2013

TEMMUZ

ÖZGÜR ZAZALAR

YAYINIDIR

7/1/2013

UMBAZ

2

3

GUNAYE KIJĠ GIRDĠ

__ Gunê kija'ra mevaj kıj'keki, Çünki inedı gunê pil beni

Küçük= Kıj -kıjkek

Büyük= Pil- hut

Günah=Guna

onlardan= Ġned-Ġnedı

(Zaza Remzi) …

__ Büyük günahları küçümseme, Çünkü onlardan büyük günahlar dallanır (Süfyani Servi)

__ Gunê kija'ra mevaj kıj'keki, Çünki inedı gunê pil beni

Küçük= Kıj -kıjkek

Büyük= Pil- hut

Günah=Guna

onlardan= Ġned-Ġnedı

(Zaza Remzi) ...(Z)

4

UYANIN EY ZAZALAR...

Bakin bugun Amerikan buyukelcisi dogu turuna cikti. Bu sizce hayra alamet olabilir mi. Aksam ustu de Barak

Obama, Basbakan Tayyip Erdogani aradi ve bir saat gorustu. Kisa sure once yapilan bir faaliyeti de sizlere

aciklayalim:

1- Diyarbakır'da Kuzey Kürdistan Birlik ve çözüm konferansı yapıldı.Konferansın açılıĢında sözde kürdistan

milli marĢı okundu.

2- Konferansta alınan kararlar BaĢbakan Erdoğan'a iletildi.

3- Erdoğan'a gönderdikleri istekler; Apo'nun özgür bırakılması , terör sucundan hapiste olan KCK'lıların

serbest bırakılması , Kürtler istedikleri zaman kendi istetikleri gibi özerkliklerini ve fedarasyonluklarını ilan

edebilirler , Anayasada kürtlerden Kürdistan halkları olarak bahsedilmesi , Pkk'nın terör listesinden

çıkartılması ...v.s....

Peki Ey Zazalar siz bu denklemin neresinde yer aliyorsunuz. Sadece birer figuran mi olacaksiniz, birer

sayidan ibaret mi olacaksiniz. Yoksa uluslararasi toplumlarin bir elden bircok denge unsurunu gozeterek yeni

atilimlar yaparken sen susup bana ne verirlerse ona razi olurum mantigi mi gudeceksin. Yoksa sesini biraz

yukseltip ben daha olmedim ve hakkimi istiyorum diyecek misin. Nedir seni bu kadar suskun kilan. Yillarca

ugradigin ihanetler mi zulumler mi, katliamlar mi.

Unutma ki sen suskun kaldikca bu yapilanma doneminde ben de varim demezsen yarin cok gec olacak. Ati

alan uskudari gecerse gel agla git agla don agla...

EGĠT ZAZA

5

ZAZALARI NE KADAR TANIYORUZ ?

Zazaların nüfusu ve demografik yapısı hakkında en önemli kaynaklardan biri tapu tahrir ve nüfus

defterleridir. Çapakçur, Dersim, Palu, Eğil, Maden ve Siverek bölgelerinde 1831 yılında baĢlatılan ve

1834 yılında sona eren nüfus sayımları büyük önem teĢkil etmektedir.

Zaza veya Dımıli isimleri bir soyağacının iki dalı gibidir her iki kavram aynı unsuru temsil etmektedir.

Nasıl bir ağacın kendine has birçok dal ve budakları varsa Zaza veya Dımıli adıyla bilinen kavmin de

kendine özgü birçok kabile aĢiret ve boyu vardır. Zaza veya Dımıli bir üst kimlik olup iç içe girmiĢ birçok

aĢiret ve kabileyi içine alan konfederatif bir yapıdır.

Zaza veya Dımıli soyuna mensup birçok kabile ve aĢiret bulunmaktadır. Bunlar değiĢik coğrafyalara

dağılmıĢ her biri kendine has isimleriyle iĢtihar bulmuĢlardır.

DIMILĠ/ZAZALARIN KÖKENĠ

Zazaların ilk yerleĢim yerinin Musul ve Botan bölgesi olduğuna dair, Abdurrezak Dımıli‟nin “Tarih-i

Donboli”,

Dımıli soyunun bir kısmının Bermeklilerden geldiği ve Bermek soyunun da Sasani Devleti‟ni kuran

Sasan bin Behmen‟den geldiğini ifade etmektedir. Dımılilerin ilk yerleĢim yeri olan Musul ve Botan

bölgesi, Hz. Ömer b. El-Hattab‟ın halifeliği zamanında Ġyad bin Ganem tarafından Hicri 19-20 (Miladi

640) yılında barıĢ yoluyla fethedilmiĢtir. Bölgenin fethiyle burada yaĢayan halkın birçoğu Ġslam‟a girmiĢ

Dımılilerde bu dönemde Ġslam‟a girmiĢlerdir. Bölgenin Ġslam topraklarına dâhil edilmesiyle halkın

canları ve malları teminat altına alınmıĢ ve kendilerine ahidname verilmiĢtir.

Dımılilerin, Ġslamiyeti kabul etmelerinden sonra Abbasi, Selçuklu ve Eyyubiler döneminde askeri ve

mülki alanlarda birçok hizmetleri görülmüĢtür. Ebul-Fida Tarihi, Eyyubi Devleti döneminde Dımılilerin,

Sultan Selahaddin-i Eyyubi‟nin süvari mızraklı askerleri olduğunu ifade etmektedir. Sultan Selahaddin-i

Eyyubi, Kudüs‟ü fethettikten sonra Mescid-i Aksa‟nın muhafızlığını Zazalara tevcih etmiĢtir. Bu

geleneğin Osmanlı döneminde de devam ettiğini görmek mümkündür. Nitekim Diyarbakır‟dan YüzbaĢı

Zaza Hüseyin‟in komutasında süvari birliği oluĢturularak Kudüs‟ün muhafazasına memur edilmiĢler ve

6

ayrıca Kudüs‟te görev alan Zazaların isimleri ve aldıkları maaĢları da kayıt altına alınmıĢtır.

ZAZALARIN NÜFUSU VE COĞRAFĠ DAĞILIMLARI

Zazalar çoğunlukla Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin Murat, Dicle ve Fırat kıyılarına

yerleĢmiĢlerdir. Zaza nüfusunun yoğun olduğu Ģehirler: Bingöl, Elazığ, Dersim, Adıyaman‟ın Gerger

ilçesi Malatya‟nın Pötürge Sivas‟ın Divriği, Zara, SuĢehri Diyarbakır‟ın Lice, Kulp, Hani, Hazro kazaları ve

Çıska nahiyesi, Bitlis‟in Mutki kazası, Urfa‟nın Siverek ilçesi, Baykan‟ın Ziyaret beldesi ve çevre köyleri

ile Mardin‟in Mazıdağı bölgesindeki bazı köylerde yerleĢik Zaza nüfusu bulunmaktadır. Ayrıca Hoy,

Revan ve OĢni bölgelerinde de Dımıli nüfusunun yoğunlukta olduğu ve burada uzun süre hüküm

sürdükleri ve hükümdarları adına para bastırdıkları bilinmektedir.

*********************

AĢiret yapılanması Zazalarda geniĢ kapsamlı değil, çekirdek mahiyetinde akrabalık temelinde

birbirlerine bağlı bir örgütlenme Ģeklidir. Diğer bir ifadeyle aĢiretten ziyade kabile, boy, halinde bir

arada yaĢarlar. Kabilenin en yaĢlısı lider olarak kabul edilir ve diğerleri onun emrine bağlı hareket

ederler. AĢiret içerisinde bazen iki üç reis bulunur bu reisler aynı yetki ve salahiyete sahiptirler. Her

birisi değiĢik yerlerde oturur ve maiyetindeki halk onun emrine uyar. DıĢarıdan aĢirete herhangi bir

saldırı geldiği takdirde ayrı yerlerde oturan reisler birlikte hareket eder ve birbirlerine destek verirler.

**************

OSMANLI DÖNEMĠNDE ZAZA BEYLĠKLERĠ VE ĠDARĠ YAPISI

1515 yılında bölgenin Osmanlı‟ya iltihakından sonra Zaza emirleri beyliklerini korumakla birlikte diğer

Kürd beyliklerine tanınmayan birçok imtiyazlar Zaza emirlerine tanınmıĢtır. Diyarbakır Eyaleti‟ne bağlı

Zazaların meskûn oldukları sancaklar “yurtluk”, “ocaklık” ve “hükümet” tarzında idare edilirdi.

H.955/M.1548 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde Diyarbakır Eyaleti teĢkilat-ı mülkiye itibariyle

iki kısma ayrılmıĢtır. Birinci kısım; “Elviye-i Mîr-i Mîran-ı Vilayet-i Diyarbekir” baĢlığı altında on yedi paĢa

sancağı dediğimiz merkezden idare edilmek üzere teĢkil olunan sancaklardır. Ġkinci kısım ise on altı

sancağın bağlandığı ve “yurtluk”, “ocaklık” veyahut “hükümet” tarzında idare edilen “Vilayat-ı

Kürdistan” baĢlığı altında toplanan sancaklardır.

***************

Hükümet tarzında idare edilen sancaklar teĢkilat-ı mülkiye itibariyle diğer sancaklardan farklı bir yapıya

sahiptir. Bu sancak beyleri, “Ahidnameleri gereğince azl ve nasb kabul etmezler. Mutî ve münkaddırlar,

mu‟ti-i ferman hazret-i sultandır ve sair ümera-i Osmaniye gibi hangi eyalete tabiler ise beylebeyleriyle

maan sefer eĢerler, baĢka kavim ve kabile ve askerlere sahiblerdir. Ve ol hükümetler bunlardır:

Hükümet-i Eğil, Hükümet-i Genç, Hükümet-i Palu, Hükümet-i Osin (OĢnî), Hükümet-i Hazo (Kozluk) ve

Hükümet-i Cezire‟dir. Arazileri de tımar sistemine dâhil değildir. ĠçiĢlerinde tamamen müstakildirler.

Hariçte, yani askeri ve siyasi alanda bağlı oldukları eyalete tabidirler. SavaĢ halinde belli bir sayıda

askerleriyle birlikte savaĢa iĢtirak ederler. Hükümet tarzında idare edilen sancaklarda tımar ve zeamet

bulunmamaktadır. Sancağın bütün gelirleri kendilerine ait olup herhangi bir savaĢ durumunda bağlı

bulundukları eyalet valisiyle birlikte savaĢa iĢtirak ederler.

***************

Zaza emirlikleri dört kısma ayrılırlar. Bunlar Süveydi emirleri, Mirdasi emirleri, ÇemiĢgezek emirleri ve

Hoy Dımıli emirleridir. Dımıliler, Hakkâri‟de Bay kalesinde uzun süre hâkimiyet kurmuĢlardır. Süveydi

Zaza emirleri Hınıs, Hançuk, Genç, Çapakçur kalelerini, Mirdasi Zaza emirleri; Eğil, Palu, Çermik

kalelerini, Pir Hüseyin ahfadı, ÇemiĢgezek, Hozat, Mazgird ve Pertek kale ve sancaklarını idaresine

almıĢ ve uzun süre buralarda hâkimiyetlerini devam ettirmiĢlerdir.

************

Yazı alıntı olup kısmen düzeltilmiĢtir. Burda yazılanların bilimsel referanslara da kavuĢturulması

gerekmektedir.

MUALLĠM SAĠD HALĠM

7

RĠSALONRA KALYE WEġĠ

Ġlke mımbareke "Uwo /awa kederire imon keno / kena, kehrra ğelesyena" y hore rehber kebul kı. Ze lorkone

/kıjone be akılo lezzetonde Ģiyayone bemuyimo dıma me vazdı.

Koleksiyonde Risalonde Nur'ira

8

SERBESTĠ

Sebe serbesti asmeni gırotıĢ lazım niyo.

Ruheho meroĢe beso.

Nelson Mandela

Karakoçan Kalecik Barajı

9

Zazana‟dı lorek / kıj biyayıĢ.

10

Zazaların Kürt olmadığı bu haritada da gören gözlere gözükmektedir.

Yalancılar olan Kürt faĢistlerini ise ikna etmeye ihtiyacımız yoktur.

11

Zazana „dan Elaziz „imizin 1911 yılında çekilmiĢ bir fotoğrafı.

************ ********************

******************** ***********************

********* ***********

Mısılmono seke Ģımare

Ģıma Zazayonra çıçi wazene

Aw çıra zordeĢıma Ģıno

Hıla vaje

****** *********

ÖZGÜR ZAZALAR

12

ÇAYA SANSA , MAMEKĠYE,ġAARE ZAZAYON

EGĠL, DĠYARBEKIR, ġAARE ZAZAYON

13

LAJE ZAZAYON Zaza oğlu dediğin cesur olur

mert olur

cömert olur.

Tesbihini sallar.

Sen kimlerdensin diye sorulduğunda

EZ ZAZAW

KIRDASĠ U TIRK NĠYO

der.

Yaranmak için yüz tane takla atmak için orasını burasını

aklını baĢını kalbini sallamaz.

14

ġaare Zazayon Solhan'ra KıĢkekyema

15

MEJBUR NĠMI

ZAZAY MEJBUR NĠYE

KAWMKARONE KIRDASĠYO

SĠYASETE KIRDASĠKARĠNI

ZURONE KIRDASĠKARĠYO

HES BI KIRE.

MA HES NEKEMI

U MARO HES NE KEMI

ÇIKI MA SERBESTĠMI

ZAZAYE SERBESTĠ

16

SÜNNET ĠNKARCILARINA KU‟RAN ĠLE REDDĠYE

ġükredenlerin hamd ettiği gibi Allah-u Teâlâ'ya

hamd olsun. Mücahidlerin ve muvahhidlerin

imamı Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'e,

onun ehline, ashabına ve din gününe kadar onların

yolunda yürüyenlere ise salat ve selam olsun.

Allah (c.c.) kitabında kendisine imandan sonra

resulüne imanı Ģart koĢmuĢ ve ona karĢı gelmeyi

yasaklamıĢtır.

Peki bu akılsız kiĢilere (sünnet

inkarcılarına) Ģunu sorarız Allah (c.c.) kendisinden

imandan sonra iman edilmesini Ģart koĢtuğu

peygamberine bir takım helal ve haram (emir ve

yasak) belirleme hakkını da vereceğini hiç mi

düĢünmüyorsunuz?

Allah (c.c.) Ģöyle buyuruyor:

-“Allah‟a ve Peygamber‟ine iman edin. Allah "üçtür"

demeyiniz.” (Nisa Suresi: 171)

-“Müminler, ancak Allah'a ve Resûlüne gönülden

inanmis kimselerdir. Onlar, o Peygamber ile ortak

bir iĢ üzerindeyken ondan izin istemedikçe birakip

gitmezler.” (Nur Suresi:62)

Bunlar ve daha bir çok ayette Allah (c.c.) kendisine

imandan sonra kendisinden itaatten sonra

peygamberine de aynı Ģekilde itaati emrediyor.

17

Ġman edilecek Peygamberin‟in helal ve haram

belirleme yetkisini görmeyenler kendilerine, iman

Resule iman iddalarına ve önemliside Kur‟an‟a

muhalefet etmiĢlerdir. AĢağıdaki ayetler Resulullah

(s.a.v)‟in hüküm verdiğine yani helal ve haram

belirlediğine en büyük delillerdendirler.

Allah (c.c.) Ģöyle buyuruyor:

-“Allah'ın ve Peygamber'in haram kıldığı Ģeyleri

haram saymayanlarla savaĢın.” (Tevbe Suresi:29)

-“Allah ve Resûlü bir iĢe hüküm verdiği zaman,

inanmis bir erkek ve kadina o iĢi kendi isteklerine

göre seçme hakki yoktur. Her kim Allah ve

Resûlüne karsi gelirse, apaçik bir sapikliga düsmüs

olur.” (Ahzab Suresi:36)

Bu konuda daha çok ayet yazabilirim ancak fazla

uzatmamak için yazmıyorum (akıl sahiplerine bu

kadarı da yeterlidir), diyeceğim Ģu ki bu ayetleri

kabul edenler ve Resulullah (s.a.v)‟e de itaatin

Allah‟a itaatten sonra farz olduğunu kabul

edenlerin sünneti vahiy olarak ve helal ve haram

belirleyici olarak görmemeleri büyür bir çeliĢkidir.

Evet sünnet vahiydir, bazılarının saçma sözlerine

kulak veripte Kur‟an‟da sünnet kelimesi yoktur,

sünnetin Allah‟tan indiğine dair bir delil yoktur

demeyin, Kur‟an‟da direk sünnet ismi geçmiyorsa

da dolaylı olarak onlarca ayette geçiyor bunlardan

bazıları Ģunlardır:

Allah (c.c.) Ģöyle buyuruyor:

-“Ey Rabbimiz! Onlara, içlerinden senin âyetlerini

kendilerine okuyacak, onlara kitap ve hikmeti

ögretecek, onlari temizleyecek bir peygamber

gönder. Çünkü üstün gelen, her seyi yerli yerince

yapan yalniz sensin.” (Bakara Suresi:129)

BaĢta Ġmam ġafii (rahimehullah) olmak üzere bir

çok alime göre burada ki kitaptan kasıt Kur‟an,

hikmetten kasıt ise Sünnettir. Zaten biraz

düĢünürsek Allah (c.c.) sana Kur‟anı ve Kur‟anı

indirdim demez, yani kitabı da hikmeti de Kur‟an

diye açıklamaz. Kitap Kur‟an hikmet ise onun

açıklayıcısı olan Sünnettir. Ġkisininde vahiy

olduğunda zerre kadar Ģüphemiz yoktur. Sana

kitabı ve hikmeti indirdik ayetlerine devam edelim.

Allah (c.c.) Ģöyle buyuruyor:

-“Sizden olan ve içinizde bulunan Rasulü

gönderdiğimiz gibi… Size ayetlerimizi okuyor, sizi

arındırıyor, size kitap ile hikmeti öğretiyor ve size

18

bilmediğiniz Ģeyleri öğretiyor.” (Bakara Suresi:151)

-“ Andolsun ki Allah mü‟minlere aralarındaki

kendilerinden olan rasulü göndermekle lütufta

bulundu. Onlara O‟nun ayetlerini okuyor, onları

arındırıyor ve onlara kitap ile hikmeti öğretiyor.

Oysa bundan önce apaçık bir sapıklık

içindeydiler.” (Al-i Ġmran Suresi:164)

-“ Ümmiler arasından, kendilerine O'nun ayetlerini

okuyan, onları temizleyen ve onlara kitabı ve

hikmeti öğreten bir peygamber gönderen O'dur.

Halbuki onlar; daha önceleri gerçekten apaçık bir

sapıklık içindeydiler.” (Cuma Suresi:2)

-“ Allah'ın ayetlerini oyuncak yerine koymayın.

Allah'ın üzerinizdeki nimetini ve size öğüt vermek

için indirdiği kitabı ve hikmeti hatırlayın. Allah'tan

korkun. Ve bilin ki Allah, Ģüphesiz her Ģeyi

bilendir.” (Bakara Suresi:231)

-“ Allah, sana kitabı ve hikmeti indirmiĢ,

bilmediğini öğretmiĢtir. Ve Allah'ın senin

üzerindeki lütfu çok büyük olmuĢtur.” (Nisa

Suresi:113)

-“Evinizde okunan Allah'ın ayetlerini ve hikmeti

hatırlayın. Muhakkak ki Allah, Latif, Habir

olandır.” (Ahzab Suresi:34)

Bütün bu ayetlerde kitap ve hikmet ayrı birer

hüküm olarak zikredilmiĢ yani sana kitabı da

öğrettik hikmeti de sözüyle Resulullah‟a iki ayrı

Ģeyin öğretildiği açıklanmaktadır, bunlarda Kur‟an

ve Sünnettir. Son ayete dikkat ettiyseniz noktayı

koyar nitelikte açık bir ayet, evinizde okunan

Allah‟ın ayetlerini yani Kur‟anı hatırlayın Kur‟an‟dan

sonra da hikmeti yani sünneti hatırlayın

buyurmaktadır. Kur‟an‟da sünnet hikmet diye

zikredilmiĢ ve peygambere kitap ve hikmet

öğretilmiĢtir buyurmaktadır, yani Resulullah‟a

Kur‟an ve onun açıklayıcısı olan sünnet

öğretilmitir. Diyeceğim Ģu ki; Kur‟an nasıl vahiy ise

sünnette aynı Ģekilde vahiydir helal ve haram

belirleyicidir, bu gerçeği inkar edenler, Resule

iman Ģartını yerine getirmemiĢtir. Çünkü Resule

iman demek onun emir ve yasaklarına uymak,

gösterdiği yolda itiraz etmeden gitmektir, iĢte bu

sebeple sünnetin vahiy olduğunu inkar edenler

Resule iman Ģartını yerine getirmedikler için

mürted olmuĢ ve küfre girmiĢlerdir.

Allah (c.c.) Ģöyle buyuruyor:

1- Kayan yıldız hakkı için.

19

2- ArkadaĢınız Muhammed ne sapıttı ne de azıttı.

3- O havadan konuĢmuyor.

4- Söyledikleri, kendisine indirilen bir vahiydir.

(Necm Suresi)

BU KONUYA DAĠR SÜNNETTEN ĠKĠ ÖRNEK

Resulullah (s.a.v) Ģöyle buyurmaktadır:

-"Sakın, süslü koltuğuna yaslanmıĢ birine benim

hadislerimden birisi okunur da o kiĢi vaziyetini hiç

bozmadan " sizlerle bizim aramızda Allah'ın kitabı

vardır. Dolayısıyla biz, onda haram olarak

bulduğumuz Ģeyleri haram sayar, helal olarak

bulduğumuz Ģeyleri de helal sayarız " der vaziyette

karĢıma çıkmasın. Dikkat edin ! Resulullah'ın

haram kıldığı aynen Allah'ın haram kıldığı gibidir.

“ (Tirmizi:4/2801, Ġbn Mace:1/12)

-“ Dikkat edin ! bana Kur‟an ve onunla beraber bir

misli daha verildi. Dikkat! yakında karnı tok,

koltuğunda rahatça oturan bir kimse Ģöyle der:

Sadece Ģu Kur‟an‟a sıkı sıkıya sarılın. Onda helal

olarak bulduğunuz Ģeyi helal sayın,haram olarak

bulduğunuz Ģeyi de haram sayın. Dikkat edin! size

ehli eĢeklerin eti helal değildir. Yırtıcı hayvanlardan

parçalayıcı diĢi olanların eti size helal değildir.

Kendileri ile aranızda anlaĢma bulunan kimselerin

kaybettiği Ģeyleri almanız size helal değildir.” (Ebu

Davud: 5/4604)

Sözü fazla uzatmaya gerek yok Allah‟ın hidayet

verdiği kiĢiye bu kadarı da yeter, ama hidayet

vermediği kiĢiye ciltler dolusu kitapta yazılsa

faydası olmaz, onun için Yüce Allah‟tan isteğim

bana ve sizlere hidayet nasip etsin, yine Yüce

Allah‟tan isteğim bana ve sizlere, ilim öğrenip

onunla amel etmeyi, onu tebliğ etmeyi ve bu tebliğ

sonucunda gelecek eziyetlere sabretmeyi nasip

eylesin.

Allah‟a Hamd Resulüne Selat Ve Selam Ve Hidayete

Tabii Olanlara Selam Olsun.

ĠBRAHĠM AVCI

20

ZAZA COĞRAFYASINDA BATIL BĠR DĠN : ZOROHOSTRĠANLAR

ZerdüĢt kelimesi (Zoroaster), Zarathustra 'nın Yunanca karĢılığıdır (Zarath: güzel, doğru; üstra: develer

demektir. Güzel develere sahip olan anlamını ifade eder. Halk dilinde zerdüĢt, yaĢayan yıldız olarak

nitelendirilir). ZerdüĢt 'ün doğumu, M.Ö. 570 olarak tahmin edilmektedir. ZerdüĢt, Ġran dinleri üzerinde

önemli bir etki bırakmıĢtır. Tektanrılı bir inanç telkin ettiği için onu bir peygamber olarak kabul edenler

bulunduğu gibi, ona bir hakim veya Ģaman olarak bakanlar da vardır. Gatha 'lar diye adlandırılan kutsal

metinler ona dayandırılır.

ZerdüĢt, Yüce Tanrı olarak telkin ettiği Ahura Mazdah ile yakın irtibatı bulunduğunu ilan etti. Ona göre

alemlerde mücadele eden, Ġyilik ve Kötülük diye adlandırılan iki asli ruh (ilkine “Spenta Mainyu”, ikincisine

“Angra Mainyu” denilir) var idi. Ahura Mazdah 'ın bu iki ruhla alakasını bugün pek iyi bilemesek de O, iyilikle

beraberdir. Ġnsanoğlu, bu iki ruh arasından birini seçmeye mecburdur ve seçimi onun kaderini

etkileyecektir.

ZerdüĢt 'ün ölümünden sonra insanlar, onun karĢı çıktığı Mitra, Anahita gibi tanrılara tekrar tapınmaya

baĢladılar.

ZerdüĢt 'ün Getirdiği Dini Prensipler

ZerdüĢt, eski Ġran 'a tevhid inancını getirmiĢtir.Onu getirdiği din,tek tanrıya inanmakta idi.Ondan önce

Ġranlılar.bir kısım tanrılara tapınmakta ve rahiplerin hazırladığı uyuĢturucu bir kutsal içkiyi içmekle uygulanan

Haoma kültürünü devam ettirmekte idiler (Haoma,bütün alemi sıvı Ģekilde doldurduğuna inanılan hayat

tanrısı idi).

ZerdüĢt,daha sonraları Ormazd Ģekline dönüĢmüĢ ve islam kaynaklarında da “Hürmüz” olarak yer almıĢ

Ahura Mazdah (Hakim Rab anlamında), Daryus (tahminen M.Ö. 500 'ler) ve takipçileri tarafından Batı Asya

'ya getirilen ve birkaç yüzyıl içinde Turfan ' dan HabeĢistan 'a,Ġndus nehrinden Ege Denizine kadar yayılan

bir yüce Tanrı idi.O,alemin tanrısı idi.Alemin gayesi;yalanın,kötülüğün hakikat tarafından

yenilmesidir.Alemdeki maddi ve manevi nizamı yaratan,tabiat kanunlarını koyan, Ahura Mazdah

'dır.Kötülüklerin kaynağı,Ehrimen 'dir.

Ahura Mazdah önce manevi bir varlık olarak kabul edilirken sonraları, ZerdüĢt 'ten önce olduğu gibi,onu

nuru ateĢin ihtiva ettiği,yaratılmamıĢ bir ıĢık olarak düĢünüldü ve böylece ateĢ kültürü geliĢti (Mecusilik).

Ahura Mazdah 'ın yanında altı baĢ melek bulunur.Bunlara AmeĢa Spenta 'lar (Kutsal Ölümsüzler) denilir.

Bunlar; Ġyi Akıl, Adalet (veya Hakikat), Ġlahi Ġrade Ülkesi, Tevazu (veya Dindarlık), Mükemmeliyet ve

Ölümsüzlük Ģeklinde, Ahura Mazdah 'ın sıfatları, çeĢitli vecheleri ve fonksiyonları olarak telakki edilir.

ZerdüĢt 'e göre bir taraftan sağduyu, iyilik ve aydınlıktan oluĢan “AĢa” (alem nizamı), öteki tarafta da suç,

21

kötülük ve karanlığı içinde bulunduran “Drug” (yalan, anarĢi, fesat) vardır. Ġnsanın iyilik tarafını seçmesi

gerekir. Ġnsanın bu seçimi öteki dünyada sonuç verecektir.

ZerdüĢt 'ün ölümden sonraki muhakeme ile ilgili telkinleri vardır. Ahura Mazdah 'a inananların ruhu, ölümden

sonra dördüncü gün muhakeme edilir. O, önce Cinvat KöGoogle Page Rankingüsünden geçecektir. Bu

köGoogle Page Rankingü, bu alemden ötekine götürür. Dinsiz bu köGoogle Page Rankingüden geçemeyip

cehenneme düĢer. Dindar kiĢi ise bu köGoogle Page Rankingüden geçip cennete ulaĢır ( ona altı AmeĢa

Spenta 'ya sonradan katılan “itaat” yol gösterir). Cinvat KöGoogle Page Rankingüsü 'nün ortası kılıç yüzü gibi

olur ve dinsiz cehenneme düĢer;ancak iyi insanın ruhu geçerken geniĢ tarafı döner ve oda geçme imkanı

bulur.

ZerdüĢt gelecek bir alemĢümül muhakemeden de bahsetti. Kendinden 3.000 yıl sonra Ehrimen 'in gücü

zeval bulacak ve hakikat-adalet evi kurulacaktır. Böylece itaat ruhu zafere ulaĢacaktır.Muhakeme ,ateĢ ve

erimiĢ maden ile olacaktır. Bütün bu iĢler; “SaoĢyant” denilen kurtarıcının doğmasıyla gerçekleĢecektir. O

Kansava Gölü 'nde yıkanan bir bakirenin o gölde bulunana ZerdüĢt 'ün tohumuyla gebe kalması sonucu

doğacaktır. Böylece ölülerin doğması baĢlayacaktır.(dirilme).Ġlk insan “Gayomart”ın kemikleri hayat

kazanacak,bütün ölüler tekrar vücutlarına kavuĢacak ve bir yerde toplanacaktır. Ġyiler,kötüler ayrılacak; iyiler

cennete kötüler cehenneme gidecektir. Üç gün kalınacak, sonra bütün yaratıklar ateĢ ırmağından geçecek,

ateĢ kötüleri temizleyecek ve Ģeytanlarla bütünleĢenler hariç, herkes AHURA MAZDAH 'ın ülkesine

girecektir.

ZerdüĢt 'ten önce “deva” denilen ve Ehrimen 'in avenesi olan Ģeytanlara, onları yatıĢtırmak üzere, kurban

kesilirdi. Onların kurbanlardan çıkan buğu ile beslendiklerine inanılırdı. Böylece onlara ibadet edilmiĢ

olunurdu. ZerdüĢt,ün kurban kesimi ile mücadelesi bu sebebe dayanır. ZerdüĢt, sığır eti yemeyi de

yasakladı.( Hindistan 'da da bu yasak vardır. Ġslam ile Yahudilikte ise domuz eti yasaklanmıĢtır)

Günah, insanı kötü güçlerin esiri kılar; fazilet iyiliğin nihai galebesine yardım eder. ZerdüĢtilikte, doğru

yaĢama,ahlaki emirlere uyma esastır. Ahlaki emirler; iyi düĢünce iyi söz, iyi iĢ diye özetlenir. Fakirlere,cömert

davranma,yabancılara misafirperverlik,bütün lekelerden uzak kalma ,toprağı sürme,sığırlara bakma, sıkıcı

Ģeyleri imha da faziletli iĢlerden sayılır. Temiz hayvanları, özellikle köpekleri öldürme büyük günahtır. Zina

yasaktır. Bazı cinsi konular ve ölü bedenine temas, kirlenmeye yol açar; özel ayinler gerektirir.

ZerdüĢt “iyi hayvanların içinde olduğu bir ev ve diĢilerin içinde bulunduğu bir sürü ile yayılacağı bir yaylak

olduğunda orada mutluluk ve Ģanslılık doğar.Orada tam güzel bir hayat doğar”diye belirtmektedir.ZerdüĢt

her alanda tarım ve hayvancılıkla uğraĢılıp bol üretimin sağlanmasını ve zararlı bitkilerle hayvanlarında

kökünün kesilmesini tavsiye etmektedir. Temiz hayvanlarda sayılan köpek ve kedinin öldürülmesini büyük

günah saymaktadır.Döllenmeyi ve çiftleĢmeyi önleme kesin olarak yasaklanmıĢtır.

Bu dini inançta söz konusu edilen Ģarap içkisi,dini ibadetle ilgili olup,dini düĢüncelerin geliĢtirilip

derinleĢtirilmesi ve ruh gözünün açılması amacıyla içilmekte olduğu vurgulanır. Avesta 'nın Gatha bölümünde

belirtildiğine göre dini inanç alanında Ģarkı ve Ģiirlerin önemli bir yeri olduğu görülür. Cenneti Ģarkılı bir yer

olarak değerlendirdiği dikkate alınırsa bunun önemi daha iyi kavranır.

ZerdüĢt intihar etmeyi tanrı Ahura Mazda „ya düĢmanlık olarak niteler ve çok günahkarca bulur. Kendini ve

eĢini her alanda korumakla yükümlü olan insanın intihar etmesi veya kendilerini koruyan askerlerine kötülük

etmesini büyük günah saymasının yanında, Tanrı Ahura Mazda 'ya düĢmanlık olarak belirler.

ZerdüĢt dini inancına göre tanrı kadın ve erkeği bir arada ve birbirine arkadaĢ yaratmıĢtır. ArkadaĢlar

arasında eĢitliği temel alan bu inançta kadın ve erkek eĢit olarak kabul edilmektedir. ZerdüĢt inancını geliĢip

yayıldığı bölgelerde çok eĢliliğin azaldığı ve tek eĢliliğin arttığı görülmüĢtür. ZerdüĢt, kadınların evlerinde

çocukların anası olması, çocuklarını yetiĢtirmede ve onlara iyilikler ile yurtseverlikleri aĢılamada en etkin

kimse olduğunu belirtir.Erkek çocukların anaları olarak, kötü düĢmanlara karĢı ülkelerini savunmaları ile

mal,can ve namuslarını korumalarında kadınların, eğitip yetiĢmelerinde büyük rol oynayacaklarını belirler.

ZerdüĢt, kim kardeĢlerine doğru ve dürüst olur ve fakirlere yardım ederse, tanrı Ahura Mazda yolunda

22

çalıĢtığı için, tanrı da onu destekler ve korur,derken inananlarına doğru olana yapmayı, buna inanç

göstermelerini ve bunu yaymaya çalıĢmalarını tavsiye eder, zayıf ve fakir olanların da yardım edilerek

korunmasını belirtir.

ZerdüĢt Dini Ġnancında Kutsal AteĢ

AteĢ ZerdüĢt dini inancı tarafından kutsal olarak kabul edilmektedir.AteĢ ZerdüĢtizm 'de çok önemli bir yere

sahiptir. Avesta 'ya göre ateĢ tanrı Ahura Mazda 'nın ruhu ve oğludur.

Esas olarak ateĢe üç anlam veriliyordu veya bu anlamlarda ateĢ kutsanıyordu. AteĢin baĢlangıcı olarak ev

ateĢi yani ocak ateĢi kabul ediliyordu. Ġkincisi kurbat ateĢi olup, bu ateĢ devamlı yanan ve kötülükleri

uzaklaĢtırandır. Üçüncüsü ise halk topluluklarınca meydanlarda yakılan ve etrafında eğlenilen,aynı zamanda

ateĢle temasa gelerek veya bu ateĢin içinden geçerek suç ve günah iĢlemiĢ olanlar, kime karĢı suç veya

günah iĢlemiĢse onun yakacağı ateĢin içinden yürüyerek kendini temize çıkarması günahını veya suçunu

affettirmesi, yani kendisinin suçsuz ve günahsız olduğunu ispatlaması geleneği bakımından önemliydi.

Bir Part destanında, Kral Muhabad 'ın oğlu Prens Wise, suçsuzluğunu ispat edebilmesi için büyük bir ateĢ

yaktırdığını anlatırken ilgili Ģiirde,

“......................................

ġimdi hak ve askerler

Benden suçsuzluğumu ispat etmemi isterler

Bana deki „ateĢin içinden geç '

Halka ve dünyaya temiz

Suçsuz olduğunu ispat et” diye belirlemesinde de ateĢin bu gücüne inanıldığını açık ortaya koymaktadır.

Bu inanca göre ateĢ,sadece günah ve suçlardan arındırıp temizleyen yetkisinin dıĢında aynı zamanda ilahi

güç, kuvvet ve kudret veren bir kaynak olarak da görülür. Çünkü ateĢin tanrı Ahura Mazda 'nın oğlu

olduğuna inanılmasının yanında, insanların ruhlarının da ateĢten geldiği ve ölümden sonrada ruhun yapılmıĢ

olduğu gökteki ateĢe çekileceği ve onunla birleĢeceğine inanılmaktadır.

GeçmiĢte ateĢin kutsanması konusunda anlatılanların dıĢında tapınaklarda devamlı yanmakta olan ateĢler :

Bölge halkının inançları için yaptıkları tapınakların çok basit yapılar olmalarına rağmen, tüm tapınaklarında

devamlı ateĢlerin yanması için ateĢgahları vardır. Bu ateĢlerin devamlı yakılması ve kutsanması ile dini

ibadetlerin yapılması için tapınaklarda din adamları sürekli bulunurlar.

ZerdüĢtlüğün ilk döneminde Tapınaklarda ki kutsal ateĢlerin rahatsız olmamaları için yaklaĢan her kim olursa

olsun nefesinin kutsal ateĢi rahatsız etmemesi için yüzünü örtmek zorunluluğu vardı. Dini törenler açık

alanlarda ve ortasında büyük ateĢlerin yakılması ile yapılırdı. ZerdüĢt 'ün kanlı kurbanları yasaklaması

sonrasında kutsal ateĢe ekmek ve süt kurban olarak sunulmakta idi.

Kutsal ateĢ bazı kaynaklara göre ise üçe ayrılmaktadır.Bunlar ;

- Farhang AteĢi ; Din adamlarının ateĢi

- GuĢnah AteĢi ; SavaĢçıların ateĢi

- Burzin Mihr AteĢi ; Köylü ve çiftçilerin, halkın ateĢi olarak bir ayrıma tabi tutulur. Bu ateĢin konumu

toplumun sosyal yaĢantısının açık bir yansımasıdır.

ZerdüĢtlüğe göre esasta yeryüzündeki her türlü canlı ve cansızda ateĢ vardır. Ġnsanda ,hayvanda , bitkilerde

gökte ve yerde bu ateĢi değiĢik zaman ve durumlarda açık görmek mümkündür. Bunlarda insanda bulunan

ve insanların iliĢkilerini sağlayan ve aynı zamanda Tanrı ile iliĢkide olan ateĢin en kutsal ateĢ olduğu

belirlenir. Bu ateĢin 215-216 değiĢik ateĢten meydana geldiği ve her bir ateĢin ise çalıĢan bir meslek

grubuna ait olduğu belirtilir. Aynı zamanda insanların değiĢik Ģeylerden yaktığı ateĢin, insanları kötülükten

23

ve günahlardan arındırdığına inanılır. AteĢin, dünyanın yaratılıĢında altı unsurda karıĢık varlığı ile ateĢten

yaratıldıkları belirtilir. Bu unsurlar gökyüzü,yeryüzü,veya toprak,su,bitkiler,hayvanlar ve insanlardır.Bunların

bünyesindeki ateĢi değiĢik Ģekillerde ve olaylarda gözle dahi görmek mümkündür diye belirlenir.

ZerdüĢtlükte sabah güneĢinin öğleye kadar geçen zamanda bereket getirdiğine inanılırdı.

EGĠT ZAZA alntıladı.

24

KÜRT IRKÇILIĞININ TÜRK IRKÇILIĞIYLA KARġILAġTIRILMASI

MURAT BUKAN

25

ZAZANAM

Ben ZAZANALIYIM,

Bedenim asil bir ruh taĢır,

Hüznü dolaĢır kılamların çaldığında damarlarımda,

RUHUM TĠTRER,

BEDENĠM COġAR....

*********

Kah bir kartal olur uçarım dersimden,

Kah dalar gözlerim Çolig(Bingöl) dağlarına,

Hayallerim yetiĢir yurduma ZAZANAMA,

RUHUM TĠTRER,

BEDENĠM COġAR...

Ben ZAZANALIYIM,

ġeyh Saidin öz soyundan O'nun vatanından,

...ve Ģimdi gözlerim seni arar,

Öz yurdumda garibim yokluğunda,

KANATLARIN YOK ÜZERĠMĠZDE,

RUHUM TĠTRER,

BEDENĠM COġAR,

ZAZANAMA...

Elleri bağlı olsa da bedenimin,

Hayallerim yetiĢir, ruhum yetiĢir,

ZAZANAMA...

Ġnsanların bedenlerini vatanlarından çıkarabilirsiniz,

AMA YÜREKLERĠNĠ ASLA.

WARE ÇOLĠG

26

ZAZACA’NIN ĠRANÎ DĠLLER ARASINDAKĠ YERĠ : LUDWĠG PAUL

Prof Dr. Ludwig Paul, Iranistik dil bilimci, The position of Zazaki among West Iranian Languages

Kaynakdan alinti (Sayfa 1)

"Since te beginning of the twentieth century Zazaki has been accepted by linguists as a language in its own

right, no longer merely as a Kurdisch dialect. Nevertheless until recently the Zaza people were generally

held to be Kurds speaking a special dialect of Kurdish".

Türkce:

"20. Yüzyilin basinda dil bilimciler Zazaki dilini basli basina bir dil olarak kabul etmislerdir. Yinede kisa bir

zamanimiza kadar genel olarak zazalarin kürtce dilini, kürtcenin bir lehcesini konustuklari sanilmistir".

27

MAMEKĠYE ,OVACIK , KARAGÖL

28

Ero éz ha itiyada, éz esta :))

Panpa mı bıonc :)))

ZAZALARIN KABAHATĠ NEDĠR ? Turkıye ısmıne alerjı yok, turk ısmıne de yok aynen kurdıstan ve kurt ısmıne de alerjı yok..!

ıyı de kardesım ZaZaLaRıN gunahı ne...

kendınız ıcın ıstedıgınızı ZaZa halkı ıcın nıye ıstemıyorsunuz..?

kutsal kent kudusün muhafızlıgını asırlarca yapan ZaZa halkı ıslam dunyasının bır realıtesıdır bu realıteden

kacıs yoktur ve ZaZaLaR artık anadolunun kadım yerlesık bır halkıdır, goc etmeyız yerımızden yurdumuzdan

bız buradayız ve bızım varlıgımızı tum cıhan bılecek ve kabul edecektır.

WARE ÇOLĠG

29

Aynkebir/Diyarbekir-Ğani-Dewa Selen

30

31

Inqıda yo/ju psingé mı bıvıné ..

******

böyle bir kediciğim olsaydı

32

ZAZACA DERSLERĠ

ZaZa Dilinde aile üye isimleri:

Baba=Pi/Bav

Anne=Ma/Daé

Erkek KardeĢ:Bra

Kız KardeĢ:waé

Amca:Apo

Hala:'améy

Dayı:Xalo

Teyze:Xalé

Dede:Pirık-bavo

Nine:Daé-Pirık

Amca Oğlu:DeZA/DereZA

Amca Kızı: Detkéna/Detçena

Yegen:WarZA

Dayı Oğlu: XalZA

WARE ÇOLĠG

33

MEWSĠMĠ

EMBAZ/UMBAZ/OLWOZ WA VİNİ NEBO

Orjinal Zazaca 'EMBAZ' Kelimesi Yok Olmasın!

Zazaca, ArkadaĢ:Embaz(Umbaz, Olvaz) dır.

-Bu kelimenin yerini kürtçeden hewalemı, türkçeden arkadaĢım almasın Zaza Dili,

kürtçeleĢmesin,türkçeleĢmesin.

Lütfen kürtçe,türkçe demeyin Zazaca söyleyin Zazaca Söyletin

WARE ÇOLĠG

DIRBETIN

Dırbetın=Yaralı=Brindar

ez dırbetına/o=ben yaralıyım=Ez brindarım

34

TI tı tije ruwej mına,

tı tijo aĢmemina mına,

tı amır mına,

biyetı niben,

gule biyetı nibenu..

**********

sen benim gün güneĢimsin,

sen benim mehtapım dolunayımsın,

sen benim ömrümsün,

olmuyor gûlüm sensiz olmuyor

Riyon Mahfuz

35

De boné na kıdıko ra :))

çıqédısa rındıké, holiké..

Ta dewa Dérsimiwa..

ZAZALAR KÜRTLERĠN ZĠMMETĠNDE DEĞĠLDĠR ZAZA'ları, geleceklerini belirleme haklarını tanımayıp,kürt'lerin, “ZAZA'ları, ille de ben yöneteceğim” demeleri,

ZAZA'ları, kürt'lere zimmetli sayan bir anlayıĢtır...

ZAZA'ların geleceklerini tayin etme hakkı,ZAZA'lara bırakılmalı...bu konuda ZAZA'lara müdahale

etmek,yanlıĢtır........

Bu seneryonun, ismet inönü ve kemalist düĢüncenin yıllardır bizlere uyguladıgı sistemden ne farkı var....

Tc nin yıllardır bizlere dayattıgı,ben 'abe'yim,ben bilirim,demesinden ne farkı var.....

Kürtlerin bu dayatması,ZAZACA!nın yok olması,ZAZA!ların tamamen dagılması anlamına gelir...ZAZACANA sahip

çık.............

ZAZAHAN BUKAN

36

VATECĠLERE (ASĠMĠLEYE UĞRAMIġ KÜRTÇÜ ZAZALAR) CEVAP

NOT: Bilal Zilan denilen bir vateci yazarın iddialarına ve çarpıtmalarına cevap veriyoruz. Bilal zilan denilen Ģahsın yazdıklarını

olduğu gibi veriyoruz ve çeliĢkilerine cevap olarak parantez içine aldığımız sözler ise bize aittir.

Buyrun okuyalım..!

1-Bütün Arap, Osmanlı, Ermeni arĢivlerinde Zazalardan sürekli "Kürd" olarak bahsedilmiĢtir. Bu çeĢitli akademik makaleler ile

ispatlanmıĢtır. Ancak konuyu dağıtmamak için bunlara değinmeyeceğiz.

(Evliya Çelebi 16. Y.y. da bingölü gezerken ZAZA halkından ekrad-ı zaza diye bahsetmedktedir yani ZAZA ismi Osmanlı

döneminde de vardı, hatta bundan çok daha eski bir yazılı kaynak olan Bihistün yazıtlarında bugünkü zazaların yaĢadığı bölgen in

ismi ZAZANA olarak kayıtlara geçmiĢtir.)

2-BLOG NOTU: PETER LERCH BU KAYDI (1856-Roslow)

".... Xelef Axa va ke eskerê xo ra: "Bewnê axalêr! Ma Ģonî qewxe, metersê, eskerê Doqma Begî zav (zaf) û, Heme pêrû tirk î,

nêĢênî ma de qewxe bikî, ma pêrû conmirdê kirdan î, mêrdeî eĢîran î, metersê, ma ha Ģonî......"

Kaynak: Peter J. A. Lerch, "Qewxê Nêrib û Hêni", Forschungen über die Kurden und die Iranischen Nordchaldaer - Band I, St.

Petersburg 1857, r. 78

Tercümesi:

"... Xelef Ağa askerlerine dedi ki: "Ağalar bakınız! Biz kavgaya (savaĢa) gidiyoruz, korkmayın, Doqma Beyin askerleri çoktur,

(ama) tamamı Türk'tür, bizimle kavga edemezler (güç yetiremezler), biz hepimiz Kürd yiğitleriyiz, aĢiret erkekleriyiz, korkmayın,

gidiyoruz Ģimdi..."

(ZAZA halkının anadoluda yaygın olarak kullanılan 3 ismi vardır ve bu 3 isim de zazaların kollarını oluĢturmaktadırlar mesela

kuzey ZAZANAlılar kendilerini Kırmanc dillerini ise kırmancki olarak tanımlar, merkez ZAZANAlılar kendileirne Genel olarak(yüzde

95) ZAZA der ve anadillerine de ZAZACA bir kısmı da KIRD der ve dillerine de kırdi derler(yüzde 5 gibi) ve son olarak güney

ZAZAları ise kendilerine dımıli ve dillerine de dımılki derler.

Mesela licede oturan hoca ahmed-i xasi 1890 yılında arap alfabesi ile zazaca ilk yazılı eseri yazmıĢtır, eserin ismi mewluda

pexmer(peygamber efendimiz için yazılan mewlid) ve bu eserin dilinden KIRDĠ olarak bahsettiği iddia edilir fakat Osmanlı

devletinin resmi kurumlarında yani dönemin milli eğitim bakanlığınca “BU MEWLĠD KITABI HOCA AHMED-Ġ XASĠ EFENDĠ

37

TARAFINDAN ZAZACA YAZILMIġTIR”. Ġbaresi yer almaktadır ve hoca Ahmed-i Xasinin bu tanımlamaya karĢı hiçbir itirazda

bulunmadığı bilinmektedir bunun bir diğer anlamı KIRD isminin üst kimlik adı Kürtçü zazaların(kürt asimilesine uğramıĢ zazalar)

iddiasına göre KÜRT değildir tarihi vesikadanda görüldüğü gibi ZAZADIR. Ve hoca ahmedi xasinin bu eseri yazmasına sebep olan

hikaye daha bir ilginçtir, kurmanclar(Kürtler) hocaefendiyi belki de ĢakalaĢmak amacıyla ey hoca bak bizim dilimizden (Kürtçe-

kurmanci) birsürü yazılı eser var sizin dilinizden neden hiçbir eser yok demeleri üzerine hoca ahmedi xasi çok efkarlanmıĢ ve

evine girmiĢ yaklaĢık 1 hafta boyunca dıĢarı çıkmadan ! bu zazaca eseri yazmıĢtır. Eğer zazaca ile Kürtçe aynı dil olmuĢ olsa idi

hocamızın kürt arkadaĢları hiç ona takılıp bak bizim dilimizde(KÜRTÇE) birçok eser var sizin dilinizde (ZAZACA veya KIRDĠ)

neden hiç eser yok diye çıkıĢırlar mıydı..?

KIRD ismi üzerinden son olarak Ģunu söylemek istiyorum malum KIRD ismi ile KÜRT (KURD) isimleir birbirne benzemektedirler

tıpkı KÜRT_TÜRK ,s,mlerinin benzemesi gibi .. bazı Türkçüler kürt ismini nasıl türk ismi ile bağdaĢtırmaya çalıĢtılarsa geçmiĢte

aynısını bugün maalesef asimileye uğramıĢ Kürtçü zazalar yapmaktadır. Kırd ismini Kürt ismi ile bağdaĢtırdıklarına Ģahid

oluyoruz. Halbuki yeryüzünde birçok halkın ismi birbirne yakındır türk-kürt gibi .. ama dikkat edilirse Kürtçü zazalar ısrarla ZAZA

ismi yerine KIRD ismini kullanmaktadırlar belki ZAZA nüfusunun toplamda yüzde 3 ünün bile zor kullandığı bir ismi tüm ZAZANA

halkına mal etmek ne tarihimize ne de halkımızın kültürel realitesine uygun değildir. Buna siyasi dilde fırsatçılık denir.!)

Waré Zazana/F.Com

Dersim'in kayıp iki kızı Hollywood'da

1938 Dersim operasyonunda(Katliamına) Manisa'ya sürgün edilen ve kaybettiği iki kızının izini bulmasına

ömrü yetmeyen baba Ġsmail Koç'un vasiyetini görev edinen TBMM, kızları ABD'de arıyor.

1938 Dersim operasyonunda Manisa'ya sürgün edilen ve kaybettiği iki kızının izini bulmasına ömrü yetmeyen

baba Ġsmail Koç'un vasiyetini görev edinen TBMM, kızları ABD'de arıyor.

TBMM Dilekçe Komisyonu bünyesinde kurulan Dersim Alt Komisyonu'nun araĢtırmalarına Erdal Karakoç adlı

vatandaĢın baĢvurusu ilginç bir yön verdi. Karakoç, kayıp kızlar olarak bilinen kız kardeĢler Sekine ve

ġemse'nin izini bulmaya ömrü vefa etmeyen babasının kendisine aktardığı bilgileri dilekçesinde anlattı.

Karakoç, iki kız kardeĢinin isyan döneminde Dersim'de görev yapan Piyade Yarbay Münip Kemal

Yılmaztürk'ün himayesine verildiğini ve bu kiĢinin oğullarının da halen ABD'de yaĢadığını ortaya çıkardı.

Hollywood oyuncusu

Karakoç'un verdiği asıl ĢaĢırtıcı bilgi ise iki Dersim'li kızı himayesine alan Yılmaztürk'ün torununun

Hollywood'da oyunculuk yaptığı ve Batman filminde bir karakteri canlandırdığı bilgisi oldu. BaĢvuru üzerine

Genelkurmay'la yazıĢma yapan TBMM, Yılmaztürk'ün belirtilen dönemde Tunceli'de görev yaptığını belirledi.

Komisyon uzmanları, Yılmaztürk'e ve himayesine verilen iki kız çocuğuna iliĢkin TBMM'ye ulaĢan 147 bin

belgeyi incelemeye aldı. Uzun araĢtırmalar sonucunda Manisa Salihli Kaymakamı'nın acılı baba Ġsmail Koç'un

baĢvurusu ve kızlarını bulmak için izin talebine iliĢkin belge bulundu.

Alt Komisyon, DıĢiĢleri Bakanlığı'na yazı yazarak, torunu Hollywood'da oyunculuk yapan Yılmaztürk ailesinin

bulunmasını istedi. 11.07.2013 tarihli yazıda, Karakoç'un iddialarına yer verilerek, iddiaların doğruluğunu

38

teyit etmek amacıyla Washington D.C. ve Chicago'daki büyükelçilik veya konsoloslukların arĢivlerinde gerekli

araĢtırmanın yapılması, aranan kiĢilerle iletiĢime geçilmesi isterdi.

'UlaĢmaya çalıĢıyoruz'

Milliyet gazetesinin sorularını yanıtlayan Meclis Dilekçe Komisyonu BaĢkanı Mehmet DaniĢ, Ģunları söyledi:

"Kayıp kızlarla ilgili ABD'den birilerine ulaĢmaya çalıĢıyoruz. DıĢiĢleri yazdık. DıĢiĢleri ulaĢır ve sorulur, yazılı

olarak bilgiler alınabilir. Temas sağlandıktan sonra her türlü iletiĢim imkanı kullanılarak konuya iliĢkin bilgiler

alınabilir. Kızların verildiği ailenin oğlu veya torunu ünlü bir adammıĢ. MeĢhur bir filmde oynamıĢ bir sinema

oyuncusu. Dersim Türkiye'nin yüzleĢmesi gereken yakın tarihteki en önemli bir olay."

BABA VASĠYETĠ: Kızlarımı bulun

1938'de devletin Dersim operasyonu sırasında Ovacık'ın Kozluca Köyü'nde yaĢayan Koç ailesi, Hozat'a

gitmek için Munzur Dağı'na doğru yola çıkarlar. Karanlıkta askerlerin arasına düĢen ailenin, 4 yaĢındaki kız

çocuğu Sekine ve 6 yaĢındaki kuzeni SemĢi, asker ateĢ açınca kaybolur. Bir süre sonra Ovacık7a dönüp

kızlarını arayan baba Ġsmail Koç'a kızlarının asker tarafından götürüldüğü söylenir. Manisa'ya sürülen ve

köyden çıkma yasağı olan baba Koç, dönemin Genelkurmay BaĢkanı MareĢal Fevzi Çakmak'a telgraf çekerek

kızlarını bulmak için yardım ister. TBMM Dilekçe Komisyonu'nun ulaĢtığı belgeye göre, dönemin

Genelkurmay BaĢkanı Çakmak çocukların bulunması talimatını veriyor ve ĠçiĢleri Bakanlığı 1941 yılında

çocukların yerini buluyor. Baba Ġsmail Koç'a verilen izin belgesinde, kızı Sekine'nin Ġstanbul'da yaĢayan

yarbay Münip Yılmaz Türk'ün himayesinde, diğerinin ise Zonguldak'ta olduğu bilgisine yer veriliyor. Ölünceye

kadar arayıĢın sürdüren Koç, 1994 yılında ölürken oğlu Erdal Karakoç'a Ģu mirası bırakıyor: Kızları bul!...

Haber7.com

CESARET Gölgesinden korkanlar var aramızda maalesef.

Zaza olmaktan korkanlar var.

Zaza olduğunu söyledi mi kendisini öldürecekler zannedenler var.

Zaza olduğunu söyledi mi toplum kendisini ayıplayacak sananlar var.

Tuttuğu futbol takımı için tartıĢacak cesareti olan , Zazacaya gelince ise tartıĢacak gücü kendinde

bulamadığı için o cesarete ve güce sahip olanları aĢağılayan aĢağı ruhlular var.

Zaza Dili

39

ZAZACAMIZIN ANADĠL OLDUĞU ANAYASAYA GĠRMELĠDĠR ZAZA'ları, kürt ve türk saflarına katmak,

tc'nin kurulmasından bu yanı sistematik olarak iĢleyen bi çark,

ZAZA'lara kürt ve türk'tür dayatması bu yıllarda baĢladı....

KOÇGĠRĠ,ġEYH SAĠD,SEYĠT RIZA KATLĠAMLARI tesadüf degildirr....

(NOT;tc kuruldugundan bu yanı 90 yıllık süreç içerisinde ve özelıklede pkk sürecinin baĢlamasında beri

ZAZA halkının hakını,savunmaya kalkıĢan kiĢiler mutlaka halk nezdinde itibarsızlaĢtırılmıĢtır,yada

hain,ajan ilan edilmiĢtir,yada ölümle cezalandırılmıĢtır)

bu katliamları yapan, KÜRT asıllı TC nin günümüzde ERGENEKON diye bildiğimiz yapılanmasının mimarı

ĠSMET ĠNÖNÜ dür.......

bu katliamlar ne tesadüftürki sadece ZAZA(DIMILĠ) halkına yapılmıĢtır,ferdi olarak kürt veya türk asıllı

insalarda mutlaka bu katliamaq maruz kalmıĢlardır ama ana hedef ZAZALARDIR.....

yani bunların temelinde DANIġIKLI kavga vardır,ana unsur ZAZAları asimile edip kendi saflarına

katmaktır.....

ama ZAZAlara karĢı yıllardır sistematik bi Ģekilde uygulanan bu oyun tam baĢarı saglamamıĢtır.....%

30,40 lara varan bi asimile baĢarıları varsada bu tam anlamıyla baĢarı sayılmaz...

bugün artık son noktaya gelindi....son umutları yeni kurulacak anayasa,ne yapıp ne edip ZAZA cayı

lehçe olarak göstermek ve yıllardır yapmak istedikleri asimile olayını resmileĢtirmek,

ama bu son çırpınıĢlarıda boĢadır...

ZAZAlar dilini,kültürünü bu zihniyetlere yedirmiyecek,uyanan ZAZA gençliği bu son oyunuda

bozacaktır....

ZAZAca anayasaya kendi baĢına bir 'DĠL'olarak girecek...

ZAZAHAN BUKAN

Kürtçe’nin Gölgesindeki ZAZACA

Servet Beki

Bir zamanların genel görüĢü;

Kürtçe dili, birçok dili bağrında barındırıyor olmasıydı,

Zazaca, kurmanca, Soranice ve Goranice…

Bu yanlıĢ görüĢle zazalar yıllarca Zazacanın Kürt dilinin bir lehçesi olduğunu düĢündüler,

Bir dil olduğu yıllarca inkâr edilen Zazaca dili,

Değil Kürtçe‟nin, Kurmancanın lehçesi olduğu iddialarıyla,

kurmancaya yamanmaya çalıĢılmıĢsa da,

40

Zazacanın bir dil olduğu ve 4-5 milyon insan tarafından Ģu anda konuĢulduğu gerçeği nihayet kabul

edilebilmiĢtir.

Fırat ve Dicle‟nin su havzasında yaĢayan zazalar ile kurmançlar arasında alenen belirgin farklı özellikler

bulunmakta olup,

Din olarak ise;

Alevi ve sunnidirler.

Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Kürtlere ve dilleri olan Kürtçeye bakıĢ açısı ile,

Kürtlerin Zazacaya ve Zaza ırkına bakıĢı açısı arasında fark yoktu.

Zazaca, Kürt ve Kurmancanın gölsinde kalarak geliĢimi önlenmiĢ,

RüĢtünü ispatlamakta geç kalmıĢ ender dillerden biridir…

Türkler tarafından inkâr edilen Kürtçe gibi,

Kürtler tarafından inkâr edilip asimile edilen zazaca,

ġu anda toparlanma aĢamasındadır..

Bugün Kürtler, hak taleplerinde Türkiye Hükümetine karĢı ne kadar haklıysalar,

Zazaların hak talebinde bunmaları Türkiye Devletine karĢı ve Kurmançlara karĢı o kadar haklıdırlar.

Peki Zazalar Kurmançlarla ne zaman karĢı karĢıya gelir dersiniz?

Hiç Ģüphesiz Türklerin Kürtlere olan sorunu ne kadar önemliyse,

Zazaların Türklerle ve Kürtlerle olan sorunu çözülmediği taktirde karĢı karĢıya gelmeleri kaçınılmaz olur.

Dün Türkler Kürtlerin varlığını kabul etmeyip,

Kürtler bizimle aynı ırktan olup bizim kardeĢimizdir diyorlardı,

Bugün Kürtler zazalar için aynı Ģeyi söylüyorlar.

Zazaların bir Irk olmadığını Kürtçenin bir Lehçe olduğunu savunup inkâra gidiyorlardı.

Son yıllarda Özellikle Avrupa‟da yapılan çalıĢmalarla Zaza dili bir Kürt lehçesi değil,

BaĢlı baĢına bir ırka ait zengin dil olduğu bilimsel olarak ispatlanmıĢ,

Hızla toparlanma sürecine girmiĢtir.

Bugün Kürt Realitesinin devletin resmi ağızlarıyla tanınmasıyla,

Yol almaya baĢlayan kurmançanın yanında,

Zazaca da atağa kalkmıĢ olup, birçok alanda neĢvu nema bulmaya çalıĢmaktadır.

Peki zazaca nasıl geliĢir?

Zazaca Özellikle Bingöl, Elazığ (Palu), Malatya, Tunceli, Diyarbakır gibi illerde ağırlıklı olarak yaĢamlarını

sürmelerine rağmen,

Zazların büyük bir bölümü zazacayı konuĢmakta büyük zorluklar çekmektedir.

Zazalar zazacanın geliĢimi için evinden baĢlayarak katkı sunmaları gerekmektedir.

Zazacanın geliĢmesi her platformda konuĢulmasıyla geliĢir diye düĢünüyorum.

Evde, sokakta, okulda, dairede, dükkânda her yerde konuĢulması gerekmektir.

Babamızın bize öğrettiği zazacayı eksiksiz, katıksız evlatlarımıza aktarmayı baĢarabilmeliyiz.

Bunun için kurslar düzenleyip,

Seminerler, paneller, sempozyumlar, Bilgi Ģölenleri, Festivaller düzenlenmeli,

Sivil Ġnsiyatif bu konuda desteklenmeli,

Hatta teĢvik edilmelidir.

Halka halka, kademe kademe geliĢmeli ve çember her gün biraz daha geniĢletilmelidir.

Zazaca Enstitülerinin kurularak hızla çoğalması için gerekli giriĢimlerin yapılması,

Ġyi bir teĢkilatlanma ve iyi bir eğitimle zazacanın geliĢeceğini ve hak ettiği konuma da geleceğine

inanıyorum.

Her Ģeyden önce zaza ırkının varlığı ve mevcudiyetine olan inanç ve izan netleĢmelidir.

Bugün zaza kardeĢimizin bir bölümü kendini Türk,

Büyük bir bölümü de Kürt olarak görmektedir.

Böyleli yazılar genellikle en fazla tepki konulan yazılardır.

Burnumuzun dibinde hep var olan, ancak dillendirilmesi sıkıntılı olan gerçeklerdir ki,

41

Kürtçe de aynı sıkıntılarla Türklerden o oranda tepkiler görmüĢtü.

Bugün Zazalar doğruları oynuyor ve bunu avazı çıktığı kadar da bağırarak dillendiriyor.

Haliyle Zazalar, birlikte kader birliği yaptığı Kürt kardeĢlerinden tepki görmektedirler.

Zaza dilinin geleceğini görmenin en önemli aĢaması da burada Ģekillenmektir.

Eğer biz zazacanın bir dil değil de, bir lehçe olduğu oyununa kanarsak asimile olarak eriyip biteriz Ģüphesiz

ki ,

Bu anlamda zazacanın geleceğinden bahsetmenin de anlamı yok zaten…

Yok eğer hakketen Zazacanın bir lehçe değil, kendi baĢına bir dil olduğuna ve Zazalar bir Irk‟tır bilinciyle

hareket edersek,

Ayrıntılar teferruattır bence.

Her meĢru yol zazacanın geliĢimine hizmet edecektir.

Bingöl Üniversitesi Zazaca dili için bir Ģanstır,

Zazalar Ģehrinde,

Zazaların yönetimindeki Üniversitede,

Zazaca Eğitim verilmesi kadar doğal olanı var mıdır?

Bu Ģansı hayra ve zazacanın geliĢimine kullanmak için Üniversite yönetimine destek verilmelidir.

En büyük destek Sivil Ġnsiyatiften gelmelidir,

Üniversite yönetimi bu desteği arkasında görmeli,

En azından hissetmelidir..

Siyasi irade Üniversiteye destek vermelidir,

Onure etmeli, varsa pürüzleri gidermeli,

Lojistik destek vererek önünü açmalıdır.

Zazaca dili ve Irkının geliĢimi ve olması gereken konumun yakalanması için;

Bir çok bilimsel çalıĢmanın yanında,

Tüm dünyada lobi faaliyetlerinin ivedi baĢlatılması,

Enstitülerin çoğalarak faaliyet sürdürmesi,

Kısır döngü etrafında polemikten uzak olarak gerçekten Zazaca dilinin geliĢiminin istenmesi.

Bunu yaparken bölücülük yaptığınız iddia edilecektir,

Umurunuzda olmasın.

Zira Kürtlerin kendilerine de dün bir baĢkaları tarafından bölücü denilmiĢti.

Mahkum olan dilinin beraatini istemek gibi tabii ve fıtri bir hakkı istemek bölücülükse varsın biraz da biz

bölücü olalım…

Zazaca unutulup gidecek, yok olacak kadar küçük bir dil değildir.

ġu anda çok ciddi çalıĢmaların sürdürüldüğünü biliyoruz.

Luğat dahil bir çok çalıĢmanın son aĢamaya geldiğinin de Ģahidiyiz.

Ancak daha önce söylediğim gibi,

En önemlisi ve asl‟olan;

Her zazanın zazaca konuĢması ve zazaca yazması dilimize çok önemli katkılar sunacaktır.

Sevgilerimle..

42

VAJ EZ ZAZAWA

MeĢermé..!

Vajén ma ZaZayé.

Metersé..!

Vajén

ma kurd U tırk niyé.

Xo viri ra mekerén..!

Pexmeré ma A.s. vano ki:

"Kes/kom 'asıl xo inkar keno u ma ra niyo"..

***********************

DE KĠ BEN ZAZAYIM

Utanmayın..!

Ben ZaZayım deyin.

Korkmayın..!

Ben kürt veya türk değilim.

DEYĠN!

Unutmayın..!

"Atasını(Aslını) inkar eden bizden değildir"

diye buyuruyor Peygamber a.s. efendimiz..

Ware Çolig

AYRILIġ Her varlık bir ayrılıĢtır. O ayrılıĢ içinde bir birleĢmedir.

KiĢi annesinden doğar ve annesinden ayrı olarak yaĢamaya baĢlar.

ġahıs bir futbol takımını tutar ve diğerlerinden ayrılır.

Ġnsan bir Ģehirde doğar. Oralı olur . Diğer Ģehirlerde doğanlardan ayrılır.

Aynen böyle de eğer Zazaysan ki Zaza sın bu demektir ki sen Ana dil ve toplum olarak Kürtlerden ve

Türklerden ve diğer toplumlardan farklı bir toplumsun.

ġıma fom kerd ?

Zaza Dili

43

ġeyh Said-i Paloi/ZaZaĠ Diyarbakır Hapishanesinde Çekilen Bir kare unutmadık Yüreğimizdesin Büyük

Lider…

ġeyh Saidimizi kürt ırkçılığı adına kullanan ona kürt diyen kürt ırkçılarına inat onun aslen ZAZa asıllı

olduğunu kürt olmadığını ve davasının da Ġslam olduğunu her ZaZa haykırmalıdır. çünkü onlar her

yerde Ģeyh saidimizi kürt olarak göstermeye çalıĢıyorlar..!

NERDESĠNĠZ ?

KÜRDÜ,TÜRKÜ,ERMENĠSĠ,LAZI,ÇERKEZĠ,ZAZASI v.s sözüm ona demokrat geçinen,bu bahaneylen baĢta gezi parkı

olmak üzere,bu memlekette ufak bi olayda yeri gögü inletenler?......

hane siz çapulcuydunuz ya...

hene siz demokratsınız ya...

hane siz hak hukuktan yanasınız ya...

hane siz eĢitlik yanlısısınız ya.....

hane siz ezilmiĢten yanasınız ya...ve herĢeyde tencereyi tabagı elinize alıp sokakları dar ediyosunuzya.....

merak ediyorum.....?

hane siz herĢeye karar verme mercegi olarak kendinizi görüyosunuz ya...

söz konusu,ZAZALAR VE ZAZACA olunca;

hane siz nerdesiniz....

yok hane sesiniz çıkmıyoda...

havalar sıcakta tatile mi gittiniz acaba....

yoksa sizin demokrasi anlayıĢınızın kredisimi bitti..

ZAZAHAN BUKAN

44

LAL ETTİLER

HEP SUSTURULDUK DĠLĠMĠZĠ LAL ETTĠLER; VE GÖRMEYELĠM DĠYE GÖZÜMÜZÜ BAĞLAYIP KÖR ETTĠLER;

VE ĠġSĠZ BIRAKILDIK BĠRġEYLERĠN SAHĠBĠ OLMAYALIM ĠSTEDĠLER; VE YAN YANA DURDUK AMA BĠZĠ

KOYUN GĠBĠ DĠZĠP BĠRBĠRĠMĠZE DÜġMAN ETTĠLER; SĠZLER BĠZĠ SĠZ OLMAYA ZORLADIYSANIZDA BĠZĠ BĠZ

YAPAN YÜREĞĠMĠZĠN ALLAH KORKUSUYLA VATAN SEVGĠSĠYLE ATTIĞINI UNUTTUNUZ; BĠZ HER DAĠM

BĠRĠZ. KÜRT DEĞĠLĠZ,TÜRK DEĞĠLĠZ,ARAP DEĞĠLĠZ,BĠZĠ BĠZ YAPAN GEÇMĠġĠMĠZDEKĠ ÖZÜN NE

OLDUĞUNU BĠZDEN ALMAYA ÇALIġSANIZDA GENLERĠMĠZĠN BĠRLĠKTELĠĞĠMĠZE OLAN AġKI DEVAM ETTĠĞĠ

MÜDETTÇE BĠZ ZAZAYIZ

Murathan Güler

45

ġEYH SAĠD EFENDĠ'NĠN FETVASI VE HORMOK AġĠRETĠNE GÖNDERDĠĞĠ

MEKTUBU

ġeyh Said (Rahimullah) Efendi'nin aslı Arapça olan fetvasının Türkçe tercümesi ve bazı aĢiret reislerine

gönderdiği mektubu "yazılı belge" olarak kamuoyuna arz ediyoruz.

Not: Bu fetva ve mektub "Doğu illeri ve Tarihi ahbes (M. ġerif Fırat) adlı eserden aynen iktibas edilmiĢtir.

Dava

Kurulduğu günden beri Din-i mübin-i Ahmedinin (S.A.V.) temellerini yıkmaya çalıĢan Türk Cümhuriyeti reisi

M. Kemal ve arkadaĢlarının, Kur'an'ın ahkamına aykırıhareket ederek, Allah ve Paygamberi inkar ettikleri ve

Halife-i Ġslam'ı sürdükleri için gayr-i meĢru olan bu idarenin yıkılmasının bütün Ġslamlar üzerinde farz

olduğunu, cumhuriyet'in baĢında bulunanların ve cumhuriyete tabi olanların mal ve canlarının ġeriat-i

Garray-ı Ahmediye'ye göre helal olduğu ve saire, diye devam eden bu fetva birçok ulema ve meĢayihin

istiĢaresiyle kararlaĢtırılmıĢtır.

* * *

Hormok AĢiret Reisine,

"Esselamu aleykum we rahmetullahi we berekatuhu, lehul hamd u welminne.

Hidayet-i Rabbani ile din-i mubini Ahmediyi kafir ola M. Kemalin yed-i zulmünden (zalim elinden) tahlis

etmek (kurtarmak) gazası niyetiyle ġuĢara hareket edildi. Bu gaza ve cihadın mezheb ve tarikat tefrik

edilmeden Lailahe Ġlaallah Muhammedurresulullah diyen bütün Ġslam muvahidleri üzerinde farz olduğundan

minnel kadim memleketimizde büyük bir gayret ve Ģeccat sahibi olan müslüman aĢiretinizin de ġeriat-ı

Garray-ı Ahmediye'ye ve bu cihad-ı ekbere ittiba edeceğinize itimadım berkemaldir.

Ya eyyuhel Ensar! Dinimizi ve namusumuzu bu mülhidlerin elinden kurtaralım. Size istediğiniz yerleri

verelim. Bu dinsiz hükümet bizi de kendisi gibi dinsiz yapacaktır. Bunlarla cihad farzdır. Allah yolunda cihad

edin ver öldürün...

4. Kanunisani 1341

Emirelmücahidin El Seyyid Muhammed Said Piran

EGĠT ZAZA

Zazalar ve Zazaca üzerine yapılan araĢtırmalar

Zazaların, Türklerden, Kürtlerden ve Farslardan tamamen farklı bir etnik grup olduğunu

göstermektedir.Özellikle Zazaca üzerinde yapılan dilbilimsel araĢtırmalar bu yöndedir. Zazaca'nın ilk

olarak baĢlıbaĢına bir dil olduğunu kanıtlayan dilbilimci Karl Hadank, 1932 yılında yayımladığı Die Mundarten

der Zâzâ adlı eserinde Zazaca'nın Kürtçe'nin veya Farsça'nın bir lehçesi olmadığını, bu dilleri dilbilimsel olarak

karĢılaĢtırarak Zazaca'nın baĢlı baĢına bir dil olduğunu kanıtlamıĢtır. Peter Lerch (1856), Friedrich Müller (1864),

Albert van Le Coq (1901), Prof. Dr. Jost Gippert, McKenzie, Prof. Dr. G. Kôjima gibi dilbilimcilerin eserlerinde de

Zazaca net bir Ģekilde özgün ve bağımsız bir Ġrani dil olarak tasnif edilmiĢtir.

Zaza halkının yaĢlı ve siyasetten uzak kalmıĢ kesimi, Türklüğü ve Kürtlüğü kabullenmez. Zazaların kendi baĢına

güçlü bir siyasi ve akademik merkezi örgütlenmeye sahip olmaması, Zaza halkının dil ve kimlik sorununun

gündeme çok zayıf bir Ģekilde gelmesine veya hemen hemen hiç anılmamasına sebebiyet vermektedir.

Zazahan Bukan

46

Derdere serbestire mâni tıhayro.

Serbestiya Zazayona gere FaĢistonde Kırdasiyonra Bı bo A ji Tıhayra.

47

Zazaca için, Artuklu “lehçe”, Bingöl “dil” dedi!

GeliĢmelerle ilgili, “Zaza Dil Enstitüsü Frankfurt” ve “Zaza Kültürevi Mannheim” ortak bir yazılı basın

açıklaması yaparak, “Zazaca dilinde yayın lisansı”nın sürüncemede bırakılmasını ve “Zazaca lehçedir”

tezini protesto etti. Adı geçen kurumların, 2 Haziran 2012 günü yaptıkları ortak açıklamaya çok sayıda

akademisyen, yazar ve sanatçı da destek vererek imza koydu.

Hallac Medien - Zazaca dilinde yayın lisansı için RTÜK‟e bir baĢvuru yapılmıĢtı. RTÜK baĢvuruyu

değerlendirmeye aldığında, bir üye, “Zazaca bir dil değil, Kürtçe‟nin lehçesi”, dedi. Bu yüzden, konu

YÖK‟e intikal etti. YÖK ise, konuyla ilgili Artuklu Üniversitesi ve Bingöl Üniversitesi‟nden görüĢ istedi.

Artuklu Üniversitesi‟ne bağlı “YaĢayan Diller Enstitüsü”; “Zazaca, Kürtçe‟nin bir lehçesidir”, görüĢünü

belirtti. Bingöl Üniversitesi; “Zazaca, iddia edildiği gibi Kürtçe‟nin bir lehçesi değil, bağımsız bir dildir”,

Ģeklinde bir görüĢ iletti.

Konuyla ilgili, “Zaza Dil Enstitüsü Frankfurt” (Enstitüyê Zazaki e.V.) ve “Zaza Kültürevi Mannheim”

(Bonê Kulturê Ma e.V.) ortak bir yazılı basın açıklaması yaparak, “Zazaca dilinde yayın lisansı”nın

sürüncemede bırakılmasını ve “Zazaca lehçedir” tezini protesto etti. Adı geçen kurumların, 2 Haziran

2012 günü yaptıkları ortak açıklamaya çok sayıda akademisyen, yazar ve sanatçı da destek vererek

imza koydu. Ġmzacıların arasında Dr. Oktay GöktaĢ (fizikçi ve Zazaca eğitmeni, Tunceli Üniversitesi),

Dr. Hüseyin Çağlayan (politolog), Dr. Kahraman Gündüzkanat (pedagog), Ġlyas Arslan (dilbilimci, Köln

Üniversitesi), Mesut Keskin (dilbilimci, Frankfurt Üniversitesi), Fahri Pamukçu (araĢtırmacı, eğitmen),

Faruk Eren (eğitmen), RoĢan Hayıg (yazar), Hüseyin ġimĢek (gazeteci, yazar, Zazaca eğitmeni), Hasan

Dewran (psikolog, Ģair), Hesenê Reqasa (araĢtırmacı), Mıstafaê Tornêğeyali (araĢtırmacı), Berfin Jêle

(yazar), Sait Çiya (araĢtırmacı-yazar), U. Pulur (araĢtırmacı), Kemal Akay (yazar), Ali Kaya (araĢtırmacı,

tarihçi), X. Çelker ve Êli Bıra yer alıyor.

“Zaza Dil Enstitüsü Frankfurt” ve “Zaza Kültürevi Mannheim”in imzaya açtıkları ilgili metnin geniĢ bir

özetini aĢağıya alıyoruz.

Zazaca‟ya ideolojik değil, bilimsel yaklaĢım!

Zazaca, Kürtçe, Lazca ve Abhazca gibi dillere tanınan seçmeli ders hakkı ile birlikte Anadolu‟da Türkçe

dıĢındaki yaĢayan dillere dair hukuksal bazda tanınan haklar ve atılan adımlar, bizleri sevindirmiĢ, bu

konuda Anadolu‟nun kültürel zenginliğini günümüze taĢıyan tüm yerel dillerimize de ilerde aynı hakların

tanınacağına dair umutlarımızı arttırmıĢtır. Bu adımların anadilde eğitim hakkının tanınması ile

sonuçlanmasının beklentisi içindeyiz.

....................

Zazaca‟ya lehçe veya bir alt dil sıfatını vermek dilbilimsel açıdan dayanaktan yoksun olup, Zaza diline

sadece siyasi zorlamayla yaklaĢıldığının göstergesidir. Zira, Zazaca‟nın Ġranoloji bilimindeki yeri 100 yıl

önce belirlenmiĢ (Oskar Mann, Karl Hadank), Zazaca‟nın baĢlı baĢına bir dil olduğu kanıtlanmıĢ ve bu

doğrultuda özellikle Almanya‟da dilbilimsel ve etnolojik araĢtırmalar yapılmıĢ, bu bağlamda hazırlanan

iki doktora tezi de 1998 yılında (Ludwig Paul ve Zülfü Selcan, 1998) yayımlanmıĢtır. Ayrıca bunlara

ilaveten Almanya ve Avusturya Üniversitelerinde Prof. Dr. Jost Gippert, Prof. Dr. Agnes Korn, Prof. Dr.

Heiner Eichner gibi Hint-Avrupa dilleri uzmanları ve profesörleri de Zazaca üzerine yaptıkları çalıĢmalar

ve araĢtırmalar ile Zazaca‟nın ayrı bir dil olduğunu teyit ve tespit etmiĢ, bu alanda bilirkiĢi olabilecek bir

konum edinmiĢlerdir.

Zazaca; Kürtçe (Kurmanci, Sorani, Kelhuri), Goranca, Mazenderani, TaliĢi, Herzendi, Simnani, Beluçi,

Farsça, Osetçe, PeĢtu gibi kırka yakın dil ile akraba bir dildir. Zazaca‟nın kökeni 4000 yıl öncesine

dayanan Ġrani diller grubuna; Hint-Ġranî (Aryan) dil grupları da Hint-Avrupa dil ailesine bağlıdır.

48

Dolayısıyla Ġranî dillerde birçok ortak özelliğin bulunması doğal bir süreçtir. Bu dilleri ayırt eden

unsurlar ise kendi aralarındaki dilbilgisel farklardır. Zaza dilinin diğer Ġranî dillerden ve Kürtçe‟den farkı,

hem belirli ünsüzlerin tarihten günümüze farklı geliĢmesinden, hem de bugünki yapısıyla da dilbilgisi ve

sözcük dağarcığı açısından önemli değiĢiklikler göstermesidir. Zazaca ve Kuzey Kürtçesi olan Kurmaci

dillerinin birbiriyle anlaĢma sağlaması uzun dönemlik komĢuluk iliĢkilerine rağmen mümkün değildir,

olamamıĢtır. “Almanca Ġngilizce‟nin lehçesidir” demek ne kadar anlamsız ise, “Zazaca Kürtçe‟nin

lehçesidir” demek aynı ölçüde anlamsızdır. “Lehçe” teorisindeki amaç, statüsü olmayan dilleri

tahakküm altına almak ve onları ihmal etmektir.

Zazaca‟nın lehçe olduğu iddialarının bertaraf edilmesi ve Zazaca‟nın ayrı bir dil olduğu gerçeğinin kabul

edilmesi ile Türkiye‟de yaĢayan dillerin bağımsız ve özgünlükleri ile yaĢamalarına imkan sağlanmıĢ

olacaktır. Böylelikle ülkemizdeki kültürel çeĢitlilik ve zenginliğin korunması, geliĢtirilmesi ve gelecek

kuĢaklara aktarılması hususunda büyük bir katkı sunulacaktır.

Öteden beri Zazaca‟nın bağımsız bir Ġrani dil olduğuna iliĢkin bilimsel kanıları olan pek çok dilbilimci

varken; çok sayıda Zaza dil emekçisi, romancısı, öykücüsü, Ģairi, sanatçısı kendi dilinde yüzlerle ifade

edilen eserler ortaya koymuĢken; günümüzde bazı Avrupa üniversitelerinde konuyla ilgilenen birçok

yabancı akademisyen Zazaca‟yı ayrı bir kimlik tanımı içinde ele almıĢken, gerçeklere yüzünü dönmek

bilimsel ve adil bir duruĢ değildir.

Sonuç olarak Zazaca ve Kürtçe aynı coğrafyada konuĢulan birçok Ġrani dil gibi iki kardeĢ dildirler.

Türkiye‟de konuĢulan Türkçe dıĢındaki dillerin bir arada yaĢamalarının önündeki engeller kaldırılmalı,

ülkemizdeki tüm dillere hak ettikleri statü verilmelidir.

ZAZAHAN BUKAN

Ğarpettı roj Ģıno kor

Çığa weĢa Ģirina rındeka Zazana

Ma duri mendimı mare bi zor

49

TEHLĠKENĠN FARKINDA MISINIZ ?

WARE ÇOLĠG

ZAZALAR, kürt,türk vs. Değil ZAZADIR!!!

Zazaların Kürt olmadığını,

Zazacanın baĢlı baĢına bir dil olduğunu,

Zazacanın kürtçeden daha eski bir dil olduğunu,

Zazacanın asla lehçe olamayacağını söyleyen 18 bilim adamı yazdık...

bazıları artık yediremiyor yok Ģöyle yok böyle, 1 bilim adamı yetmiyormu zazaların kürt olmadığını öğrenmeniz için.

18 Bilim adamı...

bu 18 bilimadamlarının içindekilerinin yarısı kürdologdur...

kürdolojinin babası sayılan minorsky de mi size kabul ettiremiyor.

Kürt ırkçıları bırakın zazaların yakasını.

Zaza olupta hala kendini kürt görmek isteyene lafımız; nasıl olmak istiyorsanız öyle olun kendinizi zaza değil kürt

görün ama Zazalara dil uzatmayın...

ZAZAHAN BUKAN

50

Ġçindekiler

GUNAYE KIJĠ GIRDĠ ............................................................................................................... 3

UYANIN EY ZAZALAR... .......................................................................................................... 4

ZAZALARI NE KADAR TANIYORUZ ? .................................................................................. 5

RĠSALONRA KALYE WEġĠ....................................................................................................... 7

SERBESTĠ ................................................................................................................................. 8

LAJE ZAZAYON ................................................................................................................. 13

MEJBUR NĠMI ..................................................................................................................... 15

ZAZA COĞRAFYASINDA BATIL BĠR DĠN : ZOROHOSTRĠANLAR ...................................... 20

ZAZANAM ............................................................................................................................ 25

ZAZACA‟NIN ĠRANÎ DĠLLER ARASINDAKĠ YERĠ : LUDWĠG PAUL ........................................ 26

ZAZALARIN KABAHATĠ NEDĠR ? ......................................................................................... 28

ZAZACA DERSLERĠ .............................................................................................................. 32

ZaZa Dilinde aile üye isimleri: ............................................................................................. 32

EMBAZ/UMBAZ/OLWOZ WA VĠNĠ NEBO ............................................................................... 33

DIRBETIN............................................................................................................................... 33

TI ........................................................................................................................................... 34

ZAZALAR KÜRTLERĠN ZĠMMETĠNDE DEĞĠLDĠR ..................................................................... 35

VATECĠLERE (ASĠMĠLEYE UĞRAMIġ KÜRTÇÜ ZAZALAR) CEVAP ......................................... 36

Dersim'in kayıp iki kızı Hollywood'da.................................................................................. 37

CESARET .............................................................................................................................. 38

ZAZACAMIZIN ANADĠL OLDUĞU ANAYASAYA GĠRMELĠDĠR ............................................ 39

Kürtçe‟nin Gölgesindeki ZAZACA ..................................................................................... 39

AYRILIġ ................................................................................................................................. 42

NERDESĠNĠZ ? ....................................................................................................................... 43

LAL ETTĠLER ......................................................................................................................... 44

ġEYH SAĠD EFENDĠ'NĠN FETVASI VE HORMOK AġĠRETĠNE GÖNDERDĠĞĠ MEKTUBU ............ 45

Zazalar ve Zazaca üzerine yapılan araĢtırmalar .............................................................. 45

Zazaca için, Artuklu “lehçe”, Bingöl “dil” dedi! ............................................................... 47

TEHLĠKENĠN FARKINDA MISINIZ ? ........................................................................................ 49

ZAZALAR, kürt,türk vs. Değil ZAZADIR!!! ............................................................................. 49

Ġçindekiler ............................................................................................................................ 50

51

Başarmak için bencillik

damarlarını yıkmak şarttır.

"Ben" diyenle olmaz, "biz"

diyenle olur bu dava.