KOSOVA AND ALBANIA:

HISTORY, PEOPLE,

IDENTITY

Transportojmë makina dhe mallrapër në Shqiperi dhe Kosovë

Na kontaktoni:07585802477

By Robert Elsie page 22faqe 3

faqe 4

LONDON 15 SHKURTNR.2/8 www.thealbanian.co.uk info@thealbanian.co.uk

Tel: 02082169527

Notice:To contact the Albanian

Embassy for emergency cases only pleasecall:

07518662630 (17.00-09:00 and during

weekends)

KRIJOHET FORUMI RINOR

I PARTISËDEMOKRATIKE

NË BRITANI

KOSOVO’S CAUSE FOR CELEBRATION

The present-day Republic of Kosovo –a small democracy of over two mil-lion people in south-eastern Europe –

has been a distinct polity in various incarna-tions since the ancient times.

Having enjoyed various degrees ofautonomous existence, as well as cultural,geographical and political prominence,Kosovo had been a constituent part of the ex-tensive Roman and Ottoman empires – bothof which straddled continents – as well asforming part of the smaller empire of the for-mer Yugoslavia. The latter lasted for much ofthe last century until 2008 when, on 17 Feb-ruary, Kosovo declared independence.One hundred and thirty three years ago, inJune 1878, the breathtaking city of Prizrensaw the establishment of the League ofPrizren, an Albanian cultural and politicalmovement for autonomy and eventual inde-pendence from Ottoman rule.

>>>> Page 23

NGA DAVID KAMERON

Natyrisht, unë do të preferoja të shihjamë shumë tituj pozitivë në lidhje me“shoqërinë e lartë”, por unë jam

shumë optimist në lidhje me letrën e gazetëssëshpenzuar në këtë subjekt. Për një kohë tëgjatë, vendi ynë ka dështuar që të ketë njëdebat të duhur se si ne mund të bëjmëshoqërinë tonë të fortë dhe për ti dhënënjerëzve më shumë pushtet.

Tani ajo po ndodh. Dhe jo vetëmnë grupet e ekspertëve të Westminsterit dhegazetave të Fleet Street. Shoqëria e lartë kaqenë një temë e diskutimit në një bazë më tëgjerë - nga të qenurit në rendin e ditës sëGeneral Synod duke u debatuar përballë njëaudience live në televizion. Befasisht, disanjerëz duan ta sulmojnë atë se sa të bashko-hen me të, por ndryshe nga shumë ide të tjerapolitike, të cilat kanë rënë ose janë harruarbrenda ditëve të sugjeruara, unë besoj se tëgjithë interesat dhe debatet do të thonë që nejemi diçka.

Megjithatë, unë jam plotësisht ivetëdijshëm për kritikat që kanë qenë ngriturpër të, kështu që më lejoni ti trajtoj ato nëkrye. Kundërshtimi i parë është se ajo ështëshumë e paqartë.

Unë e hedh poshtë. Me të vërtetë,ajo nuk ndjek disa plane të mëdha ose pro-jektimin qendror.

>>> faqe 3

Mos kini dyshime,shoqëria e

madhe është nërrugën e saj

WIKILEAKS PËR AMBASADORIN HAMITI,LOBIMIN PËR NJOHJE TË KOSOVËS

CILAT JANE PROBLEMET SOCIALE ME TË CILAT PËRBALLEN SHQIPTARËT E BRITANISË?

Aktualitet faqe 2

nga Pranvera Smith

“- Mos guxo te vonohesh sonte!!!Hajde drejt e ne shtepi e mos guxo tedalesh me shoket!!! Mjere ti po tezbulova qe mban sekrete, ta marrshtepine, femijet, asistencat e te le“rrase ne diell”!!!”- Ky eshte refreni imelodise me te cilen e fillojne ditenshume burra shqiptare ne Angli ne ditete sotme...Levizja e familjeve shqiptare ne MBsidomos gjate periudhes se konfliktevene Kosove ka lene gjurme te thella nefamiljet shqiptare, duke nisur nga sh-perngulja e tyre nga atdheu, e deri neintegrimin, apo mos-integrimin e tyrederi ne vitin 2010.

Me shume vemendje po lex-oja nje artikull ne numrin e kaluar teThe Albanian, rreth sherbimeve qeshoqata Shpresa Programme ne Lon-der ofron per grate shqiptare, nemenyre menjanimin e dhunes fizike qegrate shqiptare mund te perjetojne sipasoje e sjelljes se burrave te tyre. Kri-jimi i projekteve per mbrojtjen e tedrejtave te grave eshte vertet nje mis-sion qe kerkon vemendje dhe perkush-tim maksimal, pasi bashkejetesa medhunen eshte nje fenomen qe nukduhet te pranohet nga asnje shoqerinjerezore.Sidoqofte, sapo permendet titulli“dhune”, automatikisht, epiqendra eketij titulli eshte gruaja, femra qe keq-trajtohet, apo eshte keqtrajtuar fizikishtnga burri, babai apo vellai.Grate shqiptare, gatishmeria dhe vull-neti qe ato kishin dikur per tu sherbyerburrave te tyre, me kujton vargjet efamshme te Cajupit: “Burrat nen njehije, lozin, kuvendojne, pika qe s’u bie,se nga grate rrojne!”

Tanime, per fat te mire (a tekeq?!), ketu ne MB shumica e famil-jeve shqiptare jetojne ne asistenceshteterore (Income Support/JobseekersAllowance/Employment Support Al-lowance/etj) dhe grate shqiptare nukkane nevoje te dalin te punojne neperara per te ushqyer familjet e tyre, dhenuk jam e sigurte sesi Cajupi do takishte rindertuar vargun e poemes se tijsikur ta kishte ditur sesi ky raport do tetjetersohej deri ne ditet e sotme...Jane bashkeshortet e ketyre grave atate cilet, ndonese shume prej tyre tekualifikuar ne atdhe, kane ardhur neMB dhe jane te detyruar te aktivizohen

ne punet me te rendomta dhe telodhshme qe mund te ekzistojne neMB: ndertim, lavazhe, etj...Po grate shqiptare, cfare po ndodh megrate e ketyre burrave te cilet flene meore te kufizuara dhe vijne ne shtepitejet te lodhur dhe te stresuar nga punae rende fizike?!

Shumica e ketyre grave qedrojne neshtepi, apo mblidhen neper kafene,nderkohe qe burrat e tyre kalojne ditete tyre neper llucen dhe shiun e Anglise,per te perkrahur familjet e tyre finan-ciarisht.

S’e di ne eshte faji i nder-rimit te vendit apo klima e ftohte e

MB-se ajo qe i ka crregulluar keto gra,te cilat jane tjetersuar ne MB dhenderkohe qe e shohin veten si viktimete dhunes, jane pikerisht ato te cilatushtrojne dhune mbi burrat e tyre. Iavlen te sqaroj ketu qe dhuna nuk eshtenje fenomen qe nuk reflekton vetemushtrimin e forces fizike nga nje indi-vid tek nje individ tjeter. Dhuna qeketo gra ushtrojne eshte mendore, dukenisur nga fenomeni i “nagging”, pra neshqip: “duke u zene”me burrat e tyreper asgje, qe nga momenti qe ata kthe-hen ne shtepi nga puna, e deri ne kohenkur ata dalin ne mengjes per ne pune.Dhuna mendore (ose sic quhet neanglisht “mental cruelty”), permblid-het ne rastet e ngaterresave te zakon-shme te perditshme, te nisura nga grateshqiptare, e deri tek rastet ekstreme, siceshte rasti i shqiptares Emona Elezi(Dauti) nga Manchester, e cila ekzeku-toi te shoqin 33 vjecar duke i perdred-hur atij qafen, e cila rezultoi nedenimin e saj me 3 vjet heqje lirie.Ne keto kohe, nese nje grua paraqitetne policine Britanike, me shenja dhunene trup, apo thjesht padit te shoqin perdhune, i padituri mund te arrestohetdhe ai mund te denohet edhe me heqjelirie.

Ne te njejten kohe, njeshqiptar nga Londra po me tregonte segjate nje debati me te shoqen ajo e

kishte goditur ate me tenxhere nekoke. Burri e kishte denoncuar ate nepolici. Ai, jo vetem qe s’ishte marreseriozisht, por, njekohesisht policetBritanike, duke qeshur i kishin theneatij qe ne te ardhmen ai duhej te blintetenxhere me te vogla dhe me te lehta!Ja pra ku vete injoranca e logjikes seshoqerise Britanike rreth dhunes qeushtrohet ne burrat shqiptare! Shumeprej jush mund te komentoje: “-Obobo, ai qenka qyqar!”, por e themme shume bindje qe ai s’eshte“qyqar”, por nje shtetas normal qes’beson ne asnje lloj dhune kundrejtnje individi tjeter.

Keshtu pra gra, dhuna sifenomen nuk ka “brire”, pasi ajo eshtenje akt qe mund te ushtrohet nga burriapo partneri juaj, por njekohesishtedhe ju mund te ushtroni dhuneperkundrejt burrave tuaj, dhe kjodhune eshte mendore, emocionale,dhe ky akt fillon qe nga moment kurju filloni te kontrolloni mendjen e bur-rit tuaj, te futeni brenda mendjes se tijme force dhe pa lejen e tij, thjesht pasie dini se nese ai humb durimin dhedorezohet ne divorc, pasi merrni femi-jet me vete, do merrni edhe shtepine,asistencat, etj, etj, duke e lene ate “der-rase ne diell”.Keshilla ime ?!

Mos rrini neper shtepi dukendjekur cdo telenovele shqiptare apobritanke, apo neper kafene, duke hum-bur ditet tuaja duke u marre methashetheme, tek prisni te merrni asis-tencen javore, e cila u paguhet ju ngataksat qe idiotet si puna ime paguajne,por dilni nga ky rreth, regjistrohuni nekolegje, filloni diku pune, qofte edhete natyres vullnetare, pasi eshte piker-isht ndjenja e bezdisshmerise ajo qe ubent e verbera per te pare qe kenibashkeshorte te perkushtuar perkrah, tecilet punojne per ju dhe femijet tuaj,per tu bere ju te lumtur, nderkohe qe juushtroni dhune mendore perkundrejttyre.

Si shtetase Britanike, si gruashqiptare, shpresoj qe ti ktheni jetettuaja drejt ndryshimeve positive, pasine 2010-ten MB u ofron shume shanseper te ecur perpara dhe per te mospredikuar ate cka Cajupi vete meshume zhgenjim do kishte shkruar:“Grate neper kafe, lozin, kuvendojne,pika qe s’u bie, se burrat menderisht potorturojne!”

NE BRITANI LIGJIN S’E BEN“MALIQI” POR “MALIQJA”...APO RRETH “MALIQEVE” SHQIPTARE nE BRITAnI...

“Krijimi i projekteve per mbrojtjen e te drejtave te graveeshte vertet nje mission qe kerkon vemendje dhe perkushtimmaksimal, pasi bashkejetesa me dhunen eshte nje fenomen qe

nuk duhet te pranohet nga asnje shoqeri njerezore”

DREJTOR: PETRIT KUÇAnAKryeredaktor: BASHKIM METALIA

REDAKSIAAkil Koci, Daut Dauti,

Pranvera Smith,Brixhilda ndini, Blerim Ciroka, Majlind Goge,

Claire Fletcher, Flori Slatina,

Kastriot Dervishi, Enkeleid Omi, Artan Zeneli,

Jeni Myftari, Agim Shabani,Anila Hoxha, Shefit Domi,

Ilir Thaçi, Web-design Shefdomi.com

www.thealbanian.co.uk

albania7@gmail.com

Tel/fax:02082169527

Komunitet faqe 3

NGA DAVID KAMERON

Natyrisht, unë do të preferoja të shihja më shumëtituj pozitivë në lidhje me “shoqërinë e lartë”, porunë jam shumë optimist në lidhje me letrën e

gazetës sëshpenzuar në këtë subjekt. Për një kohë të gjatë,vendi ynë ka dështuar që të ketë një debat të duhur se si nemund të bëjmë shoqërinë tonë të fortë dhe për ti dhënënjerëzve më shumë pushtet. Tani ajo po ndodh. Dhe jovetëm në grupet e ekspertëve të Westminsterit dhe gaze-tave të Fleet Street. Shoqëria e lartë ka qenë një temë ediskutimit në një bazë më të gjerë - nga të qenurit nërendin e ditës së General Synod duke u debatuar përballënjë audience live në televizion. Befasisht, disa njerëz duanta sulmojnë atë se sa të bashkohen me të, por ndryshe ngashumë ide të tjera politike, të cilat kanë rënë ose janë har-ruar brenda ditëve të sugjeruara, unë besoj se të gjithë in-teresat dhe debatet do të thonë që ne jemi diçka.Megjithatë, unë jam plotësisht i vetëdijshëm për kritikatqë kanë qenë ngritur për të, kështu që më lejoni ti trajtojato në krye. Kundërshtimi i parë është se ajo është shumëe paqartë. Unë e hedh poshtë. Me të vërtetë, ajo nuk ndjekdisa plane të mëdha ose projektimin qendror. Por kjo përshkak të qasjes së plotë të ndërtimit të një shoqërie tëmadhe, të fortë më aktive e cila përfshin diçkanë e një re-volte kundër nga lart poshtë,trajtuar nga statisticienët vitete fundit. Dhe asnjë nuk është vetëm rreth një gjëje. Për mëtepër, ai kombinon qartë tre metodat për ti sjellë njerëzit sëbashku për të përmirësuar jetën e tyre dhe jetën e tëtjerëve: duke deleguar pushtetin në nivelet më të ulëta,kështu që lagjet do të marrin kontrollin e fatit të tyre; dukehapur shërbimet tona publike, duke u mbështetur në pro-fesionistë dhe pushtetin e njerëzve që na shërbejnë dheduke nxitur vullnetarizmin dhe veprimet sociale nëmënyrë që njerëzit të kontribuojnë më shumë për komu-nitetin e tyre. Pra, shoqëria e madhe nuk zbaton vetëm nënjë fushë të politikës, por në shumë. Për shembull, në qoftëse fqinjët duan të marrin përsipër drejtimin e një zyreposte, parku apo një sheshi lojrash, ne do t’i ndihmojmëata. Nëse një organizatë bamirëse ose një grupi besimiduan të krijojnë një shkollë të re të madhe në sektorinshtetëror, ne do ti lejojmë ata. Dhe në qoftë se dikush dësh-iron të ketë ndihmë me fëmijët, ne do të zhdukim kontrol-let kriminale të regjistruar si dhe shëndetin dhe sigurinë eligjeve që i ndalojnë ato. Kritika e dytë është se kjo ështëegjitha një mbulesë për shkurtime. Kjo nuk është e vërtetë.Unë kam folur gjatë për përgjegjësinë sociale përparashkurtimeve. Ndërtimi i një shoqërie më të fortë, të madheështë diçka që ne duhet të përpiqemi ta bëjmë dhe nëse sh-penzimet janë duke shkuar lart e poshtë. Por ka një pikëmë të gjerë për të bërë. Përderisa shteti shpenzon më pakdhe bën më pak, gjë e cila do të ndodhte pavarësisht ngacila parti do ishte në pushtet, mund të ishte një përfitimpozitiv në qoftë se disa pjesë të shoqërisë janë një hap për-para dhe bëjnë më shumë. Ne mundemi për më tepër tëvëmë kokat tona në rërë rreth kësaj, ose ta shfrytëzojmë samë mirë për ta nxitur atë përgjigje sociale. Kritika e tretëështë ajo se, mund të punojmë me një lloj gjethe të zonaveqë unë përfaqësoj, të tilla si Perëndimi Oxfordshire, pornuk do të funksionojë në pjesët e privuara të vendit tonë.Tani, unë mund të tregoj për dështimin e alternativës - qev-erisë së madhe - për të ndihmuar të varfrit në dekadën efundit, si të varfrit morën zgjerim në pabarazi dhe në var-fëri. Por ka një tjetër pikë të fuqishme: shumica e këtyre

kritikave janë devijuar dhe themeluar me snobizëm. Bëjnjë udhëtim me mua në Balsall Heath në Birmingham dheunë do të t’ju tregoj një vend, dikur i njohur si një pasuripor tani me të vërtetë një vend i dëshirueshëm për të jet-uar. Pse transformimi? Sepse edhe në lagjet më të vështira,fara e një shoqërie të fortë ishte atje dhe banorët me guximvendosën se ata do kishin bërë mjaft për të dëbuar krimin.Njerëzit kanë, fleksibilitetin, dhembshurinë dhe njohurinëlokale për t’i dhënë ndihmën e tyre fqinjëve dhe komu-niteteve. Mbështetja jonë nuk do ti mundësojë thjesht atyrendërtimin e një shoqërie të fortë, do të ndihmohet nëmënyrë aktive për ta bërë këtë. Ne nuk jemi duke shpre-suar me naivitet që fara do të rritet kudo ku ata kanë bërëmarrëveshje; ne jemi duke i ndihmuar për t’i ushqyer ato.Kjo është arsyeja pse ne së shpejti do të jemi njoftuar ngapartnerët që do të na ndihmojnë të japim 5.000 organiza-torë për angazhimin tonë që do i japim komunitetit nëzonat ku ata e kanë më të nevojshme. Së katërti, disanjerëz thonë se ajo çfarë unë po flas nuk është krejtësishte re. Jam dakord. Unë mendoj se një nga arsyet pse nuk kaaq shumë debat rreth shoqërisë së lartë dhe pse frazatashmë është ngulitur mjaft mirë në vazhdim e sipër përvite me radhë. Pyetjet janë: si do ta inkurajojmë më shumëatë? A duam që synimet e njerëzve të mirë të jenë tëmbështeten dhe të inkurajohen apo të ndalohen dhe mbu-lohen? Pyetni shumicën e njerëzve dhe unë e di se çfarëpërgjigje do të ketë. Në të vërtetë, çdo herë ne i kemidhënë njerëzve mundësinë për të luajtur një pjesë të madhenë shoqëri, ata e kanë kapur atë. Tashmë ne kemi pasur mëshumë se 250 aplikacione për të ngritur shkolla të lira -për t’i hapur këtë shtator. Njëzet e një shërbimeve publikei janë dhënë dritë e gjelbër. Dhe hartat online të krimitkanë marrë më shumë se 300 milionë goditje në javën etyre të parë. Së fundi, disa njerëz që thonë se shoqëria elartë nuk mund të ndodhë për shkak se organet tona vull-netare janë duke u uritur për paratë e shtetit. Asnjë zonenuk mund të ketë imunitet nga shkurtimet, por unë do tëkërkoj që njerëzit të shikojnë përtej titujve dhe shoh njëndryshim shumë më të madh strukturor në mënyrën se sivullnetarët e sektorit mund të punojnë në të ardhmen. Nejemi në procesin e hapjes së miliarda paund vlerë ‘të kon-tratave të qeverisë në mënyrë bamirëse dhe të ndërmar-rjeve shoqërore që mund të konkurrojnë për herë të parë.Shkalla e kësaj mundësie davarit çdo gjë që ata kurrë nukkanë pasur më parë. Por ne kuptojmë se ndërsa mundësiaqëndron në të ardhmen, shkurtimet e autoriteteve lokalejanë duke ndodhur tani. Pra, këtë javë, ne kemi çelur njëfond tranzicioni për të ndihmuar organizatat bamirëse qëtë përgatiten për të konkurruar për këto kontrata dhe njëshoqëri e madhe bankare do të sigurojë disa kapitale tëpunës, kur ato i janë dhënë atyre. Shoqëria e madhe ka tëbëjë me ndryshimin e mënyrës se si vendi ynë është drej-tuar. Qeveria nuk do të trajtojë asnjë si fëmijët, të cilët janëtë paaftë për të marrë vendimet e veta. Në vend të kësaj,le ti trajtojmë si të rritur dhe për t’u dhënë atyre më shumëpërgjegjësinë mbi jetën e tyre. Kjo është arsyeja pse, nërealitet, kjo është mjaft e ndryshme nga ajo që politikanëtkanë ofruar në të kaluarën. Kjo nuk është një tjetër nismëe qeverisë – që ka te bëjë me atë, për t’ju dhënëiniciativëpër të marrë kontrollin e jetës tuaj dhe të punoni me atarreth jush për të përmirësuar gjërat.. Ajo ka fuqinë për tëtransformuar vendin tonë. Kjo është arsyeja pse shoqëritëe mëdha qëndrojnë këtu.

Marrë nga gazeta “theObserver”

Mos kini dyshime, shoqëria emadhe është në rrugën e saj

Aktiviste dhe drejtues te PartisëDemokratike dega Britani eMadhe , kohët e fundit orga-

nizuan një takim lidhur me struk-turimin dhe implementimin në terren tëformatit politik të PD-së në Britani.Takimi në fjalë krahas objektivave dheprojekteve politike , e autorizuar ngaPartia Demokratike e Shqipërisë, u re-alizua me qëllim krijimin, forcimin dhebashkëpunimin me simpatizantë dhebashkëkombës që jetojnë dhe punojnënë Mbretërinë e Bashkuar.

Mbledhja e radhës e iniciuarnga drejtues të PD dega Britani eMadhe , e kryesuar nga Kryetari i sajZoti Tauland Omi , u zhvillua nënfrymën e bashkëbisedimit të lirë meopinione dhe debate për ide dhe çështjetë ndryshme, dhe konkludoi neveprime konkrete.Krijimi i kësaj dege mundëson një sërëfaktorësh për zgjidhje; që të mund tëndikojnë në përmirësimin e lidhjeve tëdrejtpërdrejta me shtetin amë, duke unjohur nga afër me problemet që për-ballen në Britani. Krijimi i kësaj degeshërben dhe si zëdhënëse e të gjithëshqiptarëve në BM, – theksonthemeluesi i degës së PD dega Britaniz. Omi.

Në ato çfarë u diskutua nëkëtë takim ishte krijimi i një databasepër të gjithë simpatizantët e PD-sëduke krijuar kështu network-un dhekontaktet e drejtpërdrejta me të gjithëata që duan dhe mbështesin bindjenpolitike të Partisë Demokratike tëShqipërisë.Dhe kjo nënkupton përfshirjen në rad-

hët e kësaj dege të PD në Britani, e tëgjithë simpatizantëve të PD,dhe njërëndësi të veçante ajo e femrësshqiptare. Për këtë mendohet që të krijohen nën-degë apo seksioneve të tjera si ajo eBirmingham , Londër, edhe në qytetetë tjera të Britanisë, sidomos aty ku kashqiptar, si në Mançester, Newcastle,Oksford , Liverpul etj.

Pati shume diskutime rrethçështjeve që janë të prekshme për em-igrantët shqiptar në ishullin britanikdhe që parashtrohen si alternativa përzgjidhje nga Partia Demokratike degaBritani.Më pas u vendos dhe krijimi i FrontitRinor të Partisë Demokratike në Bri-tani.(FRPD), ku Zoti Kristal Hykajemërohet në krye të këtij forumi. Ndërkohë Zoti Zoti Tahir Mehmetaj siKryetar i seksionit të Londrës do të or-ganizoj edhe veprimtarin e këtij foruminë këtë rajon.

Zoti Omi u shpreh i kënaqurpër sa diskutua dhe debatua dhe shtoise “takime të tilla të bëhen sa më sh-pesh duke kërkuar nga gjithsecili që tëjap kontributin e duhur me qëllimin eqë PD e Britanisë të përfaqësoj denjë-sisht vlerat sublime demokratike nëshërbim të komunitetit shqiptarë të kë-tushëm- gjithashtu përsëriti se PartiaDemokratike dega Britani e Madhe jujep mundësinë që zëri juaj të dëgjohetmë lart.”.

Në fund u ra dakord që krye-sia e degës dhe seksioneve të PD degaBritani e Madhe të mblidhen së pakunjë herë në dy muaj.

BASHKIM METALIA

KRIJOHET FORUMI RINOR

I PARTISËDEMOKRATIKE

NË BRITANI

aktualitet faqe 4

Përmes gazetës britanike "TheDaily Telegraph", organizata"Wikileaks" ka rinisur kësaj jave

rrjedhjen e telegrameve diplomatikeamerikane.Vala e parë e telegrameve, që shkaktoibujë të madhe, ishte nxjerrë në publikvitin që shkoi në gazetën britanike"The Guardian", që është e njohur përgazetari hulumtuese.Mbas botimit të disa telegrameve përKosovën nga Ambasada amerikane nëPrishtinë dhe disa ambasada të tjeraamerikane, të premten (më 4 shkurt2011) rrodhën dy telegrame konfiden-ciale të Ambasadës amerikane nëLondër, që flasin për takimet dhe bise-dat e diplomatëve amerikanë me Am-basadorin e Republikës së Kosovës nëLondër, Muhamet Hamitin, i cili nëpranverën e vitit 2009 ishte ende si iNgarkuar me Punë i Kosovës, në pritjetë emërimit të plotë të tij si ambasador.

HAMITI, DIPLOMAT EnERGJIK, nJEH SHKËLQYESHËM

AnGLISHTEn

Në një telegram të datës 30 mars 2009,thuhet se më 26 mars Muhamet Hamitika informuar Ministrin Këshilltar përPolitikë në Ambasadën Amerikane,Gregor Berry, se Ministria e Jashtme eZelandës së Re ia ka komunikuar Min-istrisë së Jashtme të Kosovës pajtimin"në parim" që i Ngarkuari me Punë nëLondër, Muhamet Hamiti, të akredito-het (si ambasador jorezident) edhe përnë Zelandë të Re.

Hamiti tha se tani kanë mbe-tur të shqyrtohen "praktikalitetet" eakreditimit të tij të dyfishtë, proces icili ai beson është duke shkuar mirë,shkruan raporti, i cili më tej thotë: "Aipret që, nëse të gjithë hapat e mbeturkryhen me kohë, të udhëtojë për në Ze-landë të Re dhe formalisht t'i dorëzojëkredencialet e tij dikur në prill. Hamitimegjithatë pohoi se Ministri i Jashtëmi Kosovës gjatë javëve të ardhshme dotë udhëtojë për në New York dhePragë, gjë e cila mund të ngadalësojëpunën e Ministrisë së Jashtme në zgjid-hjen e detajeve finale. Ai, tani për tani,nuk beson se ka nevojë për ndihmën eSHBA së, as për Zelandën e Re e aspër qeverinë e Kosovës, mirëpo tha sedo ta kontaktojë Ambasadën (e SHBAsë) në Londër nëse dë të ketë ndonjëpengesë të paparashikueshme".

Në telegram thuhet seKëshilltari për Politikë në Ambasadënamerikane me datën 27 mars ka folurme homologun e tij në Komisionatën eZelandës së Re në Londër, JakeCollins. Collins raportoi se Wellingtoni(kryeqyteti i Zelandës së Re) kishte ud-hëzuar që të mos kontaktohet drejtpër-drejt me Hamitin rreth çështjes në fjalësepse Wellingtoni preferonte të komu-nikonte drejtpërdrejt me Ministrinë eJashtme të Kosovës, dhe përmes sajme Hamitin nëse është e nevojshme.Në dritën e kësaj, Collins tha seWellingtoni ishte duke e çuar përpara

propozimin dhe kishte linjë të mirë ko-munikimi me kosovarët. Ai nuk ishtenë dijeni për letrën e 24 marsit dërguarMinistrisë së Jashtme të Kosovës, meanë të së cilës shprehej pëlqimi në"parim" për akreditimin e dyfishtë.Sipas Collins it, ngurrimi fillestar iqeverisë së tij ndaj propozimit kishtetë bënte me akreditimin e një tëNgarkuari me Punë, në vend të njëAmbasadori (në detyrë) në Wellington.Collins sugjeroi se disa nga prak-tikalitetet të cilat kanë mbetur për t'uzgjidhur kanë të bëjnë me këtë çështje,shkruan në telegram.

në pjesën tjetër të këtij raporti,karakterizohet Ambasadori Hamitidhe puna e tij prej diplomati përnjohjen e Kosovës.

"Hamiti u ka lënë përshtypje zyrtarëvepër politikë si një diplomat energjik,me zotërim të shkëlqyeshëm tëanglishtes", thuhet në telegram, dukecituar Hamitin të ketë thënë se tha segjatë 4 muajve të tij të parë në detyrëishte takuar me më shumë se 40 ho-mologë diplomatikë nga vende të cilatende nuk e kanë njohur Kosovën."Sipas tij, çelësi i arritjes së njohjevenga vendet tjera ishte që disa qeverikyçe siç janë ato nga Arabia Sauditedhe Pakistani - të shpallin njohjen epavarësisë së Kosovës", thuhet nëtelegram. "Hamiti tha se shumë diplo-matë nga Lindja e Mesme i kanë thënëatij se qeveritë e tyre janë duke priturpër ndonjë lëvizje drejt njohjes ngaRiadi ose Islamabadi, në mënyrë qëato ta hapin rrugën.

Hamiti pohoi se vendimi ikohëve të fundit i Spanjës për t'i tërhe-qur trupat nga KFOR i ishte 'zhgën-jyes' dhe se kjo paraqet një hap mbrapadrejt përafrimit të marrëdhënieve tëMadridit me Kosovën. Për ndryshimnga kjo, ai tha se njoftimi publik i ko-hëve të fundit për tërheqjen e forcavebritanikenga KFOR i ishte menagjuarmirë, pas konsultimit të plotë me selinëe NATO s", konstatohet në telegram.

Në këtë komunikim diplo-matik amerikan thuhet se përqëndrimiimediat i Hamitit është të shtyhen 5vendet e BE së që ende nuk e kanë njo-hur Kosovën drejt njohjes së saj, sepse"ai beson se duke i pasur të gjithavendet e BE së në kolonën e njohjes dotë dërgohej sinjal i fortë te GjykataNdërkombëtare e Drejtësisë ështëçështje e Evropës dhe ne mund të thek-sojmë se e gjithë Evropa është ebashkuar në njohjen e pavarësisësonë". Ai mendon se nga gjiri i atyreqë ende nuk e kanë njohur Kosovën,marrja e njohjes nga Greqia është më emundshme, e poashtu edhe ngaQiproja?.

Në fund të këtij telegrami tëgjatë jepet teksti i notës verbale të dër-guar me 24 mars nga Ministaria eJashtme e Zelandës së Re për Min-istrinë e Jashtme të Kosovës.

POCESI I EMËRIMIT TË HAMITIT AMBASADOR -

nË RRUGË TË MBARË

Në një telegram tjetër të rrjedhur nga"Wikileaks" te gazeta "The Daily Tele-graph", që mban datën 27 maj 2009,flet për bisedat e mëtejme të diplo-matëve amerikanë me Të Ngarkuarinme Punë të asaj kohe, MuhametHamitin, në lidhje me procesin eemërimit të tij ambasador si dhe përmomentumin e njohjeve të Kosovës. "Hamiti informoi Ministrin Këshilltarpër Politikë (Greg Berry) se javën e 31majit do të udhëtojë në Prishtinë për t'ipërfunduar procedurat 'burokratike' përcaktimin e tij si Ambasador në Obor-rin e St. James it [në Mbretëri tëBashkuar], me akreditim në Zelandë tëRe (referencë telegrafike, qeveria e Ze-landës së Re është pajtuar me këtëaranzhim)", thuhet në këtë telegram, icili flet për këtë proces të emërimit qëpërfshin një mbledhje të panelit (i për-bërë nga Ministria e Jashtme, shërbimicivil dhe përfaqësues të sektorit të

shoqërisë civile) dhe miratimin për-fundimtar të Kryeministrit dhe të Min-istrit të Jashtëm. "Ndonëse ka njënumër kandidatësh konkurrentë,Hamiti kishte besim të plotë që ngamesi apo kah fundi muajit qershor emrii tij do të paraqitej para qeverisë sëNaltmadhnisë së Saj (britanike) përagreman (pëlqim), dhe se e ka inkura-juar ministrinë e tij që ta përshpejtojëprocesin në mënyrë që të përfundojëpara sezonës së pushimeve të verës nëMB".

Hamiti kishte besim senumri i vendeve që e njohin Kosovëndo të rritet nga sa ishte atëherë. "Ai thase vendimi i Arabisë Saudite për ta njo-hur Kosovën do të hapë derën që vendetë tjera islamike ta bëjnë të njëjtën gjë,pas një 'periudhe pritjeje' në mënyrë qëtë mos duken se po rreshtohen prapa sipasues". Hamiti shpresonte sedeklarata e 25 majit e vitit 2009 e Or-ganizatës së Vendeve Islamike, e cilapohon "progresin e bërë drejt për-forcimit të demokracisë në Kosovë"dhe i bën thirrje "bashkësisë ndërkom-

bëtare që të vazhdojë të kontribuojë nëkonsolidimin e ekonomisë sëKosovës", do të ndihmojë në lëvizjen epozicioneve të vendeve që kanë marrënjë qëndrim të fortë, siç është Libia,shkruan në telegramin e Ambasadësameikane në Londër.Në fund të telegramit thuhet seMuhamet Hamiti çmoi ndihmën "qëSHBA të dhe Mbretëria e Bashkuar poi japin fushatës për njohjen e Kosovës,dhe përpjekjeve të të dyjave për tainkurajuar Beogradin për një qasje mëpozitive ndaj Prishtinës dhe stabilitetittë rajonit".

Në fund të të dytelegrameve, si raportues, figuron emrii Të Ngarkuarit me Punë të Ambasadëssë SHBA ve në MB, z. LeBaron. Nëatë kohë, SHBA të, gjegjësisht admin-istrata e re amerikane e PresidentitObama, nuk kishte caktuar ende am-basadorin e ri, i cili do të vinte në de-tyrë në gusht të vitit 2009. Ky ështëambasadori aktual amerikan nëLondër, Louis Susman.

WIKILEAKS PËR AMBASADORIN HAMITI,LOBIMIN PËR NJOHJE TË KOSOVËS

aktualitet faqe 5

DR. ISLAM LAUKA

Më 17 shkurt 2011 mbushentre vjet nga shpallja epavarësisë së Kosovës, akt

që mbylli përfundimisht një ndër kon-fliktet më të përgjakshme dhe më tërrezikshme të historisë së trazuar tëBallkanit.

Parë në retrospektivë, atoditë, krahas gëzimit të natyrshëm tëpopullit të Kosovës për mbylljen ekëtij konflikti sfilitës, rreth 130 vjeçar,si dhe shprehjes, nga ana e një numritë konsiderueshëm analistësh, studiue-sish dhe politikanësh, të optimizmit përhapjen e një kapitulli të ri, ku vendin ekonflikteve në Ballkan do ta zintefryma e dialogut, tolerancës dhebashkëpunimit, u dëgjua qartë edhezëri i kasandrave që, përsëri, parala-jmëronin kohë të vështira përKosovën, rajonin dhe më gjerë. Për-faqësues të politikës e të diplomacisë,të akademive të shkencave apo qen-drave kërkimore, kryesisht nga Serbiadhe Rusia, por edhe nga vende të tjera,dhanë alarmin për rrezikun e sh-përthimit të menjëhershëm të dhunësnë krahinë dhe “shndërrimin e bal-lafaqimit shqiptaro-serb në luftë tëpërgjakshme të armatosur”, që, pash-mangshëm, do të çonin në “katastrofëhumanitare”.

Paralajmërimet ogurzeza të kasan-drave për konflikt të ri në Ballkan

Për shkak të historisë, sipas tyre ,“jopaqësore midis serbëve dhe shqip-tarëve”, u parashikua se dëbimi për-fundimtar i popullsisë serbe ngaKosova është vetëm çështje kohe. Passpastrimit të dhunshëm etnik tëKosovës, sipas kasandrave të atëher-shme, skenari i luftës do të zhvendosejnë Maqedoni, Mal të Zi dhe në Serbidhe, nëpërmjet valës së konflikteve tëarmatosura, do të krijoheshin pesështete shqiptare, duke e shndërruarBallkanin në arenë të luftës për kri-jimin e “Shqipërisë së Madhe”.Më tej, “sindromi i Kosovës” do tëshfaqej përgjakshëm në Bosnje-Herce-govinë, në Sanxhak dhe në Vojvodinë,duke u kthyer në një “destabilizues sta-bil” të situatës në rajon.

Por ky sindrom nuk do tëkufizohej vetëm me Ballkanin. Cu-nami i shkaktuar nga shpallja “e njëan-shme” e pavarësisë së saj do tëshënonte “fillimin e shembjes së pro-jektit aktual europian, minimin ethemeleve ligjore të Evropës, duke efragmentarizuar dhe kthyer prapa në“të kaluarën tradicionale”, në“Evropën e rajoneve’. Por dallgët e tijnuk do të ndaleshin në kontinentinevropian. Objektivi i cunamit ishteplanetar. Të paktën, pesëdhjetë deri nëdyqind konflikte do të aktivizoheshinprej tij. Kosova do të shërbente siprecedent për të gjitha konfliktet sepa-ratiste, kudo dhe kurdo që të ndodhnin,duke i fshirë kufijtë hapësinorë dhekronologjikë.

Dita e shpalljes së pavarë-sisë së Kosovës u konceptua si ditë eshkruar me të zeza në sfondin e përg-jakshëm të historisë botërore, ku gjojau eksperimentua bomba etnorajonale ebrezit të ri, pas së cilës do të rishiko-heshin rezultatet e Luftës së DytëBotërore . Pasojat e këtij cunami do tëishin aq të tmerrshme, sa tani e tutje,

historia botërore do të llogaritej paradhe pas Kosovës.

Nuk ishin më të mira asparashikimet për perspektivën e vetshtetit të Kosovës të sapolindur.Kosova nuk do të ishte e aftë të funk-siononte si shtet, nuk do të njihej ngavendet e tjera dhe nuk do të anëtarëso-hej në organizatat rajonale dhendërkombëtare dhe, kështu, ende palindur mirë, do të shpallej si një krijesëe dështuar. Le t`i kthehemi tani re-alitetit aktual kosovar, si paraqitet ai,tre vjet pas shpalljes së pavarësisë.

Ndryshe nga paralajmërimete kasandrave, historia rreth tre vjeçaree ekzistencës së Kosovës së pavarurofron një tablo tjetër, natyrisht jo rozë,por as kronikë të zezë, siç paraqitet, jorrallë.Nuk u realizuan skenarët për shpërthimtë menjëhershëm të dhunës dhe përkonflikt të armatosur midis shqiptarëvedhe serbëve në Kosovë, nuk pati desta-bilizim të situatës së brendshme,zhvendosje të njerëzve dhe as ndonjëkatastrofë humanitare. Nuk pati thirrjepër revansh apo hakmarrje. Sot, pas trevjetësh, dialogu dhe pajtimi ndëretnikvazhdojnë të mbeten problematikë, porështë fakt se numri i incidenteve midisshqiptarëve dhe serbëve ka ardhurduke rënë dhe ajo çfarë është e rëndë-

sishme, përgjithësisht, nuk kanë mo-tivim etnik. Për periudhën janar-tetor2010 janë kthyer vullnetarisht 1600anëtarë të komuniteteve pakicë, gjë qëështë një arritje mbresëlënëse, po tëkemi parasysh shifrat e viteve të më-parshme. Me përjashtim të veriut tëKosovës, procesi i decentralizimit kashënuar progres të dukshëm, me ngrit-jen e komunave të reja me shumicëserbe. Vazhdon transferimi i përgjegjë-sive për ruajtjen e vlerave historike dhekulturore, përfshirë ato serbe, ngaKFOR-i tek Policia e Kosovës.

AKTUALISHT RAJOnI YnËËSHTË MË I SIGURT DHE MË IQËnDRUESHËM SE KURRË

Nuk u realizuan as skenarët për desta-bilizim rajonal. Nuk pati “ekspansion”të Kosovës drejt Maqedonisë apoMalit të Zi. Me sjelljen e saj tëpërgjegjshme, Kosova dëshmoi se, jovetëm nuk e rrezikon, por përkundrazi,kontribuon në forcimin e paqes dhesigurisë rajonale. Të bindur në aftësinëe saj për të funksionuar si shtet, mepërjashtim të Serbisë, të gjitha vendet etjera fqinje, me të cilat kufizohetKosova, e kanë njohur atë. MeShqipërinë dhe Maqedoninë ka për-funduar demarkacioni i kufirit dhe

është në proces me Malin e Zi.Pjesë e fantazisë mbetën edheparashikimiet, sipas të cilave, “prece-denti Kosovë” do të minonte sta-bilitetitin ballkanik. Aktualisht rajoniynë është më i sigurt dhe më i qën-drueshëm se kurrë. Të gjitha vendet eBallkanit perëndimor janë të përfshiranë proceset integruese europiane dheeuro-atlantike dhe politikat e tyrezhvillimore dhe të sigurisë shkojnë nëatë drejtim. Edhe Kosova, gradualisht,po bëhet pjesë e rëndësishme ebashkëpunimit dhe projekteve rajonaledhe atyre ndërkombëtare. Ajo ështëpjesë e Këshillit të Bashkëpunimit Ra-jonal, e Traktatit të Komunitetit të En-ergjisë, e Marrëveshjes së Aviacionit,etj. Ajo mori pjesë edhe në mbledhjene fundit të Kartës së Adriatikut, A-5,zhvilluar në Shkup, më 15.12.2010.Kosova është anëtare e BankësBotërore dhe e Fondit MonetarNdërkombëtar dhe është në procesanëtarësimi në Bankën për Rindërtimdhe Zhvillim.

Deri tani, Kosova, si shtet ipavarur dhe sovran është njohur nga 75vende, prej tyre, 3 anëtarë të përher-shëm të Këshillit të Sigurimit dhe 22vende anëtare të BE. Ajo, ende, nuk kaarritur të anëtarësohet në Konferencënpër Siguri dhe Bashkëpunim Europian(OSBE), në Këshillin e Evropës (KE)dhe në OKB, por ekziston bindja se kjoështë vetëm çështje kohe. Njohje tëreja priten gjatë viti 2011, kur do të fil-lojnë bisedimet midis Kosovës dheSerbisë, si dy vende të pavarura dhesovrane, bisedime që mbështeten ngatë gjithë faktorët rajonalë.Me pavarësimin e Kosovës u përmbyllnjë proces historikisht i pandalshëmKosova është kthyer kështu në një ele-ment themelor të arkitekturës rajonaletë sigurisë, pa të cilën nuk mund tëkuptohet paqja dhe stabiliteti në Bal-lkan dhe më gjërë.

Nuk u realizuan asparashikimet për destabilizim konti-nental apo planetar. Megjithatë, u bënëpërpjeke që destabilizimi i KaukazitJugor, në rastin e konfliktit ruso-gjeogjian të gushtit të vitit 2008, të

paraqitej si pasojë e drejtpërdrejtë edallgëve të cunamit të shkaktuar ngaKosova. Jo vetëm konflikti, por edherezultatet që ai prodhoi u vlerësuan sivërtetim në praktikë i teorisë së “prece-dentit Kosovë”, duke arritur në për-fundimin e gabuar se pavarësia e“njëanshme” e Kosovës çoi nëpavarësimin e Abhazisë dhe Osetisë sëJugut.

E pakta që mund të thuhetështë se një përfundim i tillë është kre-jtësisht semplist. Dukuri të tilla kom-plekse si luftërat midis shteteve nukmund të shpjegohen me ndikimin ekëtij apo atij modeli. Ato kanë shkaqeshumë më të thella, të brendshme dhetë jashtme, gjeopolitike dhegjeoekonomike, që prekin drejtpërdrejtinteresat themelore apo jetike të ak-torëve të përfshirë në to, por jo vetëmtë tyre. Edhe qëllimi dhe rezultati iluftërave nuk përcaktohet as nukndikohet nga ndonjë model, por ngainteresat kombëtare dhe shtetërore, sidhe nga raporti i forcave të palëvendërluftuese. Në këtë kuptim, në rastine konfliktit ruso-gjeorgjian, nuk kemitë bëjmë me vërtetimin në praktikë tëteorisë së “precedentit Kosovë”, porme instrumentalizimin e tij, nga ana eMoskës, në funksion të realizimit tësynimeve të saj gjeostrategjike.

Duke i analizuar, në tërësi,zhvillimet e brendshme në Kosovë, atonë vendet fqinje të saj, në Ballkan, poredhe më gjërë, mund të arrihet në për-fundimin se, me pavarësimin eKosovës u përmbyll një proces his-torikisht i pandalshëm, politikisht ipashmangshëm, dhe, siç u konfirmuanga mendimi këshillues i GjykatësNdërkombëtare të Drejtësisë (GjND),më 22.07 2010, juridikisht, plotësisht iligjshëm. Si i tillë, shteti i pavarur dhesovran i Kosovës ka gjeneruar dhe pogjeneron paqe, stabilitet, siguri dhe sh-presë për zhvillim dhe progres për tëardhmen e saj dhe të krejt rajonit.

*Kjo kumtesë është mbajtur më24.12.2010 në sesionin shkencor tëMoskës

SHTETI I PAVARUR I KOSOVËS- FAKTORSTABILITETI NË RAJON DHE MË GJERË

aktualitet faqe 6

nGA BESARTA VLADI

Data e përkujtimit të shpalljes sëpavarësisë së Kosovës pritetme entuziazëm të jashtëzakon-

shëm nga populli shqipfolës, brendadhe jashtë territorit të saj. Kjo datëshenoi shkëputjen përfundimtare tëKosovës nga Serbia dhe i dha funddilemave për statusin final të saj. Ataqë e përjetuan kohën nën regjimin ju-gosllav dhe luftën, dinë se çfarë të ku-jtojnë prej asaj periudhe por si do tënjihen më këto dy periudha brezat erinj në të ardhmen? Si do ju transme-tohet atyre e shkuara e dhimbshme ebaballarëve, gjyshërve dhestërgjyshërve të tyre? Natyrisht,përgjegjësinë mbi supe, në situata tëtilla e merr përsipër kryesisht disiplinae historisë dhe historianët. Por sindikon shkrimi i historisë në shërbimtë krijimit të identitetit të një shteti dhepopulli që sapo ka fituar pavarësinë?Ky është shqetësimi intelektual rreth tëcilit do të flitet në vijim, me shpresënse në fund do mund t’i jepet njëpërgjigje, jo-definitive, por sa më epranueshme dhe e qendrueshme nëkohë.

Në funksion të pyetjes së shtruar pakmë sipër do shfrytëzohet krahasimi idy teksteve të historisë së Kosovës,shkruar nga autorët britanikë N. Mal-colm dhe M. Vickers. Të dy janë përp-jekur për të bërë një shkrim të detajuartë historisë së Kosovës që në kohët ehershme e deri në ditët e sotme.Pavarësisht se kalojnë nëpër të njejtatdata dhe ngjarje historike, ata e vënëtheksin në elemente të ndryshme, tëcilët natyrisht mund të shërbejnë nëfunksion të krijimit të një identiteti apotë një tjetri. Pas krahasimit, do tento-het një qasje sugjestionuese për tëthënë se cili prej këtyre dy tekstevemund të ishte më i përshtatshëm për tumësuar si libër shkollor në një shtet tëpavarur si ai i Kosovës. Krahasimi dobëjë të mundur nxjerrjen në pah tëdiferencavë dhe ngjashmërive mes kë-tyre dy teksteve dhe arsyet që mund tëfavorizojnë përzgjedhjen e njërit kun-drejt tjetrit. Në fokus do të jenë mëtepër dallimet mes tyre në mënyrën etë shkruarit të historisë, sidomos atodallime që lidhen kryesisht me çesht-jen e identitetit të popullit të Kosovës.

Sygjerimi që mund të bëhetnë këtë rast është pothuajse totalisht nëvarësi të faktit se çfarë identiteti duamt’i japim popullit të Kosovës apo mësaktë, çfarë identiteti do të donte ai t’injihej nga të tjerët. Duke qënë se u për-mend kaq shumë koncepti identitet,ndoshta duhet dhënë paraprakisht njëpërkufizim rreth tij në mënyrë të tillëqë përdorimi i tij në vijim t’i përmba-het një konteksti të caktuar. Kastellsthotë se me identitet kuptohet proçesi indërtimit të kuptimit mbi bazën e njëtipari kulturor, të cilit i jepet përparësindaj burimeve të tjera të kuptimit. Ethënë në mënyrë më të thjeshtëzuar, tëflasësh mbi identitetin tënd do të thotët’i kthesh përgjigje pyetjes “Kush jamune?”. Identiteti është i ndërtuar sikoncept dhe nuk ka lidhje metrashëgimi biologjike. Ai ndikohet ngainstitucionet e ndryshme të shoqërisëpor që duhet të pranohet dhe të për-brendësohet si i tillë nga vetë individët.

Natyrisht, në rastin e qytetarëve të

Kosovës situata është paksa e ndër-likuar pasi kemi të bëjmë me njëshoqëri multietnike, edhe pse shu-micën dërmuese atje e përbëjnë shqip-tarët. Gjithsesi, aty është vështirë tëflitet për një identitet të pastër kosovar,pra që nuk ka asgjë të përbashkët meshqiptarët apo me serbët. Mundësia përtë patur një identitet krejtësisht të ri nëKosovë, pas shpalljes së pavarësisë,më duket paksa e pamundur. Edhemundësia për të ndërtuar një identitettë përbashkët për të gjitha grupet et-nike në Kosovë është relativisht evështirë pasi pothuajse të gjitha këtogrupe etnike kanë ndikimin e shtetetveamëtare. Psh. do të ishte pothuajse ab-surde të mendohej krijimi një identitetikosovar për serbët e Kosovës kurakoma atje vazhdojnë të funksionojnëstrukturat paralele për punonjësit serbtë administratës shtetërore në Kosovë.

SI nDIKOn SHKRIMI I HIS-TORISË nË KRIJIMIn E IDEn-TITETIT ( RASTI I KOSOVËS) ?

“Kush asht kosovari?”, është një përm-bledhje e debatit të zhvilluar në faqet egazetës javore “JAVA” në Prishtinë, nëlidhje me identitetin kosovar, ku per-sonalitete të ndryshme të jetës politiko-sociale dhe akademike kanë mbajturqendrime të ndryshme, shepsh kon-tradiktore dhe përjashtuese të njëra-tjetrës. Ajo që i bashkon ata ështëdomosdoshmëria për të patur një iden-titet për kosovarët. Në parim, konceptii identitetit është universal kurse përm-bajtja e tij është e ndryshueshme nëkohë dhe në kontekst. Me të drejtë, nëfillim të këtij debati, prof. M. Kullashishtron disa pyetje: “Është fjala përidentitetin e të gjithë banorëve tëKosovës apo vetem të disave?”, “Përcilën periudhë është fjala, sepse iden-titetet, si ato individuale ashtu edhe atokolektive, ndryshojnë gjatë kohës.” .Pra që në fillim duhet ta qartësojmënëse do flasim për identitetin e shqip-tarëve të Kosovës apo identitetin mul-tietnik të popullsisë së Kosovës? Këtatë fundit, edhe pse kanë vite e vitebashkëjetese me shqiptarët e Kosovës,duke ndarë me njëri-tjetrin një kujtesëhistorike të përbashkët, sërish elementetë caktuara kulturore bëjnë qartazidiferencimin midis tyre. Psh. njëshqiptar i Kosovës dhe një serb iKosovës, të dy bëjnë pjesë në pop-ullsinë e Kosovës por vështirë të mundt’i vendosim që të dy mbi një emëruestë përbashkët identitar.

Gjatë gjithë kohës, do tëkemi parasysh këtë lloj ndarje, praidentiteti i popullsisë së Kosovës, si njëshoqëri multietnike, nga njëra anë dheidentiteti i shqiptarëve të Kosovës, sishumica etnike në Kosovë, nga anatjetër. Do të shohim në vijim se njëringa tekstet është më i favorshëm nëkrijimin e njërit prej këtyre identitevedhe teksti tjetër është më i favorshëm

dhe ndihmon në krijimin e identitetit tëdytë. Për t’iu rikthyer sërish debatit tëcituar pak më sipër, disa mendojnë seKosova tashmë duhet të ketë një iden-titet të sajin, ta pavarur nga e kaluara esaj historike, që bazohet kryesisht nërealitetin kontekstual në të cilin ndod-het dhe duke iu referuar periudhës his-torike nga shpallja e pavarësisë e nëvijim. Të tjerë mendojnë se identitetikosovar është i njejtë me atë shqiptardhe vazhdojnë të mendojnë se një ditëdo të kemi Shqipërinë e Madhe Etnike.Është edhe një fragment i tretë që men-don se globalizmi na bën të jemibanorë të botës apo individ të globitdhe identifikimi si kosovar apo sishqiptar është pak ose aspak i rëndë-sishëm.

Personalisht, mendoj se se-cili prej nesh, dhe secili prej qytetarëvetë Kosovës është larg së qenurit qyte-tarë i Europës apo Globit. Secilikërkon të ketë diçka më konkrete metë cilën të mund të identifikohet. Idejae qytetarit të botës është ende një no-cion abstrakt. Përkundër idesë se nëKosovë, identitetet janë të ngurtë dhetë prerë qartazi nga njëri-tjetri, polito-logu B.Pula thotë: “Historikisht, iden-titetet në trevën e Kosovës kanë qënëfluide. Ndonëse njiheshin diferenca,sidomos në aspektin linguistik dhe atëfetar, kufijtë midis identiteteve kanëqënë të kalueshëm dhe elastik” . Emegjithatë, këto identitete nuk mund tëprojektohen në të ardhmen si të shkrirëplotësisht me njëri-tjetrin. Ndoshta nëtë ardhmen, do të përballemi me po tënjejtin fluiditet midis tyre por jo me njëmundësi shkrije në një identitet tëvetëm. Në vijim të debatit, J. Bugajsky,thotë se ekzistojnë minimalisht tre për-caktime të mundshme për kosovarët:“si një nëndarje e kombit shqiptar, sinjë komb i veçantë që po krijohet, osesi një identitet i gjërë territorial pavarë-sisht përbërjes etnike.” Duke mos har-ruar faktin se ky debat është zhvilluar

përpara shpalljes së pavarësisë sëKosovës, duhet thënë se një pjesë emirë e pjesëmarrësve në të kanë synuartë përkrahin atë alternativë që do talehtësontë më tepër shpalljen e pavarë-sisë së Kosovës dhe njohjen e saj prejshteteve të tjera të arenës ndërkom-bëtare. Por tani që pavarësia është sh-pallur dhe njohja është në proçes esipër, kërkohet që të ketë një kënd-vështrim më racional, më pak emo-cional apo tolerues për “hater” tëmbështetjes së një hapi më të rëndë-sishëm siç ishte pavarësi. Tani nukmund të pranohet çdo lloj versioni mbiidentitetin vetem që të tjerët ta njohinekzistencën e Kosovës. Mënyra se sido të krijohet ky identitet në vijim kashumë peshë sidomos për brezat e rinjtë cilët nuk e kanë përjetuar periudhëne para-shpalljes së pavarësisë sëKosovës.

U tha në fillim se shkrimi ihistorisë kombëtare mund të shfrytë-zohet në shërbim të krijimit apo rikri-jimit të identitetit. Historia kombëtaremund të shërbejë për të konsoliduartipe të caktuara regjimi, pasi ajo legjiti-mon ardhjen në pushtet të një regjimitë caktuar si rrjedhojë e ligjshmërisëhistorike. Gjithashtu, menyra eshkrimit të historisë ofron argumentpër të mbështetur zotërimin e një terri-tori të caktuar. Veç këtyre, mësimet ehistorisë u shërbejnë kryesisht të hum-burve për të ringjallur shpirtin kombë-tar. Kuptohet, historia në vetvete ështëvetëm njëri prej elementëve të kul-turës. Kjo e fundit përbëhet gjithashtunga gjuha, mitet kombëtare, simboletkombëtare, gjeografia apo peisazhikombëtar etj. Por kultura ndryshon ngaidentiteti pasi elemente të njejta kul-turore mund të shërbejnë si bazë përidentitete të shumta dhe nga ana tjetërnjë identitet mund të përfshijë brendavetes elemente të ndryshme kulturore.Pra identiteti ndryshon por nuk kabashkësi apo individë pa identitet,

formimi i të cilit varet nga elementetkulturore që mund të përdoren.

Nga kjo pikëpamje, nësehistorisë, si një nga elementët bazë tëkulturës, i jepet shumë rëndësi nëformimin e identitetit të Kosovës,atëherë mënyra se si shkruhet kjo his-tori mund të shfrytëzohet në shërbimtë këtij identiteti. Gjithsesi, duhet thek-suar që historia si element i kulturës,përmban brenda vetes edhe historinë egjuhës së përdorur, historinë e mitevetë përdorur, historinë e simbolevekombëtare etj. Për këtë arsye, thuhet seshkrimi i historisë ka shumë rëndësi nëkrijimin e identitetit. Nëse historia tre-gon se populli i Kosovës, që në kohëte hershme, është autokton në territorine Kosovës dhe se vazhdimisht ai kaqënë “viktima” dhe asnjëherë “agre-sori”, kjo do të krijojë një ndjesidhimbshurie tek pasardhësit për vuajt-jet e paraardhësve por edhe një ndjenjëkrenarie dhe dëshire për tu identifikuarme emrin kosovar si popull autokton, ipërvuajtur por trim dhe paqedashës.

Pas shtrimit të çeshtjes krye-sisht në aspektin teorik, le të shohimtani konkretisht se si mund të shfrytë-zohet teksti i historisë i shkruar ngaMalkolm dhe ai i shkruar nga Vickersnë shërbim të identitetit të shtetit tëKosovës, qytetarit të Kosovës nëpërgjithsi, dhe shqiptarëve apo serbvetë Kosovës në mënyrë specifike. Të dypranojnë se në Kosovë është mbi-zotëruese ideja e kombit multietnikpërkundër atij thjesht etnik apo politik. Asnjëri nga tekstet nuk mund të shfry-tëzohen në favor të krijimit të një iden-titeti të përbashkët për të gjithëqytetarët e Kosovës. Por ndërkohë qëteksti i Malcolm vazhdimisht flet përshqiptarët e Kosovës si një popull ipërvuajtur nën regjimin jugosllav,Vickers në të kundërt thotë se agresoriapo fajtori nuk duhet kërkuar gjith-monë tek pala serbe. Edhe shëqiptarëte Kosovës kanë qënë iniciator të trazi-rave dhe konflikteve me Serbinë. Porfajtorin kryesor të këtyre konflikteveajo e zhvendos tek një palë e tretë. Nëtë kundërt Malcolm, fajtor të konflik-teve mes shqiptarëve të Kosovës dheserbëve pothuajse në të gjitha rastetetiketon shtetin dhe elitat e ish-Ju-gosllavisë dhe më vonë të Serbisë.

“Shpresoja se mungesa e tol-erances që kishte karakterizuarpolicinë serbe karshi shqiptarëve tëKosovës, do të mund të zbutej…” .Kështu e nis Malcolm tekstin e his-torisë së Kosovës. Gjatë gjithë këtijteksti ai përmend në mënyrë të detajuarfakte dhe situate rrënqethëse që të ng-jallin një urrejtje të jashtëzakonshmendaj elitave dhe forcave serbe.“…gjatë kthimit, policët serb vranë njëmësues shqiptar që po bënte mësim nëklasë.” Nëse kjo frazë analizohet ngapikëpamja gjuhësore, ajo që transme-

SHKRIMI I HISTORISË NËSHËRBIM TË IDENTITETIT

aktualitet faqe 7

ton tek lexuesit ka të bëjë me njëmungesë tolerance sistematike të poli-cisë serbe ndaj shqiptarëve të Kosovësnë mënyrë specifike, pra jo ndaj pop-ullit të Kosovës por ndaj një grupietnik brenda këtij territori. Për mëtepër, ndjeshmëria ndaj elementëve tëveçantë si arsimi, dija, shkolla etj.,konsiderohen si jetike për ruajtjen dhezhvillimin e një kulture dhe për kri-jimin e një identiteti. Cenimi i tyre ng-jall emocione negative tek popullishqipfolës i Kosovës. Kështu, me apopa vetëdije një shqiptar i Kosovës dotë insistojë ta identifikojë veten si tëndryshëm nga “tjetri”, që është serb, idhunshëm dhe shfrytëzues.

Ndërkohë, Vickersshkruan:“Në të kaluarën, për sa kohëshqiptarët e Kosovës nuk i shqetësuanserbët dhe përmendoret e tyre të shen-jta, mbizotëroi një atmosferë ‘jeto e lertë jetojë’, dhe përbërja shumëkom-bëshe e Kosovës nuk e prishte atë at-mosferë” . Sipas kesaj fraze, shqiptarëtjanë fajtor për prishjen e marrëd-hënieve paqësore me serbët dhe këta tëfundit thjesht kanë luftuar në emër tëmbrojtjes së vlerave të veta kulturore.Gjithashtu Vickers thotë se ndryshimete gjuhës, traditave fetare e zakonevejanë mbitheksuar. Ajo bën njëpërgjithësim duke thënë se viktimat ekëtij proçesi kanë qënë në mënyrë tëvazhdueshme popujt e Ballkanit, qof-shin ata shqiptarë, sllavë, grekë apoturq. “Ndryshime etnike dhe kulturoreka e s’mund të mohohen, por diçkatjetër, gjithashtu, i bashkon këta popuj:një shtresë e përbashkët kulture, njëtrashëgimi e sundimit së pari bizantin emandej otoman.

Dhe, varrosur thellë nën të,shtrihet robëria dhe vuajtjet e popujvetë tërë që iu nënshtruan atij sundimi” .Kështu, Vickers e zhvendospërgjegjësinë e përçarjeve mes popu-jve të Ballkanit tek pushtuesit jashtë tij.Veç kësaj, ajo nxit idenë e një identitetipërtej shqiptar, përtej serb apo grek,ajo nxit krijimin e një identiteti ballka-nas, si popuj harmonikë, paqedashësdhe që i janë nënshtruar historikisht njëfati të përbashkët.

Vickers thotë se “rritja evazhdueshme e shqiptarëve të konver-tuar në myslimanë dhe si shpërblim përkëtë ngritja në pushtet e tyre në raportme fqinjët e tyre të krishterë, shënoihapat e parë të ndarjes së tyre me ser-bët” Pra zanafilla e ndarjes serbo-shqiptare është sipas Vickers kurth iosmanëve dhe mendjelehtësi e shqip-tarëve. Këta të fundit sipas saj, e pra-nonin që ishin të përzier me popullsinëserbe sa që ata “vetë i mbronin varrezatserbe se e dinin që atje mund të ishineshtrat e paraardhësve të tyre” . Gjatëgjithë kohës, autorja paraqet njëmënyrë jetese totalisht të përzier messhqiptarëve dhe serbëve e cila filloi tëpërçahej nga një fuqi jashtë tyre. Kjole të kuptohet se nëse ekziston vullnetii mirë i shqiptarëve dhe serbëve tëKosovës për të bashkëjetuar, kjo ështëplotësisht e mundur pasi do përbëntethjesht një rikthim në “habitatin e tyretë hershëm dhe paqësor”. Nga anatjetër, Malcolm, pothuajse gjatë gjithëkohës e lidh çeshtjen e Shqipërisë meatë të Kosovës. Sipas tij, “…shumënga ngjarjet më të rëndësishme qëmundësusan shpalljen e pavarësisëshqiptare, nuk ndodhën në Shqipëripor në Kosovë. Historia e së cilës, sëkëndejmi, ka një rëndësi të veçantë përtë gjithë shqiptarët” Malcolm dhe

Vickers operojnë në drejtime pothua-jse të kundërta. I pari përpiqet të nx-jerrë në pah të gjitha të përbashkëtat emundshme mes shqiptarëve tëKosovës dhe atyre të Shqipërisë kursee dyta synon të theksojë përbashkësitëmes serbëve të Kosovës dhe shqip-tarëve të Kosovës, si dhe të përbashkë-tat mes popujve të Ballkanit në vija tëpërgjithshme. Kuptohet, asnjëri prejtyre nuk le pa përmendur pakicat etjera etnike të Kosovës por theksi vihetvazhdimisht mbi shqiptarët dhe serbët.

Nëse i referohemi Kastellmbi tre burimet dhe format e iden-titetit, mund të thuhet se Vickers fa-vorizon më tepër një identitetlegjitimues në Kosovë kurse Malcolmmbështet idenë e një identiteti his-torikisht qendrestarë dhe në fund pro-jektues. Identiteti legjitimues krijonshoqërinë civile që përbëhet nga insti-tucione si kishat, partitë, kooperativat,OJF etj.,të cilat janë legjitimuese tështetit. Pra këtu, kemi qytetarët, pak ashumë të barabartë mes tyre dhe tëpozicionuar përballë elitave. Nga anatjetër, identiteti qendrestar gjenerohetnga individë apo grupe që gjenden nëpozita të shtypura nga pushteti aposhoqëria, ashtu siç kanë qënë shqip-tarët e Kosovës sipas Malcolm. Në njëfazë të dytë, gjenerohet identiteti pro-jektues i cili është thjesht një zgjatim iidentitetit qendrestar, ku grupet e shty-pura synojnë ta shndërrojnë të gjithëstrukturën shoqërore në mënyrë qëpozitat e tyre në shoqëri të përmirëso-hen. Realisht, në rastin e Kosovës, mëtepër kemi të bëjmë më një lloj iden-titeti separatist pasi ata si përfundim ar-ritën të shkëputeshin totalisht ngaSerbia.

Interesantë është edhe qen-drimi që mbajnë të dy autorët në lidhjeme origjinën e hershme të serbëve dheshqiptarëve të Kosovës. Sipas Mal-colm “Origjina e shqiptarëve duhet tëkërkohet tek ilirët, veçanarisht nëmalet rreth e rrotull Kosovës, nëMalësi dhe në vargmalet që shtrihen nëveri, deri në Mal në Zi” . Kështu, ai fletpër origjinën e përbashkët të shqip-tarëve e cila është sipas tij e ndryshmenga ajo e origjinës sllave të serbëve.Ndërkohë, Vickers nuk e hedh poshtëversionin e preardhjes ilire të shqip-tarëve por thotë se shqiptarët eKosovës “u asimiluan dalengadalë ngabesimi lindor ortodoks me mënyra tëndryshme, përfshi pagëzimin e fëmi-jëve me emra serbë dhe kryerjen egjithë ceremonive fetare, si martesat nëgjuhën serbe” . Gjithashtu, ajo thotë senë shumë treva, elementët sllavë dheshqiptarë ishin shumë pranë njëri-tjetrit. Sipas Malkolm, serbët i kanëkonvertuar me dhunë popullsitë mus-limane dhe katolike në ortodokse.Ngaana tjetër, Feraj thotë se ishte pikërishtperandoria osmane ajo që garantoimbrojtjen dhe vazhdimësinë e iden-titetit shqiptar duke frenuar proçesin easimilimit sllav, grek, bullgar, bizantinndaj tyre . Pra, osmanët veç sa e kanëfavorizuar etnicitetin shqiptar nëKosovë.

Tjetër element i rëndësishëmnë krahasimin mes Malcolm dhe Vick-ers ka të bëjë me mënyrën e përdorimitnga ana e tyre të vet territorit tëKosovës. Sipas Malcolm “Vetem njëfaktor e bënte kryesor Kosovën përkishën serbe, selia e kryepeshkopatëse pastaj edhe Patriarkana e Pejës. Sikurtë mos ishte kjo, ndoshta Kosova kurrënuk do të kishte patur atë rëndësi që kaaktualisht për serbët e sotëm” . Pra, aijep kontrastin mes një rëndësiedomethënëse të Kosovës për të gjithëshqiptarët dhe një rëndësie të rastë-sishme të saj për serbët. Në të kundërt,Vickers thotë se territori i Kosovës përSerbinë është tepër domethënës pasisipas saj “zemra e ndërgjegjes kom-bëtare serbe ishte miti i Kosovës dhemarrëveshja me të” . Beteja meushtrinë turke në territorin e Kosovëspërdorej si element dhimbje por edhekrenarie nga pala serbe. Braktisja eKosovës nga ana e tyre do të ishtemohim i trashëgimisë së tyre kom-bëtare e shpirtërore. Pra ka një lloj ter-ritorializimi të kujtesës nga pala serbe.

Është interesant edhe qen-drimi që mbajnë autorët në fjalë ndajçështjes së fesë në Kosovë. Malcolmthotë se “Ndjenja fetare serbe nukështë as e thellë e as e ngrohtë. Kishaortodokse konsiderohet si një institu-cion politik, në mënyrë misterioze elidhur me ekzistencen e kombit të tyre.Ata nuk i lejojnë askujt as ta sulmojë eas ta kompromentojë atë, megjithësekur nuk sulmohet ajo, ata e harrojnëfare” . Pra, ata nuk janë aq besimtarësa duken por çeshtjen e fesë ndajKosovës e përdorin si pretekst apo sijustifikim. Ndërsa shqiptarët sipas tijnuk i bashkon asnjë fe. Ata vazhdojnëtë mbeten një popull shekullar.Ndërkohë, sipas Vickers, deri në peri-udhën osmane, shumica dërmuese eshqiptarëve ishte ende kristiane dheserbët e shqiptarët jetonin bashkë nënjë harmoni të konsiderueshme. “Atanderonin të njejtët shenjtë, luteshin nëtë njejtat kisha, e respektonin një tëkaluar me vlera të përbashkëta.” Prasipas saj, jo vetëm që serbët kanë qënëbesimtarë, por bashkë me ta edheshqiptarët. Por, sipas Feraj, shqiptarëtdhe serbët historikisht kanë patur iden-titete të ndryshme. Të parët i përmba-hen identitetit etno-kulturor ndërsa tëdytët identitetit fetar.

Edhe përsa i përket figurave historike,të dy autorët theksojnë moment tëndryshme të karrierës së tyre politiko-ushtarake gjë e cila ndikon në krijimine një imazhi pozitiv ose negative përta. Psh. Malcolm ndalon në qendriminqë E.Hoxha ka patur në lidhje meshqiptarët e Kosovës dhe këtu vlen tëcitohet fraza e tij: “…ne duhet të bëjmëçmos që të sigurojmë që Kosova të vël-lazërohet me jugosllavët” mdërkohë qëpak më heret shkruan” Njëri ngakëshilltarët më të ngushtë të Titos kathënë se zgjidhja më e mirë do të ishteqë Kosova të baskohej me Shqipërinëpor meqë as faktorët e huaj, as faktorii brendshëm nuk e përkrahin këtë, ajo

duhet të mbetet një provincë kompaktenë kuader të Serbisë” . Kështu, au-tomatikisht nxitet një ndjenjë epakëndshme ndaj figurës së Hoxhësdhe një ide mbi legjitimitetin ebashkimit të Kosovës me Shqipërinëpërderisa vet përfaqësuesi serb e ka po-huar si një veprim të drejtë dhe tëduhur. Vickers nga ana tjetër theksontë tjera figura historike të Shqipërisë.Ajo thotë se Bajram Curri dhe HasanPrishtina kanë përkrahur dhe këshilluarlëvizjen Kaçake të Kosovës të cilëtishin hajdutë dhe që nuk bindeshin përtë paguar taksat. Kështu, miti i luftë-tarëve si B.Curri dhe H.Prishtina për-balten duke zbehur dëshirën për tuidentifikuar me ta dhe me trimërinë etyre.

Reformat, fillimisht fa-vorizuese dhe liberale, që ndërmoriTito ndaj shqiptarëve të Kosovës inter-pretohen sërish në mënyra të ndryshmenga të dy autorët. Sipas Vickers, ky“liberalizëm” u shfrytëzua nga shqip-tarët e Kosovës për tu lidhur më tëperme Shqipërinë dhe jo për të jetuar nëpaqe me serbët e Kosovës. Ndërkohë,Malcolm thotë se shqiptarët e Kosovëskanë kaluar periudhën më të keqe nënregjimin e Titos pikërisht në vitet 50’-60’. Këtë të fundit Vickers e interepre-ton në këtë mënyrë:“Duke hequrtrysninë e policisë dhe duke u bërëlëshime shqiptarëve për të siguruarbesnikërinë e tyre ndaj Jugosllavisë,qeveria serbe, padashje po nxiste koso-varët të bëheshin më të ndërgjegjshëmjo vetem për të drejtat e tyre kombëtarepor edhe për kulturën e tyre shqiptare”. Në njëfarë mënyre, Vickers flet përnjë lloj abuzimi të shqiptarëve tëKosovës ndaj tolerancës së Titos. Na-cionalizmi i shqiptarëve të Kosovës,sipas saj, filloi në një moment zbutje tëpolitikave serbe ndaj tyre. Ndërkohëqë Malcolm, fenomenin e nacional-izmit, përveç se e lidh me etno-sim-bolizmin dhe kulturën shqiptare, aipohon se si nxitje për këtë ka shërbyeragresiviteti serb ndaj shqiptarëve tëKosovës. Gjithashtu, bilancin e për-leshjeve mes shqiptarëve të Kosovësdhe serbëve Malcolm e nxjerr menumrin e viktimavë të vrarë, tëmasakruar e të plagosur kurse Vickerse dedukton atë në shifra ekonomikeduke u përqëndruar më tepër tek përke-qësimi i gjendjes ekonomike gjatëkohës së luftës. Natyrisht, të dyja pikë-pamjet mund të kenë qënë të vërtetapor theksimi i njërës apo i tjetrës kashumë rëndësi për ata që do t’i refero-hen këtyre teksteve gjatë krijimit të njëidentiteti.

Këto dy këndvështrime ndaj ngjarjevedhe historisë së Kosovës vazhdojnë tëmbeten të papërputhshme pothuajsepërgjatë çdo faqje leximi tek të dyjatekstet. Nuk mund të thuhet se ndon-jëri prej autorëve ka thënë gjëra që nukkanë ndodhur realisht, çdo gjë e thënëprej tyre mund të jetë faktike, pordiferenca e tyre qëndron në mënyrën epërzgjedhjes së këtyre fakteve dhetheksimit që u bëhet atyre. Psh. ështëmëse e qartë që gjatë luftës së Kosovëska patur edhe masakra, edhe renie tenivelit të përgjithshëm të ekonomisëpor ndërkohë që Malcolm thekson fak-tin e parë, Vickers preferon të theksojëtë dytin. I njejti lexues, nëse lexon tek-stin e Malcolm, fillon të mendoje sëshqiptarët e Kosovës, përveç se janëbanorët më të hershëm të tërritoreve tëKosovës, si pasardhës të ilirëve, atajanë shkëputur në mënyrë krejtësisht tëpadrejtë nga Shqipëria etnike, u janë

nënshtruar në mënyrë të vazhdueshmepolitikavë spastruese dhe të dhunshmetë serbëve, asimilimit me dhunë të tyre,por sërish kanë rezistuar dhe i kanë ru-ajtur vlerat e tyre kulturore shqiptare.Nga ana tjetër, nëse po ky lexues për-ballet me tekstin e Vickers, do të fillojëtë mendojë se shqiptarët e Kosovësnuk kanë qënë gjithmonë në rolin eviktimës, edhe ata kanë cenuar pop-ullsinë serbe në simbolet e tyre të shen-jta, kanë vjedhur e kanë grabitur, kanëtradhëtuar aleatët e tyre shumeshekul-lor dhe u janë bashkuar ushtrive turke,e më pas atyre italiane, kanë abuzuarme telerimet e bëra nga liderët serbëetj. Vickers, në tetntativë për të ruajturnjë lloj ekuilibri dhe paanshmërie mestë dy palëve në fakt e nxjerr grupinetnik të shqiptarëve të Kosovës sipërgjegjës në shumicën e situatavekonfliktuale mes tyre dhe serbëve. Nëtë kundërt, Malcolm, duke dashur tëtregohet tejet realist dhe i kujdesshëmndaj çdo detaji, e nxjerr palën shqiptaretë Kosovës pothuajse gjithnjë në roline viktimës së pafajshme.

Si përfundim, nëse në in-teresin tonë si lexues nacionalist etnik,do të ishte identiteti i shqiptarëve tëKosovës dhe jo identiteti i qytetarëvetë Kosovës në përgjithësi, atëherë, tek-sti më i përshtatshëm do të ishte ai iMalcolm sepse ai do të trajtonte nëmënyrë të detajuar gjenezën e shqip-tarëve të Kosovës, ndarjen e tyre nëmënyrë të padrejtë nga Shqipëria, vua-jtjet e vazhdueshme nën regjiminserbo-jugosllav, por rezistencen e tij.Ky version i historisë, natyrisht që dotë vazhdonte t’i mbante të ndarë qyte-tarët shqiptarë dhe ata serb në Kosovëdhe do të rriste dëshirën për një afrimtë tyre me Shqipërinë. Nga ana tjetër,nëse ne do të linim mënjanë na-cionalitetin etnik, apo çdo lloj na-cionalizmi tjetër, atëherë do guxonimtë pohonim se qytetarët e Kosovësmund të identifikohen si ballkanas, oseminimalisht si shqiptarë dhe serbë qëmund të bashkjetojnë në mënyrë paq-sore. Për këtë do të na vinte në ndihmëteksti i historisë i shkruar nga Vickers.

Disa konkluzione të rëndësishme qëmund të nxirren nga ky punim janë: Sëpari, të njejtat fakte dhe ngjarje his-torike mund të përdoren në mënyra tëndryshme gjatë shkrimit të një tekstidhe pikërisht kjo mënyrë përdorimi etyre ndikon në krijimin e identitetit tënjë individi, grupi etnik, shteti apokombi. Së dyti, nëse marrim përsipërtë sugjerojmë se cili tekst histori do tëishte më i mirë mës disa alternativave,duhet të kemi paraprakisht të qartë nëmendjen tonë se çfarë pozicionimi dotë mbajmë kundrejtë tekstit, pra do talexojmë atë si nacionalistë dhe realistëapo si balancues dhe idealistë . Së treti,kur duam të shohim ndikimin e his-torisë në formimin e identitetit duhet tëkemi parasysh se ky i fundit është tejetfleksibël dhe i shumëfishtë. Në Kosovënuk mund të flitet për një identitet nërang shtetëror pasi ajo mban brendavetes një shumësi identitetesh heterog-jene. Në këndvështrimin e Malcolm,bashkekzistenca e tyre do të ishtepothuajse e pamundur pasi e kaluara ehidhur e ka dëshmuar një gjë të tillë,kurse në këndvështrimin e Vickers,bashkekzistenca edhe mund të funk-sionojë pasi mbi identitetin serb dheatë shqiptar ngrihet identiteti ballkanasdhe historia sipas saj dëshmon se har-monia mes tyre nuk është e pamundur.

Aktualitet faqe 8

nGA SAMI nEZA

Konsulli grek në Korcë kalëshur pak ditë më parëdeklarata të cilat rikthejnë në

skenë një debat të vjetër me zyrtarëvegrekë që shërbejnë në Shqipëri dhevetë qytetarëve shqioptarë, medias sëkëtij vendi, historianëve dhe poli-tikanëve. Ai tha ndër të tjera se ko-rçarët janë grekë, së vllehët janë grekëdhe se Vorio Epiri është po ashtu grek.E ka bërë këtë deklaratë në sy të qyte-tarëve të Korçës, në sy të drejtuesve tëpushtetit lokal atje dhe po ashtu në sytë medias, pa iu trembur syri dhe pa iuskuqur faqja ashtu siç ndodh rëndomme deficentë mendorë që flasin përgjëra politike. Konsulli Ikonomos njëpjellë e nacionalizmit të zverdhur, metipare, veshje dhe gjuhë sikur ka dalënga bandat zerviste të fillimshekullit tënjëzetë ia ka dalë të provokojë thellëshqiptarët.

Po pavarësisht se numri injerëzve që shqetësohen prej këtyredeklaratave është i madh dhe po aq imadhë është edhe i atyre që përfshihennë këto debate, vetë debati është ske-matik, një leckë e vjetër që mbahet nëdorë të paktën njëherë në dhjetë vjetprej disa zyrtarësh grekë të ikur vaktit,por që janë të gatshëm të rifreskohensa herë iu jepet mundësia për t’iuktheyr leckës.Grupe nacionaliste greke në Greqinë eVeriut, por edhe ato në mërgim mblid-hen përvit dhe kërkojnë çlirimin eVorio - Epirit. Nuk dihet se prej kujtpresin ta çlirojnë dhe se kush e kapushtuar, por e kanë bindje se pasçlirimit ai i përket Greqisë.

Kjo histori që përsëritet kamarrë shumë kohë për shqiptarët dhepër grekët, ka pasur shumë kosto nëmarrëdhëniet mes dy vendeve të cilatasnjëherë nuk ia kanë dalë të vendosinnjë besim të fortë mes tyre edhe pse

mbi 600 mijë shqiptarë punojnë e jeto-jnë në Greqi dhe disa qindra milionëdollarë fitime i shkojnë Greqisë prejbizneseve greke në Tiranë.Sa herë ka probleme në Tiranë seciligjen një dorë greke diku brenda prob-lemit. Është një bidnje që freskohet përcdo rast sa edhe në protestën e dhun-shme të 21 janarit, dy të vrarë ishinemigrantë në Greqi. Ndërkaq në qytetegreke edhe kur vidhet një dyqan i

vogël apo një bankë e madhe, vetëgrekët dhe mediat e tyre tregojnë megisht shqiptarët si hajdutë.Edhe në këto njëzet vite historia shqip-taro-greke ka qënë delikate. Nuk bëhetfjalë për ndonjë Ikonomos, por përsegmente të shoqërisë greke deri në ad-ministratën e këtij vendi të cilat reflek-tojnë një histori priftërinjsh ortodoksëpër të cilët aty ku ka besimtarë të kësajfeje ka edhe Greqi. Grekët e kanë të

qartë armën dhe mund ta përdorinkudo dhe kurdo. Nëpërmjet fesë dheduke iu referuar asaj. Shqipëtarët nuk ekanë një armë të tillë përmes së cilësttë neutralizojnë efektin grek më tënjëjta mjete.

Shqiptarët janë edheortodoksë, edhe myslimanë dhe kato-likë. Ndryshe prej grekëve feja nukidentifikohet me kombin dhe ky i fun-dit ka të tjerë elementë përmes të

cilëve mbahet i konsoliduar.Kjo diferencë në armë e bën edhe mëdelikate ndeshjen. Ajo është skematikeashtu siç vjen prej Greqisë, gjithnjënën emrin e fesë që identifikohet mekombësinë. Kjo shpeshherë të bën mosta marrësh seriozisht dhe ta neglizhoshedhe kur ta thotë konsulli grek, një zyr-tar me gradë të lartë në diplomacinë eatij vendi. Për shkak se përsëritetvazhdimisht dhe në ço kohë, edheatëherë kur se pret pretendimi kthehetnë rutinë.

Dhe duket se shqiptarët nukkanë ende një përgjigje skematike përekspansionin grek. Vihen në punëshumë mendje dhe shumë vëmendje.Angazhohen të gjithë, edhe qytetarë,edhe media edhe zyrtarë të politikëspër të përpunuar një përgjigje.Megjithëse është një pretendim qëgrekët e qarkulllojnë nëpërmjet fesë,kisha ortodokse në Shqipëri nuk thotënjë fjalë, qëndron jashtë këtij debati.Edhe Ikonomos vishet si prift, mbanmjekër, që të jetë sa më pranë origjinësprej nga vjen pretendimi grek për VorioEpirin. Ata kërkojnë modelin kurpredikojnë kundër Shqipërisë, modelinqë nis te kisha e tyre.Kurse tek ne nuk ka një përafrim, i cilido ta thjeshtonte përgjigjen ndajgrekëve. Në një rast të tillë reagimi nukdo të merrte kaq mund e kosto sa herëmendjendryshkurit e konsullatavegreke në Shqipëri dalin për kocka nëtrojet e këtij vendi. Nuk ka përafrimpasi kisha ortodokse shqiptare ështënjë kishë e fjetur për interesat kom-bëtare, është një kishë në konflikt in-teresi sepse drejtohet prej priftërinjshgrekë, të cilët janë pararoja eIkonomos.

KISHA E FJETUR ORTODOKSE SHQIPTARE

nGA KASTRIOT FRASHËRI

Mësojmë se në qytetin e Ko-rçës është kremtuar 20-vje-tori i themelimit të

organizatës greke “OMONIA”. Nëkëtë aktivitet ishin të pranishëm dhe dydeputetë të parlamentit grek nga Jan-ina dhe Follorina, të cilët, së bashkume konsullin grek TheodhorosIkonomu dhe kreun e PBDNJ-së,Vangjel Dule kanë bërë thirrje përbashkim dhe forcim të helenizimit nëtrevat e jugut të Shqipërisë. Pas fjalëssë kreut të OMONIA-s në Korçë, Lig-oraq Karamelo, ka folur konsulliIkonomu, duke u shprehur hapur se nëKorçë ka grekë. “Përshëndes grekët eKorçës, sepse kjo që ndodh sot u për-ket atyre. Do të jap edhe një herë tënjëjtin mesazh: Po, ekzistojnë grekë nëKorçë. Po, vllehët janë grekë.

Grekë, mos u trembni ngaregjistrimi i popullsisë, të shpallniorigjinën reale dhe të gjithë atyre qëjanë në dyshim dhe me frikë dhepyesin veten jam me siguri grek, uthem një gjë: Shkoni në varreza dheshikoni varrezat e etërve dhe gjyshërvetuaj dhe gjuhën në të cilën janë tëshkruar dhe merrni vendimin tuaj.Këto varreza janë në gjuhën greke. Kjo

betejë nuk mbaron me regjistrimin epopullatës, por nis me regjistrimin epopullatës greke”. Një deklaratë saskandaloze, aq edhe antishqiptare qëdo të bënte të skuqej çdo grek normaldhe Ministria e Jashtme shqiptare flegjumë… Ku është Zv/Ministria eJashtme, znj. Edith Harxhi, ish-spe-cialiste e çështjeve të Greqisë pranëkësaj Ministrie, përse nuk reagon ?!!Apo është e zënë me agenda“turkoshake”? Këto veprime kuptojnëqartë shkakun përse grekët kanëkërkuar para dy vjetësh nënshkrimin eMarrëveshjes për ndërtimin e var-rezave greke në Shqipëri për realizimine qëllimeve ekspasioniste për zgjer-imin e kufijve të tyre.

Mesazhet e “bashkimit tëkombit grek” të bëra të njohura në këtëaktivitet nuk kanë nevojë për koment.Vetë konsulli grek në Korçë, pjesë-marrës në këtë aktivitet, ka vazhduarmë tej, duke përshkallëzuar qëndrimin

e tij në përcaktimin e zonës juglindoretë Shqipërisë si Vorio-Epir. “Ekzisto-jnë të drejta të minoriteteve dhe këtoduhet të vihen në funksion në të gjithazonat e Shqipërisë, të cilat përfaqëso-jnë emrin Vorio-Epir. Ky është Vorio-Epiri. Në Vorio-Epir ekzistojnë grekë,kjo vërtetohet dhe do vërtetohet mëtepër kur të regjistrohet popullata dhekëtu duhet të funksionojnë të drejtat eminoritetit. Ju përshëndes ju grekët eKorçës. Kurajë, shpresë dhe betejë” .Po ashtu bëhet e ditur se deklaratat ekonsullit Ikonomus në këtë takim janëmbështetur edhe nga dy deputetëtgrekë të Janinës dhe Follorinës,përkatësisht Mihalis Pandulas dheStathis Theodhoridhis.

“Kam lexuar mjaft përgrekët e Korçës dhe e di që nëna Greqiakoma nuk ka kthyer borxhin për hel-enizimin e Korçës”, tha një prej këtyredeputetëve, Mihalis Pandulas. Ai shtoise “Ne bashkohemi me ankthet dhe

betejat tuaja dhe helenizmi i Korçës,ashtu si helenizmi në botë kur është ibashkuar, bën gjëra të mëdha që nuk kaasgjë që t’i pengojë”. Pas tyre, ka folurdhe kryetari i PBDNJ-së, VangjelDule.

Ashtu si dhe parafolësit,edhe Dule theksoi se "Nëna Greqiakoma nuk ia ka kthyer borxhet Korçëspër helenizimin e saj”, e më tej bërithirrje që të deklarohet përkatësia evërtetë në regjistrimin e popullsisë,duke u kaluar kjo si një pengesë që katë bëjë me fenë, gjuhën dhe kombës-inë… Dhe për çudi, asnjë reagim ngaana e diplomacisë tonë, se për shpall-jen “Non Grata” të tyre as që bëhetfjalë…?! I vetmi që reagoi ishte SabriGodo, një politikan i vjetër, në pen-sion.

Për çudinë tonë, thirrjet përVorio-Epir vijnë dhe nga NikolasGejxh. Jo më larg se 4 ditë më parë,

këtë herë nga Dropulli i Gjirokastrës,Nikolas Gejxh, greko-amerikani, i njo-hur për qëndrimet e tij ekstremiste, prejdisa ditësh gjendet me mision nëShqipëri, përmendi termin e Vorio-Epirit, duke pohuar se “minoritetiduhet të kontribuojë për Vorio-Epirin.Çdo qytetar ka të drejtë të deklarohetashtu siç ndihet etnikisht dhe njëherazimund të deklarojë edhe përkatësinëfetare”.

Me të drejtë lind pyetja: Kugatuhen dhe koordinohen kaq saktëkëto politika dhe programe që jo vetëmndërhyjnë në punët e brendshme tëShqipërisë, por cënojnë rëndë edhe in-tegritetin dhe sovranitetin e saj?! … Sipaska kohë Greqia e zhytur në kaos, tëmerret me “helenizmin” e trevaveshqiptare?!...

Drejtor i Përgjithshëm, Instituti iÇështjeve Kombëtare

SI PASKA KOHË GREQIAPËR "VORIO EPIRIN" ?!

Aktualitet faqe 9

nGA PROF. XHEVAT LLOSHI

Pasi Ismail Kadareja u bë shkrim-tar i dëgjuar, filluan të merrenedhe me gjuhën e tij, ashtu siç

ishin marrë më përpara me gjuhën eNaimit, të Fishtës, të Jakov Xoxës dhetë tjerëve. Megjithatë, unë dëshiroj tëvë në dukje, se nuk i përshtaten veprëssë Kadaresë modelet e zbatuara për au-torët e tjerë shqiptarë. Po përmendvetëm një pikë të veçantë për tambështetur pohimin e mësipërm.Shkruajnë për fjalët e reja, domethënëpër neologjizmat e një shkrimtari.Vepra e Kadaresë nuk ka disa fjalë tëreja, por është e tëra një neologji, njëfjalë e re në letërsinë shqipe. Përftesatleksikore e kuptimore te Kadareja jovetëm e kanë pasuruar shqipen, poredhe e kanë tejkaluar në mënyrë tëpashembullt më parë. Këtu nuk kemidisa fjalëformime të reja, por hapjen epërftesave që nuk janë njohur më parënë gjuhën tonë. Ai ka shkelur shtigje tëpaeksploruara, në të cilat tashti po ecinedhe të tjerë letrarë. Pas Kadaresëgjuha e letërsisë shqipe nuk është mëajo e dikurshme; është një ligjërimtjetër. Ai e bëri atë jo thjesht më tëpasur, por edhe më të lirë, më të bukur,më artistike, më të zhdërvjellët, më sh-prehëse, më intriguese, më tronditëse.Shqipja sot është një gjuhë botërore eletërsisë artistike.

Këtë e bëri Ismaili. Meprozën e tij u pasuruan format e rrë-fimit letrar, që perceptohen si novator-izëm edhe kur librat e tij përkthehen nëgjuhë të tjera. Duke e përmbledhurkëtë anë, pa hyrë në kushtet e gjendjesgjuhësore, kur nisi të shkëlqenteKadareja, besoj se qëndron sinteza eshkurtër e mëposhtme: Ismail Kadarejaështë çliruesi i shqipes letrare. Ai na esolli në një gjendje të re dhe tashti se-cili mund të bëjë diçka të vetën në njëhapësirë të zgjeruar, por edhe cilësishtmë të zgjeruar. Rrjedhimisht, edhe hu-lumtuesve u bie për detyrë të ngrihennë nivelin e kësaj hapësire dhe të mose përfshijnë pedantisht në një vargëzimmonoton kumtesash e monografish sidikur, si gjithnjë, me sy të mbyllur për-para një vezullimi të ri.

Ndërkaq, nuk është vënë rese krahas temës “Gjuha e Ismailit”

është përftuar një temë tjetër: “Ismailipër gjuhën”. Tashmë kjo është e duk-shme qartë në sprovën e tij të fundit le-trare Mosmarrëveshja. E quaj tënevojshme ta theksoj, se vërejtjet e tijgjuhësore këtu nuk janë të papritura,sepse një pjesë e tyre janë shprehuredhe më parë. Pika që meriton e para tëveçohet, është se Ismaili e ka pasurkurdoherë bindjen, që shqipja është njëmjet i shumëfrytshëm për krijimtarinëe tij, se ajo ia ka plotësuar kërkesat e

krijimit artistik dhe sidomos nuk ia kapranguar kërkimet e hapjet e mëpërte-jshme.

Në një bisedë mjaft vjet mëparë ai ma ka thënë thjesht: “Nuk kamasnjë vështirësi me shqipen, ajo mëshërben siç më nevojitet dhe shkruaj simë pëlqen, pa ndier ndonjë pengesë.”Ismail Kadareja si artist i fjalës karrokur nga shqipja frymën e saj si fjalëartistike.

Në këtë vepër të fundit Is-

maili nuk i është shmangur edhe njëçështjeje të acaruar dhe acaruese tëviteve të fundit: qëndrimit ndaj stan-dardit. Bien në sy dy aspekte. Atyre qëe godasin standardin, Ismaili u përgjig-jet, se nuk e kuptojnë që në këtëmënyrë do ta kthenin prapa Shqipërinësi të vetmin vend në Europë pa njëstandard gjuhësor. Ai u përgjigjet drejt-përdrejt edhe për fajësimin se standardiqenka meritë e diktatorit shqiptar:“Hiqeshin sikur e përgojonin diktatorin

përdorues-ligjërues-përdhunues, e nëtë vërtetë e lajkatonin.” Edhe përmendimin tim, ta quash se shqipjastandarde ishte meritë e Enver Hox-hës, nuk ka tjetër interpretim, veçtinëzisht t’i thurësh një lavd aspak tëvërtetë historikisht. Por në thelb, nërast se gjatë sundimit të diktaturës, sipër çdo fushë tjetër, ishte e de-tyrueshme të thuhej, se arritjet i de-tyroheshin Partisë e shokut Enver, tapërsërisësh sot këtë është një mbrap-shti. Është mbrapshti intelektuale tarendisësh shqipen standarde mebunkerët e atij regjimi, sepse kjo dotë thoshte që edhe tashti, kur merastin e 75-vjetorit të Ismailit, flasimnë një sallë të Ministrisë së Kulturës,nuk po bëkemi gjë tjetër, veçse po ru-ajtkemi bunkerët!

Së fundi, Ismaili veprimtar-inë çmitizuese kundër shqipes stan-darde e lidh drejtpërdrejt meçmitizimin e Skënderbeut, duke iukundërvënë zellit të atyre që e kanëndërmarrë këtë hulli destruktive. Mëlejoni ta mbështes këtë lidhje ndërm-jet Skënderbeut dhe gjuhës shqipepërgjithësisht, lidhje që e kam trajtuardisa herë më parë.

Skënderbeu ka qenë i pariudhëheqës i këtyre trojeve, i cili i për-shkoi ato kryq e tërthor nga veriu nëjug, nga perëndimi në lindje, dukeqenë vetë nga qendra e tyre. Për herëtë parë arbërit morën pjesë në të njëjtënushtri, pavarësisht nga cila krahinëvinin, dhe luftuan në të gjitha krahinat,ku edhe derdhën gjak. Kështu u mbrujtnjë vetëdijësim i ri për identitetin etyre, një ndërgjegje e cila i bëri që mbiemërtimet e mëparshme të nxirrnin njëemërtim të ri, një emërtim të vetëm tëpërbashkët: ne jemi shqiptarë. (Ështënjë dukuri e krahasueshme me pro-cesin te gjermanët, të cilët kaluan teemërtimi i sotëm Deutsch dheDeutschland, duke u nisur nga ndaj-folja deutlich, e cila përputhet pikë përpikë me “shqip”). Dhe ne jemi edhe sotshqiptarë, sepse kemi këtë vetëdijësimidentiteti, që na e mbrujti Epoka eSkënderbeut.

Së fundi, ka pasur një teoritë përhapur 70-80 vjet më parë, segjuhën shqipe kombëtare do ta krijontenjë shkrimtar gjenial shqiptar, dukebërë paralelizëm, për shembull, meDanten për italishten. Pa u futur tashtinë hollësirat pedante të argumentimevegjuhësore, më lejoni ta mbyll me këtëpohim: Edhe në rast se e kemi kërkuarshkrimtarin gjenial, ja ku e kemi: Is-mail Kadarenë. Ja ku e kemi edhegjuhën me të cilën ka shkruar, edhegjuhën për të cilën ka shkruar. Dheprandaj ta lëmë mënjanë mosmar-rëveshjen me vetveten – ky ështëkumti i librit të fundit të IsmailKadaresë.

KADARE E BËRI SHQIPENGJUHË BOTËRORE

aktualitet faqe 10

nGA SAMI ISLAMI

Është shkruar mjaft për shpëtimine hebrejve në Shqipëri eKosovë gjatë LDB, por edhe

para saj. Është shkruar mjaft për sakri-ficën e shqiptarëve për t’i shpëtuar ataqë po iknin nga plumbi nazist. Kjo gjëështë e njohur, besoj , nga të gjithë. Poajo që më shtyri të shkruaj për këtëtemë është se , në revistën “Albanica”të muajit gusht-shtator të vitit të kaluar,faqe 112, lexova shkrimin: Shfaqet nëKongresin Amerikan filmi dokumen-tar “Besa” , nga autori Norman H.Gershman, fotograf amerikan. Ai ekishte titulluar filmin kështu: “ Besa-myslimanët, të cilët i shpëtuan hebrejtënë LDB”(!) Që në fillim të bijnë në sydy elemente: elementi i parë është“Besa” dhe i dyti, ”myslimanët ua sh-pëtuan jetën hebrejve”!

Që në fillim mund të themise filmi që u shfaq në KongreinAmerikan nuk përkon me realitetinshqiptar ashtu siç ishte, gjë që duketmadje edhe nga vetë titulli i filmit.Është e vërtetë që shqiptarët para dhegjatë LDB qenë ndër të vetmit popuj(me sa di unë edhe danezët) që uangazhuan t’i mbronin hebrejtë gjatëholokaustit. Është e vërtetë, poshtu, seedhe qeveria shqiptare (e Shqipërisëlondineze) ua kishte hapur dyert t’indihmonte ata në mënyra të ndryshme.Po duhet të theksohet se hebrejtë nukgjetën strehim vetëm në Shqipëri, poredhe në Kosovë (kryesisht në Prisht-inë, por edhe në qytete të tjera tëKosovës). Për këtë çështje ka shkruaredhe studiuesi Shaban Sinani, i cilithotë që, kjo gjë u realizua në sajë tëmarrëveshjes shqiptaro-izraelite, e ciladatonte që nga viti 1930-33, kur am-basadori amerikan me origjinë hebrejeHerman Bernshtajn kishte bërë mar-rëveshje me ambasadorin shqiptar nëUashington Faik Konicën, për grum-bullimin e hebrejve në Shqipëri. Siç poshihet hebrejtë nuk ia kishin mësyrastësisht tokës shqiptare!

Një faktor pse hebrejtë erd-hën në Shqipëri është se Shqipëria nukishte shtet i krijuar në baza fetare (edhepse ekzistonin tri fe). Në Shqipëri dhenë të gjithë trevat shqiptare vepronteKanuni dhe tradita, po jo feja. Këtë gjëe dëshmon edhe struktura e kreut tëMbretërisë së parë të shqiptarëve.Mbreti Ahmet Zogu ishte me përkatësifetare, mysliman, mbretëreshaXheraldinë ( hungareze) katolike,kryeministri Kostaq Kotte ishteortodoks. Edhe pse, pra, në Shqipëripredikoheshin tri fe, kjo nuk çonteaspak peshë kur ishte çështja e Ka-nunit, traditës, sidomos çështja emikpritjes. Në malësi ekziston edhe sotthënia e njohur se “shtëpia është ezotit dhe e mikut”. Parim ky që kafunksionuar për mrekulli gjithmonëndër shqiptarë, pa marrë parasyshpërkatësinë fetare. Gjatë LDB hebrejtëishin informuar se strehimi në Shqipërido të ishte i sigurt, prandaj Shqipërisëia kishin mësy shumë sish.Besa ishte akt i lartë moral, që e kishtevetëm shqiptari ( Po them “e kishte”,sepse sot pak ka mbetë nga Besa). Tekpopujt e tjerë ky fenomen nuk ekzis-tonte e as nuk ekziston as sot fare. Sh-pesh Besa krahasohet gabimisht me‘fjalën e dhënë”, sigurisht duke mos enjohur Kanunin. Kanuni ishte një ligj icili i rregullonte fort mirë marrëdhënietnë mes shqiptarëve. Në kuadër të këtij

ligji ishte edhe Besa. Sipas Kanunit,kur jepet Besa (pra fjala e dhënë),duhej të përmbushej patjetër! Besën e“prishte” vetëm vdekja! Sot shpeshkeqpërdoret kjo fjalë, me “ta japfjalën”, ashtu siç e kanë edhe popujt etjerë që s’kanë lidhje me Kanuninshqiptar dhe traditën shqiptare. Gjen-eratat më të hershme e dinë , që nësedikush ka qenë në gjak, për shumbull,ka qenë i detyruar të qëndrojë gjithnjëi ngujuar. Ai ka mundë të dalë jashtështëpisë vetëm nëse ka qenë i siguruarnga dikush tjetër, nga i cili kishtekërkuar mbrojtje. Gjatë kësaj kohe,edhe po të ishte takuar me hasmin,hasmi në asnjë mënyrë nuk ka mundëtë hakmerret ndaj tij, sepse ai njerikishte qenë në Besë të atij tjetrit.

Hebrejtë erdhën në tokatshqiptare në kohën kur, të themi, Ka-nuni kishte forcë juridike , më shumëse çdo ligj tjetër i shtetit (Sot Kanunithuaja nuk funksionon, apo funk-sionon shumë pak edhe atë sidomosnë Shqipërinë Veriore e në Kosovë).Ata që e njohin Kanunin e kanë tëlehtë për ta kuptuar se, për shqiptarin,miku (se ai që trokiste në derë dhekërkonte mbrojtje konsiderohej mik), icili ishte në rrezik, patjetër se do takishte mbrojtjen e tij, sikur që e patihebreu para dhe gjatë LDB. Asregjimi shtetëror i Zogut, e as regjimipas tij në kohën e luftës, nuk do të

kishin pasë mundësi t’i mbronin he-brejtë në atë masë, po të mos ishte tra-dita e vjetër shqiptare bazuar nëKanun. Sipas traditës shqiptari edhesot e përcjell mikun deri te dera eshtëpisë, deri tek dera e oborrit. Mëheret shqiptari e ka percjellë mikun jovetëm deri tek dera e oborrit, por deritek kufiri i fshatit të tij, aty ku territoritij kufizohet me territorin e fshatit apofisit tjetër. Dhe arsyja ishte se, sipasKanunit, nëse e gjen ndonjë e keqemikun deri në kufirin ku gravitontefshati apo vendbanimi i tij, do të ishteligësi dhe fyrje tepër e madhe për të.Në të njëjtën kohë kjo do t’i binte hijee keqe edhe krejt fisit.

Duke e pasë parasysh Ka-nunin dhe traditën shqiptare, do tëndalemi pak në artikullin, të cilin ekemi marrë si referencë. Në artikullbëhet fjalë për një vlonjat i quajturSezan Hoxha. Ky si trashëgimtar iNuro Hoxhës, flet se si babai i tij ikishte strehuar katër familje hebreje.Fort mirë! Sezan Hoxha më 1990, kure kishte vizituar muzeun e holokaustitnë Izrael, kishte deklaruar :”Si mysli-manë të devotshëm ne u dhamë hebre-jve mbrojtjen humanitare. Pse ? Sepsekështu urdhëronte miqësia, human-izmi, Besa”. Po sikur Prenk Uli, qëishte sekretar i Prefekturës në Prisht-inë, dhe i cili i kishte shpëtuar 52 he-brej të kishin thënë, “si katolik i

devotshëm…” , ose doktori shqiptarSpiro Lito që intervenoi të mos dërgo-heshin 60 hebrej në Poloni, por nëShqipëri të prezentohej “si ortodoks idevotshëm…”, atëherë çfarë do tëmbetej nga shqiparizmi? Them asgjë!A kështu duhet të na njohin të huajt,pra edhe hebrejtë, si “mysliman të de-votshëm”? Ku është tradita shqiptare?Po kujt po i çonte ujë në mulli ky llojidentifikimi? Ky lloj “identifikimi” dot’i çonte ujë në mulli kujtdo tjetër, porshqiptarëve jo! Ne edhe në fillime thamë, se shqiptari kurrë nuk kamarrë për bazë identifikimi fenë, pokombin. E vërtetë! Po ja që ngan-jëherë, kur vërtetë do të duhej që tëidentifikoheshim vetë si shqiptarë, nuke bëjmë këtë ( siç ndodhi me person-azhin e filmit) po e bën dikush tjetër,siç ishte rasti i zonjës Shirley CloyesDiougardi, eksperte e çështjeve të Bal-lkanit, e cila në një nga emisionet e“Zërit të Amerikës”, me të drejtë, patdeklaruar se “shpëtimi i hebrejve nukishte akt fetar, por akt shqiptar ”.

Në mbrojtjen e hebrejvegjatë kësaj kohe ishin angazhuar plotshqiptarë me funksione shteti, si Mus-fafa Kruja (kryeministër shqiptar iasaj kohe), i cili kishte bërë që shumëhebrej të largoheshin urgjentisht ngaKosova dhe të strehoheshin nëShqipëri. Në këtë kohë edhe prefektët

e Prishtinës, Riza Drini dhe Hysen Pr-ishtina, por edhe shumë të tjerë, ishinangazhuar me tërë qenien e tyre nëkëtë mision. Se shqiptarëtishin gjithmonë të gatshëm t’i ndih-monin njerëzit në rrezik, ishte edherasti , kur para LDB, shkencëtari Al-bert Ajnshtajni (hebre) ishte paisur mepasaportë shqiptare. Kjo ka ndodhurnë fillim të viteve ’30-ta, i ndihmuardrejtpërdrejt nga vetë mbreti Zog.Pra, duke i pasë parasysh këtë e shumëfakte të tjera që, për shkak të hapësirës, nuk i kemi përmendë këtu, mund tëthemi se filmi “Besa , myslimanet qëi shpëtuan hebrejtë në LDB” krijonnjë imazh jo të vërtertë për shqiptarëtnë përgjithësi. Në fund, ajo që është domosdoshme tëthuhet me këtë rast është se, shqip-tarët këtë gjest nuk e bënë për shpër-blim. Ata e bënë për arsye se kishin nëvete vlera të larta njerëzore mbështeurnë traditën e tyre kanunore. Nuk men-doj se akti i shpëtimit të hebrejve nëtokën shqiptare është i panjohur edhetek qeveria izraelite, e cila çuditërishtnuk e njohu, as pas tri vjetësh,pavarësine e Kosovës? Sido që të jetë shqiptarët në një mo-ment historik e bënë të veten, e tanitopi është në taborrin e qeverisëizraelite dhe mbetet për të parë se çfarëvendimi do të marrë kjo lidhur me njo-hjen në të ardhmen.

PSE SHQIPTARËT I MBROJTËNHEBREJTË NGA NAZIZMI?

aktualitet faqe 11

nGA ALBIn KURTI

Nuk ishin të paktë ata që napatën akuzuar pse nuk e nën-shkruam të ashtuquajturin Kod

të Mirësjelljes bashkë me politikanët etjerë para zgjedhjeve. Së pari, pseduhet të sillemi mirë sipas një kodi kurthjesht mund ta respektojmë ligjin? Sëdyti, pse duhet të bëhemi bashkë me pokëta politikanë që janë sjellur keq meqytetarët në këto vitet e pasluftës? Sëtreti, a do të sillen njerëzit mirë vetëmpse e nënshkruan një deklaratë qëquhet e mirësjelljes, ndërkohë që edinë se kurrfarë pasojash nuk do tëkenë në rast se bëjnë të kundërtën? Zg-jedhjet e mëpastajme e vërtetuan qën-drimin tonë të drejtë asokohe: Kodi iMirësjelljes shërbeu si relaksim i opin-ionit para vjedhjeve që do të bëheshin.Shkelësit e kaluar dhe shkelësit eardhshëm të ligjit po e bënin një gjestmirësjelljeje formale për hir të kamer-ave televizive. Ata po silleshin mirë menjëri-tjetrin para se të sillen keq meqytetarët dhe votën e tyre.

Lëvizja VETËVENDOSJE! ka bërënumrin më të madh të ankesave dhedenoncimeve për parregullsitë dheshkeljet e shumta të zgjedhjeve të 12dhjetorit 2010. Njësoj ishte edhe merastin e përsëritjeve të pjesshme të zg-jedhjeve që pasuan më 9 dhe 23 janar2011. Ne si subjekt politik kësaj radhegaruam për herë të parë. Është lehtë ebesueshme që partitë e tjera kanë pasurmë shumë përvojë e kapacitete për tëbërë më shumë ankesa sesa ne. Atokanë mundur ta dëshmojnë vjedhjendhe dhunën shumë më tepër sesa nepërgjatë këtyre zgjedhjeve. Mirëpo jaqë ne më të rinjtë dhe me mundësitëmë të pakta në krahasim me gjithë tëtjerët dokumentuam më së shumtishkeljet flagrante të ligjit që gjithsesideformuan vullnetin e votuesve. Pra,Lëvizja jonë tregoi që luftën përdrejtësi nuk është e thënë që e shpiejnëpërpara ata që i kanë mundësitë e njo-

huritë më të mëdha, por ata që e kanëvullnetin për drejtësi më të madh. E,mbase nuk mund të kenë vullnet përdrejtësi ata që nuk kanë interes përdrejtësi. Politikanët që janë pasuruar engjitur drejt majave të sistemit nëkushtet e padrejtësisë tashmë janë bërëedhe vetë ata pjesë e këtyre kushteve.

Cilido që të jetë koalicioni i ardhshëmqeveritar dhe sado i madh të jetë ai,

kurrsesi nuk do të mund të ketë jetë tëgjatë. Qeveria e ardhshme do t’i ngjajënjë elefanti me këmbë prej qelqi qënuk i levërdis as të qëndrojë në vend eas të lëviz përpara. Ngjizja aktuale ekoalicionit përmes negociatave ndër-partiake është tërësisht joparimore dhejopolitike. Ambiciet personale të kr-erëve të partive dhe të fraksioneve tëpartive janë e vetmja shtysë drejtformimit të koalicionit qeverisës. Për

kurrfarë programi a vizioni tëpërgjithshëm për Kosovën nuk disku-tohet në këto negociata por vetëm përapetitet e akterëve të veçantë. E vetmjagjë që dihet është se ata që po bëhenbashkë në koalicion qeveritar do tëbëhen bashkë për negociata meSerbinë dhe për privatizimin e PTK-së,KEK-ut e Trepçës. Pra, po bëhenbashkë që, në njërën anë, Kosovës t’iarrudhin territorin e, në anën tjetër, t’ia

bjerrin popullit të Kosovës pasurinëpublike.

Në veçanti, partitë politikeqë do t’i bashkojë qeverisja eardhshme nuk kanë program (për tëmirën e Kosovës), porse ato i pret pro-gram i gatshëm (për ta dëmtuarKosovën). Në përgjithësi, elita politikenë Kosovë nuk është aq e ndarë nëparti sa e ka ndarë Kosovën kundrejtsë cilës partitë janë bashkë.

Prandaj roli i LëvizjesVETËVENDOSJE! si opozitë parla-mentare dhe jashtëparlamentare ështëi pazëvendësueshëm dhe i domos-doshëm. Prandaj regjimi përpiqet qëdebatin e vërtetë politik për negociatatdhe privatizimin ta zëvendësojë me de-batin për çështje teknike e proceduralesi puna e betimit në Kuvend.

Tri vjet pas shpalljes sëpavarësisë Kosova po bëhet me Ku-vend të ri të një shteti pa sovranitet dhetë një ekonomie pa prodhim. Serbisëpo i ngutet që t’i fillojë negociatat meKosovën. Ajo e ka kuptuar që koniuk-tura politike e Kosovës, e korruptuardhe e shantazhuar siç është, podiskreditohet me shpejtësi dhe pobëhet e papërdorshme për aspiratat eSerbisë për një republikë serbe nëKosovë. Për të njëjtën arsye po iungutet edhe korporatave ndërkom-bëtare që duan t’i blejnë më lirë sebadihava ndërmarrjet publike fitim-prurëse të Kosovës si puna e PTK-së.Le të ngutemi ne që këta të vonohen.

NË OPOZITË

AKR-ja në mandatin e kaluar ishërbente PDK-së si vegël.Mandati i kaluar shkoi, por jo

edhe të qenët e AKR-së si vegël ePDK-së. Roli i AKR-së nuk kandryshuar edhe pse tani u ngjit në poz-itë. Por, as PDK-ja nuk ndryshoi jovetëm pse sërish do të jetë në pozitë.

Koalicioni PDK-AKR ështëformalizim i një lidhjeje të gjatë. Fil-limi i kësaj miqësie të bukur (siç thuhetnë fund të filmit “Casablanca”) datonqysh prej vitit 2007. AKR-ja për mëshumë se tre vjet qëndroi në opozitëduke mos e bërë me gjithë mend opoz-itën. Kreu i saj përfitonte tenderë ngaqeveria, blinte ndërmarrje të Kosovëspërgjatë plaçkitjes së Kosovës që uquajt privatizim, dhe deputetët e tij ekritikonin koalicionin PDK-LDK eThaçin vetëm atëherë kur kritika e tyres’kishte aq rëndësi. Në vitet 2007-2010në Kosovë formalisht e kishim koali-cionin qeverisës PDK-LDK, por real-isht koalicioni kishte formulënPDK-AKR-LDK.

Se AKR-ja është më e afërtme PDK-në edhe se vetë partneri i saj,LDK-ja, u dëshmua me 2 nëntor të vitittë kaluar. AKR-ja e mundësoi mosbes-imin ndaj qeverisë “Thaçi” në mënyrëqë të provokoheshin zgjedhjet ejashtëzakonshme në të cilat u bë vjed-hja më e madhe elektorale në Kosovën

e pasluftës. Pa AKR-në nuk do të binteqeveria e PDK-së në mënyrë që man-dej të mund të ngrihej përsëri ajo. Ajoqë e rrëzoi qeverinë e PDK-së me mar-rëveshje, pas vetëm tre muajve egjysmë, po e ngrit PDK-në në qev-erisje me marrëveshje të re. Këto dymarrëveshje të ndryshme janë dy anëtë së njëjtës medalje. E dyta s’bëhej patë parën, por mbase as e para s’bëhejpa këtë të dytën.

Në qeverinë e ardhshme dotë jenë edhe të besueshmit e tjerë tëThaçit nga radhët e mosbesuesve tëtjerë të qeverisë së kaluar – pra, de-putetët serbë. Më 2 nëntor 2010, nëmesin e 66 deputetëve që patën votuarpër shkarkimin e qeverisë kanë qenëedhe ata të SLS-së së Slobodan Petro-viqit dhe të Grupit për Integrim tëBranislav Grbiqit. Sikurse AKR-ja,edhe këta do të shpërblehen me postetë ndryshme qeveritare për shkak se iazgjatën jetën Thaçit duke e rrëzuar atëpër ta ringritur ca më vonë.

Thaçi nuk ka pasur nevojë tapërdorë si vegël AKR-në atëherë kur eorganizoi suksesshëm mocionin e mos-besimit ndaj vetes së tij. Ai, thjesht, kamundur të japë dorëheqjen. Edhe tani,nuk ka qenë e thënë që ai të pajtohetpër Pacollin President. Ai, thjesht, kamundur të heq dorë nga posti i Kryem-inistrit. Ishte e qartë që AAK-ja nuk ekishte problem koalicionin me PDK-në, por bërjen e Thaçit Kryeministër.Madje, ky ishte halli kryesor edhe iLDK-së, e cila propozonte qeveri tëpërbashkët teknike. Mirëpo, Thaçidëshironte që me çdo kusht të bëhetKryeministër. Prandaj, e vërteta ështëqë Pacolli po bëhet President, sepseThaçi nuk është i gatshëm të mos bëhetKryeministër. Natyrisht, Thaçi edhe poe shpaguan Pacollin për ‘mosbesimin’e këtij me 2 nëntor. Ama shkaku krye-sor që Pacolli po bëhet President ështëdëshira e zjarrtë e Thaçit për t’u(ri)bërë Kryeministër. Thaçi do tapropozojë Pacollin për President, sepse

ai do ta propozojë pastaj Thaçin përKryeministër.

Nëse në dekadën e parë tëkëtij shekulli, politikanët e Kosovës edëshironin pushtetin kryesisht për hirtë pasurimit dhe karrierës personale,tash në dekadën e dytë po këta poli-tikanë e duan pushtetin për hir të ruajt-jes së asaj pasurie dhe karriere. Në këtëndërrim dekadash kemi edhe ndërrimdukurish: nga pushteti si para tepushteti si imunitet; nga pushteti si pa-surim i paligjshëm te pushteti si legal-izim i pasurisë. Ky ndërrim gjithsesi errit kontrastin ndërmjet qytetarëve dhepushtetarëve. Qytetarët që e duan lir-inë prej pushtetit ndodhen përballëqeveritarëve që e shohin pushtetin siliri. Pra, sikleti i politikanëve si puna eThaçit nuk është më që jashtë pushtetitdo të mund të mbesin pa pasurinë qës’e rrisin e as s’e ruajnë dot më, por qëjashtë pushtetit do të mund të mbesinedhe pa liri. Ata e dinë që pa pushtetpërveç pasurisë s’do të mund ta mbro-jnë as veten e tyre prej akuzave e het-imeve për korrupsion.

Pacolli sigurisht që kurrënuk do të zërë vend për të mirë te zem-rat e mendjet e shqiptarëve. Shumënjerëz e kanë kapur kokën me duartash që Behxhet Pacolli do të bëhetPresident i shtetit të Kosovës. Shumëqytetarë janë mërzitur fort kur kanëmësuar se ky njeri do të jetë i pari i Re-

publikës sonë. Mirëpo, kjo situatë poli-tike e ka dashur pikërisht një kësonjeriu. Para negociatave të reja meSerbinë dhe para shitjes së ndërmar-rjeve publike, ku ka njeri më të përsh-tatshëm sesa Pacolli? Pranë flamuritme lara dhe himnit pa tekst, ku kaKosova njeri më të përshtatshëm sesaPacollin?

Me struktura të Serbisë qëkontrollojnë çerekun e territorit tëKosovës, me privatizimin neoliberaltipik për Amerikën Latine të fund-shekullit të kaluar, pa ushtri, pa tëdrejtë që t’i bashkohemi Shqipërisë,me himn e flamur shkombëtarizues,natyrisht që Pacolli shkon për Presi-dent. Ashtu siç e kemi shtetin, të tillëdo ta kemi edhe Presidentin. Sa mëshumë që ankohen njerëzit pse Pacollido të jetë President, aq më shumë sh-përfaqet që këta njerëz duan që shteti iKosovës të mos duket ashtu siç është.Pacollin do ta ketë për President shtetii pavarur i Kosovës, sepse si Pacolliështë bërë vetë ky shtet. Duhet që rrën-jësisht t’ia ndërrojmë karakterin dheorientimin politik shtetit, në mënyrë qëtë mos na bëhen pacollat presidentë.Sikurse gjarprin, as problemi nukduhet kapur për bishti.

ALBIn KURTI

Tangoja e dy të pangopurve

Transportojmë makinadhe mallra për në Shqiperi

apo Kosovë

Na kontaktoni:07585802477

1-5 Salisbury PromenadeGreen Lanes

Harringay N8 0RXHarringay Snooker Club, vendi me

fantastik per te kaluar kohen e lire.Argetim i garantuar me te gjitha pajisjet

qe nga bilardot, tabelat e tenisit, lojerat e fatit, etj

Gjithçka qe duhet per te kaluar çaste te mrekullueshme

Transmetim Live te ndeshjeve sportive

www.haringeysnooker.co.uk

Free membership

Tel:02088026259

www.luleonline.com

Dërgoni lule në të gjithë botën. Mundësia më fantastike për të kujtuar të dashurit tuaj në mëmëdhe apo në botë

A ka dhuratë më të çmuar sesa një tufë me lule për të dashurën

tuaj në Tiranë apo gjetiu? Dërgoni Lule në Shqipëri dhe Kosovë!

TELEFONO: 07788406825

Ambjenti më fantastik për për festattuaja familjare Ditëlindje, Fejesa,

Martesa etj etj Shërbim i pakrahasueshëm, Çmimet tepër konkuruese

Ne ofrojmë kuzhinë tradicionaleshqiptare & mesdhetare

NDESHJET SPORTIVE LIVEFREE SMOKING AREA

BAR RESTORANT KORÇALokali më i ri shqiptar në Londër

651 Green Lanes Harringey London N8 0QY

Tel: 02083412747, Mob: 07917519459

07747623939...Nëse dëshironi kuzhinën e mrekul-

lueshme shqiptare, nga kuzhinjerë membi 20 vjet eksperiencë...

Per çdo rezervim mbi 30 veta ne ju krijojmë ambjentin që dëshironi vetëm për ju

A keni patur nje aksident?Na telefononi te gjeni nesemund te aplikoni

Ersans ka një përvojë të pasurpër të provuar specialist tëndihmojë dhe këshillojë përkërkesë lëndime personale(Personal Injury Claims)

Ne ofrojmë vlerësimfalas dhe nje pakete“ nese nukfition nuk paguan” (no win nofee) për të siguruar se nuk kazbritje të bërë nga ndonjë kompensim për të cilat ju mundtë drejtë

Ne ju sigurojmë që ju do tëmerrni 100% të kompen-simit tuaj dhe shërbimi ynënuk do t’u kushtojë asnjëqindarkë

Interviste faqe 14

nGA PREnD BUZHALA

Përse rizbulim shqiptar? Nëse Zbulesa merret si revelacion i tëvërtetave hyjnore; nëse Libri i Shenjtëështë edhe zbulesë nacionale e juden-jve; atëherë këtë rizbulesë nacionale nëtiparin mirditor, tani dhe këtu, si njëhic et nunc, po e marrim në të gjitha di-mensionet intelektuale që na i shtronpërpara në tryezën e leximit vepramonumentale me intyervista AN-TOLOGJI E MENDIMIT TË SOTËMPËR MIRDITËN e autorit mirditorGjon Marku. Këtë përmasë identiteti,gjithashtu, na e zbulojnë para neshshëmbëlltyra e figura, si forcë që gjen-eron energji identitare. Në këtë libërintervistohen, ligjërojnë, bashkëbise-dojnë e flasin mbi 61 personaliteteshqiptare nga të gjitha trojet etnike, sidhe disa dijetarë e albanologë evropi-anë. Të gjithë këta të intervistuarshënojnë, në kohët bashkëkohore, per-sonalitetet më të shquara në fushën ekrijimtarisë mendore e shkencore dhenë fushën e krijimtarisë artistike. “KaShqipni, se pat Mirditë”, janë vargjet enjë kënge folklorike.

1. Modeli intervistues i ndërkomu-nikimit shqiptar

Pothuajse, nuk ka rajon shqiptar që tëketë kaq shumë shekuj vazhdimësieautentike në fushën e traditës, rezis-tencës kombëtare, kulturës, besimit,dhe, gjithsesi, një konsekuencë të mah-nitshme në fushën e ruajtjes e të bega-timit të identitetit shqiptar. Le talexojmë si model të ndërkomunikimitshqiptar për Mirditën, nga njëra anë,dhe si interesim të qarqeve diturore,diplomatike, religjioze a kulturoreevropiane për aq e aq shekuj (sidomosprej shekullit XIX e këndej, me emratë shquar albanologësh, dijetarësh apoudhëpërshkruesish si Hahn, Hekaurd,Durham, Nopça etj) që na e zbulonkëtë rajon në përmasën ndërkom-bëtare. Nuk kishte thënë më kot njeri iletrave, Aurel Palsari, se për pesëshekuj rresht, në qarqet ndërkombëtaremë shpesh përmendet emri Mirditë seemri Shqipëri. Identiteti, në këtëvazhdimësi shqiptare i tipit mirditor,shfaqet si forcë që nuk mposhtet për-para furive armike a furive të shekujve,shfaqet si burim që i jep kuptim ekzis-tencës së një kombi dhe si përvojë his-torike, shoqërore, si mbijetojë traditashshpirtërore e materiale, si qëndresëvazhdimësie religjioze e krishterimit;si mbijetesë, - si do të shprehej Kadare- e përplasjes së gjatë e të heshturmidis pjesës së zvetënuar që nuk i qën-droi furisë osmane, dhe kjo pjesë ezvetënuar kërkon edhe sot revansh his-torik antishqiptar për të mitizuar gjojaSkënderbeun dhe për të risjellë kultine robërisë. Nëse tek rajonet tjerashfaqen procese të krijimit të asajmendësie që kultivon disa identitete, sipasojë e kundërthënieve shoqërore, re-ligjioze, kulturore e historike, teMirdita e kemi rastin unik shqiptaridentitar. Së këndejmi, nuk është ehabitshme pse të gjithë këta person-alitete të intervistuar shfaqin dheshqiptojnë aso mendimesh të epërme,aso konsideratash të larta, asovlerësimesh të lartësuara, që nuk ka sesi të mos sintetizohen ndryshe, pos simendim antologjik, si antologji e thel-bit të mendimit, si antologji emendimit të zgjedhur e të përzgjedhur,

si antologji e kokrrës së pjekur tëvetëdijeve më të zgjuara. Nëse kon-frontimi i disa identiteteve brendaidentitetit kombëtar i ka vonuar proce-set integruese brendakombëtare dheato në kuadër të identitetit evropian,mirditore ishte ajo formula FEJA ESHQIPTARIT ËSHTË SHQIPTARIA,sepse autori i saj, Pashko Vasa, ështëme orgjinë nga anët e Mirditës. I kë-tyre anëve është edhe alfabeti i gjuhëssë sotme shqipe, fillimisht si alfabet iPrend Docit, abatit të Mirditës, i cilimë vonë themelon shoqërinë“Bashkimi” në Shkodër dhe me këtëalfabet shkojnë në Manastir, i cili edhemiratohet. Ai ishte punëtor i dijes e ikulturës apo figura e njërit ndër mëmadhorët të Rilindjes kombëtare, me32 vepra të shkruara, klerik luftërar,poet, atdhetar e politikan largpamësdhe është pikërisht Mirdita e shekullitXIX që ka zë në letërsinë e Rilindjes.Doçi hodhi edhe idenë se çlirimi iShqipërisë është në të mirë të besimitdhe të vëllazërimit në mes të shqip-tarëve. Ai kudo që shkonte, pranë njëkishe hapte edhe një shkollë.

2. Parafraza historike identitare: nga aristokracia mesjetare e deri tekoha jonë

Nga këto mjedise janë edhe këngët e

moçme shqiptare legjendare, kreshnikehistorike apo ato të baladave, të cilatmë vonë qenë përhapur nëpër visetshqiptare përreth. Janë mbishkrimetepigrafike, të zbuluara në këtë rajon,që flasin për dinastinë e parë të Arbritqë më 1190-1216; madje princërit eDukagjinëve dhe Blinishtëve, TanushDukagjini dhe Guljeljm Blinishti, iutakonin dy familjeve të mëdha mes-jetare të Mirditës. Emri Mirditë doku-mentohet që më 1417. Ajo nga këtomjedise janë edhe shumë kisha e man-astire, si ato të Gëzhiqit e Rubikut që iutakojnë shekullit XIII; këndej dolënnjerëzit e politikës e të kulturës hu-maniste, Gazullorët (diplomatë, profe-sorë universitarë), të cilët dominojnëpërreth shtatë shekuj prej Dom MatiGazullit, Gjon Gazullit personalitet idoktoruar në Padova në matematikë eastronomi dhe humanisti i parë shqip-tar. Tre vëllezërit Gjon, Pal e NdreGazulli, ishin humanistë dhe am-basadorë të Skënderbeut në Raguzë,Hungari, Itali etj; Pal Gazulli ishteedhe rektor i shkollave humaniste tëRaguzës, ishte diplomat i Skënderbeut,që ndërlidhte raportet me Papën, kursedoktor në teologji ishte edhe DomNdre Gazulli, abat i Mirditës, (1766).Ndërkaq, dy vëllezërit Dom GjonGazulli e dom Nikollë Gazulli, mestudime të larta në Insbruk, i pari folk-

lorist, linguist e historian, i dyti dhevritet në një shpellë si antikomunist,kurse tjetri varet më 1927 e e deri teDom Nikollë Gazulli. Nga këto anëdoli abacia e Oroshit (e vetmja në tro-jet shqiptare dhe ekzistoi deri më 1967,kur e mbyllën komunistët), që ishte elidhur drejtpërdrejt me Vatikanin... Eveçanta e kësaj krahine shqiptare, nënsundimin bizantin e atë turk, karakter-izohet me mosnënshtrim ndajpushtuesve, duke siguruar edhe au-tonomi të veten, të qeverisur e të ud-hëhequr nga kapedanët vendas e ngakanuni, që ishte burimi kryesor i tëdrejtës e që u përhap edhe në vise tjerashqiptare, si “pjesë përbërëse e vetëdi-jes shoqërore e kombëtare” (IsmetElezi), si “dokument i shpirtit shtetfor-mues” (Mark Krasniqi). E ndodhur nëmesin e krahinave të tjera të is-lamizuara, “Mirdita, duke qenë e bes-imit katolik, përfaqësonte dhekundërshtarin më të fortë të pushtimitturk” (At Zef Pllumi). Së këndejmi,pos qeverisjes autonome, Mirditakishte edhe udhëheqjen e vet fetare.Duke mos e pranuar as llojin e krish-terimit mbas skizmës së vitit 1054, asislamizmin, “e mbrendshmja për taishte besimi katolik, gjuha, zakonet,shpirti i përbashkët i racës, uniteti ijetës e i trevës së vet e marrëdhënietmes vetes si katolik e mirditas” (ImzotZef Simoni). Mirdita ishte, për shekujtë tërë, krahina që kontributin dhe ide-alin e vet të pashuar për lidhje mePerëndimin. Dera e Gjon Marku njihejnë Evropë nga fuqitë e mëdha, kurseprivilegjet e saj ndaj Portës së Lartë nëStamboll, mbroheshin edhe dilpo-matikisht (Pjetër Arbnori). Gjatëshekullit XIX, Mirdita ishte embrionii shtetit të ardshëm shquiptar (PeterBartl). Përshkruhet nga shumë të inter-vistuar karakteri i mirditorit, si njeri izgjuar, që di ta dëgjojë tjetrin, që ështëi urtë, që ka një inteligjencë të gjallë enjë mprehtësi gjykimi, me paraqitje tëqytetëruar; që i ka të vetat parimet enderit, besës, mikpritjes, burrërisë. Aiështë i pajisur me etikën e kuvendit(Musa Kraja), për të dëgjuar e folur meradhë, për të mos përdorur fjalë fyese,etj, kurse gratë lënë përshtypje mezgjuarsinë dhe gojëtarinë e tyre. E pra,Mirdita është qendra që ka rrezatuartraditat e veta të shquara atdhetare ekulturore edhe në hapësirat tjerashqiptare. Autori, në rolin e inter-vistuesit, gjurmon dhe ngjall kuresht-jen për të gjitha shtresat e jetësshoqërore në këto anë, që nga aris-tokracia mesjetare e deri te mësuesit,rapsodët e pleqtë e thjeshtë të kohëssonë. Mirditorët kanë prirë edhe nëdhënien e kushtrimit për këtë Kongresqë u mbajt në Manastir. Djepi i Ka-nunit të Lekë Dukagjinit është Mirdita,fshati Gomsiqe, ku Gjeçovi i madhmblodhi dhe sistematizoi kodifikimine tij. Pothuajse, shumica e këtyre person-aliteteve nënvizojnë faktin e rëndësisësë madhe etnografike që ka kjo zonë“me gamën e gjerë të veshjeve” (An-dromaqiGjergji), me kullat e gurta e

me traditën e mbajtjes së kuvendeve.Madje, kuvendet e Mirditës, sidomosato të Shpalit, që nga viti 1608 e kën-dej, dëshmojnë “për qëndresën, mbro-jtjen, çlirimin dhe lirinë” (DritëroAgolli); Mirdita dallohet me kompak-tësinë e saj në etnokulturë (MarkTirtja) etj. Interesimi për Mirditënështë shpalosur e shpalosetvazhdimisht në të gjitha fushat e dijes,që nga shekujt e së kaluarës e deri tekemri emblematik i këtyre studimeve,Dr. Mark Tirtja.

Është kleri katolik i kësajane dhe përgjithësisht kleri katolikshqiptar), që e ka mbajtur gjallë jovetëm besimin, po edhe frymën e kul-turës, shkrimit, arsimimit dhe të na-cionalizmit shqiptar dhe, në shekujt efundit, nën emblemën e idealeve për“Fe e Atdhe”. Nga Fandi i Mirditësështë edhe origjina e Gjergj Fishtës,nga trualli mirditor dolën edhe NdreMjeda e Lazër Mjeda. Përmendet Mirdita që ka nxjerrë burratë mëdhenj. Përmendet me dëshmi tëvlershme veprimtaria e padër AmbrozMarlaskajt, klerikë si Dom Prend Sulie Dedë Koleci, nga Mirdita ishte DomNikollë Kaçorri, nënkryetari i Qeverisësë Vlorës krah i Ismail Qemalit e LugijGurakuqit. Nga Mirdita ishte GjinMarku, komandant i dalluar i LNÇ. Përmenden trima si Lleshi i Zi qëkundërshtoi Ali Pashë Tepelenën për tëprerë njerëz të paarmatosur. Për-menden aktorë, poetë, rapsodë, pleq,mësues,,piktorë, të dalluar në nivelkombëtar. Përveçohen lidhjet historikeme Vatikanin, por edhe ato Mirditë-Austri. Dallohet Mirdita edhe përvlerat e folklorit burimor, që janështrirë dhe kanë arritur të ndikojnëedhe në zonat tjera shqiptare nëpërmesfestivaleve foklorike. Vlerësohen lartvepra, si ato të Fabian Barcata-s etë au-torëve tjerë evropianë, që paraqesinpamje të jetës zakonore shqiptare

3. Potenca moderne dhe intelektualee intervistës

Ky vëllim vjen pas tre librave me in-tervista, të botuar në vitet 2000-2004,duke i përfshirë edhe në këtë AN-TOLOGJI, së bashku me disa të inter-vistuar të tjerë. Autori Gjon Markutashmë e ka dëshmuar veten edhe siprozator me librat e tregimeve letrare“Njeriu që vinte dhe ikte natën” (1999)dhe “Varri nën dardhë” (2004),ndërkohë që në proces botimi gjendetedhe një vëllim. Është autor i mono-grafisë historike “Ndërfana” (i botuarmë dhe i ribotuar më 2008), i studimitinteresant në shqip e anglisht “Mirditanë vizionin filatelik” (2004), i dymonografive dokumentare-publicistike“Mësuesi në kujtesë Preng Filopati”(2004) dhe “Mark Legisi, një jetëmidis nxënësve” (2008). Secili libër ibotuar përbën një dialog më vete.Është një art-dialog. Së këndejmi, AN-TOLOGJIA na vjen pas gjithë kësajpërvoje të begatshme e të pasur në disafusha të shkrimit letrar, publicistik,dokumentar. Do thënë që Gjon Marku

RIZBULIMI SHQIPTAR DHEEVROPIAN I MIRDITËS

Interviste faqe 15

shquhet si gazetar i rryer i intervistës.Prandaj, secili nga të intervistuarit kadiçka për t’i thënë Tjetrit, t’i ndajë meTjetrin mendimet, sqarimet, ku-vendimet, gëzimet, dëshpërimet, poedhe rragatat. Në dialog nevojitet Vetjae Tjetrit për të dëgjuar, për të komu-nikuar ndërmjetvetshëm. E rëndë-sishme është, që, në këso rastesh, tëgjithë të intervistuarit ndajnë të do-mosdoshmen, esencialen, që engërthen qenia e begatshme mirditore,historike e aktuale. Intervista,megjithatë, është ndër zhanret më tëkërkuara të epokës moderne. I ka lex-uesit e saj të shumtë që e parapëlqejnëdhe që e lexojnë me pasion. Të inter-vistuar si Dhimitër S. Shuteriqi, KolëJakova, Ismet Elezi, At Zef Pllumi, JupKastrati, Willi Kamsi, Zef Simoni, An-dromaqi Gjergji, Dritëro Agolli, MikelPrenushi, Tinka Kurti, MargaritaXhepa, Shefqet Hoxha, Mark Yietja,Musa Kraja, Muzafer Korkuti, GjokëBeci, Ahmet Qosja,Neritanm Ceka,Fran Luli, Roza Anagnosti, Aleks-dandër Dhima, Frrok Çupi, ArianaQatipi, Ndue dedaj, Preç Zogaj, PashkPervathi e të tjerë, jo vetëm që shkë-pusin rrëfime të ndjeshme e përjetimetë paharruara nga qëndrimet e tyre nëkëtë zonë, apo nga veprimtaria e tyre egjatë në këto anë; por ata nënvizojnëedhe fakte shumë të rëndësishme. Atyi kemi edhe emrat e personaliteteve estudiuesve nga anë të ndryshmeshqiptare, nga Kosova e viset tjera, eqë kanë çka të thonë për Mirditën, siMark Krasniqi, Gjon Mark Kapedani,,Ismail Kadare, Pjetër Arbnori, ZefMiridta, Rrok Mirdita, Jorgo Bulo,Aleksandër Meksi, Zhani Ciko,Moikom Zeqo, Don Lush Gjergji,

Anton B. Fistani, Mark Gjoka,NikollëLoka, fatos Baxhaku, Lush Culaj,mark Marku etj. Aty janë edhe të in-tervistuar të profileve të ndryshme ngavende të ndryshme evropiane, si FranzWinsauer, Peter Bartl, CristoforoPalmieri, Klarisa De V Wal, AngeloMassafra, Anna Cazzato, PeterBlomeyer apo Tobias Svenningsen.Duke qenë trajtë e letërsisë diskursivedhe dokumentare, edhe intervistat eGjon Markut e përmbushin funksionine tyre të bashkëbisedimit, mu për fak-tin se personalitetet e intervistuara, ngarrethet kulturore kudo në hapësiratshqiptare e më gjerë, janë konsideruardhe konsiderohen personalitete, fjala etë cilëve ka peshë (intervistat bëhetvetëm me personalitete të pranuara ngapubliku, apo jo); dhe kurdoherë inter-vistat e tij, kanë arritur të ndriçojnë njëapo më shumë çështje dhe kurdoherëarrijnë ta shqiptojnë aktualitetin eproblematikës së shtruar,ndërgjegjshëm, me potencë intelek-tuale dhe me përgjegjësi teorike, kri-tike, profesionale e krijuese. Intervista, me sa shihet, e ka trashëguartraditën evropiane të dialogëve që ngaPlatoni e këndej. Ndryshe nga civi-lizimet tjera, dialogu është tipar dalluesi civilizimit evropian, që nga ditiram-bet e lashta greke, nëpërmes dialogëvefilozofikë të Ksenofontit, Platonit dheAristotelit, për të komunikuar një prob-lematikë etike, kurs nëpërmes zhvil-limit (dialektik) të dialogut, nëpërmesshtruarjes së argumenteve e kundër ar-gumenteve, përzgjidhej një qëndrimautorial ose i bashkëbiseduesit, për tapërcaktuar, së fundmi, definicionin enocionit të caktuar. Prandaj, pse të mosthuhet, edhe intervista është shenjë e

Epokës Moderne që nga Renesanca ekëndej, kur zuri të përhapej galaksia eGutenbergut nëpërmes Fjalës së Shty-pur; është shenjë moderne eQytetërimit Evropian. Edhe sot ekzis-ton shprehja dialogu sokratik, për tashqiptuar a shfaqur një urti nëpërmeskuvendimit,. Te Platoni dialogu filo-zofik merr edhe trajtë artistike. Duke ilexuar intervistat e Gjonit me këto per-sonalitete, nuk ke se si të mos e vëreshparadoksin e aq e aq intervistave tëkohës së sotme, po edhe të kohëve tëkaluara nga njëra anë; si dhe tëmungesës së një teorie orientuese tëmirëfilltë profesionale të intervistës,nga ana tjetër, që na shfaqet në mediettona. Libri na vjen në kohën kur inter-vistat sot bëhen me bollëk, dukengritur kulte të rrejshme, sidomos ngasferat e muzikës dhe sportit, bëhen mepolitikanë gjysmanalfabetë, mepseudointelektualë, me sojsorollopëshpushtetorë zëdhënësish për informim;bëhen, madje, edhe me manekine, memodeliste, me miss-e, me aktorë e ak-tore e me pseudo të panumërt. Intervi-stat e tilla, mbase, krijojnë njëatmosferë argëtimi me lexuesit qëkërkojnë shije të sipërfaqshme, por ngaana tjetër, nuk i kënaqin shijet e inter-vistës profesionale, sepse krijojnë rrë-mujë antivlerash. Dikur Roland Bartpër fenomenin e tillë thoshte: “Ështëvrasje e dyfishtë: njëherë e mendimit,sepse na reziston dhe herën tjetër egjuhës, sepse na tradhton”. Mirëpo, kyparadoks dhe ky hendek te ky vëllimkapërcehet me përvojën e gjatë të GjonMarkut në lëmin profesional të inter-vistimit në publicistikën shqiptare; in-tervistë që e merr rolin e përvojës, simësuese të jetës, e mësueses së his-

torisë, aq e sigurt e aq urtake njëkohë-sisht, aq e sertë hove-hove dhe aq eshtruar e shkoqitëse, herëve të tjera; aqme temperament më tutje.

4. ZGJIMI I MUZËS QYTETARETË KUVEnDIMIT

Ndryshe, ky vëllim jo vetëm që i përm-bush këto kritere, por merr rolin edhetë një kronike të gjallë të kohëve qëpërjetoi Mirdita, shndërrohet në njëbashkëbisedues dinamik për procesetnë fushat e kulturës, veçanërisht, dhetë jetës shoqërore përgjithësisht.Shndërrohet në një zë intelektual, që edrejton gishtin kah thelbet e qeniessonë, dhe që i jep rrugëzgjidhjet për tëdalë nga qorrsokaku ku futenfenomenet a dukuritë e tilla në fushatpërkatëse. Nuk është e habitshme,prandaj, pse ligjërimi bisedor i inter-vistave të Gjon Markut, e përmbushfunksionin komunikues të gjuhës, teke ngërthen edhe ngjyrimin emocional,gjithë temperament e gjithë intelekt, tëshprehjes së mendimit subjektiv për takumtuar të vërtetën apo për ta sqaruarnjë fenomen. Intervistat-model nuk imungojnë as këtij vëllimi, duke iparaqitur në mënyrë kreative, përmesintervistimit, kujtimet, krijimtarinë dhejetën e tij personale, të t intervistuarit(aktorë, shkrimtarë, pedagogë,shkencëtarë). Nëpërmjet këtij libri Gjon Marku ezgjon muzën e kuvendimit a të ora-torisë së bashkëbisedimit: aibashkëbisedon nën shenjën e Plimnisë,muzës së Këngës së Përshpirtshme,Oratorisë dhe retorikës. Nëpërmjetkësaj muze ai i paraqet kërshëritë,bindjet, përvojat intelektuale, kultur-

ore, morale, sociale dhe kombëtare.Intervistat e tilla, nëpër dekada, e rua-jnë vlerën e tyre kulturore, e ruajnëfrymën e kohës, me animet, simpatitë eantipatitë; me angazhimet intelektualee krijuese dhe me argumentiminracional të lëndës së intervistuar. Tëtubuar rreth një tryeze të përbashkët tëmendimit, të duket sikur të gjithë të in-tervistuarit i kemi pranë ëksja tryeze,duke komunikuar e ndërkomunikuar,duke na i përcjellë faktet dhe përvojatmirditore e personale. Libri nuk para-pëlqen rragatën apo reagimin me tem-perament. Assesi. Ai pikësynon tëpërcjellë tek koha jonë një tryezë tjetërqytetare të komunikimit, atë të urtisë erë dijes, të të dëshmissë e tëtarshëgimisë së pasur shpirtërore e ma-teriale mirditore, të lashtësisë e tëbashkëkohësisë, të kodit mirditor *sido të shprehej Ndue dedaj), të pasion-eve kërkimore, vepruese, kulturë-dashëseca arsimdashëse, më në fund,një ssitem kulturor identitarn vlerash eshenjash sa shqiptra e mirditore aqedhe evropiane. Me një fjalë, intervistae vëllimit ANTOLOGJI EMENDIMITTË SOTËM PËRMIRDITËN, e luan rolin e zhanrit pub-licistik shkencor, ashtu sikundër e luanedhe rolin e angazhimit kulturor tëdrejtpërdrejtë; e luan rolin e përhapjessë ideve, vizioneve, mendimeve, qën-drimeve e të formave tjera të mendimite të kuvendimit.

(Gjon Marku: “AnTOLOGJI EMEnDIMIT TË SOTËM PËR

MIRDITËn”,, intervista, botuesGERR, Tiranë 2009)

Sheikh SalemExpert in Relationship and love

International Hearler & Spiritualist order withmany years experience in Europe, Asia,

Usa & Africa.I can help you solve all your problems regarding

relationship, love and back, curses, unexplained

illnes, union or separation, black magic

problems, exams, business flushing, Love

matters etc.

Your satisfaction is my concernTel:02070550227

Mob 079505929083 days result 100% guaranteed

Unë mund t’iu ndihmoj në zgjidhjen e

problemeve në lidhje me marrëdhëniet në çift,

problem në dashuri, mallkime, sëmundje të

pashpjegueshme, problemet e magjisë së zezë,

provimet, problem biznesi, problem dashurie etj

etj.

Për tre ditë rezultati i garantuar 100%Me kontaktoni

Tel:02070550227Mob 07950592908

kulture faqe 16

nGA KASTRIOT DERVISHI

Kthimi i eshtrave të DomNikollë Kaçorrit në Shqipëri,përveçse një detyrimi, përbën

edhe një respekt ndaj të kaluarës, ndajhistorisë sonë. Për fat të keq, eshtrat eshumë personaliteteve shqiptare,shumë personazheve të rëndësishme tëhistorisë politike të vendit, ndodhen sotnë varreza të ndryshme të Europëskryesisht, për të mos thënë që të tjerakanë humbur identifikimin e tyre.

JETA

Dom Nikollë Kaçorri, u lind më 1865në Krej të Lurës. Prindërit kishin fe tëndryshme, babai katolik dhe nëna mys-limane. Ishte ipeshkvi i Durrësit domAmbroso ai që e mori me vete dhe eçoi në shkollë. Më 1882 mbaroikolegjin urban për retorikë e gra-matikë. Më 1882 – 1888 studion nëRomë në kolegjin urban duke kryer 4vjet për gramatikë dhe 2 vjet për re-torikë. Më 188 – 1893 studioi përteologji, filozofi e shkenca politike nëUniversitetin “Zeking” të Zyrihut nëZvicër.Më 1893 vjen në Shqipëri e shërbenfillimisht meshtar në Delbnisht. Më1893 – 1916 shërben në arkipeshkvinëe Durrësit. Më 1907 kryetar nderi i klu-bit “Vllaznia”. Më 1909 në klubin“Bashkimi”. Më 1908 dhe 1909 merrpjesë në kongreset e Manastirit e El-basanit. më 1910 – 1911 u dënua me 2vjet burg “për nxitje kundër ligjeve tështetit”. I bashkohet nismës së IsmailQemalit për shpalljen e pavarësisë. Më

1912 delegat i Durrësit në Kuvendin eVlorës. Më 4 dhjetor 1912 – 30 mars1913 zëvendëskryeministër i qeverisësë parë të Shqipërisë.

nË KUVEnDIn E VLORËS MË 1912

Pas nënshkrimeve në fjalë, kuvendizgjodhi Ismail Qemalin kryeministër tëqeverisë së përkohshme dhe DomNikollë Kaçorrin si zëvendës të tij. Paskëtij vendimi në orën 17.30 delegatëtmorën pjesë në ceremoninë e ngritjessë flamurit.

Në ditën e dytë, më 30 nën-tor 1912, delegatët i dhanë të drejtëkryeministrit të zgjedhë anëtarët ekabinetit të tij, si dhe zgjodhënkryetarin e ri, pasi kryetari i më-parshëm, Ismail Qemali ishte zgjedhurkryeministër. Vehbi Agolli (Dibra) (pasemërimit të tij kryemyfti, u zgjodhEqrem Vlora)u zgjodh kryetar dhe LefNosi nënkryetar. Gjithashtu u përcak-tua edhe numri 18 i anëtarësisë së Ple-qësisë.Në mbledhjen e tretë të datës 1 dhje-tor, Kuvendi vendosi formimin e kabi-netit dhe zgjedhjen e Pleqësisë derisasa të vinin delegatët e tjerë ndërsa per-sonat që do të dërgoheshin në përbërje

të delegacionit shqiptar qëdo të shkonte në Europë dot’i zgjidhte qeveria.

JASHTË KABInETIT

Ndërkohë në maj 1913,Esat pashë Toptani paslargimit të trupave serbenga Durrësi organizoi nëKrujë një mbledhje tëShqipërisë së mesme, mepërfaqësues nga Kavaja,Durrësi, Tirana, Kurbini,Lezha, etj, e cila njohu sidrejtues të saj nënprefektine Tiranës, Musa Qazimin.Mendimet e hedhura nëkëtë mbledhje kishin tëbënin me shpalljen e Krujëskryeqytet, me domosdosh-mërinë e ardhjes së njëprinci të huaj si dhe me njëlutje drejtuar Esat Pashës(që nuk mori pjesë nëmbledhje) në mënyrë që kyi fundit të merrte në dorëqeverisjen e vendit. Ndërpjesëmarrësit e kësajmbledhjeje ishte edhe ish-numri 2 i qeverisë sëVlorës, Dom Nikollë

Kaçorri.

nË DELE-GA-

CIOnIn EKURORËS

Delegacioni shqiptarqë shkoi në Gjermanimë 21 shkurt 1914 përt’i dorëzuar kurorënmbretërore Wilhelmvon Wied-it përbëhejnga: Esat pashë Top-tani (kryetari i dër-gatës), Milto Shavari,Dom Nikollë Kaçorri(Durrësi), Xhemil bejVlora, Spiro G.Koleka, JusufHamzaraj (Vlora),Shefqet Vërlaci, LefNosi, AhmetHastopalli (Elbasani),Ndoc Çoba, PashkoKakarriqi (Shkodra),Sami Vrioni, HysenVrioni, Iljaz Vrioni(Berati), Abdyl Ypi,Mihal Turtulli(Korça), Ekrem bejLibohova (Gjirokas-tra), Eqrem Vlora(Tirana e Shijaku) dheHasan Prishtina(Kosova) (EqremVlora. “Kujtime II”,Tiranë 2001, faqe 64)(“Taraboshi” 7-8shkurt 1914). Atakanë marrë pjesë nëceremonitë e zhvillu-ara në shtëpinë eWiedit dhe të gruas së

tij.Pas ceremonisë, Esat Pasha

qëndroi në Vjenë, ku më 1 mars ai udekorua nga Perandori austro – hun-garez më Kryqin e Urdhërit të FrancJozefit. Po atë ditë, ministri italian nëVjenë e ftoi Esat Pashën në ambasadëne vendit të tij dhe i dorëzoi medaljen e“Kavaljerit të Kurorës së Italisë”.Mbreti i posapagëzuar u nis në drejtimtë Shqipërisë duke kaluar në Trieste, kuu prit më 5 mars jo vetëm nga autoritetaustro – hungareze, por edhe nga mjaftshqiptarë të ndodhur atje ku spikasteDom Nikollë Kaçorri (“Taraboshi”, 7mars 1914). Mëngjesin e 7 marsit1914, çifti mbretëror mbërriti në Dur-rës në një atmosferë festive, shoqëruarkjo me fjalimin mirëseardhës të Esatpashë Toptanit si dhe me praninë eanëtarëve të KNK-së.

nË AUSTRI

Më 23 janar 1917, në kuadër të përvje-torit të parë të trupave të saj nëShkodër, Austro – Hungaria shpallibotërisht autonominë e Shqipërisë, ecila garantonte të ardhmen e shtetitshqiptar nën mbrojtjen e Vjenës. Nëshpalljen e lëshuar me këtë rast, të ko-munikuar nga gjen.Trollmann ndër tëtjera thuhej se austro – hungarezët nukerdhën në Shqipëri për të pushtuarvendin, por për të ndjekur armiqtë eshqiptarëve dhe se Vjena ishte përp-jekur gjithmonë për ruajtjen e popullite tërësinë e tokës shqiptare (“Lef Nosi.Dokumente historike...”, faqe 45). Sh-

pallja theksonte tek përpjekjet e Vjenëspër një “qeverisje të rregullt” nëShqipëri. Ajo u shoqërua edhe me njëdeklaratë tjetër të udhëheqjesushtarake austro – hungareze nëShqipëri. Në nëntor 1916, u lajmëruavdekja e perandorit Franz Jozef, i cilivetëm pak kohë më parë kishte festuar80-vjetorin e lindjes (“Vëllazënija”, 25nëntor 1916). Më këtë rast, koloniashqiptare në Vjenë, ku nënshkruanAbdi Toptani, Filip Noga, BajramCurri, Masar bej Toptani, Nexhip

Basha, etj, i dërgoi njëtelegram ngushëllimiperandorit të ri, ku thek-sohej roli shpëtues iAustro – Hungarisë përShqipërinë. Pak javë mëvonë, një delegacionshqiptar, i përbërë prej34 vetash udhëtoi, nëVjenë për t’i uruar hip-jen në fron Perandorit29-vjeçar Karlit I. Dele-gacioni u nis nga Shko-dra më 14 prill me njëavullore, ndërsa një ditëmë parë ata ishin takuarme gjen.Trollman. Për-shëndetjen në emër tëdërgatës, e bëri myftiu iBeratit. Pas Shkodrës,delegacioni shkoi nëCetinë e, më pas nëSarajevë e me tren nëVjenë.

Më 18 prill 1917 ukrye edhe takimi meperandorin. Delegacionishqiptar përbëhej nga:Musa Juka, Kolë Ujka,Hasan Efendi Bekteshi(Shkodër), Vat Marashi(Shkrel), Gjelosh Gjika(Kastrat), Abdi Kola(Shalë), Hasan Ahmeti(Postribë), Mano Bej,Mehmet Bej, DedëÇoku (Lezhë), Llesh

Miloti (Zadrimë), Ndue Gjoni (Orosh),Zef Ndoci (Spaç) Zenel Aga (Iballë),Muharrem Pengili (Krujë), Ahmet bejZogu (Mat), Musa Maçi, Xhelal bejToptani (Tiran), Izedin Beshiri, ImzotNikollë Kaçorri (Durrës), Qazim Bej,Shazivar Alltuni (Kavajë), Irfan bej,Lef Nosi (Elbasan), Sami bej Vrioni,Mehmet Esat, Dhimitër Lavda (Berat,Skrapar), Ahmet bej Resuli, EminVokopola (Lushnje), Kahreman Vrioni(Fier), Elez Isufi (kryetar fisi,Peshkopi), Sali Spahia (nënprefekt iLumës), Hysni bej Curri (nënprefekt iBunjës), Sali Mani (Bunje), Hasan bejPrishtina (Kosovë) (po aty, 28 prill1917).

Në fjalën e tij, perandorishfaqi gëzimin që takonte delegacioninshqiptar, ndërsa tha se të dy vendetkishin armiq të përbashkët dhe seVjena kishte dëshirë t’i jepteShqipërisë një administratë të rregul-luar që të rregullonte fetë, fiset, gjuhën,shijet kombëtare e të drejtat e hershmetë popullit shqiptar. Perandori e siguroidërgatën se do t’i jepte popullit shqip-tar të gjithë mbrojtjen e tij. Në emër tëdërgatës ka folur Trollman (me përk-thim të Gjergj Pekmezit) me një fjalimnë të cilin vihej në dukje se asnjë shtetnuk ishte kujdesur për Shqipërinë siAustro – Hungaria.

Ka folur pa ashtu edheHasan Prishtina duke theksuar rolin sh-pëtimtar të Vjenës në Shqipëri. Më 1914 u largua nga Shqipëria dhe uvendos në Vjenë. Vdiq atje më 29 maj1917.

DOM NIKOLLË KAÇORI, ZËVENDËSKRYEMINISTRI I

PARË I SHQIPËRISË

kulture faqe 17

nGA FAIK KOnICA

Botuar më 1924

Komedia e partive:Korrespon-denca e mikut t'one të kthiellt,Francesco Argondizza, që

"Dielli" boton në numër të sotmë, naheq përsëri vërejtjen mi reziqet që erethojnë Shqipërinë. Kur popujtdëshërojnë paqe dhe kërkojnëmarëveshje e miqësi në mes tyre, aven-turierët e politikë nërkombëtare siMussolini dhe Pashiçi e shkojnë kohënduke bërë plane për të turbulluarqetësin e botës, për të derdhur përsërigjak, dhe për të shtuar mjerimet që ren-dojnë si plumb i nxehtë në kurriz e nëshpirt të njerëzisë. Nuk është punë aq elehtë të prishet një Shtet i vendosur,dhe s'duhet të na trembet aqë shumësyri. Atë lakmi çakalle që kanë sot,fqinjtë t’anë e kishin dhe die. Ish mëlehtë të prishej die se sa sot Shqipëria;më lehtë në kohë të Konferencës sëParisit, kur Shqipëria nuk ish edhe enjohur si Shtet dhe armiqt’ e saj flisjinsi shokë dhe aliatë të nderuar të Fuqivetë Mbëdha mundëse, se sa sot qëShqipëria jo vetëm është një Shtet injohur po mer pjesë dhe në Lidhje tëKombeve.

Pastaj, ka sot n'Evropë burrasi Radiç-i i Kroatisë dhe Morel-i i In-glisë, fytyra fisnike që përfaqësojnëndërgjegjjen e njerëzisë dhe zëri i tëcilëve, i shtrënguar të heshtë gjer dienga gishtërinjt' e hekurt të despo-tismave e të censurave të lindura ngalufta, dëgjohen tani anë mb'anë tëbotës dhe janë të zotët të bashkojnë përveprim gjithë forcat morale të dheut.Jo. Nuk besoj se Shqipëria është nërezik, - të pakën jo dhe për shumëkohë. Po kjo s'do të thotë se jemi të sig-uruar në çdo rast dhe në çdo mënyrë.Asnjë Shtet nuk është i siguruar plotë-sisht dhe pa konditë. Nuk është nevojëtë kërkojmë shëmbëlla në histori tëshkuar, arrin të hedhim një sy në his-torin’ e sotme, për të kuptuar seShtetet, si njerëzit, lindin, riten dhevdesin, - dhe ca vdesin që në foshnjëri,nga sëmundjet ose nga aksidentet. Nëqoftë se anarkia, e cila mbretëron qëkatër vjet e tëhu në Shqipëri vazhdondhe ca kohë, ahere optimisma s'ka ventdhe trëmbem se diç do të ngjasë. Le tëkemi shpresë se të vetë-qojturve"udhë-heqës" do t'u vijnë menttë dhepunët do të shtrohen. Po në qoftë se epapritura ngjet, në qoftë se Shqipëria -fjalë fatale - vdes, ahere munt pa çpifjetë shkruajmë këto fjalë në gur të varrittë saj:U nGJALL nGA IDEALISTËTU RUAJT nGA RASTETU VRA nGA POLITIKAnËT

Po. S'ka dyshim se poli-tikanët - turma e erët e njerësve që epërdorin politikën jo si një udhë po sinjë qëllim - kanë zënë t’i vënë kazmënShqipërisë. Unë që s'këndoj kurrëgazetat e Shqipërisë (e kam çfaqurarësyen tjatër herë), zura këto javët efundit t’i këndoj me regull që të kup-toj rrjedhjet politike të vendit, dhe gjertani nuk arrita të zbuloj gjësendi. Këtukëtje, nonjë artikull i veçuar çfaq tebërësi një ndienjë të problemeve tëmbëdha që janë shtruar përparaShqipërisë; po përgjithësisht s’duketgjëkundi filli i pakëputur i mendimevetë përgjithëshme, po vetëm një bisedim

i rëmbyer hollësirash, detajesh.Për shembëll, le të marrim

reformën e kodit. Pse duan t'a refor-mojnë dhe me ç'frymë do t' reformo-het? S'meret vesh mirë. A duan t'ashkurtojnë kodin dhe t'i përmbledhingjithë kanunet në një pakicë faqesh, siçbëri tani shpejt Japoni, gjë për të cilënky vent u lëvdua nga juristët, seshumësia e kanuneve është një së-mundje dhe një pengim? Po të kishinnjë ide t'atillë reformatorët t’anë, ahereja një fill udhëheqës, një mendim ipërgjithëshm: arsyeja e reformës dot’ish simplifikimi.

- A duan t'i lënë më tepër lirinjeriut dhe të shkurtojnë gjer në kufirinmë të ngushtë nërhyrjen e Shtetit nëpunët individuale, dhe jo si në Prusi kupër të ndruar odë duhet të kërkosh lejenga opolicia, sistem skllavërie i kopi-uar gjer më një pikë dhe nga Turqia?Ja përsëri një fill udhëheqës: zgjerimi ilirive individuale dhe pakësimi ipengimeve të vëna nga Shteti. - A duantë kenë kanune më elastike, më t'epëshme, dhe jo rigide pa nevojë, - sipër shembëll në Skolland ku ka shumëforma martese: përpara një njeriu feje,ose përpara registar-it, ose përparamiqsh të thirur si dëshmonjës nështëpi, etj., të gjitha forma legale, kursenë Francë ka vetëm një formë legaledhe do s'do je i shtrënguar t'i bindëshasaj forme? Ahere, ha bhë thatër filludhë-heqës: të reformuarit e kodit përtë kallur ane mb'anë një epërsi më tëmadhe në formalitetet. Munt të vazh-dojmë duke dhënë shembëlla të tjera.Këto arrijnë për të treguar se një re-

formë, që të jetë reformë e dobishme,duhet të ketë një fill udhëheqës, njëfrymë përmirësonjëse të re. Në këtë re-formë të kodit, s'shohim për kundrëveç se një ndryshim. Po çdo ndryshimnuk është doemos një përparim. Dhepo të përmbledhim fjalët e reformon-jësve dhe fjalët e kundërshtarëve do tëgjejmë këto mendime: Reformonjësitduan t'a reformojnë kodin e sotmë ses'janë mësuar me të, kundërshtarët emprojnë se janë stërvitur pas tij. As gjëtjatër.

Që Shqipëtarët, në çdo çaptë jetës politike dhe sociale, tërhiqennga hollësirat dhe kurrë nga mendimi ipërgjithëshëm; dhe nga ana tjatër, qëShqipëtarët kujtojnë se çdo ndryshimështë përparim: - ato janë dy fakte qëduhet t'i kenë vënë re gjithë vëzh-gonjësit e shvillimeve në të katër vjetëte fundit. Patmë këto ditë një provëtjatër në të "themeluarit" e dy "partive"të "ra". Asnjë nga këto të dy "parti"s'ka nonjë gjë të re brenda, as njerës tërinj as parime të ra: njerëzit jan' ata qëi kemi njohur në disa partira të tjera, -parti "'nacionaliste", "popullore", "për-parimtare", "liberale" dhe s’di seç'emëra të tjera me -ore, -are, -ale ose-atre: po kurdohere ''the same olddamned thing", një grup njerëzish qënuk i lith as një e shkuar e përbashkm:as dashuria për një ideal të përbashkët,po vetëm ca inate e ca interesa të çastit.E vetëma gjë e re ketu jan' emërat e"partive", emëra që s'kan' asnjë kuptimtë caktuar: fjala "demokrat" ësht' aq'elastike, sa ka ngjarë shumë herë tëmeret për flamur mbulonjës nga reak-

sionarët më të tërbuar; sa për ¬fjalën"radikal", kjo ësht edhe me elastike, -aq' elastike sa më Sërbi "radikale” ¬njëkohë quhej partia rusofile, në Francë"radikale" ka qenë partia që lëftontelidhjen e Shtetit me Kishën Katholike,n'Ingli "radikale" jan' ata liberalë qëanojnë nga partia e punëtorëve, dhen'Amerikë më në fund fjala "radikal”është një emër i mbuluar për të thënësocialist. Aqë kuptime sa edhe vende.S'munt të mohojmë se në të dy "par-titë" që u themeluan ka njerës të mirë;përveç kësaj, sekretarët që të dy partivejanë miqatë t'anë, dhe nukë munt tëvënë në dyshim kthiellësin' e qëllimevetë tyre. Po dhe njerës të mirë shumëherë bien viktima të rrethit e të rasteve.Themelimi (i cili do të mbetet theme-lim në kartë vetëm) i të dy partive tëra, nuk është veç se një lodrë fjalësh, -një ndryshim etikete, ndryshim qëShqipëtarët pas zakonit të tyre e kujto-jnë përparim. Po a do t' gënjehet Pop-ulli? Besoj që jo.

Besoj që Populli kur tëshohë se gjith' ata njerës që i kanë dalënjë mot më parë n'emër të një partietjatër dhe tre vjet më parë n'emër të njëpartie tjatër prapë, do të thotë me vetetë tij se këta njerës tallen me të, dhe dot’u kthejë kurrizin. Dhe do t' votojë pasmendjes tij, - do t'votojë për njerëzit e"ndershëm", pa vënë re maska, etiketa,dhe emëra. Kemi shvilluar shumë herënë këto shtylla mendimin që një ventnukë munt të qeveriset mire po s'patidy parti t' organizuara, po parti në kup-timin e vërtetë të fjalës, do me thënëparti që kanë një parim udhëheqës të

kthiellt, një program me hollësira tëcaktuara mirë, me anëtarë besnikë e tëpatundur, dhe me një kryetar të njohure të dëgjuar. Që të gjitha këto mungo-jnë në Shqipëri. Dhe kur na çfaqen dyparti pa kokë, pa trup, dhe veçan pafrymë, besojmë se nuk do t'gënjehetnjeri me etiketa, - etiketa që janë dhefallse, se etiketa e vërtetë e që të dypartive në fjalë duhej t'ish "konserva-tive e matur"; që t’i çquajme dukemarë hua një fjalë nga jargoni i parla-mentit të Francës, njëra munt të quhet"parti centre-gauche" dhe tjatëra "particentredroit': S'shohim, ¬gjë tjatër n'ato"partira".Po pse te humbasim kohën? Populli ungop me gënjeshtra. Ka humbur bes-imin në politikanët. Dhe Populli s'kaaspakë faj, se politikanët më të vërtets'meritojnë aspakë besim. Aherë ç'dotë dalë nga zgjedhjet? Hiç gjësendi.Populli shqipëtar - si popujt e tjerë tëBallkanit, si Grekët për shembëll qënjë-qint vjet me radhë s'kanë patur veçse partira personash, "Trikupiste" dhe"Delijaniste", "Venizeliste" dhe "Ko-standiniste" - do t' grupohet pas per-sonave. Populli Shqipëtar do t'votojëpër njerëzit "më të ndershëm", dhePerëndia e di se ç'farë njerës jan' ata qëPopulli i gjykon të ndershëm.Përpara një kauzi ballkanik si ky, ështëmë kot të thajmë gurmazin dukepredikuar në shkretëtirë. Besojmë sedetyra e vatrës është paskëtaj të rij' epaanëshme, duke stërvitur Popullin përnjë të nesërme më të kthiellt dhe dukepërkrahur, çdo guvernë që të japë cagarantira të paka ndërgjegjjeje dhe

Shqipëria u ngjall nga ideal-istët, po vdes nga politikanët

kulture faqe 18

nGA KIM MEHMETI

Fshehurazi dhe pa e ditur njeri, nëKalanë dardane të Shkupit ungrit konstruksioni bartës prej

metali i një kishe ortodokse. Pasreagimit të shqiptarëve shkupjanë, utha se punimet për ndërtimin e saj dotë ndërpriten. Por, ditë më parë, në orëte mesnatës, pa i parë njeri, u sollënpunëtorë nga manastiri që ta përfun-donin ndërtimin e këtij objekti. Punëne tyre e ndërprenë shkupjanët shqip-tarë, që ende nuk i kishte zënë gjumi, etë cilët, përpos që i dëbuan punëtorëtqë kishin filluar murimin e kësaj kishe,vazhduan me prishjen e konstruksionittë metaltë të saj. E tëra kjo shkaktoireagime të ashpra dhe nuk ishin tëpaktë ata që shtruan pyetjen: Me ur-dhrin e kujt ndërtohet kjo kishë dhemos vallë ajo do jetë objekti fetar kupërfundimisht do varrosen marrëd-hëniet e brishta ndëretnike dhe ndër-fetare në Maqedoni, e me çka Shkupido shndërrohet në një Bejrut të Ballka-nit. Kishte edhe të atillë që pyesninveten se si është e mundur që shteti tëndërtojë objekte natën, që shteti të sil-let si një hajdut që vjen e përvetësonpronën e huaj dhe ndërton objekt tëjashtëligjshëm. Ata që shtronin kësolloj pyetjesh nuk kishin si mos ndër-mendin një përgjigje cinike: Mbaseçdo gjë është e mundur në shtet, për tëcilin thuhet se është ndërtuar pa pro-jekt dhe në pronë të huaj.

Dhe përderisa vazhdojnë de-batet se kush ka të drejtë, ndërtuesitapo rrënuesit e kësaj kishe, askush nukjep përgjigje se kush ka dhënë urdhrinqë ajo të ndërtohet dhe kush i sollipunëtorët në mes të natës që të përfun-donin ndërtimin e saj. Ndërkohë, nëKalanë e Shkupit tubohen maqedonasetnikë që thonë se atë do e mbrojnëedhe me jetët e tyre, si dhe shqiptarëtqë pohojnë se do pengojnë me çdokusht deshqiptarizimin e mëtejmë tëShkupit. Ata që heshtin janë përfaqë-suesit e BDI-së shqiptare në qeverinëe Gruevskit, për të cilët thuhet se, dukemos pasur forcë t’i kundërvihen poli-tikës antishqiptare të Gruevskit, eprunë punën deri aty që shqiptarët tëvetorganizohen për t’u mbrojtur ngaprojektet përbuzëse të Gruevskit, siçishte Enciklopedia dhe shumë projektetë ngjashme që shpalosin vasalizmin eBDI-së në qeveri, por njëkohësisht tre-gojnë arrogancën e Gruevskit. Dhe,përderisa partia shqiptare në pushtethesht, shqiptarët e këtushëm gjithnjë emë zëshëm pyesin veten: Çfarë duhettë bëjë më tej Gruevski që Ali Ahmetita kuptojë atë që disa shqiptarë epërsërisin vite me radhë, se më e pan-dershme se të jesh vasal, është të mosjesh i vetëdijshëm për këtë, e me çka emerr në qafë popullin që përfaqëson,popullin që ka besuar se në mos mëshumë, do e kursesh nga nevoja që tëvetorganizohet për të mbrojturvetveten.

Sa i përket ndërtim-rrënimittë kësaj kishe, paradoksale është sendërtimin e saj e mbështet qeveria kubën pjesë BDI-ja shqiptare, ndërkaqedhe rrënimit i paraprijnë figura të njo-hura të kësaj partie. Gjë që mund tëketë vetëm dy domethënie: se kjo partibën lojë të dyfishtë dhe duke qenëpjesë e një qeverie ku askush nuk e

pyet për asgjë, mundohet të marrë pikëpolitike duke e futur në konflikt pop-ullin e vet. Pra, duke mos mundur t’ipengojë projektet e këtilla aty ku duhet– nëpër institucionet e shtetit – BDI-javepron si një organizatë joqeveritare, ecila e organizon popullin të protestojëkundër një politike antishqiptare tëGruevskit. Me çka edhe lind pyetja elogjikshme: Kush më shumë i dëmtonshqiptarët e këtushëm, Gruevski mepolitikat e veta antishqiptare apo BDI-ja që shërben vetëm si mbulesë e kë-tyre projekteve përbuzëse tëVMRO-DPMNE-së!?

Përndryshe, nga Kalaja dar-dane e Shkupit shihet e tërë kryeqen-dra e Maqedonisë. Atë kala të ndërtuar

nga Justiniani e kanë prishur shumëperandorë nga e kaluara. Është evërtetë se aty janë ngritur kisha exhami, por kurrë, në asnjë nga periud-hat e së kaluarës së saj, aty nuk kapasur objekt fetar sllav. Aq më pakkishë maqedonase, kishë me emrin enjë populli që lindi e u ngjall pasLuftës së Dytë Botërore. Gjë që mbasedo duhej ta dinin pushtetarët shqiptarënë qeverinë e Gruevskit, e që do ishtynte t’i pyesnin ndërtuesit e saj se,mos vallë kanë ndërmend që popullin evet ta shpallin si pasardhës të dard-anëve dhe ilirëve. Por që ta shtroshkëtë pyetje, paraprakisht duhet ta njo-hësh historinë e popullit tënd, duhetparaprakisht të bëhesh pushtetar dhe tadetyrosh tjetrin të të çmojë si të tillë,

pra duhet tjetri ta ketë kuptuar se ka tëbëjë me partnerë që në mos më shumë,e njeh dhe dinë si ta mbrojnë të kalu-arën e të ardhmen e popullit që për-faqëson.

Nga Kalaja e Shkupit shihetedhe Ura e Gurit. Nga aty shihen edhedhjetëra përmendoret e ngritura nëqendër të këtij qyteti nga qeveria eGruevskit, si dhe një mur ndërtesashnga ana e majtë e lumit Vardar, e që ng-jajnë si një kufi ndarës mes Shkupitshqiptar nga pjesa e tij maqedonase.Nga Kalaja e Shkupit shihet qartë edhevendi ku dikur ka qenë shtëpia e lind-jes së Nënë Terezës, e ku Gruevskikishte në plan të ndërtonte një kishëortodokse, çka gjithashtu i irritoi

shqiptarët e këtushëm. Mbase dukemos mundur ta ndërtonte atë kishë qëdo shlyente themelet e shtëpisë së lind-jes së Gonxhe Bojaxhiut, tani merretme ndërtimin e kësaj në Kalanë eShkupit, me çka këtë qytet për-fundimisht do e rrethojë nga të gjithaanët me kryqe dhe kisha. Me çka do ebëjë t’i ngjajë një varrit ku do kalbenmarrëdhëniet e brishta ndëretnike endërreligjioze në Maqedoni.

Nga Kalaja e Shkupit shihenqartë “dy qytetet” që përbëjnë krye-qendrën e Maqedonisë, e ku nuk vle-jnë standardet e njëjta të jetesës. Nëpjesën jugore, apo maqedonase, nukndërtohen vetëm kisha e përmendore,por zgjerohen rrugët e lagjeve tëndriçuara, e në pjesën shqiptare çdo gjëvjen duke u ngushtuar. Në Maqedoningushtohet edhe durimi i shqiptarëvendaj politikës antishqiptare tëGruevskit, por çka se ata ndihenngushtë e më ngushtë, kur qeveritarët eBDI-së thonë se e kanë mirë në qever-inë e Gruevskit. Pra, çka se shqiptarëte këtushëm thonë se janë kaluar tëgjithë kufijtë e durimit të tyre, kur AliAhmeti pohon se mirë i shkon muha-beti me Gruevskin dhe se ka partner tëbesueshëm që e mban fjalën e dhënë,si të ishte nip i Aleksandrit të Madh.Mbase përgjigjen e kësaj pyetje do ejapin shqiptarët që vetorganizohen përt’i dhënë fund kësaj politike anti-shqiptare të Gruevskit dhe maqedona-sit që thonë se me jetët e tyre dombrojnë maqedonizimin e Shkupit, qëgjithmonë ka qenë qendër e shqip-tarisë, e asnjëherë kryeqytet i sllavëve.

KISHA KU DO VARROSET TOLERANCA NDËRETNIKE

E NDËR RELIGJIOZE

“Nga Kalaja dardane e Shkupit shihet e tërë kryeqendra e Maqedonisë.Atë kala të ndërtuar nga Justiniani e kanë prishur shumë perandorë ngae kaluara. Është e vërtetë se aty janë ngritur kisha e xhami, por kurrë, në

asnjë nga periudhat e së kaluarës së saj, aty nuk ka pasur objekt fetarsllav. Aq më pak kishë maqedonase, kishë me emrin e një populli që lindi

e u ngjall pas Luftës së Dytë Botërore. Gjë që mbase do duhej ta dininpushtetarët shqiptarë në qeverinë e Gruevskit, e që do i shtynte t’i

pyesnin ndërtuesit e saj se, mos vallë kanë ndërmend që popullin e vetta shpallin si pasardhës të dardanëve dhe ilirëve. Por që ta shtrosh këtë

pyetje, paraprakisht duhet ta njohësh historinë e popullit tënd, duhetparaprakisht të bëhesh pushtetar dhe ta detyrosh tjetrin të të çmojë si tëtillë, pra duhet tjetri ta ketë kuptuar se ka të bëjë me partnerë që në mos

më shumë, e njeh dhe dinë si ta mbrojnë të kaluarën e të ardhmen e popullit që përfaqëson”

kulture faqe 19

T ë mbledhur në mbledhje të jashtëza-konshme më 17 shkurt 2008, në krye-qytetin e Kosovës, në Prishtinë,

Duke iu përgjigjur thirrjes së popullit për tëndërtuar një shoqëri që respekton dinjitetinnjerëzor dhe afirmon krenarinë dhe synimete qytetarëve të saj,

Të zotuar për t’u përballur më trashëgiminëe dhembshme të së kaluarës së afërt nëfrymë të pajtimit dhe faljes,

Të përkushtuar ndaj mbrojtjes, promovimitdhe respektimit të diversitetit të popullittonë,

Duke riafirmuar dëshirën tonë për t’u inte-gruar plotësisht në familjen euroatlantiketë demokracive,

Duke vërejtur se Kosova është një rast spe-cial që del nga shpërbërja jokonsensuale eJugosllavisë dhe nuk është presedan përcilëndo situatë tjetër,

Duke rikujtuar vitet e konfliktit dhedhunës në Kosovë që shqetësuan ndërgjeg-jen e të gjithë popujve të civilizuar,

Mirënjohës që bota intervenoi më 1999duke hequr në këtë mënyrë qeverisjen eBeogradit mbi Kosovën, dhe vendosurKosovën nën administrimin e përkohshëmtë Kombeve të Bashkuara,

Krenarë që Kosova që atëherë ka zhvilluarinstitucione funksionale, multietnike tëdemokracisë që shprehin lirisht vullnetin eqytetarëve tanë,

Duke rikujtuar vitet e negociatave të spon-sorizuara ndërkombëtarisht ndërmjetBeogradit dhe Prishtinës mbi çështjen e sta-tusit tonë të ardhshëm politik,

Duke shprehur keqardhje që nuk u arritasnjë rezultat i pranueshëm për të dyjapalët përkundër angazhimit të mirëfilltë tëudhëheqësve tanë,

Duke konfirmuar se rekomandimet e tëDërguarit Special të Kombeve tëBashkuara, Martti Ahtisaari, i ofrojnëKosovës një kornizë gjithëpërfshirëse përzhvillimin e saj të ardhshëm, dhe janë nëvijë me standardet më të larta europianepër të drejtat të njeriut dhe qeverisjen emirë,

Të vendosur që ta shohim statusin tonë tëzgjidhur në mënyrë që t’i jipet popullit tonëqartësi mbi të ardhmen e vet, të shkohetpërtej konflikteve të së kaluarës dhe të real-izohet potenciali i plotë demokratik i

shoqërisë sonë,

Duke nderuar të gjithë burrat dhe gratë qëbënë sakrifica të mëdha për të ndërtuar njëtë ardhme më të mirë për Kosovën,

1. Ne, udhëheqësit e popullit tonë, të zg-jedhur në mënyrë demokratike, nëpër-mjet kësaj Deklarate shpallim Kosovën

shtet të pavarur dhe sovran. Kjo shpalljepasqyron vullnetin e popullit tonë dhe ështënë pajtueshmëri të plotë me rekomandimet etë Dërguarit Special të Kombeve tëBashkuara, Martti Ahtisaari, dhe Propoz-imin e tij Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen eStatusit të Kosovës.

2. Ne shpallim Kosovën një republikëdemokratike, laike dhe multietnike, tëudhëhequr nga parimet e jodiskri-

minimit dhe mbrojtes sëbarabartë sipas ligjit.Ne do të mbrojmëdhe promovo-jmë të drejtate të gjithak o m u -niteteven ëKosovëdhe kri-j o j m ëkushtet enevojshmepër pjesë-marrjen e tyreefektive në pro-ceset politike dhevendimmarrëse.

3Ne pranojmë plotësisht obligimetpër Kosovën të përmbajtura nëPlanin e Ahtisarit, dhe mirëpresim

kornizën që ai propozon për të udhëhe-qur Kosovën në vitet në vijim. Ne do tëzbatojmë plotësisht ato obligime, përf-shirë miratimin prioritar të legjislacionittë përfshirë në Aneksin XII të tij,veçanërisht atë që mbron dhe promovontë drejtat e komuniteteve dhe pjesëtarëvetë tyre.

4. Ne do të miratojmë sa më shpejt që tëjetë e mundshme një kushtetutë qëmishëron zotimin tonë për të respek-

tuar të drejtat e njeriut dhe liritë themelore tëtë gjithë qytetarëve tanë, posaçërisht ashtusiç definohen me Konventën Europiane përtë Drejtat e Njeriut. Kushtetuta do të inko-rporojë të gjitha parimet relevante të Planittë Ahtisaarit dhe do të miratohet nëpërmjetnjë procesi demokratik dhe të kujdesshëm.

5. Ne mirëpresim mbështetjen e vazh-dueshme të bashkësisë ndërkombëtarepër zhvillimin tonë demokratik nëpër-

mjet të pranive ndërkombëtare të themeluara

në Kosovë në bazë të Rezolutës 1244 tëKëshillit të Sigurimit të Kombeve tëBashkuara (1999). Ne ftojmë dhe mirëpresimnjë prani ndërkombëtare civile për tëmbikëqyrur zbatimin e Planit të Ahtisaaritdhe një mision të sundimit të ligjit të ud-hëhequr nga Bashkimi Europian. Ne, poashtu, ftojmë dhe mirëpresim NATO-n që tëmbajë rolin udhëheqës në praninë ndërkom-bëtare ushtarake dhe të zbatojë përgjegjësitëqë i janë dhënë sipas Rezolutës 1244 tëKëshillit të Sigurimit të Kombeve tëBashkuara (1999) dhe Planit të Ahtisaarit,deri në atë kohë kur institucionet e Kosovësdo të jenë në gjendje të marrin këtopërgjegjësi. Ne do të bashkëpunojmë plotë-sisht më këto prani në Kosovë për të siguruarpaqen, prosperitetin dhe stabilitetin në tëardhmen në Kosovë.

6. Për arsye tëk u l t u r ë s ,gjeografisë dhe

historisë, ne beso-jmë se e

ardhmja jonëështë nëfamiljen eu-ropiane. Përkëtë arsye,ne shpallimsynimin tonë

për të marrë tëgjitha hapat e

nevojshëm për tësiguruar anëtarësim

të plotë në BashkiminEuropian sapo që të jetë e

mundshme dhe për të zbatuar re-format e kërkuara për integrim europian dheeuroatlantik.

7. Ne i shprehim mirënjohje Organizatëssë Kombeve të Bashkuara për punën qëka bërë për të na ndihmuar në rimëkëm-

bjen dhe rindërtimin pas lufte dhe ndërtimine institucioneve të demokracisë. Ne jemi tëpërkushtuar të punojmë në mënyrë kon-struktive me Organizatën e Kombeve tëBashkuara gjersa ajo vazhdon punën e saj nëperiudhën në vijim.

8. Me pavarësinë vie detyra e anëtarë-sisë së përgjegjshme në bashkësinëndërkombëtare. Ne e pranojmë plotë-

sisht këtë detyrë dhe do t’i përmbahemiparimeve të Kartës së Kombeve tëBashkuara, Aktin Final të Helsinkit, aktevetjera të Organizatës për Siguri dheBashkëpunim në Europë, obligimeve ligjorendërkombëtare dhe parimeve të marrëd-hënieve të mira ndërkombëtare që shënojnëmarrëdhëniet ndërmjet shteteve. Kosova dotë ketë kufijtë e saj ndërkombëtarë ashtu siçjanë paraparë në Aneksin VIII të Planit tëAhtisaarit, dhe do të respektojë plotësishtsovranitetin dhe integritetin territorial të të

gjithëfqinjve tanë. Kosova, po ashtu, do të përm-bahet nga kërcënimi apo përdorimi i forcës nëcilëndo mënyrë që është jokonsistente me qël-limet e Kombeve të Bashkuara.

9Ne, nëpërmjet kësaj Deklarate, marrimobligimet ndërkombëtare të Kosovës,përfshirë ato të arritura në emrin tonë

nga Misioni i Administratës së Përkohshmetë Kombeve të Bashkuara në Kosovë(UNMIK), si dhe obligimet e traktateve dheobligimet tjera të ish-Republikës SocialisteFederative të Jugosllavisë ndaj të cilaveobligohemi si ish-pjesë konstituive, përfshirëkonventat e Vjenës për marrëdhëniet diplo-matike dhe konsullore. Ne do të bashkëpuno-jmë plotësisht me Tribunalin PenalNdërkombëtar për ish-Jugosllavinë. Ne syn-ojmë të kërkojmë anëtarësim në organizatatndërkombëtare, në të cilat Kosova do të syn-ojë të kontribuojë për qëllime të paqes dhestabilitetit ndërkombëtar.

Kosova shpall zotimin e saj ndajpaqes dhe stabilitetit në rajonintonë të Europës Juglindore.Pavarësia jonë e sjell në fund

procesin e shpërbërjes së dhunshme të Ju-gosllavisë. Gjersa ky proces ka qenë i dhembshëm, nedo të punojmë pa pushim për t’i kontribuarnjë pajtimi që do të lejonte Europën Juglin-dore të shkojë përtej konflikteve të së kalu-arës dhe të farkojë lidhje të reja rajonale tëbashkëpunimit. Për këtë arsye, do të puno-jmë së bashku me fqinjtë tanë për të avan-suar të ardhmen tonë të përbashkëteuropiane.

Ne shprehim, në veçanti, dëshirëntonë për të vendosur marrëdhënietë mira me të gjithë fqinjtë tanë,

përfshirë Republikën e Serbisë, me të cilënkemi marrëdhënie historike, tregtare dheshoqërore, të cilat synojmë t’i zhvillojmë mëtej në të ardhmen e afërt. Ne do të vazhdo-jmë përpjekjet tona për t’i kontribuar mar-rëdhënieve të fqinjësisë dhe bashkëpunimitme Republikën e Serbisë duke promovuarpajtimin ndërmjet popujve tanë.

Ne, nëpërmjet kësaj, afirmojmë nëmënyrë të qartë, specifike dhe tëparevokueshme se Kosova do tëjetë ligjërisht e obliguar të plotë-

sojë dispozitatat e përmbajtura në këtëDeklaratë, përshirë këtu veçanërishtobligimet e saj nga Plani i Ahtisaarit. Në tëgjitha këto çështje, ne do të veprojmë në pa-jtueshmëri në parimet e së drejtës ndërkom-bëtare dhe rezolutat e Këshillit të Sigurimittë Kombeve të Bashkuara, përfshirë Rezo-lutën 1244 (1999). Ne shpallim publikishtse të gjitha shtetet kanë të drejtën tëmbështeten në këtë Deklaratë, dhe i bëjmëapel të na ofrojnë përkrahjen dhe mbështet-jen e tyre.

Deklarata e Pavarësisë së Kosovës

11

12

10

shëndet faqe 20

Në periudhën dimërore është shumë erëndësishme që ta përmirësoni dhe for-coni imunitetin, që të mund të mbro-heni nga viruset. Njëri nga aleatët mëtë mirë në luftë kundër infeksionevejanë vitaminat, dhe për këtë shikoni sepse është i rëndësishëm marrja e se-cilës prej tyre dhe cilat ushqime janëburim i shëndetit.

VITAMInA A

Vitamina A apo beta-karoteni gjendetnë ushqime me prejardhje bimore dheshtazore. Në ushqimet me prejardhjeshtazore, në peshq, mëlçi apo në pro-dukte të qumështit, vitamina A është nëformë të retinolit dhe dehidroretinolit,derisa në ushqime me prejardhje bi-more gjendet si provitamina A, e cilaështë sidomos e rëndësishme në formëtë beta-karotenit.Në ditë është e nevojshme të fusni nëorganizëm 2.1 mg provitaminë A.Është mbrojtës shumë i mirë i shikimit,por edhe mbron lëkurën. Ushqimet bi-more të pasura me beta-karoten janëkarota, kungulli dhe pemët e perimettjera me ngjyrë të portokalltë, perimetme fleta të gjelbra etj. Në zierje provi-taminat dhe vitamina A nuk shkatërro-hen, dhe pasi që nuk janë të tretshëmnë ujë, në pjesën më të madhe mbetennë ushqim. Nuk duhet ta teproni memarrjen e tij pasi që në sasi të mëdhaakumulohet në organizëm që mund tësjell deri tek intoksikinimi.

VITAMInA D

Vitamina D është shumë e rëndë-

sishme për shëndetin pasi qëndikon në sjelljen e kalciumitnë eshtra. Do të përmbushninevojën për të, nëse së paku triherë në javë qëndroni nga 15minuta në diell. Mënyra tjetërqë ta fusni dozën ditore të vita-minës D prej 0.005 mg ështëushqimi adekuat. Kjo ështësidomos e rëndësishme nëdimër, për këtë mos harroni qëmë së shumti gjendet në vajrat epeshkut dhe në peshq tëndryshëm (0.01 km/100g), vezë(0.002 mg/100g), gjalpë etj.

VITAMInA C

Sigurisht që tashmë e dini që vitaminaC është miku më i mirë në luftë kundërinfeksioneve, viruseve, lodhjes, si edheajo po ashtu lehtëson absorbimin ehekurit. Doza ditore e vitaminës Cështë 60 mg, ndonëse bazuar në disastudime të reja rekomandohet edhederi në 1000 mg, ndërsa për personat esëmurë edhe më shumë. Nevojat për tëdo t’i përmbushni me anë të pemëvedhe perimeve të freskëta, pasi që mezierje vitamina C humbet. Për shem-bull, lakra e freskët me rastin e grirjes

humb 6-9 mg vitaminë C në 100gramë, derisa me rastin e zierjes humbrreth 37 mg. Nëse ushqimi duhet tëpërpunohet, le të jetë sa më i shkurtëdhe në sasi të vogël të ujit. Me vitam-inë C janë posaçërisht të pasura pemëtjugore (30-50 mg/100g), kivi (80 mg)dhe lakra (50 mg), por edhe shega,speci domatja, dredhëza, spinaqi etj.Vitamina EVitamina E siguron mbrojtjen eqelizave pasi që përmirëson shfrytëz-imin adekuat të oksigjenit në orga-

nizëm dhe mbron enët egjakut dhe lëkurën ngaradikalet e lira.Përveç që është i njohur si“vitamina e bukurisë”,kontribuon edhe në mbro-jtjen nga arterosklerozadhe tromboza. Me të janëtë pasura, farat e grurit,orizi, pambuku, perimetme fletë, lajthitë, bademetetj. Dozat e nevojshme di-tore janë 10-15 mg, ndërsapër femra 19 mg.

VITAMInA B

Kompleksi i vitaminës Bndikon në stres dhe në nerva, me fjalëtë tjera forcon nervat tuaj. Këto vitam-ina do t’i gjeni në mish, qumësht dhepeshk, drithëra integral, vezë, oriz etj.B1-ka rol shumë të rëndësishëm nëmetabolizëm për karbohidrate, poredhe në funksionimin e sistemit ner-vor. Burimet më të mira me vitaminaB1 janë drithërat integrale, buka, mishii kuq, të bardhët e vezës dhe perimet egjelbra. B3-Ka funksion të rëndë-sishëm në punën normale të trurit dherregullimin e shtypjes së gjakut, ndërsa

burim i pashtershëm i kësaj vitamineështë kikiriki. B6-Ka rol të rëndë-sishëm në metabolizëm, të aminoacideve të caktuara, yndyrave dheglukozës. Merr pjesë në sintezën e he-moglobinës.

Gjendet në arra, oriz, ba-nane dhe sardina. B9-Është i rëndë-sishëm për zhvillimin e qelizave tëreja, dhe sidomos tek krijimi i rruazavetë kuqe të gjakut. Për shkak të këtij rolikjo vitaminë është e nevojshme nëushqimin e fëmijëve dhe shtatzënave.Gjenden në mëlçi, perime të gjelbradhe në drithëra integrale. B12-Ndikonveçanërisht në disponim të mirë, ulënervozen, përmirëson përqendrimindhe kujtesën. Parandalon aneminë, dhendihmon në rritjen e fëmijëve dheshton oreksin. Mund t’i lehtësojëmundimet gjatë dhe para ciklit men-strual. Nutricionistët kohë të gjatë janëtë bindur se vitaminë B12 përmbajnëvetëm ushqimet me prejardhje shtazore(mëlçia, vezët, peshku), si edhe gjen-det në majën e birrës, megjithatëstudimet më të reja treguan se edhedisa ushqime me prejardhje bimorejanë të pasura me këtë vitaminë si:panxhari, disa lloje të drithërave,susami, lajthia, soja etj.

CILAT JANË VITAMINAT QË FORCOJNË IMUNITETIN

një metodë e re për të hequr gurëtnë veshkaGuri në veshkë është një masë e fortë,që ndodh kur përbërësit e kalciumit osekimikate të tjera në urinë, formojnëkristale që ngjiten së bashku. Këtokristale, rriten dhe formojnë gurë, tëcilët luhaten nga një kokërr gruri në njëtop golfi. Disa milionë amerikanë, shu-mica mes moshës 20 dhe 40, trajtohençdo vit për gurë në veshka. Gurët nëveshka janë më të zakonshme tek bur-rat, dhe më saktësisht, katër në pesëraste, kanë gurë në veshka. Normal-isht, urina përmban substanca qëparandalojnë formimin e kristaleve.Megjithatë, kjo nuk funksionon për tëgjithë. Disa nga faktorët që kontribuo-jnë në formimin e gurëve tek njerëzit eprekshëm janë: marrja e pakët e lëng-jeve, infeksione kronike në rrugëturinare, keqpërdorim i disamjekimeve, bllokim i rrugëve urinare,aktivitet i kufizuar për disa javë, disasëmundje të caktuara gjenetike dhemetabolike.

SimptomatDisa njerëz, mund të mos kenë simp-toma, por gjithmonë ato të kuptohen,si: dhimbje të mëdha në veshka apo nëbarkun poshtë dhe ndihen në ije.Dhimbja mund të zgjasë nga disa min-uta në orë të tëra, të ndjekura nga peri-udha qetësie; të vjella, temperaturë,ethe dhe dobësi, urinë e turbullt apo meerë të keqe, bllokim i daljes së urinës.Prezencën e gurëve në veshka e identi-fikojnë rrezet X. Teknikat e special-izuara të rrezeve X (ndonjëherë edheme injeksione me ngjyrë) apo me ul-tratinguj, mund të përdoren për të iden-tifikuar më me saktësi masën dhevendndodhjen e gurëve dhe për tëidentifikuar funksionimin e veshkave.Testet e gjakut dhe urinës mund ta

ndihmojnë një doktor për të gjetur seçfarë po e shkakton gurin dhe të plan-ifikojë trajtimin më të mirë.

KurimiPjesa më e madhe e gurëve në veshkamund të trajtohet duke rritur sasinë emarrë të lëngjeve, ndryshime në dietëdhe mjekime. Rreth 90% e gurëve,kalojnë vetë brenda 3 deri 6 javëve.Disa tipa gurësh mund të shpërbëhenme anë të mjekimeve; megjithatë,gurët me përbërje kalciumi (tipi më izakonshëm), nuk mund të shpërbëhet.Gurët gjithmonë duhet të hiqen kur kainfeksione, bllokime dhe dëmtime nëveshka. Kur heqja e tyre bëhet e do-mosdoshme, ekzistojnë disa metoda tëndryshme për ta bërë këtë. Metoda mëe mirë varet nga masa, vendndodhjadhe tipi i gurit. Disa gurë hiqen dukekaluar një instrument teleskopik tekfshikëza apo tek veshka, për ta nxjerrëgurin ose për ta copëtuar në fragmentetë vogla me rreze lazeri apo valë tron-ditëse. Instrumenti teleskopik mund tëfutet drejtpërdrejtë në veshkë përmesnjë çarje të vogël në anën e pacientitpër ta nxjerrë gurin të tërë ose atëherëkur duhet thyer në fragmente të vogla.Metoda më e re për ta hequr quhet“litotripsia e valëve të goditjes jashtëtrupit”. Në këtë teknikë, gurët thyhennë fragmente të vogla me anë të tron-ditjes me energji të lartë nga njëmekanizëm jashtë trupit.

ParandalimiTrajtimet që mund të parandalojnëformimin e gurëve në veshka janë të

mundshme në çdo rast. Prova të qën-drueshme sugjerojnë se marrja e lëng-jeve në sasi të madhe mund të ulërrezikun e gurëve. Përveç kësaj, sapotë zbulohet shkaku i formimit të gurit,mund të përdoren mjekime tëndryshme apo ndryshime në dietë përtë parandaluar gurët e rinj. Tipi imjekimit, varet nga gjaku dhe testet eurinës.Simptomat e shfaqura te të sëmurëtme gurë në veshka:1- Sistemi tretës: Anoreksi, pështjel-lim, të vjella2- Gjaku: hemorragji si pasojë e keq-funksionimit të trombociteve3- Humbja e aftësisë të veshkave përtë rregulluar përqendrimin e urinës4- Anemia është pasojë e mosprod-himit të eritropoetinës5- Djersitje e vazhdueshme.6- Fryrje e trupit7- Ethe 8- Dobësi9- Urinë e turbullt me erë të keqe10- TemperaturëTumoret në veshka, si dallohen atoRreth 80% e kancereve të veshkës janëkarcinoma qelizore renale. Tumoretbeninje të veshkave mund të rrinë nëtrup si të padëmshme. Ndërsa tumoretmalinje shpesh janë në stad të avancuarkur ne i zbulojmë e në përgjithësi nuki përgjigjen mirë trajtimit mjekësor.Prandaj është e nevojshme biopsia eveshkave deh nëse bëhet në kushtesterile, si ndërhyrje ajo është e par-

rezikshme për jetën e pacientit. Në këtërast hiqet një pjesë shumë e vogël eindit të organit dhe kjo nuk pengon nëfunksionimin e rregullt të cilitdo organqë është në “vështirësi”. Vetëmzëvendësimi i veshkës së dëmtuar menjë të re mund ta kthente funksionimine tyre në normal. Sipas shkencëtarëve,dëmtimi i veshkave dhe më pas kryerjae procesit të dializës, shërben vetëmpër të zgjatur pak mbijetesën, por jopër më shumë.Teknikat dhe testet për ekzaminimine gurëve në veshkaPrania e gurëve në veshka e identi-fikohet nga rrezet X. Teknikat e spe-cializuara të rrezeve X (ndonjëherëedhe me injeksione me ngjyrë) apo meultratinguj, mund të përdoren për tëidentifikuar më me saktësi masën dhevendndodhjen e gurëve, dhe për tëidentifikuar funksionimin e veshkave.Testet e gjakut dhe urinës mund tandihmojnë një doktor për të gjetur seçfarë po e shkakton gurin dhe të plan-ifikojë trajtimin më të mirë. Pjesa më emadhe e personave që kanë problememe veshkat dhe kryesisht me gurët nëveshka, vijnë nga prindër që kurrë nuki kanë ndjerë shqetësimet, madjepavarësisht moshës në të cilën ndod-hen veshkën e kanë organin më tëshëndetshëm. Ajo çfarë specialistët urekomandojnë të gjithëve në këtë rastështë një dietë e ekuilibruar.Gurët në veshka nuk janë gjithmonë tëtrashëguarSpecialistët që merren me sëmundjet e

veshkave, deklarojnë se shfaqja eshqetësimeve nuk është gjithmonë etrashëguar. Madje ata kanë vënë re sepjesa më e madhe e personave që kanëprobleme me veshkat dhe kryesisht megurët në veshka, vijnë nga prindër qëkurrë nuk i kanë ndjerë shqetësimet,madje pavarësisht moshës në të cilënndodhen, veshkën e kanë organin mëtë shëndetshëm. Ajo çfarë specialistët urekomandojnë të gjithë prindërve, nëkëtë rast është një dietë e ekuilibruarqë në ditët e para të lindjes së fëmijës,madje ajo duhet të nisë që në barkun enënës. Pikërisht në këtë kohë nis edhedëshira e fëmijës për kripë, lëngje, ëm-bëlsira etj. Nisur nga kjo, specialistët enefrologjisë (mjekë të sëmundjes sëveshkave), rekomandojnë që nëushqimin e përditshëm të ketë sa mëshumë lëngje, supëra dhe fruta.

Një ilaç i ri kundër kancerit tëveshkaveNjerëzit me kancer në veshka tashmëkanë shpresa për shërim. Kështu thuhetnë hyrje të një studimi që shpall ilaçine ri Sutent si shpëtimtar të pacientëveme kancer në veshka. Kanceri iveshkave vazhdon të jetë një nga së-mundjet më vdekjeprurëse, ndërsavetëm 10 për qind të pacientëve mbi-jetojnë jo më shumë se 5 vjet. Çdo vitrreth 40 mijë amerikanë preken nga kjosëmundje dhe rreth 13 mijë prej tyrevdesin prej saj. Ndër format e trajtimitpërfshihen, operimi, rrezet dhe ki-moterapia, të cilat nuk janë treguartepër të efektshme, si dhe terapia bi-ologjike përdoret më shpesh. Dystudimet e fundit rreth ilaçit të ri Su-tent, arrijnë në përfundimin se ky ilaçnë përgjithësi mund t’i ndihmojë pa-cientët me këtë sëmundje shumë mëtepër sesa trajtimi standart me inter-feron.

Si t’i parandalojmë dhe kurojmësëmundjet e veshkave?

Koha e lirë faqe 21

Horizontalisht1 Futbollist i njohur spanjoll. 6 Territori ku sundon imami.

13 Shkrimtari, Andoni. 14 Ai qe nuk punon vete dhe

jeton me djersen e dikujt tjeter. 15 Emer femre is-

lame. 16 Ai qe jeton i izoluar. 17 ndihmese gjinekologu ne

lindje. 18 Varferia e madhe (fig.).

19 Ish-grup muzikor nga Mitrovica.

20 Grup etnik ne Zambi. 21 Regjisori, Kazan.

22 Kengetare jona ngaShkupi. 23 Fillimi i veprim-

tarise se dikujt (fig.). 25 Krijimet muzikore

a etnike. 26 Pjesetar i nje pakice kombetare

ne Republiken e Kosoves. 27 Shok (fr.). 28 Jashtetoke-

sor. 31 Ai qe mbron ide-ologjine e nje klase.

35 Baleerina franceze, Eva. 36 Variant i emrit Ymer. 37 Ishull i vogel ne Dani-marke. 38 Lloj zhanrimuzikor. 39 Pergezim.

40 Humnere, hon. 41 nenex-hik (sh.shq.). 43 Xhezeri

latino- amerikan, Tito. 44 Parimi i se keqes sipas

Zaratustres. 45 Personazh i Pashko Vases. 46 Veshje me

nikel. 47 Grade karateje (sh.shq.).

1 Vend bregdetar ne Shqiperi. 2 Shtet afrikan (pashq.).

3 Titull kozakesh. 4 Vija e ujit. 5 Zemerim.

6 Lloj helmi lufte. 7 Kengetarja e njohur, Kalas.

8 Hapesire tokesore (ang.) 9 Popullsi vendese

ne Guatemala.

10 Këndi që formohet ndërmjet drejtimit të një lëviz-

jeje të caktuar dhe drejtimit të Veriut. 11 Shume e madhe.

12 Qendryeshmeri (arab.). 18 Jo ngjitem.

21 Emer mashkulli shqiptar. 22 Grup prej tre kengetaresh.

24 Enigmati i ri, Gerguri. 25 Emer i huaj

mashkulli. 27 Legjenda e qendreses

shqiptare, Demaçi. 28 Gjerman i vjeter.

29 Mbiemri i kinematografeve te pare ne bote, qe ishin

vellezer nga Franca. 30 Qesendises. 31 Kopjim.

32 Pjesetar i nje fisi ilir qe banonte

prane Liqenit te

Shkodres. 33 Kengetarja, Huta.

34 Qeras. 36 Shtet ne Azi. 39 Mali e lumi qe ndajne Evropen

nga Azia. 40 Menyre spirituale

ne parapsikologji. 42 Digital Motors

Electronics. 43 Jo shume.

Vertikalisht

Kërkimi i atij mashkullit ideal po ju zgjatmë shumë nga sa e kishit parashikuar?Ne jemi përpjekur të kuptojmë se ku fshi-

hen burrat. Ja ç’kemi zbuluar dhe ua këshillojmëatyre që janë ende vetëm.Nëse mendoni të gjeni një burrë që është i lirëpasi të keni kaluar të tridhjetat, është si të shkoninë treg në orët e pasdites e të gjeni ende fruta tëfreskëta; kjo nuk është udhë që bën për ju. Evërtetë është që meshkujt janë me pakicë: nukjanë kurrë gati të bëjnë jetë në çift apo kanë bërëmë parë… dhe ata që mbeten, nuk shihen mëvërdallë.Ne jemi përpjekur të bëjmë një lloj harte tëvendeve ku mund t’i gjejmë apo të zbulojmë seç’duhet bërë apo shmangur për të njohur njerëzinteresantë. Problemi nuk është të gjejmë një njeripër të bërë seks. Problemi është të gjejmë njënjeri me të cilin është bukur të darkosh. Një njeri

me të cilin, kur njihesh, dëshiron të dalësh përdarkë dhe pasi të dalësh, do që ta takosh përsëri.Ja sugjerimet.

Hapi i parë: stop pretendimeve

I bukur, i pasur, sportiv, me shëndet të mirë. Nukka të tillë vërdallë. Duhet të dorëzohemi. Në fakt,po të mendoni historitë e shkuara, kur na i paskanplotësuar këto kritere?!… Mund të kujtosh qëdikush që e ke dashur shumë, e kishte lënë shkol-lën përgjysmë apo ai që doje të fejoheshe dhe tëtheu zemrën, nuk ishte i bukuri i dheut.

Aktivitetet për beqarë

Deri tani për këto gjëra kishim dëgjuar vetëm tëflitej… Por tashmë edhe tek ne kanë nisur të pro-movohen të tilla aktivitete, si vrapi i organizuarpër njohje të reja. Përvoja tregon se përgjithësishtnë këto aktivitete ka femra të mrekullueshme dhemeshkuj zhgënjyes. Mosha mesatare mund të jetëe lartë ose moshë e deklaruar – siç ndodh online

– paksa e ndryshme nga ajo reale. Problemi tjetëri këtyre aktiviteteve është se mund të bëjnë të ndi-hesh si “në kurthin e dëshpërimit”. Por gjithsesimund të kalosh njëherë andej… “in incognito”,me justifikimin se po shoqëroni një mikeshë.

‘Zhytuni’ në… sport!

Nëse dëshironi një lidhje të lumtur me një burrë,duhet të dini se sportet ndahen në dy grupe: ato qëedhe ju mund t’i bëni dhe ato që nuk mund t’ibëni. Futbolli është sigurisht shembulli më i keqi grupit të dytë. Një sport që s’të ngjall aspak sh-pirtin konkurrues dhe që është më se i përshtat-shëm për këtë “hallin” tonë, është zhytja në ujënë ndonjë pishinë: një ambient mjaft mashkullor,por që u pëlqen edhe femrave. Pastaj, kur vjenpuna te sportet, mund të përftoni edhe nga vendetku ato bëhen pa u përfshirë edhe vetë.

Meshkujt...

english faqe 22

BY ROBERT ELSIE

The creation of an independentKosovar state highlights the sin-gular relationship between the

Albanians of this former Yugoslav ter-ritory and their cousins in the Republicof Albania. The scholar and translatorRobert Elsie reflects on a turbulent, un-finished history.The issue of national identity alwayshas the capacity to provoke argumentand debate, especially perhaps amongpeoples who share many similaritiesyet who are divided by political bound-aries. The Albanians of Kosova (theterritory is spelled thus in its Albanianform) are one of those groups whowere and are understandably obsessedwith issues relating to their ethnic andnational identity. For many years, theyknew what there were not. They neverliked to be called Yugoslavs, thoughfor decades they had Yugoslav pass-ports and benefited from freedomswhich people in Albania itself couldonly have dreamed of. And they werecertainly not Serbs, though much ofthe world regarded their country sim-ply as a province of Serbia, indeedsome still do.

But what and who then arethe Kosovars, citizens now of the in-dependent state declared on 17 Febru-ary 2008? Are they simply Albanians,i.e. the same people as the inhabitantsof the Republic of Albania, or are theyKosovar Albanians, a special breed?Confusion over this matter gave risebefore and during the Kosova war of1998-99 to the rather denigrating term"ethnic Albanian". I say "denigrating"because the term was imposed uponthe Kosovar Albanians from outsideand was used almost universally dur-ing and after the war, whereas theequivalent term "ethnic Serb" for theSerb inhabitants of Kosova never re-ally took hold - thus implicitly sug-gesting that the country was, indeed,simply part of Serbia.

In the years of struggle onthe part of the Kosovar Albanians forthe right to be Albanian, talk of a spe-cific Kosovar identity was very muchtaboo. In the political context of the pe-riod, it was seen as tantamount to driv-ing a wedge between the Albanians inKosova and those in Albania, thus di-viding and weakening the Albanian na-tion to the benefit of an expansiveSerbia.

The Kosovars are particu-larly sensitive to the subject, not leastbecause of intrigues by the one-timecommunist authorities in Belgrade. Inorder to maintain its rule over aregionwhich was not primarily Serb-inhab-ited, Belgrade after 1945 fostered twodifferent terms in the Serbian languageto refer to the Albanians: the Albanci(denotingthe inhabitants of the Repub-lic of Albania) and the Šiptari(the Al-banian-speaking inhabitants of Kosovaand the rest of former Yugoslavia, anda word not without negative connota-tions). Official circles in Belgrade haddeftly divided one ethnic group intotwo, as part of an attempt to stifle anylatent desire for their reunification.

OnE WORLD, TWO WORLDS

The western world only really discov-ered the Albanians in the 1990s as a re-sult of the Yugoslav wars and ethnic

conflicts, and of the 1997 uprising inAlbania. Newspapers and televisionreports at the time presented the Alba-nians in two varieties - not Ghegs andTosks (that is, northern Albanians andsouthern Albanians, as dialectologistsand ethnographers are wont to dividethem) but actual Albanians and inKosovar or "ethnic" Albanians.Such issues of identity, and nationalidentity in particular, are complex, hereas elsewhere; definitive judgment israrely possible, and certainly not in ashort article. A basic question illus-trates the point: are the Kosovars thesame people as the inhabitants of theRepublic of Albania?

On the surface it seemsclear: yes, of course, they are. They arefundamentally of the same ethnicity;they speak the same language, despitesubstantial dialect differences; andthey hold a certain community of val-ues. They thus share most of the basicattributes of what constitutes a nation.Anthony D Smith defined this as fol-lows: "A human group sharing (usually

by birth) an historical territory, com-mon myths and historical memories,often a common language, a mass pub-lic common culture, a perception ofthreat and common legal rights and du-ties for all members."

So far, so good. Yet, if weare to seek a fuller answer to this ques-tion, it must be what the Germanswould call jein: that is, yes and no.Paulin Kola, the BBC analyst, indi-cates the character of the issue at stakewhen he writes: "having been at the re-ceiving end of repeated invasions bycountries more powerful than them-selves, the Albanians remained frag-mented and unable to establish aunifying central authority that wouldcommand their collective allegiance"(see The Search for Greater Albania, CHurst, 2003).

Albania, in the ethnic senseof territory in southeastern Europe in-habited primarily by the Albanians,was united for about five centuries aspart of the Ottoman empire. With thefinal collapse of the moribund empire

in the first Balkan war of 1912-13,Kosova (which had an Albanian ma-jority population at the time) was in-vaded and conquered by the Serb ThirdArmy under King Petar I Karadjordje-vic. Albania itself, in the current polit-ical sense, had rather chaoticallydeclared its independence in Novem-ber 1912 and managed to gain interna-tional recognition at the Londonconference in summer 1913. Since thattime, the Albanians have been living intwo different states; though it would bemore accurate to say six differentstates, because there are also substan-tial Albanian communities in Macedo-nia, Montenegro, Serbia and Greece(to say nothing of old and new com-munities in Italy). But their core settle-ment was in the two entities where theAlbanians were the absolute majorityin 1913 and have remained so to thepresent day.

BEHInD THE MOOn

In 1918-39, the end of one world war

to the start of another, Albanian cultureevolved in two different worlds. In thisperiod, and in particular during thereign ofKing Zog (1928-39), the Alba-nians of the motherland managed,somewhat sluggishly, to develop asolid national culture, primitive thoughit may have been by European stan-dards. For their part, the Kosovar Al-banians were in this period subjectedto an unprecedented level of ethnic dis-crimination as unwanted guests in theKingdom of Serbs, Croats andSlovenes and were unable to advancepolitically or culturally. Public use ofthe Albanian language in Kosova (Al-banian-language school education)was just as forbidden in the "first Yu-goslavia" as it had been in the Ottomanempire.The brief reunification of Albania andKosova under the auspices of fascistItaly during the second world war didbring some relief. An ephemeral Al-banian-language administration wascreated, elementary and secondaryschools were opened and a number of

KOSOVA AND ALBANIA:HISTORY,

PEOPLE, IDENTITY

english faqe 23

young Kosovars received scholarshipsto study abroad. If many Kosovarswelcomed Italian and Nazi Germanoccupation, it was certainly not be-cause of any innate love of fascism. Itwas simply because, for most people,Italian and German occupation was in-finitely preferable to Serb occupation;a fact which reflects the nature of theirexperience under the latter.

But Kosova was returned toSerb rule after 1945 and was encom-passed, against the will of the majorityof its population, into socialist Yu-goslavia, where it remained until theYugoslav wars of the 1990s. Therewas, however, a short period in 1946-47 (after the communist victory inTirana) when a modicum of contactbetween Albania and Kosova existed.Indeed, plans were underway at thetime for a political merger not only ofAlbania and Kosova, but of Albaniaand Yugoslavia. The Yugoslav dinarwas introduced as the national cur-rency of Albania, and the Serbo-Croa-tian language was made compulsory inall Albanian schools.However, the great split between Titoand Stalin - and the choice of Albania'sleader Enver Hoxha to ally his countryfirmly with Moscow against Belgrade- radically changed the political situa-tion. From summer 1948 to the 1990s,

the border between Albania andKosova was hermetically sealed; theBerlin wall was, by comparison, asieve. Kosova Albanians were stillbeing imprisoned for visiting Albaniawithout a Serb "exit visa" as late as1998.

The obvious result of thisimposed division and long period ofseparation between Albania andKosova was a cultural dichotomy: thecreation of two different Albanian cul-tures, and, one might almost postulate,two different Albanian nations. Theisolationist regime of Enver Hoxha inAlbania, faithful for almost half a cen-tury to the primitive and inhumanesystem of Stalin and his successors,wiped out the middle class in the late1940s and achieved nothing over thefollowing decades but economic andcultural stagnation. The populationlived in ignorance, fear and misery. Inmaterial terms, they were deprived ofall but the bare essentials needed tostay alive. Indeed one can do little butmarvel at how they managed to sur-vive as a people at all.

Most aspects of traditionalAlbanian culture were destroyed, inparticular in the 1960s. Decades ofcommunist revolution, purges and ter-ror demolished virtually everythingAlbania had once been. Even today,

Albania is still largely a victim of thedecades of social and cultural isolationit suffered from the rest of the world.In such circumstances, the populationof Albania had no time or energy togive a thought to Kosova. For most ofthose with no close family ties,Kosova was somewhere behind themoon.

THE MOUnTAIn BRIDGE

Kosova for its part, while always thepoorhouse of Yugoslavia, made someeconomic progress and by the 1970shad attained a certain degree of pros-perity - in modest Albanian terms.However, with the exception of the1974-81 period, Kosovar society wasunder constant and mostly destructivepressure from Serbia, politically andculturally; as a result, it withdrew intoitself, remaining hermetic and tradi-tional.

The Kosovar Albaniansknew little about what was going on inStalinist Albania. It was the country oftheir dreams, their hopes and their as-pirations, and there was no place inthese dreams for reality. They naivelyregarded their lot as worse than that ofthe motherland and were devastated inthe late 1990s when they were forcedto accept the fact that they had fared

much better under Serbia than theirbrethren had under Enver Hoxha.In the early 1990s, during and after theslow implosion of the communistregime in Tirana, the first contacts be-tween the two halves of the Albaniannation after decades of separation werecoloured by much prejudice. Some ofthe first Kosovars to arrive in Tiranawere carpetbaggers from the diasporain western Europe, there to make aquick buck.

They helped introduce afree- market economy, but with it cor-ruption and crime. The local Albaniansreacted with shock and hostility at thenew capitalist practices, and viewedthe incomers as foreigners. Indeed, itis no exaggeration to state that in thefirst half of the 1990s, Kosovar Alba-nians were much more welcome inBelgrade than they were in Tirana.

Even the substantial com-munities of Albanian emigrants thatthen arose in western Europe remainedstaunchly divided. Albanians from Al-bania and Albanians from Kosova didnot mix publicly or privately, and en-countered one another most often withlatent or open hostility. In the 1990s,there was certainly not one Albanianidentity, but two.

The turning-point came afterthe beginning of the war in March-

June 1999 between Nato and the Bel-grade regime of Slobodan Milosevicfor control of Kosova, when about halfa million of the approximately 800,000Kosovars expelled (in many casesfrom their burning homes) by Serbmilitias sought refuge in neighbouringAlbania.

Though Albania was stillvery poor and backward, and the peo-ple were not overly predisposed to re-ceiving "asylum-seekers", they tookthe Kosovars in as best they could. Itwas thus in these three months of 1999that the Albanians finally got to knowone another and, despite major misun-derstandings - both linguistic and cul-tural - began to realise that they wereone nation. Since that time, with theopen border, Albanians have beengrowing together. Contacts - cultural,political, economic and individual -have flourished as never before in thehistory of the Albanian nation.

The tortuous course of Al-banian history cemented two distinctidentities, and they will no doubt con-tinue to exist for some time. But theywill grow together whether they wantto or not. Kosova's political independ-ence will now offer Albanians there anopportunity to achieve their own self-definition in light of the history theyhave lived through.

BY HE DR MUHAMET HAMITI

The present-day Republic ofKosovo – a small democracy ofover two million people in

south-eastern Europe – has been a dis-tinct polity in various incarnationssince the ancient times.

Having enjoyed various degrees of au-tonomous existence, as well as cul-tural, geographical and politicalprominence, Kosovo had been a con-stituent part of the extensive Romanand Ottoman empires – both of whichstraddled continents – as well as form-ing part of the smaller empire of theformer Yugoslavia. The latter lasted formuch of the last century until 2008when, on 17 February, Kosovo de-clared independence.

One hundred and thirty three yearsago, in June 1878, the breathtaking cityof Prizren saw the establishment of theLeague of Prizren, an Albanian cul-tural and political movement for au-tonomy and eventual independencefrom Ottoman rule. Whereas Albaniadeclared independence in 1912,Kosovo – which had briefly liberateditself from the crumbling Ottoman rule– was invaded that same year by Ser-bia, whose long decades of rule wereresisted by the overwhelmingly ethnicAlbanian population of Kosovo. Thepeople of Kosovo were used to activeresistance – they had done the sameagainst Roman and Ottoman rule afterall.

Kosovo was the last of the seven na-tions to emerge out of Yugoslavia inthe wake of Serbia’s four bloody warsof aggression against fellow federalentities – Slovenia, Croatia, Bosnia-Herzegovina and Kosovo – in the1990s.

The Kosovars were on the verge ofextinction in the spring of 1999,when

one million people were displacedby the violence and Serbia’s un-precedented campaign of ethniccleansing, spearheaded by the Ser-bian President Slobodan Milosevic.At least 12,000 Kosovars wereslaughtered and, 12 years on, the re-mains of hundreds of Kosovarskilled in Kosovo are still interred inSerbia, whose scorched earth policyleft a devastated land back in June1999.

A resilient Kosovo has in the mean-time arisen from the ashes, enjoyingthe generous support of nationsaround the world, first and foremostEurope and America. The UK hasplayed a crucial role in Kosovo’ssuccessful birth as a nation, as wellas its ensuing consolidation inter-nally and externally. The democraticRepublic of Kosovo has been recog-nised by 73 UN nations to this day,including 22 out of 27 EU countries,as well as most of the Council of

Europe, Organisation for Security andCooperation in Europe and NATOmember states. Last but not least,Kosovo has been recognised by sevenof the G8 countries, with the exceptionof Russia.

The Republic of Kosovo – a full mem-ber of both the World Bank and the In-ternational Monetary Fund, and soonto join the European Bank for Recon-struction and Development – has seena remarkable four to six per centgrowth in GDP in the post-indepen-dence period, against the backgroundof the global economic crisis.

With the International Court of Jus-tice’s ruling of July 2010, which foundKosovo’s declaration of independenceto be in full conformity with interna-tional law, the new country looks for-ward to the world embracing it as aproud and peaceful member of thecommunity of free nations. Kosovo’sstrategic goal is integration into theEU, NATO and the UN.

As Kosovo celebrates its third birthdayon 17 February 2011 – the newest na-tion in Europe – Kosovo basks in theencompassing sense of pride and des-tiny of a modern nation.

KOSOVO’S CAUSEFOR CELEBRATION

CrystalSoup Stews Kebabs Burgers

All our food is prepareddaily, using only finest,

freshest, hightest qualityingredients. Our kebabs are

made from 100% lamp

Ambjent i mrekullueshem kumund te shijoni kuzhinen e

shijshme shqiptare dhe mesdhetare, me cilesi te

gatantuar dhe sherbim tepercilesor

SHQIPTARET THONE SE JENIME TE MIRET.EJA DHE

PROVONI QE TE BINDENI

Crystal Charoal Restorant363 Kilburn Hight Road

Kilburn NW6 7QBTel:02073723216