Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
15วารสารเทคโนโลยสารสนเทศปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014 Information Technology Journal
การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย โดยใชออนโทโลย
Information Retrieval In Thai Northeast Travel Utilizing Ontology
บทคดยอ
การทองเท ยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของ
ประเทศไทยเปนสถานททองเทยวเชงอนรกษทำาใหเกด
รายไดมาสภมภาคนมาก ซงการพฒนาเวบการทองเทยวใน
ภมภาคนมเปนจำานวนมาก แตยงมสวนนอยทนำาออนโทโลย
มาใชในการพฒนาเวบไซต ซงการคนคนสารสนเทศโดยใช
ออนโทโลยเปนงานวจยททาทาย ออนโทโลยเปนเทคโนโลย
ทใชในการจดเกบและนำาเสนอเนอหาแบบมโครงสราง
เพอใหได F-measure ทดขนในการสบคนเอกสาร และขอมล
ทางหนาเวบทมเปนจำานวนมากในปจจบน ดงนนผวจยจง
ทำาการพฒนาออนโทโลยตนแบบการทองเทยวในภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอ โดยใชหลกการพฒนาออนโทโลยดวย
วธจากบนลงลาง (Top-Down) จากลางขนบน (Bottom-Up)
และแบบผสม (Combination) จากผลการทดลองปรากฏวา
ผลของการคนคนดวยการออกแบบออนโทโลยแบบผสม
ทำาไดดทสดดวยคา F-measure รอยละ 82.26
คำาสำาคญ: ออนโทโลย เวบเชงความหมาย โอดบเบลยโอแอล
ระบบคนคนสารสนเทศ คำาหลก
Abstract
NortheastofThailandEco-tourismisasignificantrevenue
to the region. Severalwebsite have been developed for
advertisingthetourisminthisregion.However,lessontology
hasbeenusedfordevelopingthetourismwebsite.Therefore,
developingthetourismontologyforretrievingtheInformation
อสรา ชนตา (IssaraChuenta)* จาร ทองคำา (Jaree Thongkam)*
และ จรฎฐา ภบญอบ (Jiratta Phuboon-ob)*
inthewebsiteisachallengingresearchtask.Thus,ontology
isatechnologyusedtostoreandillustratethestructured-content
ofwebsite.InordertoachievebetterF-measure,ontology
playsanimportantrole.Thisstudyisundertakertodevelop
web-ontology forNortheast tourismwebsite, using three
frameworksincludingTop-Down,Bottom-UpandCombination
between Top-Down and Bottom-Up (called combination) of
developingontologiesareemployed.Theexperimentalresults
shows that information retrieved using theCombination
framework has the highest F-measure about 82.26%.
Keyword:Ontology,SemanticWeb,WebOntologyLanguage,
InformationRetrieval,Keyword.
1. บทนำา
ปจจบนธรกจการทองเทยวทำารายไดเปนลำาดบแรกเมอ
เทยบกบรายไดจากสนคาออกอนๆ [1] โดยเฉพาะการทองเทยว
ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย เนองจากภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอเปนสถานททองเทยวเชงอนรกษทำาให
เกดรายไดมาสภมภาคนมาก ซงในการทองเทยวจำาเปนตองม
ขอมลเพอชวยใหทองเทยวไดตรงกบความตองการ ดวยเหตน
การคนหาขอมลการทองเทยวในประเทศโดยใชเครองมอใน
การคนหาขอมลบนอนเทอรเนตไดเขามามบทบาทมากยงขน
แตบางครงผลลพธทไดจากการคนหากยงคงมปญหา
เนองจากเวบไซตมการเตบโตอยางรวดเรว สงผลใหขอมลม
ความหลากหลาย และมจำานวนเพมมากขนตามลำาดบ* สาขาวชาเทคโนโลยสารสนเทศ คณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคาม
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
16 วารสารเทคโนโลยสารสนเทศ ปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014Information Technology Journal
โดยทออนโทโลย เปนเทคโนโลยทใชในการจดเกบ และ
นำาเสนอเนอหาแบบมโครงสราง ไดเขามามบทบาท
มากยงขน และถกนำาไปใชกนอยางแพรหลายในดานตางๆ
เชน Geographic[2]Bio-medicalInformatics[3]Information
Processing system [4] IntegrationSystem [5] Information
Retrieval System [6]Tourism InformationRetrieval [7]
แตในระบบการทองเทยวในประเทศไทยยงมการนำาเอา
ออนโทโลยมาใชในการคนคนสารสนเทศไมมากนก ใน
การพฒนาออนโทโลยสามารถแบงไดเปน 3 แนวทาง ไดแก
การพฒนาแบบบนลงลาง (Top-Down) การพฒนาแบบ
ลางขนบน (Bottom-Up) และการพฒนาแบบผสม (Combination)
การพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down ผลการคนคนบางกรณ
ใหผลลพธทนอยเกนไป สวนการพฒนาออนโทโลยแบบ
Bottom-Up ผลการคนคนบางกรณไมมผลลพธในการคนคน
และการพฒนาออนโทโลยแบบ Combination ผลการคนคน
ทเยอะขนในบางกรณทใหผลลพธนอยเกนไป และสงผล
ใหการคนคนแมนยำา และมรปแบบในการคนคนทซบซอน
มากยงขน
มนกวจยหลายทานจงไดนำาแนวทางการใชออนโทโลย
ในการคนหาขอมลในโลกอนเทอรเนตไดงาย และตรงตอ
ความตองการ เชน Shao-min Zhang และคณะ [8] ไดพฒนา
ออนโทโลยแบบ Top-Down และเชอมตอกบ Jena เพอใชงาน
ออนโทโลยรวมกน โดยออนโทโลยมโครงสราง และความสมพนธ
ของ ObjectProperty,DataPropertyและ Instance ตามขอมล
การทองเทยวเมองยนนานของประเทศจน ซงงานวจยน
อธบายถงขนตอนการพฒนาออนโทโลย และการเชอมตอ
ออนโทโลยกบ Jena เพอเพมประสทธภาพในการคนคนและ
การใชออนโทโลยรวมกนไดดยงขน
Paul และ Nicolaas [9] ไดพฒนาออนโทโลยแบบ
Bottom-Up โดยนำาเอาขอมลทางเคมของสารบรสทธมา
วเคราะหและออกแบบออนโทโลย เนองจากขอมลของ
สารบรสทธมความซบซอน จงเรมตนดวยขอมลระดบลางสด
หรอขอมลทเลกมากทสด ผลการวจยพบวาขอมลทางเคม
พนฐานทมอยจรงเหมาะสำาหรบการพฒนาออนโทโลยแบบ
Bottom-Up มากกวาการพฒนาแบบ Top-Down
Sadasivam และ Saravana [10] ไดพฒนาออนโทโลย
การคนคนสารสนเทศสำาหรบการทองเทยวในประเทศอนเดย
โดยมการพฒนาออนโทโลยไปพรอมๆ กบการอพเดท
ออนโทโลย มการคนคนขอมลแบบ Top-down และ Bottom-up
โดยผลการคนคนจากการวจย การคนคนแบบ Top-down
ไดผลการคนคนทมาก และหลากหลายกวาการคนคนแบบ
Bottom-up
Tang และ Cai [11] ไดทำาการพฒนาออนโทโลย
การทองเทยวจากเอกสารทไมมโครงสราง โดยการเกบ
รวบรวมขอมลการทองเทยว ไดแก สถานททองเทยว โรงแรม
ทพก รานอาหาร จากเอกสารและบทความตางๆ ซงเปน
เอกสารทไมมโครงสรางทอยในเวบไซต จากนนนำาขอมล
มาวเคราะหจากลกษณะเดนของขอมล เพอนำาขอมล
เหลานนมาพฒนาออนโทโลย เพอใหผลการคนหาตรงตาม
ความตองการมากยงขน
Kathrin และคณะ [7] ไดนำาเสนอการประยกตใชเทคนค
เวบเชงความหมาย (SemanticWeb) ในการพฒนาระบบ
การคนคนขอมลการทองเทยว เพอนำาไปประยกตใชกบ
ระบบ e-Tourism จากการวจยมการพฒนาออนโทโลย
การทองเทยวทชอวา HarmoniesOntology เพอใชในดาน
การทองเทยว และการแลกเปลยนขอมลในรปแบบของ
เอกสาร RDFเชอมโยงขอมลทพก และเทศกาล เปนหลก
ดงนนในงานวจยฉบบน ผวจยจงไดทำาการศกษา
ออกแบบและพฒนา และประสทธภาพของออนโทโลย
ในทง 3 แนวทาง คอบนลงลาง (Top-Down) จากลางขนบน
(Bottom-Up) และแบบผสม (Combination) ในการคนคน
สารสนเทศเพอการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ของประเทศไทย
2. การทบทวนวรรณกรรม
2.1ออนโทโลย
ออนโทโลย คอ เทคโนโลยทใชในการจดเกบ และนำาเสนอ
เนอหาแบบมโครงสราง โดยใชวธการบรรยายแนวความคด
ดวยขอกำาหนด (Specification) เพอแสดงมโนภาพ
(Conceptualization) ของสงตางๆ ทมอยในโดเมน (Domain)
เพอบรรยายแนวความคดตามขอบเขตทสนใจ โดยขอกำาหนด
นนถกอธบายขนเพอสรางความเขาใจโครงสรางฐานความร
ทางดานใดดานหนงในการใชงานขอมลรวมกน (Information
Sharing) ระหวางผทมสวนเกยวของกบในโดเมน เนองจาก
ออนโทโลยคอทฤษฎทางตรรกะ (Logic) ทใชกำาหนดความหมาย
ของการอธบายคำาศพท (Vocabulary) จากขอบเขตทสนใจ
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
17วารสารเทคโนโลยสารสนเทศปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014 Information Technology Journal
ซงมการกำาหนดการอธบายความหมายนนดวยรปแบบ
อยางเปนทางการ (FormalExplicitDescription) ทมโครงสราง
และความสมพนธแบบลำาดบชน (Hierarchies) ทำาใหออนโทโลย
มความสามารถในการถายทอดคณสมบต (Inheritance) [12]
ออนโทโลย มขอกำาหนดอยางหนงทผมสวนเกยวของ
มความเขาใจในขอบเขตองคความรนนๆ ทมในโดเมน
ไปในทศทางเดยวกน โดยใชนยามแนวคดใหอยในรปแบบ
ของโหนด หรอ คลาส (Class) ความสมพนธระหวางคลาส
(Relation) คณสมบตของคลาส (Properties) สลอต (Slot)
ทำาใหมความสมพนธแบบลำาดบชนโดยมรปแบบ และ
โครงสรางในการอธบายออนโทโลยดวยภาษาทใชในเวบ
เชงความหมายทหลากหลาย เชน ภาษา XML ภาษา RDF
ภาษา RDFS และภาษา OWL [13]
แนวทางการพฒนาออนโทโลย (OntologyDevelopment)
ม 3 แนวทาง คอ การพฒนาแบบบนลงลาง (Top-Down)
การพฒนาแบบลางขนบน (Bottom-Up) และการพฒนา
แบบผสม (Combination)
1) Top-Down
เปนวธการทเรมจากการกำาหนดคอนเซปตในโดเมน
ทวไป เรมตนดวยคำานยามโดยทวไปทพบมากทสดตาม
แนวคดในโดเมน และเอาความเชยวชาญนนไปคดเปน
แนวทาง และกำาหนดคอนเซปตทมความเฉพาะเจาะจง
ตวอยางเชน เรมตนดวยการสรางคลาสสำาหรบแนวคดโดย
ทวไปของไวน จากนนสรางรายละเอยดยอยๆ (Sub Class)
ในคลาสนน เชน ไวนขาว ไวนแดง โรสไวน และเพมคลาส
ยอยใหกบคลาสทสามารถจำาแนกยอยลงไปอกได เชน คลาส
ไวนแดง มคลาสยอยเปน Cabernet,Syrah,RedBurgundy
เปนตน
2) Bottom-Up
เปนวธการทเรมจากการกำาหนดจากคอนเซปตทเฉพาะ
เจาะจงทสด หรอระดบลางสด โดยเรมตนดวยคำานยามของ
ความจำาเพาะมากทสดของคลาส โดยมการจดกลมตาม
ลกษณะสงเหลานใหเปนแนวคดทกวางมากขน เชน เรมตน
ดวยการกำาหนดลกษณะของคลาส สำาหรบไวน Pauillac และ
Margaux จากนนสราง Super Class ใหสำาหรบทงสองคลาส
เปนตน
3) Combination
เปนวธการนำาทง 2 แบบมาผสมกน คอ แบบ Top-Down
และแบบ Bottom-Up เปนวธการทเรมจากการกำาหนด
คอนเซปตทสำาคญหรอมการอธบายในโดเมนนนๆ กอน
จากนนกำาหนดคอนเซปตอนๆ ทเกยวของ โดยพจารณา
ความหมายในเชงทวไป และเฉพาะเจาะจงจากคำาสำาคญ
เหลานนไปพรอมๆ กน
2.2เวบเชงความหมาย
เวบเชงความหมาย (SemanticWeb) คอ เทคโนโลยทใช
ในการจดเกบ และนำาเสนอเนอหาแบบมโครงสราง รวมถง
สามารถในการวเคราะหจำาแนกหรอจดแบงไดวาขอมลท
ปรากฎนนมความสมพนธกบขอมลอนๆ ในแตละระดบ
อยางไร หรอเปนการจดเกบ และนำาเสนอแบบมลำาดบชน
ซงในปจจบนการพฒนาเวบไซตเตบโตขนอยางรวดเรว
ทำาใหเกดปญหาเนองจากสารสนเทศมจำานวนมากเกน
ความตองการ (InformationOverload) ทำาใหผลลพธทไดจาก
การสบคนขอมล ไมมประสทธภาพเพยงพอ และไมสะดวก
ในการนำาไปใชตอ เนองจากการคนหาดวย คำาหลก (Keyword)
ทวๆ ไป เครองมอทใชการคนหาไมสามารถทำาความเขาใจ
และประมวลความหมาย หรอความสมพนธของคำานนๆ ได
อยางตรงประเดน ผลของการสบคนทไดกลบมาจงเปนทกๆ
เรองทมคำาๆ นน และสราง Hyperlink เพอใหเชอมโยงไปยง
ขอมล โดยไมรวาผลลพธทไดคอคำาทอยในเรองทตองการ
หรอไม หรอแมแตเทคนค PageRank ทจดลำาดบความสำาคญ
เพอบงบอกถงคณภาพของเวบเพจ บางครงขอมลทไดกยง
ไมตรงประเดน ซงในอนาคต Google กจะเพมการคนหา
เชงความหมาย (Semantic Search) [14] SemanticWeb จงชวย
แกปญหาดงกลาว คอ มการระบขอบเขตได โดยทโปรแกรม
สามารถเขาใจองคประกอบของขอมล ซงมการอางองขอมล
ทมความสมพนธกนมาเชอมโยงกนเพอทำาใหการคนหางายขน
2.3ระบบคนคนสารสนเทศ
ระบบคนคนสารสนเทศ InformationRetrieval System
(IR)คอ ระบบทจดการประมวลผลสารสนเทศประเภท
เอกสาร (Document) ในรปแบบตางๆ เชน หนงสอ วารสาร
บทความ เปนตน โดยเกยวของในเรองการแสดงรปแบบ
การเกบบนทก การดงเอกสาร ดงภาพท 1 [15]
ภาพท 1 แสดงขนตอนการทำางานของระบบคนคน
สารสนเทศในภาพรวมจากปญหาเอกสาร และขอมลมเปน
จำานวนมาก การคนหาเอกสาร และขอมลจากแหลงขอมล
ทมอยจงมความถกตองในการคนหานอยลง และใชเวลานาน
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
18 วารสารเทคโนโลยสารสนเทศ ปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014Information Technology Journal
เชน สถานททองเทยว ทพก รานอาหาร การเดนทาง เปนตน
การรวบรวมคำานยามคอ การพจารณากลมคำาเพอสราง
คำาหลก ซงเปนตวแทนของคำานยามนน โดยอยภายใตโดเมน
หรอขอบเขตของการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ของประเทศไทย โดยใชขอมลและแบงประเภทแหลงทองเทยว
ตาม พรบ. การทองเทยว จากฐานขอมลแหลงทองเทยว
กรมการทองเทยว (http://www.tblthailand.com) จากขอมล
คำาหลกทงหมดในทกคลาส 1,104 ขอมล เพอนำาคำานยาม
เหลานนออกแบบ และพฒนาออนโทโลยในขนตอนตอไป
3.2ออกแบบและพฒนาออนโทโลย
ออกแบบ และพฒนาออนโทโลย คอ การนำาขอมลทผาน
การวเคราะห และสรางคำาหลกเพอออกแบบ และพฒนา
ออนโทโลย ตามแนวทางการออกแบบ และพฒนาออนโทโลย
ม 3 แนวทาง คอ Top-Down,Bottom-Up และ Combination
แตละแนวทางใชคำาหลกทงหมด 1,104 ขอมล เนองจากแนวทาง
การออกแบบ และพฒนาออนโทโลยมหลายแนวทาง ซงใน
โดเมนเดยวกนแตมการออกแบบดวยแนวทางทแตกตางกน
จะสงผลตอโครงสรางของออนโทโลย เนองจากแตละแนวทาง
มการเรมตนดวยคำานยามตามแนวความคดทแตกตางกน
โดยไดมการนำาเอาวธการของระบบคนคนสารสนเทศ คอ
ไมอานเอกสารทงหมดเพอดงเอกสารทตองการออกมา แตจะ
ใชลกษณะเดนของเนอหาของเอกสารเปนตวแทนของ
เอกสารทสามารถแยกแยะเอกสารทเกยวของ (Relevant)
กบขอคำาถามหรอสงทตองการออกจากเอกสารทไมเกยวของ
(Non-relevant) การคนคนสารสนเทศจากออนโทโลย เอกสาร
จะบรรจเปนเซตของคำาสำาคญ (keyword) เปนตวแทนของ
คำานยามนน ซงมความหมายสำาหรบการสบคนสารสนเทศ
ดงนนระบบคนคนสารสนเทศจงเปนระบบททำาการแปล
เนอความของขาวสาร การจดตำาแหนงของความสมพนธกน
เปนสงทสำาคญทสด [16]
3. วธการดำาเนนการวจย
การดำาเนนการวจยนม 5 ขนตอน คอ 1) วเคราะหขอมล
การทองเทยว และรวบรวมคำานยาม 2) ออกแบบ และพฒนา
ออนโทโลยตามแนวคด Top-Down, Bottom-Up และ
Combination 3) Mapping ออนโทโลยกบขอมลการทองเทยว
4) คนคนขอมลการทองเทยวจากออนโทโลยดวยโปรแกรม
เอสโอเอส (SOS-SemanticOntologySearch) และ 5) ประเมนผล
ดงภาพท 2
3.1วเคราะหขอมลการทองเทยวและรวบรวมคำานยาม
การวเคราะหขอมลการทองเทยวคอ การวเคราะหขอมล
ตางๆ ทเกยวของกบการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ภาพท 1 ขนตอนการทำางานของระบบคนคนสารสนเทศ
ภาพท 2 วธการดำาเนนการวจย
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
19วารสารเทคโนโลยสารสนเทศปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014 Information Technology Journal
งานวจยนออกแบบ และพฒนาออนโทโลยการทองเทยว
ดวยโปรแกรม Protégé4.1 โดยออนโทโลยอยในรปแบบของ
OWL ไฟล
1) การพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down
การพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down ผวจยนำาเสนอ
องคความรในการออกแบบออนโทโลย โดยมความสมพนธของ
Object Property,Data Propertyและ Instanceตามขอมล
การทองเทยวทม ประกอบไปดวย 6 คลาสหลก คอคลาสเทศกาล
(Annualfestival) 27 ขอมล คลาสทพก (Accommodation)
273 ขอมล คลาสรานอาหาร (Restaurant) 267 ขอมล
คลาสแหลงทองเทยว (Attractions) 267 ขอมล คลาสสถานท
(Location) 239 ขอมล และคลาสการเดนทาง (Transportation)
31 ขอมล ดงภาพท 3
2) การพฒนาออนโทโลยแบบ Bottom-Up
การพฒนาแบบ Bottom-Up ผวจยนำาเสนอองคความร
ในการออกแบบออนโทโลย โดยโครงสรางของออนโทโลย
ขนอยกบขอมลของการทองเทยวทมอยจรงเปนหลก
ประกอบไปดวย 11 คลาสหลก คอ คลาสพพธภณฑ (Museum)
41 ขอมล คลาสเขตพนพ (Area) 2 ขอมล คลาสแหลงทองเทยว
(Attractions) 226 ขอมล คลาสการเดนทาง (Transportation)
31 ขอมล คลาสอำาเภอ (Distric) 94 ขอมล คลาสระดบทพก
(Rating) 6 ขอมล คลาสจงหวด (Province) 19 ขอมล คลาสทพก
(Accommodation) 267 ขอมล คลาสเทศกาล (Annualfestival)
27 ขอมล คลาสตำาบล (SubDistrict) 124 ขอมล และคลาส
รานอาหาร (Restaurant) 267 ขอมล ดงภาพท 4
3) การพฒนาออนโทโลยแบบ Combination
การพฒนาแบบ Combination เปนการผสมผสาน
การออกแบบและพฒนาทง 2 หลกการเขาดวยกน ทงแบบ
Top-Down และแบบ Bottom-Up โดยออกแบบและพฒนา
ออนโทโลยใหสอดคลองเหมาะสมกบขอมลทมอยจรงตาม
ดลยพนจของผวจย และเปนการออกแบบและพฒนา
ออนโทโลยทง 2 หลกการไปพรอมๆ กน ดงนนบางคลาส
ทเปนคลาสหลกในการพฒนาแบบ Bottom-Up เชน คลาส
พพธภณฑ (Museum) เมอพฒนาแบบ Combination สามารถ
รวมกบคลาสแหลงทองเทยว (Attractions) ได และบางคลาส
ทเปนคลาสยอยในการพฒนาแบบ Top-Down เชน คลาส
จงหวด (Province) คลาสเขตพนท (Area) คลาสอำาเภอ
(Distric) และคลาสตำาบล (SubDistrict) เมอพฒนาแบบ
Combination สามารถแยกเปนคลาสหลกได ดงภาพท 5
โดยไมไดจำากดเฉพาะวาตองมจำานวนคลาสทแนนอน
การพฒนาแบบ Combination จงมทงหมด 10 คลาสหลก
คอ คลาสระดบทพก (Rating) 6 ขอมล คลาสเทศกาล
(Annualfestival) 27 ขอมล คลาสอำาเภอ (Distric) 94 ขอมล
คลาสแหลงทองเทยว (Attractions) 67 ขอมล คลาสการเดนทาง
(Transportation) 31 ขอมล คลาสจงหวด (Province) 19 ขอมล
คลาสเขตพนพ (Area) 2 ขอมล คลาสทพก (Accommodation)
ภาพท 3 การพฒนาออนโทโลยโดยใชหลกการ Top-Down
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
20 วารสารเทคโนโลยสารสนเทศ ปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014Information Technology Journal
267 ขอมล คลาสตำาบล (SubDistrict) 124 ขอมล และคลาส
รานอาหาร (Restaurant) 267 ขอมล
3.3 Mapping Ontology
Mapping ออนโทโลย คอขนตอนการถายทอดความคด
จากออนโทโลยทพฒนาขนใหเชอมโยง และสอดคลองกบ
ขอมลการทองเทยว เนองจากในขนตอนการคนคนขอมลโดย
ใชภาษา SPARQL ยงไมรองรบคำาสงทเปนภาษาไทย ดงนนภาพท 4 การพฒนาออนโทโลยโดยใชหลกการ Bottom-Up
ภาพท 5 การพฒนาออนโทโลยโดยใชหลกการ Combination
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
21วารสารเทคโนโลยสารสนเทศปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014 Information Technology Journal
กอนถงขนตอนการคนคนขอมลจากออนโทโลย โดยใช
โปรแกรม เอสโอเอส ตองทำาการ Mapping คลาส กบ Property
และ Vocabulary ในหนา Configurationกอน ดงภาพท 6
เพอใหโปรแกรมสามารถคนหาขอมลการทองเทยวทเปน
ภาษาไทยได
3.4การคนคนขอมล
การคนคนขอมลการทองเทยวจากออนโทโลย งานวจยน
ใชโปรแกรมคอมพวเตอรทมชอวา เอสโอเอส (SOS - Semantic
OntologySearch) ซงเปนโปรแกรมทพฒนาโดย เนคเทค
(NECTEC:NationalElectronicsandComputerTechnology
Center) โดยแสดงผลการคนคนทางหนาจอ
1) การคนคนขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down
การคนคนบางกรณใหผลลพธทนอยเกนไป เชน หากตองการ
คนคนสถานททองเทยวทอยใกลทพกทชอ “โรงแรมสขสนต”
เจอผลลพธทงหมด 1 รายการ จากทงหมดทมอยจรง 7 รายการ
เนองจากรายการสถานททองเทยวทไมถกคนคนนนอยใกล
ทพกอนมากกวา ซงการพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down
ในความสมพนธของคลาสทพก (Accommodation) กบคลาส
สถานททองเทยว (Attractions) มสถานททองเทยวทใกลทสด
ม 1 สถานททองเทยว เปนตน
หลงจากคนคน เมอดคำาสงใน Log file ของโปรแกรม
เอสโอเอส จะปรากฏคำาถามในการคนคนสถานททองเทยวท
อยใกลทพกทชอ “โรงแรมสขสนต” ในรปแบบของภาษา
SPARQL ดงภาพท 7 ซงคนคนจาก ObjectProperty และ
DataProperty ของคลาสทเกยวของทงหมด ซงจะปรากฏ
ขอมล ObjectPropertyและ DataProperty ทเชอมโยงกบขอมล
ทเปนภาษาไทย ดงภาพท 8
จากภาพท 9 แสดงถงผลการคนคนทางหนาจอของ
สถานททองเทยวทอยใกลทพกทชอ “โรงแรมสขสนต” จาก
โปรแกรม เอสโอเอส เจอผลลพธทงหมด 1 รายการ คอ
ผานกเคา จากทงหมดทมอยจรง 7 รายการ สถานททองเทยว
ทไมถกคนคนไดแก ถำาปหลบ ถำาพญานาคราช นำาตก
พลาญทอง อทยานแหงชาตภผามาน อทยานแหงชาตภผามาน
(ถำาพญานาคราช) และอทยานแหงชาตภผามาน (ถำาลายแทง)
ภาพท 6 การ Mapping ออนโทโลย
ภาพท 7 การคนคนในรปแบบของภาษา SPARQL
ภาพท 8 Log file ของโปรแกรมเอสโอเอส
ภาพท 9 ผลการคนคนทางหนาจอของโปรแกรมเอสโอเอส
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
22 วารสารเทคโนโลยสารสนเทศ ปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014Information Technology Journal
ทชอ “โรงแรมไฮเวย” จากโปรแกรม เอสโอเอส เจอผลลพธ
ทงหมด 0 รายการ จากทงหมดทมอยจรง 3 รายการ สถานท
ทองเทยวทไมถกคนคนไดแก หาดพยน ศนยวทยาศาสตร
และวดสงวนวารพฒนาราม
3) การคนคนขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ
Combination
เนองการพฒนาออนโทโลยแบบ Combination เปนการ
นำาหลกการออกแบบ และพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down
และ Bottom-Up ผสมผสานเขาดวยกน ทำาใหรปแบบ
ความสมพนธของ Object Property และ Data Property
ระหวางคลาสเพมมากขน เปนการแกปญหาในกรณทไมม
ผลลพธในการคนคน การวดประสทธภาพจากการพฒนา
ออนโทโลยแบบ Combination จงมผลลพธทเพมขนในบาง
กรณทใหผลลพธนอยเกนไป และสงผลใหการคนคนแมนยำา
และมรปแบบในการคนคนทซบซอนมากยงขน
จากภาพท 12 การเพมเงอนไขในการคนคนทซบซอนใน
โปรแกรมเอสโอเอส เชน หากตองการคนคนสถานททองเทยว
ในจงหวด “ขอนแกน” แหลงทองเทยวประเภท “โบราณสถาน”
ทอยในเขตพนท “ชนบท” แตมระยะทางไมเกน “50 กโลเมตร”
2) การคนคนขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ
Bottom-Up
การคนคนบางกรณไมมผลลพธในการคนคน เชน
หากตองการคนคนสถานททองเทยวทอยใกลทพกทชอ
“โรงแรม ไฮเวย” มากทสด จะไมสามารถคนคนไดเนองจาก
การพฒนาออนโทโลยแบบ Bottom-Up โดยมความสมพนธ
จากคลาส “Attractions” เปนหลก มความสมพนธโดยม
Object Propertyทชอวา has_Accommodation ทมความ
สมพนธไปยงคลาส “Accommodation” หากสถานททองเทยว
แหงใดแหงหนงมทพกทใกลกวาโรงแรม “โรงแรมไฮเวย”
กจะถกเลอกใหเปนทพกท ใกลทสดทนทจากขนตอน
การออกแบบ และพฒนาออนโทโลย จงทำาใหกรณนไมม
ผลลพธในการคนคน เปนตน
หลงจากคนคน เมอดคำาสงใน Logfiles ของโปรแกรม
เอสโอเอส จะปรากฏคำาถามในการคนคนสถานททองเทยว
ทอยใกลทพกทชอ “โรงแรมไฮเวย” ในรปแบบของภาษา
SPARQL ในกรณทไมมผลการคนคน ดงภาพท 11
กรณทไมมผลการคนคน จากภาพท 11 แสดงถงผล
การคนคนทางหนาจอของสถานททองเทยวทอยใกลทพก
ภาพท 12 หนาจอการเพมเงอนไขในการคนคนทซบซอนของ
โปรแกรมเอสโอเอส
ภาพท 10 การคนคนในรปแบบของภาษาSPARQL กรณท
ไม มผลการคนคน
ภาพท 11 ผลการคนคนทางหนาจอของโปรแกรมเอสโอเอส
กรณทไมมผลการคนคน
ภาพท 13 ผลลพธทางหนาจอหลงจากใสเงอนไขการคนคน
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
23วารสารเทคโนโลยสารสนเทศปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014 Information Technology Journal
เมอ elapsedTimeMin คอ เวลาในการคนคนแตละครง
และ N คอ จำานวนครงในการคนคน ซงการคนคนสารสนเทศ
ในหมวดหมยอยแตละระดบจะใชเวลาในการคนคนท
แตกตางกน โดยดจาก Logfile ของโปรแกรมเอสโอเอส
(SOS-SemanticOntologySearch) ซงในการคนคนแตละครง
จะปรากฏเวลาทใชในการคนคนดงภาพท 15 ใชเวลาใน
การคนคน (elapsedTimeMin) 0.014933334 วนาท (Sec)
4. ผลการดำาเนนการวจย
ในงานวจยน ผวจยไดทำาการพฒนาออนโทโลย และ
ประเมนผลระบบคนคนสารสนเทศใชคา F-measure ซงเปน
คาของความสมพนธระหวาง คาความถกตอง (Precision)
และคาเรยกคน (Recall) ตลอดจนเวลาทใชในการคนคน
(Processing Time) จากขอมลทงหมดในทกคลาส 1,104 ขอมล
โดยใชคำาหลกจำานวน 50 คำาหลก ทดสอบ 50 ครง
จากภาพท 13 เจอผลลพธทงหมด 6 รายการ คอ สมอสาน
วดปาแสงอรณ วดไชยศร รปแตมสนไซ พพธภณฑเฮอนลาว
กประภาชย และวดเจตเจตยภม จากทงหมด 6 รายการ
3.5การประเมนผล
ในงานวจยฉบบน ไดทำาการวดประสทธภาพของการ
ออกแบบออนโทโลยดวย F-measure และเวลาในการคนคน
1) F-measure คอ คาท ใชวดความสมพนธของ
คาความถกตอง (Precision) และคาเรยกคน (Recall) เพอ
วดประสทธภาพของระบบคนคนสารสนเทศ แสดงไดจาก
สมการท 1
เมอคาความถกตอง (Precision) คอ คาทใชวดความ
สามารถในการทจะขจดเอกสารทไมเกยวของออกไป และ
คาเรยกคน (Recall) คอ คาทใชวดความสามารถของระบบ
ในการดงเอกสารทเกยวของออกมา
เนองจากการคนคนเอกสารนนขนอยกบขอคำาถาม เมอ
ผใชปอนคำาถามระบบจะแบงกลมของเอกสารออกเปน 2 สวน
คอ เอกสารทถกดงออกมา (Retrieved) และเอกสารทไมถก
ดงออกมา (NotRetrieved) ซงเอกสารตางๆ ใน 2 กลมน
อาจมทงเอกสารทเกยวของ (Relevant) และไมเกยวของ
(Non-Relevant) ดงภาพท 14
2) เวลาในการคนคน (Processing Time) คอชวงเวลาทใช
ในการคนคนแตละครงจากการใชคำาหลก เพอหาเวลาเฉลย
ในการคนคน แสดงไดจากสมการท 2
ภาพท 15 Log fileเวลาทใชในการคนคนแตละครง
2 * Precision * Recall Precision + Recall
F - measure = *100 (1)
(2)Processing Time =N
eMinelapsedTimN
i∑
=1
ภาพท 14 ความสมพนธของคาความถกตอง (Precision)
และคาเรยกคน(Recall)
ภาพท 16 การเปรยบเทยบคาF-measure
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
24 วารสารเทคโนโลยสารสนเทศ ปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014Information Technology Journal
4.1คาF-measure
ในการวดประสทธภาพของการคนคน ในการทดลองนได
ใชคา F-measure ซงเปนหลกสถตทใชกนอยางแพรหลาย
โดยการวดประสทธภาพจากการพฒนาออนโทโลยทง 3 แบบ
คอ Top-Down,Bottom-Up และ combination ซงสามารถ
แสดงได ดงภาพท 16
จากภาพท 16 แสดงการเปรยบเทยบประสทธภาพของ
ออนโทโลยในแตละแบบ ผลปรากฏวาการคนคนขอมลดวย
การออกแบบออนโทโลยแบบ Combination มประสทธภาพ
สงสดโดยมคา F-measure เทากบ 82.26 % รองลงมาคอ
การคนคนขอมลจากออนโทโลยแบบ Top-Down ไดคา
F-measure เทากบ 79.55 % ผลการคนคนขอมลจากการพฒนา
ออนโทโลยแบบ Bottom-Up ไดคา F-measure ทตำาสด
เทากบ 78.64 %
4.2เวลาทใช ในการคนคน
งานวจยครงน ผวจยไดใชเครองคอมพวเตอร ซพย
intel(R)Core(TM)2 ความเรว 1.87 GHz หนวยความจำา 2.0 GB
การหาคาเฉลยของเวลาในการคนคนขอมลโดยดจาก
Logfile ของโปรแกรมเอสโอเอส จากการพฒนาออนโทโลย
ทง 3 แบบ ไดผลของเวลาทใชในการคนคน (Processing Time)
ดงภาพท 17
จากภาพท 17 แสดงผลคาเฉลยของเวลาในการคนคน
ขอมลจากการพฒนาออนโทโลยแบบ Top-Down ใชเวลา
คนคนโดยเฉลย เทากบ 0.0713 วนาท ผลการคนคนขอมล
จากการพฒนาออนโทโลยแบบ Bottom-Up ใชเวลาโดยเฉลย
นอยทสดเทากบ 0.0452 วนาท ผลการคนคนขอมลจาก
การพฒนาออนโทโลยแบบ Combination ใชเวลาโดยเฉลย
มากทสดเทากบ 0.1122 วนาท
5. สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ
การพฒนาออนโทโลยเปนแนวทางใหมในการพฒนา
เวบเชงความหมาย โดยมหลายแนวทาง รวมถง Top-down
Bottom-Up และ Combination ผลปรากฏวา การออกแบบ
ออนโทโลยแบบ Combination ใหคาประสทธภาพการคนคน
สงสดเทากบ 82.26 % แตใชเวลามากทสด สวนแบบ Bottom-Up
ใหคาประสทธภาพการคนคนตำาสด แตใชเวลานอยทสด
อาจเปนเพราะโครงสรางของออนโทโลยมลำาดบชนนอยกวา
แบบ Combination
ในอนาคตผวจยจะไดทำาการนำาเอากฎในการคนคนดวย
ออนโทโลยมาทำาการเพมประสทธภาพ และลดเวลาใน
การคนคนของการออกแบบออนโทโลยแบบ Combination
6. เอกสารอางอง
[1] การทองเทยวแหงประเทศไทย. “โครงการเทยวไทย
ครกครน เศรษฐกจไทยคกคก.” Availableonline at
http://thai.tourismthailand.org/ (วนทคนควาขอมล
28 ตลาคม 2555).
[2] C.-H. Liu, K.-L. Chang, Jason J.-Y. Chen and
S.-C.Hung.“Ontology-BasedContextRepresentation
andReasoningUsingOWLandSWRL.”In Proceedings
of 8th Annual Communication Networks and Services
Research Conference, pp.215-218,2010.
[3] J. Hendler. “Making Biomedical Ontologies and
OntologyRepositoriesWork.”IEEE Computer Society,
pp.78-80,2004.
[4] C.ParkandJ.Shon.“AStudyontheWebOntology
ProcessingSystem.”Knowledge & Inference Research
Team, pp.1035-1038,2005.
[5] H.Zhu,Q.Tian,Y.Liang,S.Ji1andW.Sun.“Domain
OntologyComponent-based Semantic Information
Integration.” In Proceedings of First International
Workshop on Education Technology and Computer
Science,pp.101-103,2009.
[6] M.Hwang,H.KongandP.Kim.“TheDesignof the
ภาพท 17 เวลาทใชในการคนคน (Processing Time)
บทความวจย : การคนคนสารสนเทศการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย
โดยใชออนโทโลย
25วารสารเทคโนโลยสารสนเทศปท 10 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2557Vol. 10, No. 2, July - December 2014 Information Technology Journal
Ontology Retrieval System on theWeb.” ICA0T,
pp.1815-1818,2006.
[7] P.Kathrin,D.Ying,L.MichaelandZ.Yan.“TOURISM
ONTOLOGYANDSEMANTICMANAGEMENT
SYSTEM: STATE-OF-THE-ARTSANALYSIS.”
In Proceedings of IADIS International Conference,
pp.111-114,2007.
[8] S.Zhang,J.Guo,Z.Yu,C.Lei,C.MaoandH.Wang.
“AnApproachofDomainOntologyConstructionbased
onResourceModelandJena.”In Proceedings of Third
International Symposium on Information Processing,
pp.311-314,2010.
[9] E.PaulvanderVetandNicolaasJ.I.Mars.“Bottom-Up
Construction ofOntologies.”TRANSACTIONS ON
KNOWLEDGE AND DATA ENGINEERING. IEEE;
pp.513-524,1998.
[10] G.S. Sadasivam,C.Kavitha andM.SaravanaPriya.
“Ontology Based Information Retrieval for
E-Tourism.”International Journal of Computer Science
and Information Security,pp.78-82,2010.
[11] S. Tang and Z. Cai. “TourismDomainOntology
C o n s t r u c t i o n f r om t h e U n s t r u c t u r e d Te x t
Documents.”Cognitive Informatics (ICCI’10). IEEE;
pp.297-300,2010.
[12] T.R.Gruber. “ATranslationApproach to Portable
Ontology Specifications.”KnowledgeAcquisition,
pp.199-220,1993.
[13] N. Guarino. “Formal Ontology and Information
Systems.” In Proceedings of the 1st International
Conference on Formal Ontologies in Information
Systems.KnowledgeAcquisition,pp.3-15,1998.
[14] Semantic Search. Available online at http://google.
a b o u t . c o m / o d / s / g / s e m a n t i c _ s e a r c h . h t m
(วนทคนควาขอมล 27 พฤษภาคม 2557).
[15] TongpoolHeeptaisong. “OntologyDevelopment for
Searching Soil Knowledge.” In Proceedings of
International Conference on e-Business,pp.102-104,
2010.
[16] สมาล เมองไพศาล. “การจดการขอมลและการเรยกใช
ขอมล Information organization and retrieval.”
มหาวทยาลยรามคำาแหง,หนา87-129,2535.