TJPP บทความวิจัย ในยุคของคณะ ...tjpp.pharmacy.psu.ac.th/wp-content/uploads/2015/09/58-17... · 2015-09-04 · Thai Journal of Pharmacy

สถานการณการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายทางวทยทองถน จงหวดลพบร ในยคของคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (คสช .)

ตลาภรณ รจระยรรยง

กลมงานคมครองผบรโภคและเภสชสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดลพบร บทคดยอ

ค าส าคญ: โฆษณาผลตภณฑสขภาพ โฆษณายา การคมครองผบรโภค สถานวทยทองถน รบตนฉบบ: 20 ม.ค. 2558, รบลงตพมพ: 13 ก.ค.2558 ผประสานงานบทความ: ตลาภรณ รจระยรรยง กลมงานคมครองผบรโภคและเภสชสาธารณสข ส านกงานสาธารณสขจงหวดลพบร ถนนพหลโยธน อ าเภอเมอง จงหวดลพบร 15000 E-mail: [email protected]

บทความวจย

TJPP

วตถประสงค: เพอส ารวจสถานการณการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายทางสถานวทยทองถนทมการกระจายเสยงในจงหวดลพบรภายหลงการจดระเบยบการออกอากาศของสถานวทยตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) วธการ: ผวจยและผชวยวจยบนทกรายการทออกอากาศทางสถานวทยทองถนทเลอกมาอยางสมจ านวน 14 สถาน ตงแตเวลาเปดสถานจนถงเวลาทปดท าการ สถานละ 2 วน ในชวงเดอนธนวาคม 2557 ผวจยประเมนความถกตองตามกฎหมายของโฆษณาทพบตามแบบประเมนซงไดผานการตรวจสอบจากพนกงานเจาหนาททมประสบการณอยางนอย 10 ป ผลการวจย: สถานวทยทง 14 แหง มการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายอยางนอย 1 ชน การโฆษณาทงหมด 658 ครง ผดกฎหมายจ านวน 483 ครง (รอยละ 73.4) จ านวนครงของการโฆษณาทผดกฎหมายยา อาหาร เครองส าอาง และเครองมอแพทย คอ รอยละ 73.5, 79.2 , 33.3 และ 100.0 ตามล าดบ สวนโฆษณาวตถอนตรายไมพบวาผดกฎหมาย และไมพบการโฆษณาวตถเสพตด ประเดนการโฆษณาทผดกฎหมายทพบมาก ไดแก การแสดงสรรพคณยาทเกนความจรง และโฆษณาเปนเทจวารกษาไดอยางศกดสทธ หรอหายขาด นอกจากนพบวามการโฆษณายาทไมไดรบการขนทะเบยนจ านวน 3 ผลตภณฑ และโฆษณายาอนตรายทไมสามารถ โฆษณาตอประชาชนทวไปได 2 ผลตภณฑ สรป: การโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายทางวทยทองถนในยค คสช. ยงคงเปนปญหาทส าคญ มาตรการการจดระเบยบการออกอากาศและการจดการปญหาโฆษณาซงผดกฎหมายอาจไมเพยงพอในการแกปญหา ผมสวนเกยวของควรเรงทบทวนผลการปฏบตงานในอดตและหาแนวทางจดการแกไขปญหาดงกลาวอยางจรงจง

Thai Journal of Pharmacy Practice

Vol. 7 No 2 Jul-Dec 2015

188

บทน า การโฆษณาเปนเครองมอทส าคญในการใหขอมล

ดานผลตภณฑแกผบรโภค ดงนนการโฆษณาผลตภณฑยาจงมสวนส าคญตอการตดสนใจใชยาของผบรโภค รายงานสถานการณการบรโภคยาของคนไทยสะทอนใหเหนถงปญหาการบรโภคยาทไมเหมาะสมและเกนความจ าเปน โดยพบวาในชวงเวลา 20 ปทผานมา คาใชจายดานยาของประเทศเตบโตขนรอยละ 7-8 ตอป ใกลเคยงกบคาใชจายโดยรวมดานสขภาพและสงกวาการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ การบรโภคยาของคนไทย ใน พ.ศ. 2553 มมลคา 144,570 ลานบาท (1) และพบวาในป 2548 คาใชจายเรองยาคดเปนรอยละ 42.8 ของรายจายดานสขภาพซ ง เปนคาใชจ ายท ส งมา กเม อเปรยบเทยบกบประเทศอน ๆ เชน อเมรกาหรอญปนซงมมลคาการบรโภคยาเพยงรอยละ 12.3 และ 18.9 ของรายจายดานสขภาพในปเดยวกน ขอมลชใหเหนวา คนไทยบรโภคยาอยางไมเหมาะสมและเกนความจ าเปนนอกจากนยงพบวามกระแสนยมในการบรโภคผลตภณฑเสรมอาหาร ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต พ.ศ.2552 พบวาคนไทยทอาย 60 ป ขนไปบรโภคผลตภณฑเสรมอาหารรอยละ 15.8 (3) ขอมลการส ารวจพฤตกรรมผบรโภคพบวารอยละ 41.25 เคยซอยาและอาหารทแสดงสรรพคณเปนยาทโฆษณาผานสอวทยกระจายเสยง ผลตภณฑทซอมากทสดคอ น าผลไมเพอสขภาพ (รอยละ 29.80) เพอใชในการรกษา ปองกนโรค และบ ารงรางกาย (4) การโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายเปนปญหาส าคญของประเทศ จากสถตเรองรองเรยนของศนยเฝาระวงและรบเรองรองเรยนผลตภณฑสขภาพ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ปงบประมาณ 2556 พบวา ในจ านวนเรองรองเรยนทงหมด 1 ,236 เรอง เปนเรองโฆษณาเกนจรง/ไมไดรบอนญาตมากทสดเปนอนดบหนง โดยมการรองเรยนโฆษณาอาหาร 121 เรอง เครองมอแพทย 73 เรอง ยา 62 เรองและเครองส าอาง 54 เรอง (5) การส ารวจโฆษณาผลตภณฑทเขาขายเปนยาในสถานวทยทองถน 37 แหงของจงหวดสงขลา พ.ศ.2554 พบการโฆษณาผลตภณฑสขภาพ 25 สถาน ทง 25 แหงมโฆษณาทผดกฎหมายอยางนอย 1 ชน ผลการประเมนโฆษณายา อาหาร เครองส าอาง และผลตภณฑสขภาพอน ๆ พบวาม

การละเมดกฎหมายรอยละ 64.0, 46.8, 30.9, และ 68.3 ของจ านวนชนโฆษณาตามล าดบ (2) ส าหรบจงหวดลพบร ส านกงานสาธารณสขจงหวดลพบรไดมมาตรการคมครองผบรโภคดานการโฆษณาโดยอาศยกลยทธความมสวนรวมจากเครอขายสอมวลชน ผประกอบการ และผบรโภค ในป 2556-2557 ไดประสานความรวมมอในเรองนภายใตคณะกรรมการพทกษสทธผบรโภคดานการโฆษณาผลตภณฑและบรการสขภาพจงหวดลพบร โดยไดอบรมพฒนาศกยภาพและสอมวลชนใหมความรความเขาใจเรองกฎหมายและการคมครองผบรโภคดานการโฆษณา การมชองทาง ใหผประกอบการสามารถโฆษณาและขออนญาตโฆษณาไดอยางถกตอง รวมทงการพฒนาศกยภาพผบรโภคและ การสงเสรมสมชชาสขภาพจงหวดลพบรในการผลกดน การคมครองผบรโภคดานการโฆษณาใหเปนวาระสขภาพของจงหวดลพบร อยางไรกด จากการแจงเบาะแส การโฆษณาผลตภณฑสขภาพทเขาขายผดกฎหมายของเครอขายคมครองผบรโภคจงหวดลพบรในปงบประมาณ 2557 พบวามการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทไมถกตองตามกฎหมาย จ านวน 17 ชนไดแก โฆษณายาจ านวน 3 ชน และโฆษณาอาหาร จ านวน 14 ชน ซงบงชวาการโฆษณาทผดกฎหมายยงคงเปนปญหาในพนท เมอวนท 22 พฤษภาคม 2557 ประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงทางการเมองครงส าคญ โดยคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช .) ไดเขาควบคมอ านาจในการปกครองประเทศ (6) และไดจดระเบยบการออกอากาศของสถานวทยกระจายเสยง ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 79/2557 ก าหนดเงอนไขในการออกอากาศของสถานวทยกระจายเสยงวา ตองไดรบอนญาตใหทดลองประกอบกจการวทยกระจายเสยงและใชเครองสงทผานการตรวจสอบและเปนไปตามมาตรฐานทางเทคนคตามประกาศของคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการโทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) เรอง หลกเกณฑการอนญาตทดลองประกอบกจการวทยกระจายเสยง พ.ศ. 2555 (7) จงเปนเหตใหสถานวทยทไมไดรบอนญาตใหจดตงจาก กสทช . ตองระงบการออกอากาศเปนการถาวร รายงานผลการปฏบตงานประจ าป 2557 ของ กสทช. ระบวา ณ วนท 31 ธนวาคม 2557 มการออกใบอนญาตทดลองประกอบกจการว ทยกระจาย เ สยง 5 , 657

วารสารเภสชกรรมไทย ปท 7 เลมท 2 กค.-ธค. 2558 http://tjpp.pharmacy.psu.ac.th

189

ใบอนญาต โดยเปนใบอนญาตส าหรบกจการบรการธรกจ 4,106 ใบ กจการบรการสาธารณะ 1,087 ใบ และกจการบรการชมชน 554 ใบ อยางไรกตาม มสถานทเปนไปตามประกาศของ คสช. ฉบบท 79/2557 และประกาศของ กสทช. ขางตน 3,443 สถานแบงเปนประเภทกจการบรการทางธรกจ 2,897 สถานกจการบรการสาธารณะ 392สถานและกจการบรการชมชน 154 สถาน (8) ภายหลงการก าหนดเงอนไขขางตน กระทรวงสาธารณสขไดมมาตรการในการแกไขปญหาการโฆษณา ทผดกฎหมายตามนโยบายของ คสช. โดยใหหนวยงาน ท ง สวนกลางและสวนภมภาค เฝาระวงการโฆษณาผลตภณฑสขภาพอยางเขมงวด (9) แตอยางไรกดยงพบวามการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทไมถกตองตามกฎหมาย ขอมลการส ารวจตามโครงการเครอขายผบรโภคในกจการกระจายเสยงและกจการโทรทศนภายใตความรวมมอระหวาง กสทช. มลนธเพอผบรโภคและเครอขายผบรโภค พบวาการโฆษณาผลตภณฑยา อาหาร และ เครองส าอางทางสอวทยใน 10 จงหวด ไดแก กรงเทพฯ กาญจนบร เพชรบร ขอนแกน รอยเอด พะเยา ล าปาง สราษฎรธาน สงขลาและสตล ระหวางเดอนมถนายน -กนยายน 2557 มสถานวทยทโฆษณาไมถกตองจ านวน 29 คลนจากทงหมด 33 คลน คดเปนรอยละ 87.9 (10)

ศนยตรวจสอบคลนความถ วทย ส านกงานคณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต เขต 7 (นครราชสมา) รายงานวา ณ วนท 1 ธนวาคม 2557 จงหวดลพบรมสถานวทยทไดรบอนญาตทดลองประกอบกจการกระจายเสยงจ านวน 35 แหง จากการสมฟงโฆษณาจากบางสถานโดยผวจยซงเปนพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายอาหารและยา พบวาสถานวทยยงมการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทไมถกตอง ดงนนจงควรมการศกษาสถานการณการโฆษณาผลตภณฑสขภาพ ในปจจบนซงเปนยคของการจดระเบยบการออกอากาศและการโฆษณา เพอประเมนวามาตรการดงกลาวไดผล ในการแกไขปญหาหรอไมอยางไร หากพบวาการโฆษณาผดกฎหมายยงคงเปนปญหา ขอคนพบดงกลาวสามารถเปนขอมลน าไปใชในการวางแผนแกไขปญหาเพอใหผบรโภคไดรบการคมครองตอไป

วธการวจย ก า ร ว จ ย น เ ป น ก า ร ศ ก ษ า เ ช ง พ ร รณน า

แบบภาคตดขวาง โดยศกษาสถานการณการโฆษณาผลตภณฑยา อาหาร เครองส าอาง เครองมอแพทย วตถ อนตราย และวตถ เสพตดท ใชทางการแพทย ทเผยแพรจากสถานวทยทมทตงอยในจงหวดลพบร ในชวงเดอนธนวาคม 2557 โดยมระเบยบวธวจยดงน

ประชากรและตวอยาง สถานวทยทไดรบอนญาตทดลองประกอบกจการ

กระจายเสยงและมทตงอยในเขตจงหวดลพบรมจ านวนทงหมด 35 แหง ขนาดตวอยางในการศกษาค านวณจากสตรส าหรบการประมาณคาสดสวนดงน n = (Z/e)2p(1-p) โดย n คอ จ านวนชนโฆษณา การวจยก าหนดระดบ ความเชอมนทรอยละ 95 ดงนน คา Z = 1.96 สวน p คอรอยละของชนโฆษณาทผดกฎหมาย งานวจยในป 2554 พบโฆษณายาทละเมดกฎหมายรอยละ 64.01 (2) สวน e คอความคลาดเคลอน ทยอมไดในทนก าหนดไวท 0.06 หรอประมาณรอยละ 10 ของคา p ดงนนจ านวนชนโฆษณาทตองส ารวจ (n) คอ 245.8 ชน หรออยางนอย246 ชน งานวจยในอดตพบโฆษณา 464 ชน ใน 25 สถาน หรอ 18.56 ชนตอสถาน (2) ดงนนงานวจยตองบนทกรายการคอ246/18.56 เทากบ 13.25 หรอ 14 สถาน

ผวจยเลอกตวอยางสถานวทยจ านวน 14 แหง โดยการสมตวอยางแบบแบงชนตามกลมอ าเภอทม อาณาเขตตดตอกน กลมเขตท 1 ไดแก อ าเภอเมองและอ าเภอทาว ง ซ งมสถานวทยต งอย จ านวน 16 แหง กลมเขตท 2 ไดแก อ าเภอบานหม อ าเภอหนองมวง อ าเภอโคกส าโรง และอ าเภอสระโบสถ ซงมสถานวทยตงอยจ านวน 2 แหง กลมเขตท 3 ไดแก อ าเภอพฒนานคม และอ าเภอทาหลวง ซงมสถานวทยตงอยจ านวน 7 สถาน กลมเขตท 4 ไดแก อ าเภอชยบาดาล อ าเภอล าสนธ และอ าเภอโคกเจรญมสถานวทยต งอย จ านวน 8 สถาน ผวจยสมเลอกตวอยางจากสถานวทยจากทง 4 กลมเขตพนท จ านวน 7, 1, 3 และ 3 สถานตามล าดบ รวมตวอยางสถานวทยทงหมด 14 แหง



190

การบนทกรายการ ผวจยและผชวยวจยรวม 4 คนบนทกเสยง

รายการทออกอากาศในแตละสถานตงแตสถานเปดท าการจนกระทงปดท าการ เปนเวลา 2 วน คอ สมบนทก 1 วนในชวงจนทร-ศกร และ สมบนทก อก 1 วนในวนเสาร-อาทตย ทงนเนองจากการบนทกรายการเบองตนพบวา ผงรายการวทยและโฆษณาในชวงวนจนทร-ศกร และ ชวงวนเสาร-อาทตย แตกตางกนจงบนทกการออกอากาศชวงละ 1 วน

เกณฑคดเขา/คดออก โ ฆษณา ท ศ ก ษ า ไ ด แ ก ส ป อ ต โ ฆษณ า

เพลงโฆษณา การพดโฆษณาและการน าเสนอสาระสขภาพโดยนกจดรายการ และการสมภาษณหรอ การสนทนาทางโทรศพทในรายการ โดยชนโฆษณาเหลานไดระบชอทางการคาของผลตภณฑอยางชดเจน กรณไมไดระบชอทางการคา แตบรบทของการจดรายการท าใหผบรโภคทราบไดวา ผลตภณฑทกลาวถงมชอทางการคาใดใหถอวาเปนโฆษณาทตองศกษา แตทงนไมนบรวม การโฆษณาสถานประกอบการและการประกอบวชาชพถงแมวาโฆษณาดงกลาวจะระบชอผลตภณฑกตาม

กรณทการโฆษณาชนหนงมการออกอากาศซ าและอาจปรากฏในหลายสถาน หากมลกษณะดงตอไปน ถอวาเปนการโฆษณาชนเดยวกน 1) โฆษณาทเหมอนกนในทกประการ เชน เหมอนกนในเรองขอความทใชเสยง ผประกาศและความเรวในการอาน เปนตน 2) โฆษณาทมเนอความโฆษณาเหมอนกน แตตางกนเฉพาะชองทาง การสงซอ เชน เบอรโทรศพทเพอการสงซอ หรอสถานทจ าหนาย 3) โฆษณาทเนอความโฆษณาเหมอนกน แตตางกนเฉพาะเสยงทน าเสนอโฆษณาแตทงน หากโฆษณาม ลกษณะเหมอนกนทกประการ แตการออกเสยงสวนประกอบของชนโฆษณาเนนเสยงหนกเบาหรอความเรวในการพดแตกตางกนจนอาจท าใหผลการประเมนโฆษณาวาถกกฎหมายหรอไมนน แตกตางกนหรอท าใหผบรโภคเขาใจในผลตภณฑแตกตางกน ถอวาเปนโฆษณา คนละชนกน

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยสรางแบบประเมนการโฆษณาขนตาม

กฎหมายทเกยวของไดแก พระราชบญญตยา พ.ศ.2510 และฉบบแกไขเพมเตม พระราชบญญตอาหาร พ.ศ.2522 พระราชบญญตเครองส าอาง พ.ศ.2535 พระราชบญญต

เครองมอแพทย พ.ศ.2551 พระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ.2535 และฉบบแกไขเพมเตม พระราชบญญต วตถออกฤทธตอจตและประสาท พ.ศ.2518 พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.2522 และตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผเชยวชาญของส านกงานสาธารณสขจงหวด จ านวน 2 ทาน ซงมประสบการณในการคมครองผบรโภค ดานผลตภณฑสขภาพกวา 10 ปพรอมทงแกไขตามค าแนะน ากอนน าไปใชจรง ผวจยและพนกงานเจาหนาทผเชยวชาญทงสองทานประเมนโฆษณาอยางละ 10 ชน อยางเปนอสระตอกนโดยใชแบบประเมนดงกลาว ผลการประเมนพบวามคา Cohen’s kappa เทากบ 0.85 จงถอวาการประเมนมความเทยงเปนทพอใจ

ผวจยประเมนความถกตองของการโฆษณาตามกฎหมายเพยงคนเดยว หากพบวามขอความหรอลกษณะทคลมเครอซงผวจยไมอาจประเมนได ผวจยจะขอความเหนจากพนกงานเจาหนาททรบผดชอบ ดานการโฆษณาจากส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา หากมขอความทผเชยวชาญเหนพองวาคลมเครอ ผวจยถอวาขอความดงกลาวไมชดเจนพอทจะประเมนวาถกหรอผดกฎหมาย

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลใชสถตเชงพรรณนาเพอ

บรรยายผลการวจยดวยการน าเสนอคาความถ รอยละ

ผลการวจย ผลการวจยพบวาสถานวทยทง 14 แหงมการ

โฆษณาผลตภณฑ สขภาพ และทกแหงมการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายอยางนอย 1 ชน การบนทกรายการวทยของ 14 สถาน สถานละ 2 วนพบ โฆษณาผลตภณฑสขภาพทงหมด 658 ครง/301 ชนโฆษณา (ตารางท 1) เปนการโฆษณาทผดกฎหมายจ านวน 483 ครง/239 ชนโฆษณา (รอยละ 73.4 และ 79.4 ตามล าดบ) จ านวนครงของการโฆษณาทพบมากทสดคอการโฆษณายา (362 ครง/32 ผลตภณฑ) รองลงมาคอการโฆษณาอาหาร (260 ครง/35 ผลตภณฑ) โฆษณาเครองส าอาง (18 ครง/9 ผลตภณฑ) โฆษณาเครองมอแพทย (5 ครง/ 1 ผลตภณฑ) และโฆษณาวตถอนตราย (13 ครง/ 2 ผลตภณฑ) สวนวตถเสพตดทใชทางการแพทยไมพบการโฆษณา (ตารางท 1)


191

ตารางท 1.สถานการณการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายจ าแนกตามประเภทและรปแบบการโฆษณา1

รปแบบ

จ านวนโฆษณาทงหมด

จ านวนทผดกฎหมาย (รอยละ)

ยา อาหาร เครองส าอาง เครองมอแพทย วตถอนตราย โฆษณาทงหมด

ผดกฎหมาย จ านวน (รอยละ)

โฆษณาทงหมด

ผดกฎหมายจ านวน (รอยละ)


ผดกฎหมาย จ านวน (รอยละ)


ผดกฎหมายจ านวน (รอยละ)

โฆษณา ทงหมด2

สปอตโฆษณา

ผลตภณฑ (N=67) 55 (82.1) 30 25(83.3) 28 26(92.9) 6 3(50.0) 1 1(100.0) 2 ครง (N=468) 306 (65.4) 260 164(63.1) 184 137(74.5) 13 3(23.1) 2 2(100.0) 9 ชนโฆษณา(N=135) 86 (63.7) 78 49(62.8) 42 32(76.2) 9 3(33.3) 2 2(100.0) 4 ชวโมง (N=6.90) 5.19 (75.2) 4.03 3.05(75.7) 2.73 2.08(76.2) 0.09 0.05(55.6) 0.01 0.01(100.0) 0.04

นกจดรายการพด

ผลตภณฑ (N=61) 57 (93.4) 25 25(100.0) 30 28(93.3) 3 3(100.0) 1 1(100.0) 2 ครง (N=119) 106 (89.1) 62 62(100.0) 45 38(84.4) 5 3(60.0) 3 3(100.0) 4 ชนโฆษณา(N=102) 89 (87.3) 51 51(100.0) 39 32(82.1) 5 3(60.0) 3 3(100.0) 4 ชวโมง (N=11.40) 10.65 (93.4) 6.68 6.68(100.0) 4.48 3.87(86.4) 0.15 0.07(46.7) 0.03 0.03(100.0) 0.06

การสมภาษณ

ผลตภณฑ (N=35) 35 (100.0) 25 25(100.0) 10 10(100.0) 0 0(0.0) 0 0(0.0) 0 ครง (N=71) 71 (100.0) 40 40(100.0) 31 31(100.0) 0 0(0.0) 0 0(0.0) 0 ชนโฆษณา(N=64) 64 (100.0) 36 36(100.0) 28 28(100.0) 0 0(0.0) 0 0(0.0) 0 ชวโมง (N=10.16) 10.16 (100) 6.68 6.68(100.0) 3.48 3.48(100.0) 0 0(0.0) 0 0(0.0) 0

รวม ผลตภณฑ (N=79) 64 (81.0) 32 27(84.4) 35 30(85.7) 9 6(66.7) 1 1(100.0) 2 ครง (N=658) 483 (73.4) 362 266(73.5) 260 206(79.2) 18 6(33.3) 5 5(100.0) 13 ชนโฆษณา(N=301) 239 (79.4) 165 136(82.4) 109 92(84.4) 14 6(42.9) 5 5(100.0) 8 ชวโมง (N=28.46) 26.00 (91.4) 17.39 16.41(94.4) 10.69 9.43(88.2) 0.24 0.12(50.0) 0.04 0.04(100.0) 0.10

1:ขอมลการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทพบจากการบนทกการออกอากาศเปนเวลา 48 ชวโมงตอสถาน (ไมพบการโฆษณาวตถเสพตดทางการแพทย) 2: ไมพบการโฆษณาวตถอนตรายทผดกฎหมาย



192

ผลตภณฑสขภาพทมจ านวนครงของการโฆษณาทผดกฎหมายมากทสดคอ ยา 266 ครงรองลงมาคอ อาหาร 206 ครง เครองส าอาง 6 ครงและ เครองมอแพทย 5 ครง (ตารางท 1) การโฆษณาวตถอนตรายถกตองตามกฎหมายทงหมด สดสวนของจ านวนครงของการโฆษณา ทผดกฎหมายมากทสดคอ โฆษณาเครองมอแพทย รอยละ 100 รองลงมาคอโฆษณาอาหารรอยละ 79.2 โฆษณายา รอยละ 73.5 และโฆษณาเครองส าอาง รอยละ 33.3 ซงสอดคลองกบงานว จ ย ในอดตท จ งหว ดสงขลาท พบการโฆษณา ผดกฎหมายจ านวนมาก (2 ) การวจยนบนทกการออกอากาศจากสถานวทย 14 แหง แหงละ 48 ชวโมง รวมเวลาการออกอากาศ 672 ชวโมง การวจยพบวา การโฆษณาผลตภณฑสขภาพรวม 28.46 ชวโมง เปนเวลาทโฆษณาไมถกตองตามกฎหมาย 26.00 ชวโมง (รอยละ 91.4) ซงแสดงใหเหนวาประชาชนไดรบฟงโฆษณาทางสถานวทยทไมถกกฎหมายวนละ 55 นาทตอสถาน ผลวจยพบวามการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายทงหมด 64 ผลตภณฑจากทงหมด 79 ผลตภณฑ จ าแนกเปนอาหาร 30 ผลตภณฑ ยา 27 ผลตภณฑ เครองส าอาง 6 ผลตภณฑ และเครองมอแพทย 1 ผลตภณฑ

การโฆษณาทงหมด 658 ครง สวนใหญเปน สปอตโฆษณา(468 ครง) รองลงมาคอการโฆษณา โดยนกจดรายการพด (119 ครง) สวนการโฆษณาโดยการสมภาษณพบนอยทสดคอ จ านวน 71 ครง สดสวนการโฆษณาทผดกฎหมายมากทสดคอ การสมภาษณผทเคยใชผลตภณฑ (รอยละ 100) ซงแสดงสรรพคณยาโออวด เก นจร งท งหมด การ สมภาษณด งก ลาว เปนแบบออกอากาศซ าๆ แสดงวาเปนการบนทกเสยงไวไมใชการสมภาษณสด รองลงมาคอการโฆษณาโดยนกจดรายการพด ( ร อ ย ล ะ 89.1 ผ ด กฎหมาย ) ส ว นสปอต โฆษณา ผดกฎหมายรอยละ 65.4

ท งน จากเวลาการโฆษณาท ไมถกตองตามกฎหมายทงหมด 26.00 ชวโมง พบวาเปนการโฆษณา โดยนกจ ดรายการพดมากท สด คอ 10.65 ช ว โมง รองลงมาคอ การสมภาษณจ านวน 10.16 ชวโมง และโฆษณาโดยใชสปอต 5.19 ชวโมง (ตารางท 1) อยางไรกดการศกษาของมลลกา จนทรวงศ พบวาการสมภาษณนาจะมอทธพลตอการรบรของประชาชนมากเนองจากมการรบรองสรรพคณโดยบคคลทมประสบการณการใชวาไดผลด (11)

นอกจากน การสมภาษณในแตละครงใชเวลานาน คอ 300-2,000 วนาท บางรายการมการโฆษณาผลตภณฑเดม ๆ 2-3 ผลตภณฑสลบกนไปมาระหวางการพดของนกจดรายการ การสมภาษณ และสปอตโฆษณา ซงสงผลใหภาพรวมของรายการท งหมดเปนการโฆษณาทแสดงสรรพคณยาอนเปนเทจหรอ โออวดเกนจรงเกอบทงหมด ซงการรบรองผลซ า ๆ กนหลาย ๆ ครง อาจสงผลใหผบรโภคหลงเชอได

การโฆษณาผลตภณฑยา

การวจยพบการโฆษณายาทงหมด 32 ผลตภณฑ โดยเปนยาทมทะเบยนยา 29 ผลตภณฑ และเปนยาทไมมทะเบยนยา 3 ผลตภณฑ (ตารางท 2) ไดแก 1. ยาสมนไพรลางตอตาทพย (ไมพบทะเบยนยาในฐานขอมลผลตภณฑบนเวบไซตของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา) 2. ยากระษยตราเครองบนลกโลก (เคยไดรบการขนทะเบยนเปนยาแผนโบราณทไมใชยาอนตรายหรอยาควบคมพเศษ จ านวน 9 ผลตภณฑ ซงปจจบนทกผลตภณฑไดถกยกเลกทะเบยนยาทงหมด) และ 3. ยาเมดสมนไพรเบอร 2 (ยกเลกทะเบยนยาเมอป 2553) ส าหรบยาทมทะเบยนยาจ านวน 29 ผลตภณฑนนพบวาเปนยาแผนปจจบนจ านวน 11 ผลตภณฑ และเปนยาแผนโบราณจ านวน 18 ผลตภณฑ

จากขอมลด งกลาวพบวาม การโฆษณายาอนตรายทไมสามารถโฆษณาตอประชาชนทวไปไดตามกฎหมายยา 2 ผลตภณฑ คอ ยาแคปซล glucosamine ตารางท 2.ทะเบยนและประเภทของยาทโฆษณาทางวทยทองถนจงหวดลพบร ทะเบยนยา/ประเภท จ านวน (ผลตภณฑ) ยาไมมทะเบยน ยาแผนปจจบน ยาควบคมพเศษ ยาอนตราย ยาทไมใชยาอนตรายหรอ ยาควบคมพเศษ ยาสามญประจ าบาน ยาแผนโบราณ

3 11 0 2 8 1 18

รวม 32


193

sulfate ซงเปนยาบรรเทาอาการขอเขาอกเสบโดยการเพมปรมาณและความหนดของน าเลยงไขขอ และยารบประทานแกปวดอกเสบกลามเนอ piroxicam ซงเปนยาอนตรายทตองจายโดยแพทย ทนตแพทย หรอเภสชกรเทานน

ผลการประเมนโฆษณายาตามพระราชบญญตยา พ.ศ.2510 และฉบบแกไขเพมเตม และระเบยบส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาวาดวยหลกเกณฑการโฆษณาขายยา แสดงดงตารางท 3 ทงนตามพระราชบญญตยา พ.ศ.2510 มาตรา 88 ทว ไดระบไววาการโฆษณาขายยาตองไดรบอนมตขอความหรอเสยงทใชในการโฆษณา จากผอนญาตกอน ดงนนจงเปนไปไดวาการโฆษณายา ทไมถกตองตามกฎหมายจ านวน 266 ครงจากโฆษณาทงหมด 362 ครง (ตารางท 1) อาจเปนการโฆษณายาทไมไดรบใบอนญาตดวย จากตารางท 3 จะเหนไดวาลกษณะการโฆษณายาทฝาฝนกฎหมายมากทสดคอ การแสดงสรรพคณยาเปนเทจหรอเกนความจรง (156 ครงจาก 266 ครงหรอรอยละ 58.6 ของจ านวนครงทผดกฎหมาย) เชน สามารถรกษาโรคไดเกนความเปนจรง ละลายไขมนได ลางพษ รกษาอาการตาง ๆ ไดสารพดโรค หรอมการโฆษณาเกนกวาสรรพคณทไดรบอนญาตในทะเบยนยา เชน ขนทะเบยนยาเปนยาทไมใชยาอนตรายหรอยาควบคมพเศษทมสรรพคณแกปวดเมอย แตโฆษณาสรรพคณรกษาโรคเกาต นวลอค มอชา เทาชา อมพฤกษ ไขรมาตก บ ารงปอด วยทอง ความดนโลหตสง ไมเกรน ตกขาว และชวยใหมบตรงาย บางผลตภณฑขนทะเบยนเปนยาแผนปจจบนใชบรรเทาอาการปวดตามขอและขอตอเสอม แตโฆษณาวาสามารถเพมผลตความหนดของน าเลยงขอหรอบางผลตภณฑขนทะเบยนเปนยาปองกนการขาดวตามนบรวม แตโฆษณาเปนยาบ ารงสมอง เปนตน นอกจากนยงพบการแสดงสรรพคณยาเปนเทจ ในกลมยาสตรทขนทะเบยนเปนยาแกประจ าเดอนไมปกต แตโฆษณาวาเปนยาท สงผลใหมผวพรรณเปลงปลง แกปญหาสว ฝา ปสสาวะบอย อนปสสาวะไมอย ท าใหมดลกกระชบ สงผลใหความสาวกลบคนมา สามหลงใหล แกตกขาว บรรเทาอาการปวดประจ าเดอน มดลกผดปกต เปนตน การโฆษณาทพบวาฝาฝนกฎหมายมากเปนอนดบทสอง คอ การโออวดสรรพคณยาวาศกดสทธหรอหายขาด (125 ครงหรอรอยละ 47.0 ของจ านวนครงทผด

กฎหมาย) โดยใชขอความตางๆ รบรองวาท าใหหายจากโรคหรอปองกน บ าบด บรรเทา รกษาได และปลอดภยแนนอน เชน ใชค าวา หายหวง หายขาด ปลอดภยทสด ไมท าใหเกดอาการแพ ไมมผลขางเคยง เหนผลไวไดผลจรง เปนตน โฆษณาแตละครงอาจฝาฝนกฎหมายไดในหลายลกษณะ การโฆษณาทผดกฎหมายมากเปนอนดบท 3 คอ การแสดงสรรพคณยาวาสามารถบ าบด บรรเทา รกษาหรอปองกนโรค หรออาการของโรคทรฐมนตรประกาศ ไดแก เบาหวาน มะ เร ง อ มพาต วณโรค โรค เร อนและ โรคหรออาการของโรคของสมอง หวใจ ปอด ตบ มาม ไต จ านวนครงของการโฆษณาทไมถกตองในประเดนนจ านวน 108 ครงหรอรอยละ 40.6 ของจ านวนครงทผดกฎหมาย การโฆษณาลกษณะดงกลาวพบในยาทขนทะเบยนเปนยาแผนโบราณทไมใชยาอนตรายหรอยาควบคมพเศษ เทานน โดยเปนยาจ าพวกยาบ ารงโลหตส าหรบสตร ยาแผนโบราณแกปวดเมอย เปนตน การโฆษณายาทฝาฝนกฎหมายทส าคญอกประการหนงคอ การไมแสดงชอยาในโฆษณาใหชดเจน หรอแสดงชอยาทไมใชชอทไดรบการขนทะเบยนตามกฎหมาย เชน ใชชอรานยา ชอคลนกแพทยแผนไทย หรอชอนกจดรายการวทย เปนตนและพบวามการโฆษณายาทไมใชยาอนตรายหรอยาควบคมพเศษโดยท าใหเขาใจผดไดวาเปนยาอนตราย เนองจากไดรบการขนทะเบยนยาเปนช อพ อ ง เ ส ย งก น เ ช น โฆษณายานวดแกปวดช อ YAPIRCAN® (นามสมมต) ซงเปนยาทไมใชยาอนตรายหรอยาควบคมพ เศษ ให เข า ใจว า เปนยาPIRCAN® (นามสมมต) ชนดรบประทานแกปวดอกเสบ ซงเปนยาอนตรายทงนแมวาโฆษณาดงกลาวไดแสดงรายละเอยด ตวยาส าคญของยานวดแกปวดไวแลวกตาม แตขอความดงกลาวเปนการพดทรวดเรวมากจนผบรโภคไมสามารถฟงเขาใจไดและเนองจากผลตภณฑยาอนตรายทมชอดงกลาวเปนทรจกมาชานาน จงอาจท าใหผบรโภคเขาใจไดวาเปนการโฆษณายาแกปวดอกเสบทเปนยาอนตรายได นอกจากน ยงพบวามการโฆษณาในลกษณะทชกชวนใหใชยาพร าเพรอหรอเกนความจ าเปน เชน ยาระบายทานว นละน ดจ ตแจ ม ใส ทานน อย เป นยาระบาย ทานมาก ๆ เปนยาถายหรอยานดเหมาะซอเปนของฝาก เปนตน



194

ประเดนส าคญอกประการหนงคอ การโฆษณาโดยแสดงขอเทจจรงทผดกฎหมาย ไดแก การโฆษณาทสงเสรมใหเกดการขายยาโดยไมไดรบอนญาต เนองจากยาสวนใหญ ทโฆษณาเปนยาทไมใชยาอนตรายหรอยาควบคมพเศษ ซ งไม ใชยาสามญประจ าบ านจ งไมสามารถจ าหนาย

โดยบคคลทวไปได ตองจ าหนายในรานยาเทานน จากการประเมนพบวามการโฆษณาขายยาโดยใหตดตอสงซอจากสถานวทย นกจดรายการ รานขายของช า รวมทงการโฆษณาขายยาวารบจดสงทางไปรษณย เปนตน

ตารางท 3.ลกษณะการโฆษณายาทผดกฎหมาย

ประเดนการละเมดกฎหมาย จ านวนครงทโฆษณา รวม(ครง)




1. แสดงสรรพคณยาเปนเทจหรอเกนความจรง 98 34 24 156

2. โออวดสรรพคณยาวาศกดสทธหรอหายขาด 67 28 30 125

3. แสดงสรรพคณยาหรออาการของโรคทรมต.ประกาศ1 60 12 36 108

4. รบรองหรอยกยองสรรพคณยาโดยบคคลอน 17 10 70 97

5. ไมแสดงชอยาในการโฆษณาใหชดเจน 29 36 18 83

6. ไมแสดงค าเตอนตามทกฎหมายก าหนด 19 13 18 50

7. โฆษณาชกชวนใหใชยาพร าเพรอเกนความจ าเปน 14 14 15 43

8. ไมแสดงชอยาตามใบส าคญการขนทะเบยนยา /ตรวจขอมลไมพบทะเบยนยา

24 8 8 40

9. โฆษณาโดยแสดงขอเทจจรงทผดกฎหมาย 2 18 10 30

10. โฆษณาขายยาโดยรองร าท าเพลง 22 0 0 22

11. ท าใหเขาใจวาเปนยาบ ารงกามยาคมก าเนด 21 0 0 21

12. โฆษณาขายยาโดยไมสภาพ 19 0 2 21

13. โฆษณาขายยาโดยแสดงความทกขทรมานของผปวย 12 0 2 14

14. แสดงสรรพคณยาอนตรายหรอยาควบคมพเศษ 8 3 0 11

15. เปรยบเทยบทบถมผลตภณฑอน 0 0 7 7

16. ท าใหเขาใจวาเปนยาท าใหแทงลกขบระดอยางแรง 0 0 0 0

17. โฆษณาขายยาโดยวธแถมพกชงโชค ออกฉลากรางวล 0 0 0 0

18. โฆษณาในระหวางทมค าสงแจงใหระงบโฆษณา 0 0 0 0

19. โฆษณาท าใหส าคญผดในสวนประกอบของยา 0 0 0 0

การประเมนในภาพรวมพบวาผดกฎหมาย2 164 62 40 266

1. เบาหวาน มะเรง อมพาต วณโรค โรคเรอน หรออาการของโรคสมอง หวใจ ปอด ตบ มาม ไต 2. หากพบวาเปนโฆษณาทมลกษณะทไมถกตองตามขอ 1-19 อยางนอย 1 ประเดนถอวามผลการประเมนในภาพรวมวา ผดกฎหมาย


195

การโฆษณาผลตภณฑอาหาร ผลการวจยพบการโฆษณาอาหารจ านวน 35

ผลตภณฑ/260 ครง เมอตรวจสอบจากฐานขอมลของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาพบวาผลตภณฑทงหมดมเลขสารบบอาหารถกตอง การโฆษณาอาหารจ านวน 5 ผลตภณฑทไมไดแสดงสรรพคณ คณภาพ หรอคณประโยชนของอาหาร ดงนนจ งไมจ า เปนตองมใบอนญาตโฆษณาอาหาร สวนอก 30 ผลตภณฑเปนการโฆษณาทแสดงสรรพคณ คณภาพ หรอคณประโยชนของอาหาร จงตองมใบอนญาตโฆษณา จากการประเมนพบวาทง 30 ผลตภณฑมการโฆษณาทผดกฎหมายอยางนอย 1 ประเดน ดงนนเปนไปไดวาอาหารทง 30 ผลตภณฑนนไมไดรบใบอนญาตโฆษณาดงแสดงในตารางท 4

ลกษณะการโฆษณาอาหารทพบวาผดกฎหมายมากทสด คอ การแสดงสรรพคณเปนยามากทสด (158 ครงหรอรอยละ 76.7 ของจ านวนครงทผดกฎหมาย)รองลงมาคอการแสดงสรรพคณอาหารเปนเทจหรอเกน

ความเปนจรง (147 ครงหรอรอยละ 71.4 ของจ านวนครงท ผดกฎหมาย) การโฆษณาโดยอางขอมลความร-วชาการทเชอถอไมได (67 ครงหรอรอยละ 32.5 ของจ านวนครงทผดกฎหมาย)และการโฆษณาโดยมบคลากรทางการแพทยแนะน าหรอรบรอง แสดงแบบ (49 ครงหรอรอยละ 23.80 ของจ านวนครงทผดกฎหมาย) ตวอยางการโฆษณาอาหารทแสดงสรรพคณในการบ าบด บรรเทา รกษาโรค หรอแสดงสรรพคณเปนยาโออวดเกนจรง เชน 1) ดทอกซลดสารพษ ลดไขมนในเสนเลอด ชวยใหตบสะอาด ปองกนหวใจตบตน 2) สรางเมดเลอดแดง ตอตานเชอโรค รกษาอาการหอบหด ผนคน ภมแพ 3) ลดอาการตกขาว มดลกกระชบ ความสาวกลบคนมา สามหลงใหล 4) ปองกนตอหน ตอลม ตาพรามว จอประสาทตาเสอม เบาหวานขนตา 5) บ ารงสายตา ปองกนรงส UV น าเลอดไปเลยงดวงตา 6) ลดความออนลาของดวงตาได ออกแดดกไมแสบรอน 7) ลดความอวน ก าจดไขมนสวนเกน ลดน าหนก หรอควบคมน าหนก 8) ชวยบ ารง

ตารางท 4.ลกษณะการโฆษณาอาหารทผดกฎหมาย

ประเดนการละเมดกฎหมาย จ านวนครงทโฆษณา รวม(ครง)




1. โฆษณาสรรพคณเปนยา 98 29 31 158

2. แสดงสรรพคณฯ อาหารเปนเทจหรอเกนความจรง 95 25 27 147

3. โฆษณาโดยใชความรขอมลวชาการทเชอถอไมได 51 10 6 67

4. โฆษณามบคลากรทางการแพทยแนะน าหรอรบรองแสดงแบบ 30 9 10 49

5. โฆษณาสรรพคณการใชผดวตถประสงคของผลตภณฑ 11 22 9 42

6. โฆษณาสรรพคณแยกตามสวนประกอบทอยในต ารบ 21 7 3 31

7. โฆษณารบรองความปลอดภยทไมไดมาตรฐาน 6 11 9 26

8. โฆษณาชออาหารไมตรงตามทขนทะเบยน 13 0 13 26

9. เปรยบเทยบผลตภณฑของผอน 0 0 4 4

10. โฆษณาในระหวางทมค าสงระงบโฆษณา 0 0 0 0

การประเมนโฆษณาในภาพรวมพบวาผดกฎหมาย1 137 38 31 206 1: หากพบวาเปนโฆษณาทมลกษณะทไมถกตองตามขอ 1-10 อยางนอย 1 ประเดนถอวามผลการประเมนในภาพรวมวาผด กฎหมาย



196

สมองท าใหฉลาด ความจ าด 9) ลดอลไซเมอร โรคล าไส เบาหวาน มะเรง หวใจ สมอง

นอกจากนยงพบการโฆษณาสรรพคณอาหารเปนเท จห ร อ เก นคว าม เป นจ ร ง เ ช น ร กษาหายขาด เปลงประกายออรา ปลอดภย ดทสด ไดผลจรงมหศจรรย..เปนตน นอกจากนยงพบการโฆษณาทท าใหเขาใจผด ในวตถประสงคของผลตภณฑ เชน การโฆษณากาแฟชวยใหลดน าหนก หรอท าใหรปรางผอม ดดขน

ผลการวจยย งพบวามการโฆษณาทฝ าฝนกฎหมายโดยการใชขอมลความร-วชาการหรอผลการวจยทเชอถอไมไดประกอบการโฆษณา เชนบรรยายความรเกยวกบคณประโยชนของดทอกซในการลางสารพษออกจากทางเดนอาหาร หรอความรเกยวกบผลตภณฑอาหารเสรมกบดวงตา โดยเปนขอมลทเชอถอไมได หรอโฆษณาใหความรเกยวกบสรรพคณของสวนประกอบตาง ๆ ทอยในผลตภณฑและพบการเปรยบเทยบกบผลตภณฑอน เชน ทานแลวหายจากอาการกรดไหลยอน ไมตองพงยา…เปนตน

ประเดนส าคญอกประการทพบ คอมการโฆษณาชออาหารไมตรงตามทขนทะเบยน โดยโฆษณาชออาหารวาเปนสมนไพร ก โอสถหาซอไดทรานขายยา… หรอโฆษณาวาผลตภณฑ ข เปนยา 13 ราศ และมการโฆษณาสลบไปมาระหวางการโฆษณายาและโฆษณาอาหาร ตลอดจนแสดงสรรพคณอาหารวาสามารถรกษาโรคได สามารถซอไดทรานขายยา เปนตน ซงอาจสงผลใหผบรโภคเขาใจผดในสาระส าคญวาผลตภณฑอาหารดงกลาวนนเปนยาได การโฆษณาเครองส าอาง การวจยพบโฆษณาเครองส าอางจ านวนไมมากนก โดยพบเพยง 18 ครงใน 9 ผลตภณฑ โฆษณาฝาฝนกฎหมาย 6 คร ง /6 ผ ลตภณฑ เคร องส าอางท ง 9 ผ ล ต ภ ณฑ ม ก า ร จ ด แ จ ง ถ ก ต อ ง ต า ม ก ฎ ห ม า ย แตม 1 ผลตภณฑทใชชอเครองส าอางไมตรงตามทไดจดแจงไว คอ จดทะเบยนชอครมคณหญงแตโฆษณาวาครมหนาเดงคณหญง (นามสมมต) ซงเปนการใชชอผลตภณฑเปนเทจหรอท าใหเขาใจวามผลตอการเปลยนแปลงโครงสรางของรางกายคอสามารถท าใหหนาเดงได

การประเมนโฆษณาพบวาจากโฆษณาทงหมด 18 ครง มการโฆษณาเปนเทจหรอเกนจรง จ านวน 6 ครง (รอยละ 33.3) โดยเปนสปอตโฆษณา 3 ครงและนกจดรายการพด 3 ครง การโฆษณาเครองส าอางไมมการโฆษณาโดยวธการสมภาษณ ตวอยางการโฆษณาทมลกษณะเปนเทจหรอเกนจรง เชนโฆษณาวาโลชนบ ารงผวสามารถรกษาแผลไฟไหม น ากดเทาได โฆษณาสบวาเมอใชแลวจะเหนผลท าใหผวพรรณเปลงปลงภายใน 2 สปดาห โฆษณายาสฟนแกปญหาเหงอกรน เหงอกอกเสบ เหงอกบวม และโฆษณาแชมพสระผมสตรขาวหอมนล สามารถปองกนผมหงอก ผมรวง การโฆษณาเครองมอแพทย การเกบขอมลพบโฆษณาเครองมอแพทยเพยง 5 ครง/1 ผลตภณฑ คอเครองท าหนาเรยว ซงไมสามารถตรวจสอบการขนทะเบยนไดเนองจากในโฆษณาไมไดระบชอทางการคา การโฆษณาท าโดยนกจดรายการพดจ านวน 3 ครง และสปอตโฆษณาจ านวน 2 ครง การประเมนพบวาเปนการโฆษณาผดกฎหมายทงหมด เพราะสอใหเขาใจผดวาท าใหหนายกกระชบ หนาเรยวแหลมโดยไมตองท าศลยกรรม …ทงยง มการใชขอความโฆษณาวา “ซอเครองเดยว ท าใหหนาคณเรยบเนยนและรกษาสว ...ท าใหใบหนาเรยวเปนรปไขเหมอนดารา เหลาแกม เหลาคางโดยไมตองไปท าศลยกรรม...เครองมอแพทยเครองนเครองเดยว ใชทกวนลบรอยตนกา รองแกม หนาผากยน ใชทกวนไดทบานคะ” การโฆษณานฝาฝนกฎหมายในประเดนการไมแสดงชอผลตภณฑ ค าเตอน และชอทอยของสถานทน าเขา/สถานทจ าหนาย ตลอดจนเปนการแสดงคณประโยชนอนเปนเทจหรอเกนจรงและชกน าใหใชพร าเพรอเปนประจ า การโฆษณาวตถอนตราย

การศกษานพบโฆษณาวตถอนตรายจ านวน 2 ผลตภณฑ คอ สเปรยสมนไพรไลยง และยาจดกนยง โดยมการโฆษณาจ านวน 13 ครง เปนการโฆษณาโดยการใชสปอตโฆษณา 9 ครง และโฆษณาโดยนกจดรายการพด จ านวน 4 ครง พบวาไมมการแสดงสรรพคณยาและเปนการโฆษณาทถกตองตามกฎหมายทงหมด


197

สรปผลและขอเสนอแนะ สถานวทยทง 14 แหงในงานวจยมการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายอยางนอย 1 ชน จากโฆษณาทพบรวมทงหมด 658 ครง เปนการโฆษณาทผดกฎหมายจ านวน 483 ครง คดเปนรอยละ 73.4 ประเดนการโฆษณายาทผดกฎหมายสงสด 3 อนดบแรก ไดแก การแสดงสรรพคณยาทเกนความจรง โฆษณาเปนเทจวารกษาไดอยางศกดสทธหรอหายขาด และการแสดงสรรพคณยาหรอโรคทรฐมนตรประกาศหามโฆษณา นอกจากนยงพบวามการโฆษณายาทไมไดขนทะเบยน 3 ผลตภณฑ และโฆษณายาอนตรายทไมสามารถโฆษณาตอประชาชนทวไปได 2 ผลตภณฑ สถานการณเหลานสะทอนใหเหนวาการโฆษณาผลตภณฑสขภาพทผดกฎหมายทางวทยทองถนยงคงเปนปญหาส าคญไมตางจากทพบในการวจยในอดตกอนการเปลยนแปลงการปกครองโดย คสช. (2) การท าใหประชาชนผบรโภคหลงเชอโฆษณาผลตภณฑสขภาพทไมถกตอง นอกจากจะมผลกระทบเฉพาะบคคล ไดแกการเสยคาใชจายจากการบรโภคทไมจ าเปนและสญเสยโอกาสและคาใชจายในการรกษาแลว ยงมผลตอระบบการสาธารณสขและระบบเศรษฐกจของประเทศ เนองจากภาครฐตองเสยงบประมาณในการดแลรกษาผปวยทงทางตรงและทางออมซงมมลคามากมายมหาศาล ในปจจบน คสช. ไดมนโยบายจดการการกระท าทไมถกตองตามกฎหมาย ภาครฐทม สวนรบผดชอบโดยตรง ไดแก ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กสทช. ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค (สคบ .) และ กองบงคบการปราบปรามการกระท าผดเกยวกบการคมครองผบรโภค (บก.ปคบ.) ไดประสานการด าเนนการรวมกน มอบนโยบายและก าหนดมาตรการแกหนวยงาน ในสวนภมภาคไดแก กสทช.ระดบเขตและส านกงานสาธารณสขจงหวดในการแกไขปญหาอยางจรงจง (12) แตอยางไรกด การจดการปญหาดงกลาวควรมมาตรการทชดเจนและเปนระบบ เนองจากปญหานเปนปญหาทเรอรงมานาน การแกไขปญหาควรเนนการพฒนาศกยภาพผประกอบการใหมความรและตระหนกในการโฆษณาใหถกตอง โดยมาตรการเชงรก งานวจยในอดตชวา การเขาพบผประกอบการเพอชแจงประเดนทผประกอบการไดโฆษณาอยางกฎหมายนนไดผลในการลดปญหา แตการจดอบรมไดผลเพยงการเพมความรของผประกอบการโดยไม

มผลตอพฤตกรรมการโฆษณา (13) นอกจากนควรพฒนาศกยภาพผบรโภคใหมความรและวจารณญาณในการบรโภคผลตภณฑสขภาพ ส าหรบกลไกการควบคมก ากบนน ภาครฐควรเรงด าเนนการจดการปญหาโฆษณาทผดกฎหมายอยางจรงจงและตอเนอง ควรมระบบฐานขอมลก า ร อ น ญ า ต โ ฆษณา ใ ห ห น ว ย ง า น ส ว นภ ม ภ า ค ผประกอบการ และประชาชน สามารถเขาถงขอมลดงกลาวได และหามาตรการในการปองกนการโฆษณาทโออวดเกนจรง การใชชอผลตภณฑท สอสารใหเขาใจผด รวมถงการโฆษณาในลกษณะทอาจท าใหประชาชนเขาใจผดในสาระส าคญได

ทงน การจดการปญหาโฆษณาผลตภณฑสขภาพควรเรงรดจดการปญหาอยางเปนระบบ ทส าคญสถานวทยสวนใหญมทตงอยในสวนภมภาค ดงนนการแกไขปญหาดงกลาวควรมการก าหนดยทธศาสตรและเปาหมายระยะสนและระยะยาวรวมกนระหวางภาคเครอขายทงสวนกลางและสวนภมภาค ตลอดจนมการประเมนและปรบปรง แนวทางการแกไขปญหาอยางเปนระยะ การสงเสรม การด าเนนงานในสวนภมภาคโดยหนวยงานสวนกลางนบวาเปนสงทส าคญอยางยง กตตกรรมประกาศ

การวจยครงนส าเรจไดดวยความอนเคราะหจากหนวยงานและบคคลดงตอไปน วทยาลยคมครองผบรโภคดานยาและสขภาพแหงประเทศไทย สภาเภสชกรรมทส น บ สน นท น ก า ร ว จ ย ร อ ง ศ า สต ร า จ า ร ย ส ง ว น ลอเกยรตบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร ท สนบสนนความรในการวจย ส านกงานคณะกรรมการกจการกระจายเ สยง ก จการโทรท ศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต เขต 7 (นครราชสมา) ทสนบสนนขอมลสถานวทยทองถน เภสชกรพรพรรณ สนทรธรรม เภสชกรหญงพนตนาฎ ค านย เภสชกรชาญชย วสธาลยนนท คณชาตชาย ตงทรงสวรรณ ทใหความอนเคราะหในการเปนทปรกษาและใหความเหนในการประเมนขอความโฆษณาทมลกษณะคลมเครอ และผชวยวจยทเออเฟอในการอดเสยงโฆษณา ไดแก เภสชกรวฒศกด พฒศร คณพรประเสรฐ ศรพรหม คณนภาพร ศรปานนท และคณสรพงศ สารกา นอกจากนยงมอกหลายทานทยงไมไดเอยนาม ผวจยขอขอบคณมาอยางสดซง ณ โอกาสน



198

เอกสารอางอง 1. Limwattananon S, Limwattananon C, Waleekhach-

onloet O, Silkavute P, Prakongsai P, Puthasri W, Tangcharoensatien V. Drug price control: lessons from the past, present findings and recommenda-tions for the future. Journal of Health Systems Research 2012; 6: 136-43.

2. SuwanmaneeO, LerkiatbunditS. Illegal advertising of products classified as drugs by law among local radios. Thai Journal of Pharmacy Practice 2011; 3: 41-55.

3. National Statistics Office. Executive summary: survey of health care behaviors in population BE.2552 [online].2009 [cited 2015 Apr 18]. Available from: URL:http://service.nso.go.th/nso/ nsopublish/service/survey/healthCare_56.pdf

4. Karin J, Chanthapasa K. Drug and food claimed as drug buying behavior through radio advertising of consumer in chaiyaphum province. Isan Journal of Pharmaceutical Sciences 2013; 9: 53-64.

5. Center for Surveillance and Compliant Processing, Food and Drug Administration. Report on compliant filed in 2013 [online].2014 [cited 2015 Apr18 Available from: URL:http://newsser.fda.moph

.go.th/ hpsc/frontend/theme/view_info_operation.Ph p ?Submit=Clear&ID_Info_Operation=00000024. 6. Chan-O-Cha P. Announcement of the National

Peace and Order Maintaining Council No.1/2014: on the control of national administration [online]. 2014 [cited 2015 Mar 16]. Available from: URL:http://www.most.go.th/main/index.php/ncpo/ncpo-declare.html

7. Chan-O-Cha P. Announcement of the National Peace and Order Maintaining Council No. 79/2014: Conditions on the broadcasting of radios with temporary licenses [online].2014 [cited 2015

Mar 16]. Available from: URL: http://www.most. go.th/main/index.php/ncpo/ncpo-declare.html

8. National Broadcasting and Telecommunications Commission. Annual report on NCTC in 2015[online].2015 [cited 2015 Mar 16]. Available from: URL:http://www.nbtc.go.th/wps/wcm/connect/NBTC/6d2dc984-1dc7-44b3-81e6-2b5e0815b506/ รายงานผลการปฏบตงานประจ าป กสทช.ประจ าป2557.pdf.

9. Sahametapat N. Official document of Ministry of Health No สธ 1001/ว 389: Measures for reducing the problems on illegal advertising of health products. [online].2014 [cited 2015 Mar 16]. Available from: URL:http://www.thaidrugwatch.org/ download/series/series23.pdf.

10. Citizen’s Independent Committee for Consumer Protection. Reveal illegal advertising of health products among local radios in the era of NCPO [online].2014 [cited 2015 Feb 1]. Available from: URL:http://indyconsumers.org/main/index.php/news-articles/2015-02-17-04-53-24/media-telecom-162/ 181-571106001.

11. Chandrawongsee M. Situation and impacts of drug and health product advertisements with legal problems on community radio broadcasts toward consumers in Chiang Mai Province [master thesis].Chiangmai: University of Chiangmai; 2010.

12. Pandech A. Cooperation for stopping illegal advertising of health products with FDA. Yawipak 2014; 6:10-11.

13. Jangjai D, Lerkiatbundit S. Effectiveness of the interventions for reducing illegal advertising of health products among local radio stations. Thai Journal of Pharmacy Practice 2014; 6: 22-40.

http://www.nbtc.go.th/wps/wcm/connect/NBT

http://www.nbtc.go.th/wps/wcm/connect/NBT

http://www.thaidrugwatch.org/

http://indyconsumers.org/main/index.php/


199

Situation of Illegal Advertising of Health Products among Local Radios in

Lopburi in the Era of the National Council for Peace and Order (NCPO)

Tulaporn Rujirayunyong

Health Consumer Protection Division, Lopburi Public Health Office

Abstract

Keywords: health product advertising, drug advertising, consumer protection, local radios

RESEARCH ARTICLE

TJPP

Objective: To determine the situation of illegal advertising of health products among local radio in Lopburi after the reform of radio broadcasting by the Declaration of the National Council for Peace and Order (NCPO). Method: Researcher and research assistant recorded the programs broadcasted by 14 randomly selected local radios from the beginning time to the closing time of the stations. The broadcasting programs were recorded for 2 days in each station during December 2014. The researcher assessed whether the identified advertising conformed to the law using the evaluation form developed in the study and examined by officers with at least 10 years of working experience. Results: All 14 local radios had at least one pieces of illegal advertising. Among the total of 658 times of advertising, 483 (73.4%) were illegal. Numbers of times of illegal advertising according to drug law, food law, cosmetics law and medical device law were accounted for 73.5, 79.2, 33.3 and 100%, respectively. The advertising on dangerous substance was legal. No advertising on narcotics were identified. The most frequent illegal characteristics of the advertising were over claim of the benefits and false statement on miraculous or complete cure. Furthermore, there were advertisings on 3 unregistered drugs and 2 dangerous drugs not legally allowed for advertising to public. Conclusion: Illegal advertising of health products on local radios in the era of NCPO remains an important problem. Measures for broadcasting reform and handling illegal advertising are not adequate to curb the problem. Relevant parties should review the result of past effort and seriously invent the measures to reduce this problem.

Documents

TJPP บทความวิจัย ในยุคของคณะ ...tjpp.pharmacy.psu.ac.th/wp-content/uploads/2015/09/58-17... · 2015-09-04 · Thai Journal of Pharmacy