Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Sağlığı

Doç.Dr.Pınar OkyayAdnan Menderes Üniversitesi

Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

Öğrenme Hedefleri

• Toplumsal cinsiyet kavramını anlamak

• Toplumsal cinsiyetin kadın sağlığı üzerinde etkisi anlamak

• Gelecek için yapılması gerekenleri saptamak

“Adın devam etsin ve bir oğlun olsun!”

“ Geçen yıl köyümüzde sadece tek bir kız çocuğu doğdu. Tüm

diğer ailelerin oğlu oldu.”Kristof, Nicholas D. 1993.

"Peasants of China discover new way

to weed out girls."

The New York Times, 21 July, 1.

Günümüzde, büyük çoğunluğu Asya’da olmak üzere, çeşitli nüfuslarda,

aksi takdirde hayatta olması beklenen en az 60 milyon kız, cinsiyet-seçimli düşük, bebek öldürme veya ihmal

sonucunda kayıptır.

19912001

Kız

Erkek

1000 1000

945927

880

900

920

940

960

980

1000

Hindistan'da 0-6 Yaş Cinsiyet Dağılımı

Kız

Erkek

Oomman N, Ganatra BR., Sex selection: the systematic elimination of girls. Reprod Health Matters. 2002 May;10(19):184-

8.

Çin'in İki Bölgesinde Doğuşta Cinsiyet Oranı-1995

117,4

116,7

90

95

100

105

110

115

120

Guangxi Zhejiang

ÇİN’de:

•31 ilin 21’inde (%67.7) doğuştaki cinsiyet oranı 108.0’dan yüksek

•2020 yılı itibari ile 40 milyon bekar erkek

Gu B, Roy K. Sex ratio at birth in China, with reference to other areas in East Asia: what we know. Asia Pac Popul J. 1995

Sep;10(3):17-42.

Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Sağlığı

• Bir çok toplumda, kadınların erkeklere göre sistematik olarak bazı temel insan haklarına ulaşamaması ya da kullanamaması şeklinde görülmektedir.

• Çoğu zaman, kadınların sağlık ile ilgili durum ve sorunlarını olumsuz yönde etkilemektedir:

– hastalık– sakatlık– ölüm

KADIN YAŞAMININ TÜM EVRELERİNDEKİ AYRIMCILIK

BEBEKLİK VE ÇOCUKLUK

• Cinsiyet seçimli düşük

• Dişi genital mütilasyonu

• Beslenme sorunları

• İhmal• Hizmetten

yararlanamama

ERGENLİK VE ERİŞKİNLİK

• İstenmeyen gebelikler, erken gebelikler, güvenli olmayan düşük, korunmasız cinsel ilişki, CYBH

• Cinsel taciz / istismar

• Paralı seks• Sigara ve madde

kullanımı

YAŞLILIK• Morbidite

artışı/yaşam kalitesi sorunları(Menapozal semptomlar, malignansiler, kardiyovasküler hastalıkları, osteoporoz,..)

• Şiddet• Toplumsal baskı• Morbidite artışları

YAŞAM EVRELERİNDE TOPLUMSAL CİNSİYETE BAĞLI KADIN SAĞLIĞI SORUNLARIYAŞAM EVRELERİNDE TOPLUMSAL CİNSİYETE BAĞLI KADIN SAĞLIĞI SORUNLARI

Kadın sünneti

(Kadın genital mütilasyonu)

• 100-140 milyon kadın ve kız, kadın sünnetinin herhangi bir formuna maruz kalmış durumdadır.

• Her yıl 2 milyon kız risk altındadır.

WHO, Female Genital MutilationThe prevention and the management of the health complications

Policy guidelines for nurses and midwives, 2001.

 

Kadın sünneti/problemler

•Obstetrik

•Menstrüel

•Psikoseksüel/psikolojik

•Üriner

•Hemen gelişen sorunlar

WHO, A systematic review of the health complications of female genital mutilation

including sequelae in childbirth, 2001.

Genç yaştaki gebelikler

• ACARLAR örneği..• Her 3 gebeden 1’i

genç• İlk evlilik yaşı 14,1• Her üç kadından biri

13 yaşında evli!• Genç evliler 1 yıl

içinde gebe kalıyorlar.

“12 yaşında evlenip, ilk kez 13 yaşında gebe kalan ve 19 yaşına kadar 6 gebelik geçirip, 2 çocuğu olduğu halde üçüncüsüne gebe kalan ve doğuran genç kadın “

Şiddet ve kadın

Dünya ölçeğinde her 3 kadından biri

bugün şiddetin değişik biçimlerine maruz kalmaktadır.

(Heise, Ellsberg, Gottemoeller, 1999).

• “cinsiyete dayalı ve kadınlarda fiziksel, cinsel, psikolojik herhangi bir zarar ve

üzüntü sonucunu doğuran veya bu sonucu doğurmaya yönelik özel yaşamda veya

kamu yaşamında gerçekleşebilen her türlü tehdit, davranış,baskı veya özgürlüğün

keyfi biçimde engellenmesi”

(Birleşmiş Milletler, ‘Kadına Yönelik Şiddetin Yok Edilmesi Bildirisi’-1994)

Kadına Yönelik Şiddet

Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet pandemisi

• 1986-1997 yılları arasında çeşitli ülkelerde yapılan araştırmalarda görüşme yapılan kadınların yüzde 16–41’i yakın ilişkide erkek eşleri tarafından fiziksel saldırıya uğradıklarını belirtmişlerdir.

• Maruz kalınan şiddet, 15-44 yaş grubu kadınların 10.sıradaki ölüm nedenidir.

• Tüm dünyadaki kadın ölümlerinin %7’si şiddet ile ilişkilidir.

DSÖ,1998

Türkiye• Aile içi şiddet

Kadınların– %84’ü tokatlanmakta– %70'i yumruklanmakta– %43'ü hastanelik edilene dek

dövülmekte– %55'i ölümle tehdit edilmekte

• Ev, şiddetin en çok yaşandığı mekandır.

• Şiddet eylemlerinde saldırgan, çoğunlukla ya kocadır ya da kadınların yakın duygusal ilişkide olduğu erkeklerdir.

Birleşmiş Milletler CEDAW komitesine sunulmak üzere hazırlananikinci ve üçüncü birleştirilmiş periyodik Türkiye raporu-1993

Türkiye

• Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003:

– Kadınların %39’u, kadınların eşleri tarafından çeşitli nedenlerle dövülmelerini haklı bulmaktadır. • kırsal bölgede %57• düşük eğitim grubunda %62

– Şiddet nedenleri:Kadının • Yemeği yakması• Kocasına karşılık vermesi• Cinsel ilişkiyi red etmesi

Pablo Picasso/Sabin kadınlarına tecavüz

Dünyada

• Kadında yaşamları boyunca en az bir kez tamamlanmış tecavüz: ABD: %14-20Kanada: %40

• Tüm yetişkin kadınların yüzde 12-25’i,tecavüze teşebbüs ya da gerçekleşmiş tecavüz mağduru olduklarını belirtmişlerdir.

Koss ve ark.,1997; Killpatrick ve ark.,1992; Randall ve Haskell, 1995

Silahlı çatışmalarda sistematik bir silah: Tecavüz

• Güney Afrika’da her 83 saniyede bir kadının ırzına geçildiği

• Uganda’da 250 000 (1994) ve Bangladeş’de 200,000(1971) sivil kadın ve kızın ırzına geçildiği

• Bosna 1992-1995: 20 000-50 000 Müslüman kadının tecavüze uğradığıWHO, Sexuel violence in conflict setting and the risk of HIV, 2004.

Integrated Regional Information Networks (IRIN)

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

• Genç kadınlar, CYBH hakkında pek az şey bilmektedir ve bilgi edinme yoluna, kendilerinin seksüel aktif olarak damgalanma korkusundan dolayı, hemen hemen hiç gitmemektedirler.

• Kadının karar verici güçle donanmış olmaması, geç tanı ve tedavi ile sonuçlanmaktadır.

Seks ticareti/turizmi..

• Dünyada 4 milyon kişinin seks istismarı amaçlı trafik içinde olduğu tahmin edilmektedir.

• Organize suç örgütlerinin geliri 7 milyar dolar /yıl

• Avrupa Birliği ülkelerine 1995 yılında 500.000 kadın ve çocuğun seks ticareti amacıyla sokulduğu tahmin edilmektedir.

Yaşlılık ve Kadın

• Ülkemizde doğuşta beklenen yaşam süresi (DİE-2000)– kadınlarda 71.0 yıl– erkeklerde 66.4 yıl

• Dünyada en az 35 ülkede doğuşta beklenen yaşam süresi kadınlarda 80 yıla ulaşmıştır. Kadınlar erkeklerden ortalama 6-8 yıl daha fazla yaşamaktadır. (DSÖ)

Yaşlılık ve Kadın

• Hastalıklarla uzun bir yol..

• Sağlık bakımına ulaşma sorunları

– Ülkemizde, tüm okuma yazma bilmeyenlerin % 24’ü 65 yaş üstü nüfustur ve bunun da %74’ü kadındır.

– Yaşlı kadınlar yaşlı erkeklerde göre daha fakir ve sosyal güvenceden yoksundurlar.

Körlük• Körlüğün en önemli

nedeni kataraktdır; ve beş ülkedeki çalışmaların sonuçlarına göre kataraktlıların %53-72’sini kadınlar oluşturmaktadır.

• Katarakta bağlı körlük, sadece kadınların erkeklerle aynı ameliyat hızlarına sahip olmaları ile %12.5 oranında azaltılabilir.

Körlük sıklığının cinsiyet dağılımı

Kadın64%

Erkek36%

Abou-Garaeb, Lewallen, BassettCourtright. Gender and Blindness: a metaanalysis of population based prevalence surveys.

Ophthalmic epidemiology 2001; 8:39-56.

Olağanüstü DurumlarKadınlar,

• daha düşük eğitim oranları ve eğitim yılları, daha çok evde çalıştıkları için, olağanüstü durumlara hazırlık eğitimlerine daha az katılabilirler; risk yaklaşımı ve hazırlık konusunda daha az bilgiye sahiptirler.

• Hedef: TOPLUMSAL CİNSİYETTE EŞİTLİK

• Strateji: "Toplumsal cinsiyet bakışının ülkenin ana plan ve programlarına entegre edilmesi" (Gender mainstreaming)

Dürüst bir seçim için hepiniz aynı

teste tabi tutulacaksınız.

Karşıdaki ağaca tırmanmalısınız.

Sağlıkta eşitlik

• Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW)-Türkiye 1985

• Madrit-2001

– Politik ve teknik bir süreç– Sağlık sistemleri kadın ve erkeklerin biyolojik farklılıkları

ve toplumsal cinsiyetleri saptanarak yapılandırılmalı– Toplumsal cinsiyet ile ilgili belirteçler saptanarak veri

toplanmalı ve değerlendirilmeli– Toplumsal cinsiyet üzerine araştırmalar desteklenmeli

Toplumsal cinsiyetin kadın sağlığına etkileri hakkında bildiklerimiz

Anahtar sözcük: “toplumsal cinsiyet”

Türk MEDLİNE: 14

Ulaknet Ulusal Tıp Dizini: 3

Key words: “gender identity AND women”

PubMed: 1019

YÖNTEM:

TOPLUMSAL CİNSİYET ANALİZİ

Teşekkürler..Teşekkürler..