAN LK DYAGRAMLARI


73/85

www.turk-ie.org


73

4.14.1. Tanm

Bu noktaya kadar yaplan almalarda, alanlar ile ilgili herhangi bir inceleme yapmadk. Oysaki

her bir eylem iim belirli bir alana gereksinim olacaktr. Bu alan belirlendikten sonra ak iliki

emas, eylem iliki diyagram ile birletirilir. Gerekte ilem veya hizmet etkinlikleribelirlendikten sonra alan hesaplamalarnn da yaplmas gerekir. Alan belirleme almalar iki

noktada toplanr: gereksinim duyulan alan ve kullanlabilir alan.

4.14.2. Alan Gereksinimi

Temel olarak, mekan gereksinimini belirlemek iin be ayr yol vardr. Her biri deiik zellikler

tar ve her biri ayr projede kullanlabilir. Bu be yol unlardr:

1) Hesaplama.2) Dntrme.

3) Alan standartlar

4) Taslak dzenleme.

5) Oran eilimi ve projeksiyon.

imdi bu be yntemi ksaca inceleyelim

4.14.2.1. Hesaplama

Alan gereksinimini hesaplamadan nce, projede yer alacak olan makine ve donanmn

belirlenmesi gerekir. Hesaplama yntemi genellikle en ok kullanlan ve en doru yntemdir.

Gerek duyulan makina saysnn hesaplanabilmesi iin aadaki forml kullanlabilir:


74/85

www.turk-ie.org


74

Bu forml, srece gre yerleim iin geerlidir. rne gre yerleim iin her rne ve rn iin

kullanlan her tezgaha gre ayr say bulunur ve bunlarn toplam alnr.

Gerekli alan belirlemek iin nce, her bir makina iin alan miktar belirlenir; sonra bu deer,

ilgili ii yapacak gerekli makina says ile arplr. Ve nihayet bu alana, fazladan bir alan eklenir.Fazladan eklenen bu alan, makinann kullanm iin evresinde ayrlacak olan alandr. rnein

be tane freze tezgahna gereksinim duyulduu saptanm olsun. Bir freze tezgahnn kaplad

alan da 6 m2 olsun. Bu durumda freze tezgahlarnn toplam yerleim alan 5*6=30 m2dir.

Ayrca bu freze tezgahlarnn aralarnda alma ve bakm iin ayrlacak alan iin belirlenmi

payn %30 civarnda olduu varsaylsn. Bylece freze tezgahlar iin ayrlan toplam alann

30*(l+%30)=39 m olduu belirlenir.

4.14.2.2. Dntrme Yntemi

Bu yntem, etmenleme olarak da adlandrlr. 0 anda hangi alann igal edildii belirlenip bu,

nerilen dzenleme iin gerekli olacak olan alana dntrlr. Baka bir deyile olan durum,

olmas gereken duruma dntrlr.

4.14.2.3. Alan Standartlar

Birok projede, alan gereksinimlerinin belirlenmesi iin daha nceden tanmlanm alan

standartlar kullanlr. Belirli bir makina iin alan gereksinimi belirlendikten sonra almalar, bu

temel veri zerinden srdrlr. Ancak yalnz bana standart deerlerin kullanlmasnda byk

sakncalar vardr. nk makinann

Documents

TesisTasarimi