TONG THONG NGO DINH DEEM TONG TU* LENH QUAN L^C

VIET NAM CONG HOA diCdi mat cua m6t si quan dtftfc phuc vu gan Ong.

T 6 n Tha't Thi6n

I Mot tac ph^m quan trong

Trong th&i gian qua, c6 rat nhiiiu lioi Icy, lioi vie, tq truyen v.v... dqdc xueft bin. Trong so' tac gia cua nhQng sd.ch do c6 nhieu tqdng t^, chinh khach Viet Nam. Ban dau, cung nhQ niueu ngQdi khac, toi cung to mo doc nhQng sach do de xem tac gii n6i gi, c6 the giiip minh liieu biet them ve nhQng su" viec da xky qua, hay c6 hoc hoi dQdc gi bd ich cho su" Qng xu" 5 d9i hay khong. NhQng, sau khi doc mot s6' tic pham do, toi quye't dinh khong doc nQa. Hay, neu c6 doc, thi thQc(ng sau vai chuc trang, hay la vai trang, thi phdi b6 sich. xuo'ng, khong doc tiep nQa. N6i diing hdn, la toi khong doc dQdc nQa. Vi sao?

Ly do la phan dong tac gia nhQng s^ch do chi tQ tang bo'c va chay toi cho minh, boi lo va do toi cho ngQ5i khac, vdi nhQng 151 le hung hang, han hoc, day ac khi, cd khi dilng ngon ngQ rat ha cS'p, va nha't la dd'i vdi ngQdi da che't khong con doi chat vdi minh dQdc, thay vi chi ke lai mot each trung thQc, binh than, vdi Idi le nha nhan, nhQng gi m^ minh da dich than nghe, thay, vdi tQ each mot nhan chQng trQc tiep, v6 tQ. D6'i vdi toi, nhQng loai sach do khong cd gi^ tri lich sQ , ma cung Ichong cd gi^ tri triet ly, doc nhQng sach dd chi mot viec phi thi gid.

52

Nhifng thlnh thoing may man cung gap mot ngoai le, mot tac pham du hap d in khien toi tiep tuc doc cho den het luon. Do la tac pham Nhd Lai NMng Ngay 6 Cqnh Tong Thong Ngo Dinh Diem (270 trang) cua Dai Ta Nguyin HQu Due.

Dai ti Nguyin HSu Due la mot si quan da phuc vu trong Quan Lye Viet Nam Cong Hoa 24 nam (1951-1975), va nam 1960 dqdc Quan Doi chi dinh giiJ chiJc Pho Tq lenh kiem Tham m\in tru'dng Lu- Doan Lien Minh Phong Ve Phu Tong Thong. Ngay d io chanh 1/11/1963, Ong dQdc Tong Thong trUc tiep bd nhiem lam Tvt lenh Lil doan d6. TQdng cung nen nhan manh 6 day rang kliong c6 van de thien vi ton giao hay dia phQdng. Ong Due khong phai la ngu'di theo Cong giao, hay ngqdi go'c Mien Trung. Ong theo Phat giao, va goc Bac. NhQug Ong van dUdc Tong Thong DiSm tin dilng, nhan lenh trifc tiep cua Tdng Thd'ng. NgQdc lai, ong da bao ve Tdng Thong cho den khi dUdc Tong Thong ra lenh buong siing.

Trong "Ldi noi dau" Ong Due noi ong "da co" gang toi da ghi lai cac sq viec dung sq thqc" va neu c6 ch§ sai lam thi "khong phai la do cd'tinh, ma vi sd sot hoac vi thdi gian qua lau khong con nhd ro dUdc". Ong noi tac pham cua Ong "khong phi i la mot hoi ky" ma "chi ghi nhiing dieu ghi nhan trung thqc" cua mot si quan da phuc vu trong Quan Lqc Viet Nam Cong Hoa trong sudt 24 nam trdi. Nhqng toi da doc het, va ky, tac pham cua Ong, v& toi tin rang nhiJng dieu Ong ay noi la diing vdi sq that. Ma vi vay, theo toi, quyen sach cua Ong Dug 1^ mgt tic pham cd gia tri, ma nhitog ai mud'n biet ro lich su* Viet Nam trong giai doan Ong Ngo. Dinh Diem cam quyen can doc.

Quyen sach cua Ong Due con cd m6t tim quan trong rat Idn neu ta dat van de Viet Nam v^o mot khung cdnh rong hdn cua lich sQ Viet Nam trong thdi gian tiJ 1945 trd di. ft ngqdi Viet Nam thay ro rang, ve van de Viet Nam, ciing nhQ ve cac van de khac cua the gidi, nhUng phan til tq nhan la "each mang", "tien bo", "tranh dau cho hoa binh", da dd c siJc nam lay cac phqdng tien thong tin de htfdng dq luan ve quan diem ma ho goi la "politically coixect", dQdng Id'i cong san cong khai, hay cong san tra hinh mang nhiJng danh hieu rat quyen riJ.

53

Song song vdi sy quang ba clio quan diem tren day, ho van dong rat gat gao de to chyc nhSng phong trao chong doi cac chinh quyen ma ho cho 1^ "phan dong", "ph^n dan chu", nghia la nhiJng chinh quyen khong ap dung nhiJng dqdng loi chinh sach ma ho chu trqdng.

Tuyen truyen cua dam tren nay rat hiJu hieu, nhat la trong nhiJng quo'c gia dan chu, trong do ty do ngon luan dUdc ton trong tuyet doi, va bao chi thqdng c6 thai do de dat hay nghi ky doi vdi chinh quyen. Thai do nay lai thqdng dqdc dq luSn tin thanh. Do dd, cac nhdm "each mang" tha ho tung hoanh, xuyen tac, bdp meo, bia dat, lam cho dq luan hoang mang, sanh ra nghi ky, roi ac cam, va rot cue chong doi nhiJng chinh quyen chong cong, va don chinh phu cua ho vao the" e db vdi nhhiJng chinh quyen nay, va nhieu khi lai a dua vdi ho va bd rdi dong minh.

Chinh phu Ngo Dinh Diem la mot nan nhan dien hinh cua tinh trang tren day. NhQng c6 mot dieu niJa ma nhiJng ngQdi am mOu hay tan thanh d io chinh chinh phu Ngo Dinh Diem khong thay r5 la: nhQng phan tQ, phe nhdm, "c^ch mang", ph in chien ndi tren khong nhQng chi muon lat do chinh phu Ngo Dinh Diem, ma tat ci cac chinh phu Viet Nam chong cong, va sau Icloi chinh phu Ngo Dinh Diem bi l&t dd, ho van tiep tuc tan cong tat ca cac chinh phu ke tiep tQ 1963 den 1975 —DQdng Van Minh, Nguyin Khanh, Phan Khac SQu - Phan Huy Quit, Nguyen Cao Ky, Nguyen Van Thdeu, Tran Van HQdng, va rd't cue ket thiic... lai vdi DQdng van Minh—. Khong nhQng chi cac chinh phQ Viet Nam ma thoi. NhQng nhdm "each mang", "phan chien", "politically correct", muon cho Viet Nam thua, vi ho mudii chinh quyen My thua. Day mdi la muc tieu chinh cua ho. Va cac chinh phu Kennedy, Johnson, Nixon, Ford cung la nan nhan cQa ho.

Dieu tren day da dQdc ong David Horrowitz, ngQdi td chQc cuoc "teach in"(chiem Idp hoc) de chong chien tranh Viet Nam d Dai Hoc Berkeley Ian dau tien nam 1965, va la mot trong nhQng lanh dao rat hang say va danh tieng cua phong trao phan chien Hoa trong nhQng nhQng nam 1960-1975. NhQng nhQng gi xay ra d Viet Nam dQdi chinh quyen "each mang" sau khi C6ng sin

54

chiem Mien Nam lam cho ong ta md mat, va ong quay lUng v6i phong tr^o, vie't mot loat tac pham c6 tinh each tq thii, to' cao phong trao, va gia nhap hang ngu cua nhffng ngu'di My ung ho Ong Reagan.

Tinh trang ma Ong Horrowitz to' cao la mot tinh trang ma cac tqdng lanh, nhiiu chinh khach, va ca nhan hay doan the Viet Nam khong thay ro. Ho da can cu" tren thong tin bao clii cua nhQng gidi "each mang" Tay phudng de cho'ng do'i, ph i phich, boi lo nhan, to' cao Ian nhau, ngay c i den ngay nay, nhQ da so' hoi ky, hoi Qc da dQdc phat hanh chQng minh. Cho nen, mot tic pham nhQ tac pham cua Ong Due la mot tac pham rat quan trong, vi no khong bi anh hQdng trQc tiep, hoac giin tiep, cua nhQng ke "each mang", "phan chien" noi tren: ong Due khong viet them mot tac pham to' cao, boi lo mot lanh tu Viet Nam di tiep tay cho nhQng kS "each mang", "phin chi6n" noi tren, ma lai viet mot tic pham noi len mot each trung thQc nhQng dieu ma ngQdi ta da khong dQdc biet ve Tong Tho'ng Ngo Dinh Di§m. Rieng ve Ong, Ong ndi ro rang Ong coi Tong Tho'ng Diem nhQ "mot vi tdng tho'ng dQc dp, nhan ai, va yen nQdc", mot "ngQdi yen nQdc, thQdng dan", mot ngQdi "xQng dang la mot vi lanh dao chan chinh, da cd cong bio ve va dem lai doc lap tQ do cho Mien Nam Viet Nam".

Tat nhien, nhQ tat ca cic lanh tu tren the gidi vk trong lich sQ, Ong Ngo Dinh Diem la mot ngQdi cd khuyet diem Ian Qu diem. NhQng trong hdn 50 qua, cic sich bio viet ve 6ng hau het chi moi mdc nhQng khuyet didm cua ong va che dp 5ng. Nay da ddn luc c tn x6t lai giai doan Ngo Dinh Diem, va ndi len mot each trung thQc, dQng dan, iQdng thi$n, sQ thQc diy du ve giai doan dd, tren can ban nhQng gi chQa dQdc dQa ra inh sing, va trong bo'i cinh cua tinh hinh Viet Nam va the gidi trong may th§.p nien qua. Ma khong nhQng ve ong Ngo Dinh Diem, ma ve tat ca cac nhan vat da nam chinh quyen Viet Nam trong thdi gian dd, hay trQdc dd, ke ca thdi gian C Q U Roing Bio Dai, vi hp cung la nan nhan cua phong trao "c£ch mang" ,"phan chien" ,"politically correct".

Thau hieu dQdc dieu tren day se giup moi ngQdi than hieu tai sao IVIien Nam Viet Nam da lot vap tay cong s in mot cdch cd

55

the noi la qua de dang, va tai sao cac tqdng lanh dao chanh Tong Thong Ngo Dinh Diem la dko chanh chinh ho, vdi nhiing hau qui tai hai cho chinh ho va cho dan Viet Nam. Ho da bi nhiJng thong tin xuyen tac ve Tong Thong Ngo Dinh Diem va che do cua Ong lam cho nhan dinh sai. Dieu nay cang ngay cang ro trong 40 nam qua. Nay, sau bao nhieu nam so'ng 6 che trong canh tha hqdng, v i dqdi inh sang cua nhiing diJ Men mdi va x i c thqc, ho cd the xet lai nhiJng gi minh da nghi va da lam va dieu chinh lai quan diem cua minh. Dieu nay se gdp mot phan quan trong trong sq hoa giai nhiing thanh phan quo'c gia, giup thqc Men doan ket giSa nhiJng thanh phan nay, mot dieu kien can b i n neu nhiJng ngQdi nay muon cuoc tranh dau de dem lai tq do dan' chu cho dan toe dQdc thanh cong.

Tac pham cua ong Due cd the dQdc coi nhQ la mot ddng gdp rat quan trong vao cuoc xdt lai ndi tren. TiS'p theo nd se cd nhiJng tac pham khac tQdng tq, cua nhiJng nhan chu'ng cilng dqdc gan giJi Tong Thong Diem va gia dinh, v i biet ro sQ thQc nhQ Ong Due. Trong so" do cd' quyen Ddng Ho Ngo Dinh, Ifdc Ma ChUa Dat,^ cua Ong Nguyen Van Minh, nguyen Chanh Van Phong cua Ong Ngo Dinh Can. Tac pham cua Ong Minh ciing se giup ta liieu biet them ve' Tong Thong Ngo Dinh Diem v i che" do cua Ong, vi t i e gia cung l i mot nhan chQng trQc tiep, 5 the quan s i t dQdc sQ viec tQ trong.

56

II

Nhufng xin tu* I6n nhat cua Tdng Thong Ngo Dinh Diem:

• khong muon binh si VNCH mau, • khong mu6n quSn d^i VNCH giao tranh vol nhau d§' tranh

tan ra va maft t i l m Itfc chong c o n g

Dieu quan txong nha't, va dang ghi nhat ve tac pham cua Ong Due la: day la Ian dau tien ma chiing ta dUdc nghe dqdng sq, Tong Thong Ngo Dinh Diem, giai thich hanh dong cua ong trong vu d io chanh ngay 1, thang 11, 1963. Tii 40 nam nay, ta chi du'dc doc nhffng tqdng thuit ve Tong Thong va che do cua Ong qua bio chi, sdch v5, phan nhieu la chi trich, che bai, len an, nhqng nhiJng chi trich, che bai, len an nay khong dqdc phin bic, hay khong dqdc phan bac mot each chinh xae, do ngay du'dng sq noi ISn, vi ly do ra't giin di la dqdng sq, Tong ThShg Ng6 Dinh Diem, da ma't roi. Nh^ng nay, ta dqdc biet tai sao cuoc dao chanh 1-11-1963 thanh cong de dang nhu' vay. Tuy chiing ta dqdc bie't nhttng dieu nay qua cay but cua Ong Due, nhqng ta c6 the tin rang d iy l i nhiJng chuyen c6 that. Nhi iu ngu!5i, trong d6 c6 t6i, cung da c6 nghe noi nhq vay, nhqng khong ai c6 the qua quye't rang nhiJng dieu minh nghe la chinh xae, vi minh khong dqdc trqc tiep tai nghe, mat thay. Ong Due la ngqdi c6 the noi la 5 the biet chinh xae hdn c i vi, do Tq lenh LiJ Doan Phong Ve Tong Thong vang bong trong luc d io chanh, Ong da ditdc Tong Thong bo nhiem lam bi lenh cua liJ doin d6, v i nhan lenh trqc tiep tit Tong Thong.

Hai l$nh quan trong nhat, v i ndi nhiJng dieu dang ghi nhat.

57

dac biet la doi v6i binh sT cua Quan Lye Viet Nam Cong Hoa h6i do la:

1/ Tranh d6' miu , 21 Buong Sling.

Lenh trinh do m i u du'dc ban ngay ivi dau luc c6 tin dao chinh, liic 1 gid trtta ngay 1/11/1963.

Lenh buon siing du'dc ban ra vao sing sdm ngay 2/11/1963.

Hai lenh nay da lam cho cuoc dao chinh thanh cong d i dang, va Tong Thong bi sat hai.

Nhttng qua hai lenh nay, ta thay ro nhttng ttu tq Idn nha't cua Tdng Thong Ngo Dinh Diem, trong tq c ich Ttt lenh toi cao ciia Quin doi Viet Nam Cong Hoa, va trong ttt each lanh dao toi cao cua Qud^c gia Viet Nam Cong Hoa.

Vi nhttng stt kien tren d iy cd mdt tarn quan trong dac biet, toi xin trich d i n chi tie't dttdi day nhttng doan trong tac pham ciia Ong Due ndi ve nhttng stt kien do, de cho dttdc Hnh dong, trtte tiep.

Tong Thong Ngo Dinh Di^m khong muon do mau binh si Trong chttdng ndi ve "Cuoc d io chinh 1-11-1963" (tr. 157

va ke tiep), Ong Due thuat lai nhttng stt kien nhtt sau: Luc 1 gid trUa ngay 1-11-1963, Ong Due (luc dd dang con l i Thieu ta) dang nam doc

sach, llnh gac b i o c io cd mot so' linh la dang tien ve phia thinh Cong Ho i . Ong Due dttng tren lau cao, tha'y # 2-3 dai doi Thtty Quin Luc Chien dang nup sau go'c cay to, sau thanh Cong Hoi , phia dttdng Hong Thap Ttt. LDPVTT da b i o dong. Sau khi quan s i t ky thi biet chac dd l i # 2 dai doi TQLC. Ong ra lenh cho 1 dai doi cd thiet g i ip tang cttdng, cung trung uy Bao (trttdng phong 5 Itt doan) vay boc hai ddn vi n iy , hoi ly do tai sao lai xam nhap khu gan LDPV, l i ndi ddn vi n i o v i o gan cung ph i i thong bao trttdc.

58

Ong dan phai co' trinh giao tranh, vi la ban ci. "Sau do trung liy Bio dtta hai sT quan, trong do co mot dai

dSi tru'dng cua TQLC vao trinh dien toi. Toi hoi do lenh cua ai ma cac anh xam nhap Dac Klui 1,

vdi muc dich gi. Vi dai doi tirttdng cap bac trung liy, tra Idi rat le phep.

-Thtta thieu ti, chung toi dang hanh quan d Tay Ninh thi du'dc lenh vd day de bao ve tdng tho'ng, vi lii doan phong ve lam phan.

Toi nghi trong dau la sao gio'ng het ngay 1/11/1960, ho cung ndi vdi anh em Du nhu" vay de tao ra cd gay binh bien." [Ve diem nay, xin xem them chi tie't d doan dqdi, tr.8]

-Cac anh da bi Itta rdi, lam gi cd chuyen nay. Cac anh la si quan va ro la vdi sd thiet giap, sung phong khong yi sung may trong Thanh thi Heu cac anh cd cho'ng dd ndi khong".

- Thtta thieu ta, chung toi chi thi hanh lenh tren thoi" Ong Due ra lenh cho TQLC nit, tap trung tai trai Hoa Ltt,

chd tilnh tdng tho'ng, khong dqdc dong siing. Ong Due tiinh tdng thd'ng qua sT quan tily vien. Tdng thd'ng ra chi thi: "C6' tranh dd man, va d(jfi l$nh". (Gach dam trong bai

nay la dotdiT.T.T.) Thie'u ti Due khong Mn lac dttdc vdi Trung ta Khoi (tq

lenh LDPVTT), Thie'u ta Hung (tham mqu tirttdng Biet Bo Phu Tdng thong). Khong hen lac dqdc vdi Tudng Khiem.

Mdt loat dan phio binh phong vao thanh Cong Hoa.

Dai doi 3 ddng d Sd Thii bao cao bat dttdc mot thie'u ta Hi i quan ten la Lqc, va mot dai uy ten la Giang, ho tqdng la quan cua Itt doan la quan cua phe dao chanh, nen ho nhd vao bao cao len tdng tham mttu l i ho da giet dttdc dai ta Quyen, ttt lenh H i i

59

quan roi." Ong Due lien lac len Tong Tham Mtfu, gap trung liy Bili

Xuan Ding , Quin canh, "dttdc biet d tren do van binh thqdng, chi c6 mdt so" tan binh quan dich d Quang Trung len tang cttdng ma thoi..." [mot sT quan kh i c cho biet la] "Ittc Ittdng phong thu d do rat sd sai, vdi mot so' tan binh d Quang Trung len, trong ngd ngac lam"

"Toi lai tnnh tin tttc mdi thu, tap dttdc d tong tham mttu len tong tho'ng, va neu y kien neu Itt doan phong ve chi gitt dinh Gia Long va thanh Cong Hoa, thi chac chan se bi tan cong bdi nhieu ddn vi. Do dd xin tdng thdng cho bd thanh Cong Hoa, ddn Ittc Ittdng ehinh la thiet gi ip va 3 dai doi ctta Itt doan, k6o 16n tan cong thang vao tdng tham mttu."

"Tdng thd'ng khSng ddng y, va ra l^nh ro rang nhu* sau qua sy quan tuy vi§n:

- Bao Du$ diing nong nay, tdng tho'ng dang lien l£ic y6i cac tufdng lanh de tranh do man" Liic 4 gid chieu ngay 1/11/63

Trung ta Le Nhtt Hilng [Tham mttu trttdng Biet bo Phtt Tdng Thd'ng] dien thoai. Ong Due b i o c io tinh hinh "ngoai ph io kich thi chtta thi'y cd gi nguy hiem, da bat gon dai doi TQLC ngay ttt dau, va bat ho ve trai cua ho rdi. Viec b i o ve dinh Gia Long va thinh Cong Hoi , toi tin l i neu bi tan cong thi minh thtta sttc cho'ng tra. Trung t i cd y kien gl khong?

- O, d! moa se v i o v i se goi lai cho Due". Ndi xong ong ciip m i y v i tit hdi luon. Thieu t i Due nhan

x6t: "Thit hdt ndi! Ng iy thttdng d canh cu bao nhieu quan to,

nay stt viec xay ra the nay, toi lai l i ngttdi cao cap d day" Luc nay ph io binh Stt D o i n 5 - Nguyin Van Thieu - da

ph io rat nhieu v i o thinh Cong Ho i .

60

Luc sang s&m 2/11/1963 Tong thong ra l$nh buong siing Liic khioang 2 gid sang, Tong Tiiong bao Dai liy D6 Tho

goi ve hoi anh em co bi chet va bi thu'dng nhieu Idiong. Liic gan sang, Tong Tho'ng Diem ra lenh buong sung, "vi

khong muon binh sT man..., vi anh em bao v$ cho ong dd mau, SQf quSn dOi anh em giao tranh vdi nhau mS't t i lm lufc cho'ng cOng, ma ong bi lam nhuc, phai chet trong tay nhttng ke vu phu, trong mot xe thie't gi ip."

Theo dai uy Le Cong Hoan: "Tui dau chi cu6l, cu luon nljac phai tranh do mau, nhtt anh da goi d&y noi cho toi nhi lu l^n. Cu sd toi nong nay, nSu tS'n c6ng vao tdng tham mttu thi dd man, va nh9 chet cac tttdng lanh dang hop."

Hoin ke tiep: Luc anh trinh xin ta'n c6ng tdng tham mttu thi nhilu ngtto'i ddng y. Cu la ong Cao Xuan Vy vi qua s6't s^ng, rang cu la tdng ttt lenh qu&n dpi ma lai ra Ignh cho quan d6i danh nhau sao dttgfc. Toi nghi cu mu6'n ttt chttc cho gm dep, de anh em khOng dd man. Ngoai ra, chac cu cung nghi rang cac tttdng lanh v§n con mSn cu va dao chanh la do My tao va ep cac tttdng lanh phai lam.

Ong Due ndi ong ctt thac mac tai sao dao chanh lai qua d i dang vay. Va ong tra Idi:

"Toi nghi chi vi cu qua tin ngttdi... Vi qui tin ngttdi nen tdng thd'ng ctt giao cho tttdng Dinh, tttdng Khiem la dtt. Khong nghi den tntdng hdp chinh cac 5ng nay lam phin, nen mdi chet mot cich the tham nhtt viy... tttdng la ong se dttdc doi xtt ttt t ebd i c i c tttdng lanh dao chinh, vi hau het nhttng vi nay deu do ong gan sao cho ho... Luc dau, cu nghi rang c ic tttdng bi uy hiep bdi mot nhdm phan loan. Nhttng sau khi gap tttdng Don va tttdng Dinh qua dien thoai thi cu that vong". [Ve tttdng Khiem, xin xem chi tiet ndi chi dan 6, trttdng 11].

Toi da trich rat chi tiet chttdng ndi ve vu dao chinh thing 11, 1963, vi nd cho thay ro l i Tdng Thong Ngo Dinh Diem

61

1/ tiu'dng binh sT VNCH, khong muon ho do mau; 21 khong muon quan doi VNCH mat tiem lqc cho'ng cong

vi tan ra do giao tranh vdi nhau; 3/ t h i tif chttc, ra lenh cho binh si LDPVTT buong sung,

chd vdi ttt each la Tong Ttt Lenh Quan Lttc Viet Nam Cong Hoa, Ong khong the ra lenh cho quan doi Viet Nam danh nhau dttdc, du rang, nhtt qua nhttng tiet 16 cua Dai ta Nguyen Httu Du6, cuoc dao chanh cd the dep tan dttdc ngay ttt dau. Ong Due ndi:

"Tuy la sT quan cap nhd, nhttng luc a y toi suy doan la khong ai cd the dao chanh dttdc. Ngay c i mot ddn vi Idn nhtt stt doan 7, stt doan 5, hay nhiy Du, hay Thuy quan luc chien, cung khong the n i o tan cong v i o dinh dqdc, vi vdi Ltt doan phong ve va cac loa ivu khi toi tan du de cam ctt mdt thdi gian lau, Ngoi i ra, con lttc Ittdng d i e biSt...."

Luc dd, lttc Ittdng dao chanh chi cd hai dai doi TQLC trong khi LDPVTT cd den 2000 quan trang bi day du, cd c i xe tang, thie't gi ip, dai lien; v i d To'ng Tham Mqu chi cd mot so' tan binh ttt Quang Trung t ing cttdng, m i lai " trong ngd ngac lam", chi can d inh thttc v i o dd la v6 hieu hoa dttdc cac tttdng lanh d io chanh. Nhttng thay vi de cho LDPVTT l i m nhttng gl can thie't de b i o ve Tong Tho'ng v i che do, thi Tong Tho'ng lai ra lenh cho Ttt lenh LDPVTT trinh giao tranh, va rieng ve Ong thi Ong ra lenh cho LDPVTT buong sung, dd rdi bi ddi xtt t i n te va ha s i t bdi nhttng k6 ma ong nghi rang du sao cung con chut tinh nghia dd'i vdi ong, v i da lau gi iy cho anh em Ong hay quy trttdc mat Ong. [Ve hai diem niy , xin xem chi tie't d doan sau, tr. 11]

Tttdng d day cung can ndi la Tdng Thdng Diem khong nhttng nghi rang cac tttdng lanh khong cd i c y vdi ong, m i binh sT lai cdn khong cd ly do de cho'ng ong. Dieu n i y rat dung, v i cung l i rat quan trong trong viec xet lai lich stt Viet Nam trong thdi gian Tdng Tho'ng Ngo Dinh Di6m cam quyen.

Vd thi i do c ic tttdng lanh v i ddng cd thuc day ho thoi I hiep vdi My de mttu do d i o chanh Tdng Ttt L6nh cua ho thi G.S. Hoang Ngoc Thanh da cd ndi day du trong t i c pham Nhiing Ngay

62

Cuoi Cung Cua Tong Thong Ngd Dinh Diem^ Mdng khong can n6i lai 5 day.

Ve thii do cua binh si, thi trong ca hai cuoc dao chinh 11/11/1960 v i 1/11/1963, nhiing ddn vi du'dc dieu dong vao Sai-Gon deu dUdc giai thich ly do la de ciiu Tong Thdng bi LDPVTT lam loan, nghia la ho bi cap chi huy cua ho luldng gat. 6 day xin nhttdng 16i cho Ong Due, ngufSi nhan chu'ng va lien can deh c i hai bien c6.

Ve vu d io chinh thing 11, 1963 thi da ke d tren rang hai dai doi dau tien xam nhap khu Phu Tdng Thdng khai vdi Dai ta Dug la ho du'dc lenh ttt Tay Ninh vd Sai Gon "de bao v6 tdng thong, vi ltt doin phdng ve l i m phin". Ngay ca hai si quan i m s i t

- D a i t i Quydn, ttt ISnh H i i quan, cung tttdng rang LDPVTT thuoc phe d io chanh nen ho nhd bao c io vdi Tttdng Don l i ho da giet dttdc Dai ta Quyen "vi Dai t i Quyen nhat dinh khong theo phia dao chanh".

Ve vu d io chanh ngay 11/11/1960, thi Ong Dup ke nhtt sau:

"Trung doin 12 [do Thieu t i Due chi huy], Stt doan 7, ttt B i Ria, ve chiem lai dai ph i t thanh ngiy 12/11/60. Khi di qua thanh Cong Hoi , anh em d tren lau trong thinh thay binh si cua toi di qua v ly tay chao, anh em cung vay tay chao lai, cd vS thin mat lam. Mot v i i binh si hp tdng cua toi con ho: 'Ngo tdng thong muon name' , anh em trong thinh vay tay"

"...anh em quan doi van con tinh ddng ddi. Chi cd mot sd cap cao nliieu tham vong gay ra cuoc d io chinh n iy , chtt anh em d dttdi, dau cd o in han gi tdng thdng m i muon d io chinh ong?"

"Sau nay tui toi mdi-biet la mot sd cap chi huy da Itta anh em, ndi l i linh ltt doin phdng ve phu tdng thong l i m phan, nen anh em phai tan cong thinh de cttu tdng thong."

[Nhdm dio chinh do Dai t i Nguyen Chinh Thi cam dau] "Ho nguy tao ly do l i linh ltt doan phong ve l i m phin, de Itta anh emnhiydt t . . . "

63

Mot diem cliot du'dc t£c pliam cua Dai t i Due soi s ing nila la van de: ai da giet Tong Thong Ngo Dinh Diem? Ong Due noi: "K6 giet ong, toi bie't chac la dai uy Nhung, can ve cua trang

tudng Minh, va thieu t i Du'dng Hieu Nghia. Dai uy Nhung da chet...

"Cdn thie'u t i Nghia, dil ong co' cai chinh, nhttng can ctt vao h inh dong cua ong, cung nhtt mot so'nhan chttng, chi cd nhttng ngttdi ngay thd tdi mttc ngu xuin mdi tin l i dug da khong nhung tay v i o vu th im s i t niy.... Thie'u ta Vu Quang (sau len dai t i ) l i ban cung khoa vdi toi, va cung da phuc vu d ltt doin mot thdi gian, ke vdi toi la mat anh tha'y thiS'u t i Nghia vtta di vtta lau ban tay dam miu , v i o b i o c io vdi trung tttdng Minh (anh Quang bay gid cung d Hoa Ky). Mot ha si quan Quan c inh (rat tide khdng nhd ten anh), kd vdi tdi l i anh i'y cung thi'y ong Nghia tay vay miu.. ."

Ve van de n i y toi [Ton That Thien] xin gdp them nhttng chi tie't sau diy . N i m 1978, nh in dip vieng Paris, toi cd den an edm d tiem cdm cua Tttdng Nguyin Khinh, va tdi hdi Ong ay: ai da giet Tdng Thd'ng Diem? Ong tra Idi rang dieu nay da dttdc neu ra d D i Lat trong mot buoi hoi cd mat tat c i cac tttdng sau cuoc chinh ly, cho nen "ai cung biet". Nhttng Ong i'y khdng ndi them gi ntta, cho nen toi van khdng biS't "ai" l i ai.

Phan khic , toi cung nhieu Ian hdi Tttdng Dttdng Van Minh, thi Ong cam doan vdi toi rang Ong "khdng cd l i m viec dd", nhttng Ong cung khdng ndi rd la ai da lam "viec dd". Tuy nhien, cd mot Ian Ong ndi vdi tdi rang nhttng ngttdi giet Tdng Thd'ng Didm "thuoc Dai Viet". Dieu n i y khien chung ta tin rang nhttng gi Ong Due ndi l i dung, vi Dai t i Nghia thuoc Dai Viet. Ong Due da soi sang them van de ai giet Tdng Thd'ng Diem. Day cung la mot diem ri't quan trong trong t i c ph^m ctta Ong.

Tren d i y tdi da ndi nhieu ve cuoc d io chinh 1/11/1963 vi do cung la trong tam cua t i c pham cua Dai t i Due. Tren bia sau cua sach, Ong i'y cd ghi rd: "Ky niem 40 nam ngiy Tdng Thd'ng Ngd Dinh Diem bi tham sit", v i nhttng tiet 16 ctta Ong giup ta hieu rd rang Tdng Thdng da bi th im s i t vi, vdi ttt each l i Tdng ttt

64

lenh Quan doi va lanh dao ciia Mien Nam dang chong xam lang Cong sin, \Xa tu" idn nhat cua Ong khong phai la bam lay chttc vi Tong Thong, ma la tranh khong de cho Quan Lttc Viet Nam Cong Hoa tan ra de bio dim t i lm lttc chong cong cua no. Nhttng qua nhttng gi Ong Dup ke, ta thay rang, rui cho Viet Nam, itti ttt cua cic tttdng lanh lai khdng nhtt the.

Cuoc dao chanh Tong Thd'ng Ngd IDinh Diem da cd nhttng hau qua ra sao, moi ngttdi nay, sau 40 nam, chac da thay rd. Hau qui li mot stt bat hanh cho Vidt Nam, khdng nhttng cho nhttng ngttdi khdng lidn quan den dao chanh, nhttng ngay ca cho nhttng ngttdi da dinh Hu vao vi6c dio chanh dd. Rieng cac tttdng lanh d io chanh chac deu c im than stt that sau day, da dttdc Ong Ton Thi't Thiet ndi vdi tttdng Ton That Dinh: "Toa dao chanh Ong Cu la toa da ttt dao c h a n h M o t cau ndi tham thia trong c inh sd'ng Ittu vong, khd nhuc d tren di't Hoa Ky!

65

I l l

NhiJng chuyen Unh tinh Ngoai de tai tren den, t i e ptiain cua Ong Due c6n de cap

dSn ntiieu de t i i Idiac, nhLttng vi tliieu clio nen toi chi de c ip sd qua mot so" sq viec d ing giii.'

Ngoai niittng dQ kien lien quan mat thiet den vu d io chanh ng iy 1/11/1963 Ong Due con de cap den Tong Th6ng Ngo Dhih Diem trong tq each con ngu'di. Ong ki nhieu chuyen ve khia canh nay, nhtfng d day khong the thuat lai het. Chi c6 the t6m tat vdi mot doan trich sau day. Du'dc phuc vu gan Tong Thdng, Ong Due da coi d i y jihu* l i mot "cd duyen". Ong ndi nhd cd duyen n i y ma ong biet ro "Tong Thdng l i mot ngqdi rat dao diJc v i liem chinh, lai kem theo mot nep song rat dan di, khiem nhttdng. Trong nhUng nam thing gan dng, tdi chtta tttng thay ong ddi hdi rieng gi cho c i nhan minh, ma chi thay luc n i o dng cung u i ttt cho dan, cho nttdc... xttng d ing l i mot vi lanh dao chan chinh..."

Trong nhttng cloi tiet Ong Due ghi ve Tong Thd'ng, ngoii ttu ttt cua Tong Thd'ng ddi vdi Quan doi, cd mot chuyen ding nhae den: sau 10 nam cam chinh quyen, d trong mot dia vi m i cd the ra lenh cho c i c cd quan httu trich - Tong ngan khd', Ngan hang Qud'c gia, Sd hdi doi i - trao trtte tiep cho Ong bao nhieu tien cung dttdc, nhttng Ong chi cd gan 3 trieu dong (Dong Viet Nam, khdng phi i l i tJS $), xap xi 10 Ian sd" Ittdng v i phu cijp h ing n i m m i Ong nhin dttdc trong chttc vu Tdng Thdng... Ve tai s in, Ong chi dq dinh mua mot ngdi vttdn d Gia Dinh, r i p danh Binh Dttdng, g in Song

66

V i m Co, dat ten la 'Thu'dng Hoang" de d liic httu tri, ngoai ra khong CO gi khac, 6 trong nttdc cung nhtt d ngoai qud'c. Ong Due, cd di theo dng vie'ng ngdi vttdn ay, ndi "so s inh vdi nha cua phd tdng thd'ng va c ic dng bd trttdng, tdi nghi ma thttdng dng".

Ong Due cung cd ndi ddn c ic ngttdi kh ic trong gia dinh Tdng Thd'ng, nhieu hdn c i l i ve Ong Dai stt Ngo Dinh Luyen. Ong da dttdc tiep xuc nhieu nha't vdi Ong niy , va dttcfc nghe Ong ke nhieu chuyen ly thu, d ie biet l i : 1/ chuySn dng di Hdng Kdng ve bi nhan vien H i i quan ddi kh im xet hanh ly cua dng do lenh cua chinh Tong Thd'ng vi dd la c ich danh tan c ic tin ddn i c ndi dng di Hdng Kdng dd chuyen tien lau cho thttdng gia Tau, 21 chuyen Ong lam trung gian gitta Cttu Hoing B i o Dai v i Ong Diem trong vu Ong Diem dttdc bd nhiem lam Thu Tttdng thing 6 nam 1954 (ket qui cua mot stt thttdng Ittdng gitta Cttu Hoang va Ong Diem, can ctt tren nhan dinh tinh hinh khan trttdng luc dd, chd chang dinh liu gi den chinh phtt Hoa Ky, nhtt bao chi Tay phttdng thttdng qua quye't); 3/ chuyen dng tttdng Dinh cdi giay cho dng cong khai trttdc mat ta't c i moi ngttdi. [xin xem chi tiet d doan sau]

Ve dng, ba Ngd Dinh Nhu, Dttc Cha Ngd Dinh Thuc, v i Ong Ngd Dinh Can, Ong Due chi cd nhae qua, vi trong chttc vu cua Ong, Ong khdng cd tiep xuc gi mi'y vdi hai ngttdi n iy .

Ngoai Tdng Thd'ng v i gia dinh Ong, Ong Due cd ndi den Thd'ng tttdng Le Van Ty, Ong Ty da thdt ra Idi rat trung thttc v i s ing sud't sau day khi nghe tin Tdng Thd'ng bi hai: "Mi'y thang tttdng n i y l im sao lam lanh tu dttdc m i cung ddi - cd tiling n i o chiu phuc thang n i o dau. Tui nd gie't dng cu thi sau nay tui nd se hd'i han. Tim dau dttdc ngttdi yen nttdc v i can d i m nhtt dng Diem, nghi den dng tao mud'n khdc...". Tttdng Ty da td ra l i da trung thttc v i thay xa.

Ve c ic tttdng khic , Ong Due cung cd de cap den, nhttng chi qua loa, vi trong t im t i c pham cua dng la c ich ctt xtt cua Tdng Tho'ng Diem trong cttdng vi ctta mot Tdng Ttt Lenh va mot lanh dao qud'c gia. Ba dng tqdng dttdc Ong de y nhieu hdn ca la c i c Ong Tran V in Ddn, Ton That Dinh v i Tr tn Thien Khiem: dng Ddn l i chu chd't trong i m mttu td chttc d io chinh, cdn hai dng

67

Dinh va Khiem la nh tng ngitdi du'dc Tong Thong tin nhat, co the noi la giao mang song cho ho, nhttng Tong Thong khong h i ngd rang, phut chot, ho lai phan boi Ong. Nhtt Ong Due nhan manh, neu khong co stt phan boi cua hai ong nay tlii dao chanh khong thanh cong dttdc.^ Tuy dung Idi le ttt ton, nhttng Ong Due da phe phan cac dng tttdng nay k h i gat gao. Ddi vdi cac tttdng khic , nhtt tttdng Nguyen Khanh va tttdng Nguyen Chinh Thi, thi Ong chi td ve kliinh khi. (Tttdng Khinh la lanh dao Qud'c gia "ma hanh ddng nhtt mot thang he"; Tttdng Thi la "mot ngttdi vd bien khdng cd y thttc gi ve chinh tri").

Cd hai chuyen ma tdi tha'y d ing de cap den. Nd lien he den nhttng ngdi ma ngttdi ta khd ngd la phan bdi Tong Thd'ng, vi trttdc ngay dao chinh, ho thttdng dttdc coi nhtt la nhttng ngttdi het minh ve Tdng Thd'ng.

Trttdc het la tttdng Dinh. Ong da ddng mot vai trd then chd't trong vu dao chinh, nhttng dng cung la mot ngttdi xttng "con" vdi Ong Ngd Dinh Can, da coi giay cho dng Dai stt Luyen trttdc mat moi ngttdi, va da quy trttdc Tong Thd'ng.

Ve vu coi giay cho Dai stt Luyen, Ong Due ndi da dttdc anh em can vd ki nhtt sau:

"Khi tdng thd'ng len Pleiku, luc ay thie'u tttdng Ton That Dinh lam ttt lenh Quan khu H. Phai doin ctta tdng thd'ng kh i ddng, cd may vi dai stt va c i dng Luyen di tham khu dinh dien. Gap hdm trdi mtta, dttdng trdn, tdng thd'ng da thay gi ly bd't ridng, dng Luyen van di giay thttdng, thie'u tttdng Dinh phi i ra lenh lay giay vai nha binh cho dng Luyen thay.

Khi mang giay deh, thidu tttdng quy xuo'ng cdi giay cho dng Luyen trqdc sq ngac nhien cua ti't c i si quan v i phi i doan....

Tdi hdi dng Luyen ve viec nay, dng nhan la dung. Ong ndi them: Chac dng Dinh nghi minh l i con chiu trong nh i nen cd ctt chi i'y. Ong ndi: Ong Dinh nhan l i con nudi dng Can, va goi tdi la can, xttng con"

Chuydn thtt hai lien quan den Tttdng Dinh v i mot sd' tttdng ta khic , trong dd cd nhttng tttdng t i , thttdng cung dttdc coi nhtt l i

68

ngifdi du'dc Tong Tho'ng Diem tin dilng, nhttng cung tham dtt vao d io chanh 1/11/1963, nhtt tttdng NguySn Ngoc Le, tttdng Dd Mau (luc dd cdn la dai ti), trang ta Hung (Tham mttu trttdng Biet bd Phtt Td'ng Thd'ng) da bien dang ngay dao chanh, dttdc ndi den d tren).

Chuyen xay ra vao dip Tet 1963, chi 10 thang trttdc ngay dao chanh. Ong Due ke nhtt sau;

"Sau khi phai doan tttdng ta chuc tet ra ve, dai uy Hoan, si quan tuy vien vay tdi, va chi vao phdng tong thd'ng. Tdi ghe xem, tha'y trang tttdng Le, thie'u tttdng Dinh, dai ta Mau, trang ti Hung, va thie'u ta Xlch (tinh trttdng Gia Dinh)'' dang quy mot doc trttdc ban cua tdng thd'ng. Cac vi nhin danh la con chau trong nha, chuc tet mot Ian ntta."

Hoan ndi vdi tdi - Anh xem cha cd ttt each gi, mac quan phuc ma quy chqdng qua. Tdi cung ndi may dng nay dat cu vao chuyen da rdi, vi tdi nghi dng cu dau cd thich chuyen nay. Ngay 1-11-1963 cac dng Le, Dinh, Man la nhttng ngttdi dau nao trong tham mttu dio chinh, va chinh dng L i da xui trang tttdng Dttdng Van Minh la "Nhd cd phi i nhd ca re" theo nhtt dai t i Nguyen Van Quan, phu ta tttdng Minh ke vdi tdi."

Ong Dud cdn ban ve rat nhieu chuyen khic , nhtt: Dai t i Pham Ngoc Thao, Tdng Thdng Tran Van Httdng, Hoang Thai Hau Ttt Cung, Thanh gttdm ctta De Thim, (ai lay) Kho tang cua B i y Vien, v.v... vdi nhieu chi tiet ra't hap din. Nhttng nhttng chuyen dd khdng lien quan mat thiet den de tai chinh cua bai nay, la Tdng Thdng Ngd Dinh Diem va cuoc d io chinh 1/11/1963, nen tdi khdng ndi ddn d day.

Tdi xin ket thuc vdi mdt suy ngam sau khi doc nhttng gi dttdc Dai t i Dud tttdng thuat: that la mia mai rang Tdng Thd'ng Ngd Dinh Diem, ngttdi mud'n trinh Quin Lttc Viet Nam Cong Hda bi tan ra vi giao tranh vdi nhau, va lo lang cho sinh mang binh si dang dttdc d in ra xung quanh v i trong Thinh Cong Hoa, va ngay c i sinh mang c ic tttdng lanh dang hop trong Tdng Tham Mttu de mttu dao chinh, thi lai bi ha sat, cdn nhttng tttdng lanh lai chang

69

ngM gl deh hau qu i hanh dong cua ho ca thi lai phay phay. Nhttng cung chang dttdc bao lau. Thong tttdng Ty da tien doan la: "Tui nd gid't dng Diem thi sau nay tui nd se hd'i han". Nhttng bat hanh thay! Ho cd hd'i ban thi cung tre roi. Vi c i c tttdng lanh "chang'' thing nao phuc thang nao", d io chinh nhau lung tung, cho ndn ' Quan Lttc Viet Nam Cong H o i tan ra, khdng cdn kh i nang chd'ng t cong de b i o ve Mien Nam, buoc My phai can thiep trtte tiep, lam Mien Nam Viet Nam mi't chiinh nghia, ma ho cung khdng thinh. • cong dttdc, v i rd't cue ho bd rdi Mien Nam, cdn nhttng tttdng d iq chinh deu ph i i theo dudi h ing trieu ngttdi ViSt kh ic tha httdngf can thttc. ' ''

• J

Viet cho Le Tudng Niem Tong Thong Ngo Dinh Diem thit 40.

Ottawa, thdng 11, 2003

70