VEGAN Magazine is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme • zomer 2015 • nummer 105

magazine

“Ik houd niet van dieren”

Renée Janssenover veganisme

Duurzame dj:Wesdex pleit voor groene festivals

Ice ice baby!Kokosroomijs en bananensoftijs

in dit nummer o.a.:

SOMS KUNT U ONZE KLEINE LETTERTJES

MAAR BETER WEL LEZEN...

Bij Solgar horen wij soms dat de kleine lettertjes op onze verpakking moeilijk te lezen zijn. Toch vinden wij het belangrijk dat u alle informatie op ons etiket kunt terugvinden.

Sinds onze oprichting in 1947 streven wij naar het produceren van kwalitatief hoogwaardige producten waarbij wij ingrediënten met direkte of indirekte dierlijke oorsprong zoveel mogelijk vermijden.

Dankzij de kleine lettertjes op de verpakkingkunnen wij voor 100% uitleg geven over onzeproducten; bijvoorbeeld of een product ookgeschikt is voor veganisten. Mocht u het idee hebben dat vitamine B12 alsenige van onze producten geschikt is voor veganisten, kijkt u dan eens op:

www.solgar.nl

SOLGAR Adv. Soms kunt u beter-190x270mm.indd 1 07-09-2009 15:02:22

Trouwen: vanzelfsprekend veganistischReportage

pag. 5

Ik houd niet van dierenOpiniestuk Renée Janssen

pag. 10

“Met een biertje in de handfietsen voor de dj”Interview met dj Wesdex

pag. 12

Gedachten en saladesonderweg naar het parkColumn Alexander Gershberg

pag. 14

Ice ice babyZomerse recepten

pag. 16

HAP Den BoschOndernemers met idealen

pag. 20

Vegan op vakantieTips en trucs

pag. 23

Berlijn: vegan walhallaVöner, cocktails en meer

pag. 24

Hortus Den HaagRestaurantbespreking

pag. 25

Vegan, meer dan 130 veganistische receptenBoekbespreking

pag. 26

Animal wiseBoekbespreking

pag. 27

De laatste vegan ontdekkingenArmandes aanraders

pag. 28

ColofonHoofdredactie: Francine AartsArina BangaRedactie: Tim CrutzenFelicia Tielenius KruythoffEsther VerhoefConceptontwerp: GroenerGras.comDTP en drukwerk:Caparis Grafisch Centrum, HeerenveenAdvertentie-acquisitie:Sano, 06-54385908info@sano-promotions.nl

VEGAN Magazine is het magazine van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme en verschijnt 4x per jaar. Suggesties en bijdragen zijn in overleg met de redactie welkom (redactie@veganisme.org). VEGAN Magazine wordt gedrukt op milieu vriendelijk papier met plant-aardige inkt.

Het lidmaatschap en donateurschap loopt per kalenderjaar en wordt stil-zwijgend verlengd. Opzeggingen voor het volgende jaar dienen te geschieden voor 1 december van het lopende jaar.Zie verder artikel 7 van onze statuten.

Nederlandse Vereniging voor VeganismePostbus 314476503 CK Nijmegentel. 06 - 524 339 31mail: info@veganisme.orginternet: www.veganisme.org

Bankrek.nr. 1983.96.716 IBAN NL40TRIO0198396716 BIC TRIONL2UKvK Arnhem 40123603

ISSN 2214-9422

Oplage: 2250

Inhoudsopgave

3

Een slanke lijn houdt ervanMet een dieet op basis van veel proteïne en weinig koolhydraten kan je makkelijker gewicht verliezen of behouden omdat je minder snakt naar voeding. Verminder koolhydraten en snelle suikers (zoals wit

eiwitten en essentiële vetzuren. Je wint aan vitaliteit en je verliest gewicht. Gaat dit samen met kracht-training, dan worden je spiermassa en beenderen sterker en daalt het aandeel lichaamsvet. Enkele studies hebben aangetoond dat een dieet waarin de eiwitten centraal staan, je lichaam ertoe aanzet om meer te verbranden (tot 22% meer, aldus het

blijven intact en je vetlaagjes ‘verbranden’ beter.

Lekkere superfood voor het hele gezin Het Japanse woord ‘sei-tan’ betekent ‘vervaar-digd van eiwitten’. Sei-tan vindt zijn oorsprong bij de zenboeddhisten. Seitan bevat meer eiwit-ten en minder kcal dan vlees, vis of tofu. Authentieke seitan van Bertyn be-reiden is heel eenvoudig. Lekker met pasta, rijst of op een bedje van sla.

Eerlijk en natuurlijkAuthentieke seitan van Bertyn wordt op traditio-nele wijze vervaardigd. Het zijn 100% plantaar-dig eiwitten afkomstig van Oberkulmer Rotkorn oerspelt of van Manitoba oertarwe. De eiwitkam-pioen en koolhydraatarm. 83% van de kilocalo-rieën van seitan zijn van hoogwaardige eiwitten.

AUTHENTIEKE SEITAN

“Ook onze kinderen eten met plezierdeze heerlijke seitan. Bedankt Bertyn.”

Bénédicte, Aix-en-Provence

“

Eindelijk écht gewicht verliezen met de authentieke seitan van Bertyn: eiwitrijk en koolhydraatarm

118 kcal/100g

134 kcal/100g

www.bertyn.beSUPER VOEDING

0% JUNK

100% VEGAN

4

reportage tekst Cynthia Pallandt, foto’s Ronald Falke

Trouwen:

Precies tien jaar en een dag nadat ze elkaar leerden kennen, lieten Sil en Eleonora van Nieuwenhoven zich op 16 mei 2015 in het bijzijn van vrienden en familie op symbolische wijze aan elkaar binden.VEGAN Magazine werd uitgenodigd om hier met fotograaf en schrijver bij aanwezig te zijn. Reden? De

tweehonderd aanwezige gasten zouden verrast worden met een geheel plantaardige bruidstaart en buffet!

Ik had de mogelijkheid om Eleonora persoonlijk te spreken voordat de gas-ten binnen kwamen druppelen. Dat kwam goed uit, want ik had een paar brandende vragen…

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen? “We hebben elkaar precies tien jaar en één dag geleden leren kennen op de Elf Fantasy Fair. Dit is de grootste fantasy fair van Europa. Fantasy is een interesse die we dus vanaf het begin met elkaar gemeen hadden.”

Wat is het verhaal achter jullie verloving? “We zaten in de auto en we hadden het erover dat we al bijna tien jaar

samen waren. We dachten dat het wel eens tijd werd om te gaan trouwen. Het leek ons mooi om dit te doen op het moment dat we elkaar tien jaar en één dag kenden. Eigenlijk is het ver-haal dus helemaal niet zo romantisch. Het was trouwens wel bij zonsonder-gang, haha!”

Hoe is het voorbereiden van de bruiloft jullie bevallen? “Het was heel druk, maar het is ons goed bevallen. We hebben alle voor-zieningen zelf verzorgd. Zo heb ik de taarten, behalve de bruidstaart, zelf gemaakt en heb ik 200 cupcakes gebakken. Voor de recepten heb ik

overigens veel gehad aan de website www.vegetus.nl! Daarnaast hebben we de jurk zelf laten maken; Sil heeft deze ontworpen. Het was heel leuk om hiermee bezig te zijn.”

Bij een vegan bruiloft hoort uiteraard plant-aardig eten. Zijn er ook aspecten waar jullie niet bij hadden stilgestaan dat ze vegan moesten zijn? “Eigenlijk niet, het was allemaal heel vanzelfsprekend. Ik ben inmiddels 2,5 jaar veganist, dus ik ben niet anders gewend. Soms worden er op bruilof-ten duiven vrijgelaten of ballonnen opgelaten. Dit hebben wij bewust niet gedaan. Verder hebben we ervoor

vanzelfsprekend veganistisch

5

gezorgd dat het afval goed gescheiden kan worden door aparte zakjes op te hangen voor papier- en plasticafval.”

Voor de bereiding van het eten hebben jullie hulp gekregen van een aantal veganistische vrijwilligers. Hoe is deze samenwerking tot stand gekomen? “Het is ontstaan via de Facebook-groep Vegan Nederland. Eerst dachten we erover om een potluck te organiseren waarbij de gasten zelf een veganistisch gerecht mee zouden nemen, maar dat was toch wel een hoge drempel voor de gasten die niet bekend waren met veganisme. Steffie Bijma bood toen aan om op vrijwil-lige basis het buffet te verzorgen. Wij kenden elkaar al via festivals en een proeverij van de Vegan Challenge.”

Hoe waren de reacties toen jullie aan de gasten vertelden dat jullie bruiloft vegan zou zijn? “We hebben het ze nog niet verteld! Dat was een bewuste keuze, om be-paalde reacties te voorkomen. Maar mensen die mij goed kennen zullen het wellicht wel verwachten. Ik wil mensen vooral laten zien dat plant-aardig eten ook heel lekker kan zijn.”

Eén met de natuurDat de bruiloft van Sil en Eleonora niet standaard zal zijn, wordt al snel duidelijk. Niet vanwege het ve-ganisme, maar door het landelijke thema waar zowel de festiviteiten als de dresscode op zijn afgestemd. De aankleding van het terrein doet nog het meeste denken aan een festival. Met houten bewegwijzering wordt men gewezen naar kraampjes met

eten en drinken, EHBO, hondenbar en speeltuin. Er is zelfs een plek waar ’s avonds de muzikanten kunnen jam-men. Het merendeel van de gasten is in oud-Keltische klederdracht gehuld: vrouwen in kleurrijke jurken en man-nen in geruite rokken. Er is zelfs een hofnar met belletjes op de punten van zijn schoenen. Voor Sil en Eleonora, twee perfectionisten, moet het een genot zijn om te zien hoe goed alles op elkaar aansluit.Het heeft al de hele dag geregend. Het bruidspaar vindt het belangrijk dat ze op deze dag één zijn met de natuur en de seizoenen. Regen hoort daar ook bij, dus ze klagen niet. Maar stiekem zijn ze opgelucht als ze zien hoe de donkere wolken verdwijnen, vlak voordat de ceremonie begint. De gasten zitten in een halve kring, op houten banken en hooibalen die bedekt zijn met doeken en vuilniszakken. Tus-sen de mensen zitten kinderen maar ook honden, gewikkeld in dekentjes. De bruid en haar vader lopen naar voren

terwijl een vriendin van Eleonora een liefdeslied ten gehore brengt. Wanneer Eleonora naast Sil plaatsneemt, begin-nen de traantjes te prikken. Voorzichtig laat de zon zich zien.

HandfastingDe bruidegom is gekleed in een zwart pak met donkergroen gilet en een zwarte hoed waar een donkergroen lint omheen zit. De bruid draagt een lange crèmekleurige jurk, afgewerkt met donkergroene linten. Haar lange, donkere krullen zijn getooid met een bloemenkrans.De ceremonie vindt plaats in de vorm van een handfasting (handbinding). Dit is een oud-Keltische naam voor het huwelijk. Het is een ceremonie waarin mensen elkaar de liefde verkla-ren en zich verbinden door hun han-den met linten aan elkaar te laten bin-den. Niet alleen de geliefden worden verbonden; ook hun familie en naasten maken er deel van uit. Op de achter-grond staat een meipaal die versierd is met gekleurde linten. De meipaal staat voor vruchtbaarheid, onschuld en passie. De vrouw die de ceremonie uitvoert, neemt de gasten mee in de oud-Keltische tradities rondom de trouwceremonie. Ze wordt bijgestaan door een tolk die ervoor zorgt dat ook de Duitse gasten alles kunnen volgen. Wanneer Sil en Eleonora hebben uit-gesproken dat ze vrijwillig aanwezig zijn en aan elkaar gebonden willen worden, worden hun handen aan el-kaar gebonden met het donkergroene lint dat ook in hun kleding terugkomt. Een aantal gasten wordt naar voren geroepen; onder begeleiding van akoestische zang wikkelen zij de linten om de meipaal.

6

We proosten op de verbintenis met plastic champagneglaasjes waar Spa Fruit in zit. Het bruidspaar drinkt dit uit een prachtige groene kelk. Op dat moment komt een jongeman naar vo-ren gelopen. Het is even onduidelijk wat er gebeurt. Dan blijkt dat een van de beste vriendinnen van Eleonora vandaag is bevallen van een dochter-tje. Ze zou vandaag bruidsmeisje zijn en was daarom al op de trouwlocatie aanwezig toen haar vliezen braken. De kersverse vader had geen beter moment kunnen kiezen om zijn aan-kondiging te doen; even lijkt het geen toeval te zijn dat dit kindje geboren is op de dag dat Sil en Eleonora met elkaar in het huwelijk treden.

Een badkuip vol bonenNa de ceremonie kan de taart worden aangesneden. Correctie: de taarten, want het zijn er heel wat: frambozen-cheesecake, bananenbrownie, kwark-taart, aardbeien-rabarbertaart, pe-rencake, chocoladetruffelmoussetaart met kersen (goddelijk!), sinaasappel-tulband, chocolade-vanille-mokka-taart, peanutbutter chocolate bars (groot genoeg om je hele mond mee te vullen), worteltaart… En dan heb ik de bruidstaart nog niet eens gehad! De bruidstaart is verzorgd door Jantien van der Meer, vegan kok bij eigen bedrijf De Gewilde Keuken.

Hij bestaat uit meerdere laagjes van biscuit, omhuld door fondant die versierd is met groen lint, bloemen en vlindertjes – geverfd met natuurlijke kleurstoffen. Tussen de laagjes zit jam van vijg en steranijs, crème van verveine en crème van lemoncurd. Hij streelt niet alleen de ogen, ook de tong. En dat mag ook wel, want Jantien was maar liefst twee dagen kwijt aan de bereiding.In de keuken is Steffie Bijma bezig om de puntjes op de spreekwoorde-lijke i te zetten voor het avondeten, een koud buffet. De dames die haar assisteren zitten aan de keukentafel gekookte aardappels in stukjes te

snijden. Er staan pannen vol pasta en enorme potten met zongedroogde tomaten en knoflooktenen. En zoals het goede veganisten betaamt, hebben ze grote hoeveelheden bonen bereid. Zoveel zelfs, dat men een badkuip heeft gebruikt om ze in te weken. Wat opvalt, is hoe weinig reactie het veganistische aspect van de dag op-roept. Er zijn mensen die zich hardop afvragen hoe je een taart luchtig maakt zonder eieren, ik hoor iemand vertellen over agaragar als alterna-tief voor gelatine… Ondertussen eet ieder een met smaak. En daarmee krijgt Eleonora gelijk: veganisme is eigenlijk heel vanzelfsprekend.

7

interview tekst en foto Mireille de Putter

Bruiloftskok Vegan Chef StefVegan Chef Stef oftewel Steffie Bijma (46 jaar) bereidde op de bruiloft van Eleonora en Sil een veganistisch buffet voor 180 gasten. Wie is Vegan Chef Stef en hoe ging ze te werk?

“Om het menu te bepalen ben ik een middag bij het bruidspaar thuis geweest. Samen hebben we gekeken wat hun wensen zijn en wat mogelijk is binnen het budget. Zo kwamen we uit op groentesoep met bal-len, brood, pastasalade, bonen- en linzensalade, wittebonenhumus en Duitse aardappelsalade. Daarnaast van alles nog een glutenvrije variant en pannenkoeken voor de kids. Ik heb beloofd dat het soep met (seitan)ballen wordt, want de moeder van de bruid vindt groentesoep zonder ballen geen groentesoep. De Duitse aardap-pelsalade is favoriet bij mijn vrienden en familie. Hij is verrassend fris en rijk van smaak. Dertig kilo aardap-pels, van een biologische boer uit de buurt van Zwolle, hebben we ervoor geschild. Hierbij heb ik hulp gehad van mensen uit mijn netwerk. Het eten is low budget, dus niet heel spet-terend of luxe, maar wel voedzaam en smaakvol.”

“Ik kende het bruidspaar al, omdat ze een keer hebben deelgenomen aan een veganistische proeverij die ik gaf. Ze waren op zoek naar een veganis-tische kok die ook ervaring heeft met koken voor grote groepen. Ik vind het heel erg leuk dat ik door te koken voor 180 gasten meer bekendheid kan geven aan veganistisch eten. Zelf ben ik sinds 2010 veganist. Ik ben opgeleid als kok, maar na een paar jaar werken in een restaurant en een hotel koos ik voor een andere baan. Ik kon me destijds niet meer vinden in mijn vak. Maand in maand uit stonden dezelfde standaardgerechten op de kaart, die er altijd precies hetzelfde uit moesten zien. Een soort lopendebandwerk, maar dan in de keuken. Ik kon er niet de passie in stoppen die ik zou willen en dat is voor een kok heel frustre-rend. Nu werk ik 37 uur per week bij de technische dienst van PostNL en daarnaast als kok in het eetcafé van

sociaal-culturele vereniging Eureka in Zwolle. Ook organiseer ik veganis-tische kookworkshops en proeverijen om mensen te laten ontdekken dat

plantaardig eten lekker is en kan bij-dragen aan een betere wereld. De pas-sie en liefde voor koken en eten laten zich niet in een hoekje drukken.”

veganchefstef.nl

Duitse aardappelsalade (4 porties)Ingrediënten• 800 gram vastkokende aardappels• takjes verse munt (alleen voor het koken)• verse dille, peterselie en bieslook• 1 klein potje zoetzure augurken, in stukjes• 1 rode ui, in halve ringen• 1 theelepel mosterd• 100 ml veganaise• zout en peper uit de molen

Schil de aardappels, snijd ze in blokjes en kook ze met de takjes munt gaar in gezouten water. Meng ondertussen de veganaise, mosterd en 2 eetlepels vocht uit het potje augurken. Giet de aardappelblokjes af en laat ze iets afkoelen. Schep het veganaisemengsel erdoor en laat het verder afkoelen. Meng daarna de augurk en ui erdoor. Breng op smaak met fijngehakte kruiden en peper en zout.

Schil de aardappels, snijd ze in blokjes en kook ze met de takjes munt gaar in gezouten water. Meng ondertussen de veganaise, mosterd en 2 eetlepels vocht uit het potje augurken. Giet de aardappelblokjes af en laat ze iets afkoelen. Schep het veganaisemengsel erdoor en laat het verder afkoelen. Meng daarna de augurk en ui erdoor. Breng op smaak met fijngehakte kruiden en peper en zout.

Favoriet bij mijnvrienden en familie

8

• healthfood restaurant

• biologische kwaliteit

• lunch & diner • diverse salades &

belegde broodjes • vruchten- en groentesap

• elke dag veganistisch menu en natuurlijk

heerlijke vegetarische maaltijden

• open: elke dag van 12.00 tot 22.00 uur

9

opinie tekst Renée Janssen, foto Jeroen Moerdijk

Ik houd niet van dierenVanuit het perspectief van een vega-nist kan een buurvrouw die zegt dat ze van dieren houdt een beetje schijn-heilig overkomen. Hoe kan iemand nu zeggen dat ze van dieren houdt, als ze die elke dag opeet? Als ze wil-lens en wetens een systeem financiert dat dieren helemaal geen liefde geeft, maar ze in plaats daarvan behandelt als objecten? “Nee, buurvrouw”, zal menig veganist denken, “u houdt he-lemaal niet van dieren. U houdt van dat verwende schoothondje van u, en daar houdt het op.”

Ondertussen is de veganist natuurlijk wel een oprechte en consistente die-renliefhebber. Of toch niet? Persoon-lijk zou ik durven stellen dat ik niet méér van dieren hou dan de gemid-delde kipfilet-etende huisdierknuf-felaar. Natuurlijk, ik ben zeer gesteld op sommige niet-menselijke indivi-duen, zoals de kat van mijn ouders. Uit Tommy’s reactie als ik op bezoek kom denk ik te concluderen dat hij mij herkent, misschien als individu, maar zeker als vertrouwde plek om op te zitten en al spinnend enthousiast overheen te kwijlen (ja, het zijn de excentrieke trekjes waar je je aan gaat hechten in zo’n relatie). Omgekeerd herken ik Tommy als een ‘iemand’ met een eigen belevingswereld, eigen belangen, en een capaciteit voor zo-wel lijden als geluksgevoel. Ik wil niet alleen bezig zijn met hoe leuk ik het vind om hem te vertroetelen, maar

ook met wat hij voelt – voor zover ik dat kan begrijpen zonder Tommy te antropomorfiseren, hem te maken tot wat hij helemaal niet is en niet hoeft te zijn. Misschien is mijn interactie met Tommy zelfs extra respectvol om-

dat ik hem heel bewust probeer seri-eus te nemen als eigen individu. Aan de andere kant is het niet gezegd dat de buurvrouw het welzijn van haar

hondje niet uiterst serieus neemt, en hem daardoor net zo goed behandelt.

Het feit blijft, dat mijn warme gevoe-lens voor Tommy specifiek betrek-king hebben op hem, net zoals de buurvrouw specifiek van haar hondje houdt. Deze definitie van liefde gaat over het hebben van een persoonlijke band met een ander individu. Maar als we zeggen dat we van dieren hou-den als bijna alomvattende categorie (het is tekenend dat ook veel veganis-ten de mens expliciet als aparte cate-gorie rekenen als ze zeggen dat ze van dieren houden) hebben we het dan eigenlijk niet over een heel andere vorm van liefde? Is dat niet net zoiets als zeggen dat je van avontuurlijke vakanties of soaps kijken houdt?

Begrijp me goed, als mensen zich la-ten inspireren tot het volgen van een veganistische levensstijl doordat niet-menselijke dieren hen over het alge-meen een gevoel van verwondering en vertedering geven, dan is dat heel mooi en goed. Ik wil dat niet banali-seren. Sympathie en medeleven voor andere levende wezens is iets elemen-tairs en krachtigs. En misschien vor-men juist dit soort gevoelens de meest bewandelde - en meest begaanbare - paden naar een ethische overtuiging waarin speciesisme geen plaats heeft.

Maar wil je gevoel ook als rechtvaar-diging gebruiken? Schat je de ander daadwerkelijk op waarde door je ethische overtuiging te laten rusten

op je persoonlijke affiniteit met de gehele categorie waartoe dat individu behoort? Als jij veganist bent omdat je van dieren houdt, dan is het voor de meeste omnivoren heel makkelijk om te zeggen, “Nou, ik hou toevallig niet van dieren. Ik heb er werkelijk niks mee. Dus voor mij is het geen pro-bleem om ze te gebruiken en te do-den.” In wezen kenmerk je veganisme dan als persoonlijke gevoelskwestie, als sentiment voor de teerhartigen.

Ik ben ervan overtuigd dat we de belangen van niet-menselijke dieren serieus moeten nemen. Maar niet om-dat pasgeboren varkentjes zo snoezig zijn. Niet omdat de schoonheid van een bultrugwalvis mij persoonlijk zo inspi-reert. Niet omdat deze onschuldige en pure wezens mij nooit gekwetst hebben, in tegenstelling tot sommige individuen van mijn eigen verdorven soort. Nee,

mijn redenatie is precies andersom. Respect is een universele plicht, onaf-hankelijk van persoonlijke affiniteit.

Als ik meen dat we mensen onaf-hankelijk van hun seksuele oriëntatie moeten accepteren, concludeert nie-mand dat ik “van homo’s hou”. In een discussie over Zwarte Piet wordt niet aangenomen dat ik “echt iets heb” met donkere mensen. Natuurlijk niet - een dergelijke formulering roept bij de meeste mensen een intens gevoel van onbehagen op. Het is ongepast, omdat zo’n uitspraak juist categoriseert. Res-pect toon je pas als je de ander als ei-gen individu ziet, met een waarde die niet primair wordt bepaald door jouw persoonlijke affiniteiten. Laten we dat ook voor dieren doen gelden.

“Ik pleit niet voor de belangen van

dieren omdat pas-geboren varkentjes

zo snoezig zijn.”

“De schoonheid van een bultrug-walvis inspireert mij persoonlijk

niet zo zeer”

“In wezenkenmerk je

veganisme dan als sentiment voor de

teerhartigen”

10

René

e Ja

nsse

n

11

interview tekst Arina Banga, foto’s Dim Balsem en UMEF

Met een biertje in de handfietsen voor de dj

Wesley Dorrius wil niks te maken hebben met dierenleed, in welke vorm dan ook, omdat hij menselijke en niet-menselijke dieren als gelijk-waardig beschouwt. “Wat dieren aangedaan wordt, kan niet door de beugel”, brengt hij meteen ter sprake. “Jaarlijks gaan in Nederland alleen al 30 miljoen haantjes door

de shredder omdat ze geen eieren kunnen leggen, kalfjes worden na de geboorte bij de moeder weggehaald zodat van de moedermelk zuivel-producten gemaakt kunnen worden.” Daar voegt hij aan toe dat de veesta-pel een van de grootste bodem- en luchtvervuilers is: deze zorgt voor meer CO2-uitstoot dan al ons trans-port bij elkaar. Regenwouden worden gekapt voor foute soja die verwerkt wordt tot veevoer. Voor de dj is het duidelijk: “Dit kan zo niet langer.”

Veel vegan initiatieven Maar hoe breng je deze overtuiging in de praktijk, in een wereld waarin het gebruik en de uitbuiting van die-ren normaal lijken te zijn? Sommige mensen zijn hier somber over, maar Wesley is vol optimisme: “Voor het veganisme leven we in een mooie en bijzondere tijd, want er zijn nog nooit zoveel plantaardige producten te koop geweest en mensen om ons heen consumeren steeds bewuster.

In gesprek metdj Wesdex

Wesley Dorrius, beter bekend als dj Wesdex, maakt zich als dj en met zijn bedrijf De Groene Ontwerper sterk voor veganisme en duurzaamheid. Ook adviseert hij organisaties bij het duurzaam opzetten van festivals en andere evenementen. “Vanuit de United Music Event Foundation, UMEF, raden we

veganistische catering aan, omdat daarmee de aarde het minst wordt belast.”

Het is nog nooit zo makkelijk geweest om veganist te zijn of te worden. Vegan restaurantjes en duurzame initiatieven schieten als paddenstoe-len uit de grond. Onderwerpen als veganisme, milieuvervuiling, dier-ziektes en dierenleed worden boven-dien steeds meer onder de aandacht gebracht door de media. Dit werkt

motiverend: je wil toch niet mee doen aan al die ellende die dierlijke voeding met zich mee brengt? Kies voor groen en voor het leven!”

Duurzame evenementenZelf kiest Wesley niet alleen in zijn privéleven voor groen en voor leven, maar betrekt hij deze idealen in alles wat hij doet. Met zijn initiatief UMEF adviseert hij samen met veertien vrijwilligers organisaties van evene-menten. Ze gaan na hoe een festival duurzamer opgezet kan worden door te kijken naar aspecten als transport, energieverbruik, afval en voeding. “Of daar interesse voor is? Ja, zeker. Steeds meer organisaties willen een groen imago. Soms uit commercieel belang, maar meestal omdat er op-recht interesse is voor duurzaamheid. Het helpt verder dat de overheid dit stimuleert: de milieueisen om een vergunning voor een festival te krij-gen, zijn elk jaar strenger.”

Zichtbaar energieverbruikUMEF heeft een quickscan ontwik-keld, waarmee in kaart gebracht wordt hoe duurzaam een evenement is en waar de verbeterpunten liggen. Hierover geeft de organisatie advies en ambitieworkshops. Verder plaatst ze groene installaties op evenemen-ten. Wesley legt enthousiast uit: “De

opgewekte groene energie kan direct worden benut voor bijvoorbeeld een een lichtshow, audioapparatuur of een vj-show. Door met een groot LED-display de energie-opwek en het verbruik zichtbaar te maken, creëren we op een luchtige manier bewustwording bij de festivalbezoe-kers. Zo stonden we onlangs op het technofestival DGTL in Amsterdam met een solar station en interactieve vj-show.”

Wesley vertelt dat de reacties altijd positief zijn. Festivalbezoekers staan open voor duurzaamheid en vinden het vooral leuk als ze zelf energie kunnen opwekken met fietsen voor bijvoorbeeld een muziekpodium. “Zo draaiden we tijdens de Groningse KEI-week met een energiezuinig dj-podium dat volledig werkte op ener-gie die opgewekt werd door een trai-ler met daarop fietsen, zonne panelen en een windmolen. Met een biertje in je hand kon je fietsen voor de dj.”

“Het is nog nooit zo makkelijk geweestom veganist te zijn”

12

Wes

ley

Dor

rius

Volgens de duurzame dj zijn festivals een goed platform om jongeren iets mee te geven over duurzaamheid: “Zoals Wubbo Ockels schreef in zijn laatste statement: ‘The youth are the future, and they want to enjoy Na-ture and Earth too. They need to be addressed, and festivals can radiate the new message’.”

De Groene Ontwerper“Ook als De Groene Ontwerper werk ik zo duurzaam en CO2-neutraal mogelijk door veganistisch

Dj Wesdex is bekend van festivals als Mysteryland,

Beyond en Burningman USA. Deze zomer draait hij onder

andere op DAF Festival, 15 augustus in Dhoem Dhaam

(Amster dam) en op de benefietavonden van

UMEF Groene Helden:3 juli in Ekko (Utrecht)

en 21 augustus in Club Up (Amsterdam). Zie voor meer

informatie www.umef.net.

te leven, gerecyclede materialen te kiezen en CO2 te compenseren.” Hierdoor wordt Wesley vaak ge-vraagd om samen te werken met goede doelen. Een opvallend voor-beeld daarvan is de banner van ruim 2 bij 25 meter die hij ontwierp voor het International Fund for Animal Welfare. Deze hing jaren in de F-pier op Schiphol, als onderdeel van de campagne tegen ivoorhandel. “Achter de banner hingen speakers met oerwoud- en olifantgeluiden, wat het helemaal afmaakte.”

13

column tekst Alexander Gershberg, vertaling Teresa Moriana

Gedachten en saladesonderweg naar het park

Dit is een erg eenvoudig en glutenvrij recept, dat je maakt met de hippe quinoa of met bulgur als je een beperkter budget hebt of liever lokale producten gebruikt. Het beste is de combinatie van beiden, dus de helft quinoa en de helft bulgur.

QuinoasaladeHet seizoen waarin we meer tijd buiten kunnen doorbrengen, is aange-broken. Tijd om te picknicken in het park, vrienden te ontmoeten, van de zon te genieten of rond te reizen.

Dit is ook de tijd dat ik minder in huis wil zijn en meer naar buiten wil. Daarom kook ik in de zomer snel, simpel en licht. Ik gebruik veel groene groenten en heel veel verse groenten in verschillende kleuren. Waar het kan, voeg ik graag bessen en ander zomerfruit toe, en de zure en bittere smaak van grote bladgroenten wordt dominanter in mijn gerechten.

Ondanks de slechte reputatie die sala-des hebben gekregen in de veganisti-sche gemeenschap – ze staan ook wel bekend als het ‘alsjeblieft-geef-me-wat-dan-ook-behalve-salade’-gerecht – wijs ik er graag op dat er eindeloos veel heerlijke en gezonde saladevari-aties mogelijk zijn. Zo wil ik ze hun goede naam teruggeven.

Het liefst gebruik ik granen als basis voor salades. Denk aan quinoasalade, rijstsalade, bulgur- of couscoussalade en zelfs boekweitsalade, voor de ge-zondheidsfanaten onder jullie.

Salades met bonen en groenten zijn een heerlijk en licht maaltijdalterna-tief vol proteïnen. Neem bijvoorbeeld kikkererwten, witte bonen of lente-ui: die doen het geweldig met een combi-

natie van olijfolie, citroensap, gehakte peterselie, gehakte koriander, komijn, zout, peper, chili, uitgeperste knoflook en gesnipperde rode ui. Zo krijg je een prachtig Midden-Oosters gerecht.

Een ander alternatief dat rijk is aan proteïnen, is gerookte tofoe of kant-en-klare tempé (kijk ook even op mijn

blog voor het recept van loempia’s van Chinese kool) met schijfjes wortel, sperziebonen, erwten, tuinbonen, broccoli, blokjes rode biet enzovoorts, die je kort hebt gekookt. Nog een ver-rukkelijke variatie krijg je door blokjes zoete aardappel, pompoen en cour-gette te roosteren en allemaal toe te voegen aan je salade.

Ingrediënten

• 350 g quinoa/bulgur/beide• 750 ml water• 50 g geroosterde amandelen• 50 g rozijnen• 1 bosje fijngehakte peterselie• 1 bosje fijngehakte koriander• 4 el olijfolie• 60 ml citroensap• 1 el zout

Over Alexander GershbergAlexander Gershberg is eigenaar van Vegan Sundays. Hij doetcatering, kookworkshops (de eerstvolgende op 11 en 12 juli, daarna weer op 12 en 13 septem-ber) en organiseert een pop-up -restaurant (het eerstvolgende op 22 augustus). Meer informatie:www.vegansundays.com.

Voeg de granen en een snufje zout toe aan het kokende water en laat het geheel 15 minuten zachtjes doorkoken. Giet de granen af en spoel ze af met koud water. Laat ze een halfuur afkoelen. Voeg hierna alle overige ingrediënten toe.

Je kunt dit gerecht opvrolijken door de salade te garneren met eetbare bloemen of met verse kruiden van de markt of uit je eigen tuin.

Bon appétit!

14

15

1 kilo wortels

2 aardappels

2 el olijfolie

1 ui, gesnipperd

4 teentjes knoflook, gehakt

½ tl currypoeder

½ tl oregano

¼ tl tijm

chilivlokken naar smaak

peper en zout

1½ liter bouillon

Schil de wortels en aardappels, spoel deze af en hak ze in gelijke stukken. Fruit de ui in een soeppan en voeg de wortels en aardappels toe. Bak de groenten tot ze hier en daar bruin kleuren. Voeg de gehakte knoflook toe en de rest van de kruiden. Giet de bouillon erbij en kook de groenten beetgaar in zo’n 10 tot 15 minuten. Pureer daarna de soep met een staafmixer of in een keukenmachine. Mix tot er een gladde stevige soep ontstaat.

recept tekst en foto Marloes Polman

Curry-wortelsoep

Heet soepjevoor op een hete dag

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

4 porties

30 minutenvoorbereiding

✱

Voeg zo nodig wat extra peper en zout toe of wat meer chilivlokken voor extra pit. Serveer de soep met verse peterselie of een broodje, of voeg een klein scheutje soja-kookroom toe.

16

Asian infused saladrecept tekst en foto Marloes Polman

Bereid de marinade door alles goed te vermengen. Snijd de wortel en komkommer julienne. Hier kun je ook een dunschiller of een rasp voor gebruiken. Giet de marinade over de wortel en komkommer en zet dit aan de kant.

Bereid de dressing door alle ingre-diënten samen te mixen met behulp van een staafmixer of blender. Voeg zo nodig extra olie toe als de dres-sing niet goed genoeg bindt.

Snijd de overige groenten in fijne repen. Maak de rucola aan met een klein scheutje sesamolie en peper en zout. Maak op een bord een bedje van de rucola en plaats rondom het

Kleurigerwordt het niet!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

2 porties

30 minuten

✱✱

Voor de salade:

wortel, geschild

komkommer

rucola

rode kool

tomaat

Voor de marinade:

2 el rijstazijn

1 tl appelazijn

Voor de knoflook-tahindressing:

3 el tahin

1 teentje knoflook

3 el water

1 el zoute sojasaus

rode paprika

avocado

sesamzaadjes

sesamoliemidden de overige groenten. Haal de gemarineerde groenten uit de marinade en plaats deze in het midden van de salade.

Garneer de salade met sesam-zaadjes en giet de dressing rijkelijk over de salade. Het notige van de tahindressing en het zoet-zure van de pickled veggies maken dit een verrassend frisse zomersalade.

2 tl rijstazijn

1 el olie

peper

2 tl suiker

1 tl olie

17

Meng de kokosmelk met de agavesiroop en kokosrasp in een kom. Roer met een garde totdat alle klontjes eruit zijn.

Hak de macadamianoten grof enroer dit door het kokosmengsel heen.

Zet de kom 5 uur in de vriezer en probeer elk uur door te roeren.

Kokos-roomijs met macadamianoten en passievrucht

recept tekst en foto Lisa Steltenpool

1 blik volvette kokosmelk

100 ml agavesiroop(of andere vloeibare suiker)

5 el kokosrasp

heerlijk verkoelendop warme zomerdagen

Aantal bolletjes:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

8 – 10

10 minuten+ 5 uur in de vriezer

✱

Haal het ijs 10 minuten voor serveren uit de vriezer. Schep 2 bolletjes per persoon en garneer met het vruchtvlees van een halve passievrucht. Eet direct.

100 g macadamianoten

4 passievruchtenvoor garnering

Serveertip:Dit ijs is prachtig om te serveren in een halve kokosnoot!

18

heerlijk verkoelendop warme zomerdagen

Pel de bananen, breek ze in stukken en vries ze minstens 4 uur in.

Smelt de chocolade au bain-marie en zet apart. Doe de bevroren banaan en de plantaardige room in een blen-der en meng deze tot een glad softijs. Verdeel het ijs over twee schaaltjes. Bestrooi het met pecannoten en giet de gesmolten chocolade erover heen. Serveer direct.

Bananensoftijsrecept tekst Lisa Steltenpool, foto Lize Jansen

Aantal personen:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

2

10 minuten+ voorbereiding

✱

3 rijpe bananen

30 g pure chocolade

Ook lekker met verse aardbeien en kokosrasp

met salted pecans en chocoladesaus

Ook lekker met rumrozijnen of verse aardbeien met kokosrasp in plaats van pecannoten.Tip:

50 ml plantaardige room

40 g geroosterde en gezouten pecannoten

19

ondernemers met idealen tekst Peter van Kouwenhoven, foto’s Sven Knoptels Fotografie

Die ervaring had ik ook toen ik Jo-chem van Fair en Vegan Foodstore HAP in Den Bosch sprak. Hij zat in de late avondzon op een bankje voor zijn nieuwe winkel, waar af en toe een dikke auto de rust verstoor-

de. Het gesprek was er niet minder de moeite waard door!

Jochem Kromhout en Eline Slegers kennen elkaar al een paar jaar. Eline was grafisch vormgever, en Jochem was vuurspuwer en fietskoe-rier en had nog andere banen die soms wat opleverden, maar soms

Fair en Vegan FoodstoreHAP in Den Bosch

Smullen zonder bijsmaak:

In de afgelopen jaren heb ik heel wat mensen met grote en grootse plannen mogen interviewen: ondernemers met idealen. Je vindt hen overal in Nederland, en hun plannen dragen enorm bij aan het

kleurrijker en aantrekkelijker, maar ook dier- en milieuvriendelijker maken van Nederland! Ze zetten je vaak aan het denken over je eigen gedrag en consumptiepatroon, houden je soms een spiegel voor.

Joch

em K

rom

hout

en

Elin

e Sl

eger

s

ook niet. Eigenlijk zou Eline met een vriendin iets in de horeca gaan doen, maar de vriendin haakte af. Toen be-sloten Eline en Jochem samen aan de slag te gaan. Ze begonnen een vegan lunchroom in een hoek van een con-

ceptstore, een winkel waar je schappen kunt huren waarop je je spullen uit-stalt, die dan voor je worden verkocht.Jochem: ‘De lunchroom was een prima start voor ons, een goede leerschool. Maar op een gegeven moment sloot de conceptstore en moesten we wat anders zien te vinden. Nu zijn we druk met de inrichting van een nieuw

pand. We gaan op zaterdag 18 april open (dit interview vond plaats op 15 april - redactie). Het is op dit moment nog behoorlijk hectisch, maar we red-den het wel. We geven geen spetterend openingsfeest, we gaan gewoon van

start. Misschien dat we later alsnog iets bijzonders organiseren.’

Waarom Den Bosch? Het aantal vegetarische en vegan initiatieven in Noord-Brabant is niet gigantisch groot. HAP, als vegan lunchroom en winkel, is zelfs het eerste initiatief in de wijde omgeving.

“Iedereen die een stuk servies inleverde,kreeg een bon voor een broodje”

2020

HAP Den BoschKruisstraat 24

5211 DV Den Boschwww.hapdenbosch.nl

Jochem: ‘Den Bosch is geen echte stu-dentenstad en ligt ook niet in het wes-ten. Dat maakt wel uit. Veel studenten gaan heel bewust om met voeding, het milieu en hun omgeving, en dat schept een vraag naar initiatieven zoals het onze. Maar ook in Den Bosch gaan we het redden. Als je ziet hoeveel positieve reacties we al kregen toen we nog in de conceptstore zaten, moet het gewoon lukken!’

Mensen met idealen zijn bij banken meestal geen graag geziene onder-nemers. Te zweverig? Te weinig concreet? Geen nood: Jochem en Eline hebben het vereiste kapitaal via crowdfunding bij elkaar gekregen. Hoe ging dat?Jochem: ‘Het ging supertof. Hoewel we er drie maanden voor hadden uitge-trokken, was het benodigde bedrag al na tien weken binnen! Soms was het een paar dagen stiller, maar even later liep het dan weer als een trein. Hoe je dat doet? Je moet overal aanwezig zijn.

Niet alleen op Facebook, maar ook op familiebijeenkomsten, bij manifestaties en festivals. We hebben geflyerd in de stad, mensen aangesproken en enthou-siast gemaakt - vaak zo enthousiast dat ze onze plannen weer doorstuurden naar hún vrienden en kennissen. Al die positieve reacties geven je ook een extra kick.’Bijzonder is dat zelfs het bestek en het serviesgoed destijds al via een soort crowdfunding bij elkaar zijn gebracht. Iedereen die een stuk serviesgoed inle-verde, kreeg een bon voor een broodje. Een prima ruil, want door die bon komen mensen terug in de winkel en lunchroom. Iedere klant kiest nu de kop die bij hem of haar past.

De keus voor vegan is een logische. Jochem en Eline zijn zelf al jaren om allerlei redenen - zoals dierenrechten en het milieu - vegan. Er is dan ook nooit sprake geweest van een andere keus.Bij HAP wordt het meeste zelfge-maakt. Eline is van het zoet, zoals de

taarten, cupcakes en ander lekkers, Jochem van het hartige. Samen vullen ze elkaar perfect aan. Je kunt voor al die heerlijkheden terecht in de winkel en de lunchroom, maar je kunt ook

een taart bestellen, die Eline dan - spe-ciaal voor jou - bakt.Als ze álles zelf zouden doen, bleef er geen tijd over om de zaak te runnen,

dus worden er ook producten van der-den afgenomen. Jochem en Eline ha-len zoveel mogelijk uit de streek. Dat is goed voor de lokale economie en voor het milieu: je producten hoeven geen honderden kilometers te reizen. Vraag en aanbod zijn regionaal ook gemak-

kelijker op elkaar af te stemmen; je kent je leveranciers persoonlijk, en producten uit de buurt zijn verser dan vers. Zo komen de groenten van bio-logische tuinderij De Es in Haaren en het brood van Bakkerij Hardeman uit Wijk en Aalburg. Biologisch brood van grote klasse, zonder troep en onnodige toevoegingen.

Hoe ziet HAP er over tien jaar uit? Dat is geen zinnige vraag aan mensen die vlak voor de opening van hun nieuwe zaak staan. Ze hebben wel wat anders aan hun hoofd! Toch heeft Jo-chem een antwoord.Jochem: ‘We streven niet naar een keten van HAP-vestigingen. Ik moet eerlijk zeggen dat we daar op dit moment ook niet mee bezig zijn. We weten nog niet eens hoe deze HAP gaat lopen, ook al hebben we er alle vertrouwen in. We plannen niet te ver vooruit. Het lijkt ons geweldig als deze eerste HAP op deze plek fantastisch draait. Daarna zien we wel weer verder.’

“Den Bosch is niet de makkelijkste stad,maar het gaat ons lukken!”

ZapatistakoffieHAP schenkt een bijzonder soort koffie, gemaakt van bonen uit Mexico. Een groep boeren had in 1994 genoeg van alle staatsbemoeienis, die zorgde voor lage prijzen en zeer slechte arbeidsomstandigheden, en ze besloten hun eigen weg te gaan. Ze zorgden zelf voor betere arbeids omstandigheden op de koffieplantages, een eerlijke prijs voor de bonen en gingen beter om met grond en gewas. Ze noemden zich-zelf de Zapatisten. Ondanks wreedheden van de regering, die meer-dere koffietelers het leven kostten, bestaat de groep nog steeds. Een collectief uit Duitsland koopt de koffie in en distribueert deze. Wat opgaat voor de koffie geldt voor alle producten van HAP: Jochem en Eline gaan altijd voor de meest verantwoorde keuze.

Laat in juli ofaugustus ditartikel zienen krijg 10%

korting!

21

Sonett–zo veganistischE C O L O G I S C H C O N S E Q U E N T

sonettnso ttenReg. by Vegan Soc. stop-climate-change.deeco-control.comCertified by Certisys

www.sonett.eu

wierook

goud

myrrhe

laurier rose ashes

olijfolie

Hoe veganistisch? – Voor meer dan 90% veganistisch.Want 39 van de 42 Sonett producten hebben de Vegan-bloem. Sonett voert geen dierproeven ut en laat er ookgeen uitvoeren. In tegendeel: Sonett ondersteunt deAcademie van de Duitse Dierenbeschermingsbond, dieaan het ontwikkelen van alternatieve testmethodenwerkt. Vergeleken met andere was- en reinigingsmiddelen zijn de

Sonett-producten vrij van petrochemische tensiden, enzymen en andere

allergenen. Ze bevatten geen kunstmatige geur-, kleur en conserverings-

stoffen. Alle oliesoorten en etherische oliën zijn voor 100 % afkomstig uit

gecontroleerd biologische of biologisch-dynamische teelt en zijn volledig

biologisch afbreekbaar. Alle Sonett-producten worden zonder gentech-

niek en zonder nanotechnologie geproduceerd. In een Oloid-menger

worden wierook, goud, mirre, laurier, olijfolie en rozenzout ritmisch

bewerkt. Met deze „balsamische toevoegingen“ worden dan de Sonett-

producten verrijkt. Zo wordt aan alle was- en reinigingsmiddelen een be-

wegingsimpuls toegevoegd die het leven bevordert. Sonett – zo goed

communicationdesign award2013

reddot designaward winner2012

Sonett-so vegan A4-NL 22.02.15 12:00 Seite 1

22

vakantietips tekst Debby van Velzen, foto Jon Koeter

Hoe overleef ikmijn vakantie

als vegan?Vijf tips!

1. Ga voor selfcateringDe term ‘selfcatering’ komt uit het Engels en betekent niets meer en niets minder dan dat je zelf kunt voorzien in je eten tijdens je verblijf. Je kunt hierbij denken aan een appartement met een koelkast waar je ook zelf kunt koken. Zo weet je precies wat er in je eten gaat en... het is vaak goedkoper dan een hotel. Win-win!

2. Weet waar je uit eten kunt gaanOp vakantie ga je waarschijnlijk graag uit eten. Via een website als HappyCow (happycow.net) vind je – vooral in de wat grotere plaatsen – vaak vegetarische en veganistische eetgelegenheden. Tip: bel van tevoren even of ze (nog) open zijn. Ook het Vegan Passport (zoek naar de V-Pas op lekkerplantaardig.net) kan uit-komst bieden als je ergens gaat eten waar men niet (zo) bekend is met ve-ganisme. Hierop staat in het kort – in de taal van je vakantieland – wat ve-ganistisch eten inhoudt en wat je wel en niet wilt eten.

3. Maak een lijstje met dierlijke ingrediëntenWaarschijnlijk speek je geen vloeiend Spaans, Turks of Frans wanneer je een supermarkt bezoekt tijdens je vakantie. Maar dat is ook helemaal niet nodig! Schrijf de belangrijkste dierlijke ingrediënten alvast op, zoals melk, ei, honing, vlees en vis. Op

deze manier kom je een aardig eind in de supermarkt. Producten zoals groenten, fruit en noten zijn vaak in overvloed te vinden en kunnen altijd.

4. Neem zelf een paar producten meePindakaasverslaafd? Gebruik je graag groentebouillon tijdens het koken? Of dol op tussendoortjes? Je kunt alvast wat producten in je koffer doen waarvan je verwacht dat ze moeilijk verkrijgbaar zullen zijn of lastig plant-aardig te vinden zullen zijn op je va-kantiebestemming. Let op dat je maar 100 ml per vloeistof mag meenemen in je handbagage als je met het vlieg-tuig op vakantie gaat.

5. Mijd attracties met dierenWellicht overbodig, maar laat je niet verleiden door mensen die een acti-viteit met dieren aanbieden. Zwem-men met dolfijnen, paard-en-wagens, olifantenritjes, dansende beren en apen, festivals en evenementen met dierensouvenirs of op de foto met dieren: mijd het. De dieren worden uitgebuit om geld aan te verdienen en daarnaast vaak slecht behandeld.

Sommige mensen vinden veganisme lastig ‘buiten de deur’. Bijvoorbeeld als ze uit eten gaan of vakantie vieren.

Gelukkig hoeft dat helemaal niet lastig te zijn.Het klinkt misschien cliché, maar een goede voorbereiding

is het halve werk. Met deze vijf tips ben jij one happy vegan!

En verder: met een beetje logisch nadenken kom je een heel eind. Met niet-bewerkte producten zoals gepofte kastanjes of

een gekookte maiskolf kan weinig misgaan. In ijsjes kan eigenlijk alleen melk zitten, dus met één simpele vraag ben je er al. Heb jij nog tips? Laat ze weten via Twitter (www.twitter.com/NLvegan) of Facebook (facebook.com/veganisme)! Fijne vegan vakantie!

23

vakantietips tekst en foto’s Francine Aarts

Berlijn: vegan walhalla op zes uur rijden

Dat Berlijn een interessante geschiedenis heeft, weten we. Die overblijfselen van de Muur, Checkpoint Charlie en de Rijksdag zijn ook leuk en aardig. En ja, het is ook nog eens een hippe hotspot met allerlei creatieve

initiatieven en culturele broedplaatsen. Maar wat deze stad écht een bezoek waard maakt, is toch het eten. Op maar zes uur met trein of auto van Nederland ligt dit veganistische walhalla – met vegan döner, vegan sushi, vegan hotdogs en zelfs vegan cocktails. Ik ging op zoek naar de places to be en kwam tot de volgende top 5:

1. Chaostheorie – 100% vegan Lychener Straße 4, Prenzlauer BergAan hun slogans ‘We have the best pussies in town’ en #fettundbetrunken kun je het al aflezen: Chaostheorie is niet voor de faint of heart. De pussies zijn cocktails met namen als Pussy Riot en Bloody Pussy, ’s avonds te bestellen en net als alle andere cocktails 100% vegan. Je hoeft hier niet op een lege maag te drinken; op de kaart staan genoeg vette happen om een bodem mee te leggen, van hotdogs met kaassaus tot heerlijke taart – probeer vooral de mango-karamel-slagroomtaart! Laat je niet afschrikken door het ruige uiterlijk van de medewerkers. Ze zijn erg gastvrij en gezellig en geven je bovendien graag hun vegan insidertips voor Berlijn.

2. LET IT BE – 100% vegan Treptower Straße 90,

NeuköllnNeukölln is een wijk in opkomst, en hier en daar verschijnen al wat vegan

eettentjes. Het gezellige en trendy LET IT BE is daar een van en absoluut de moeite van een omweg met de S-Bahn waard. Op de kaart staan sandwiches en burgers, maar de specialiteit zijn de crêpes – allemaal vernoemd naar vegan celebrities. Deze niet zo dunne en best wel vullende flensjes (hm, heet dat niet een pannenkoek?) zijn er met allerlei hartige en zoete vullingen. Aanrader is de Woody Harrelson, met een romige vulling van kaas, ham en prei. Het enige nadeel is dat je daarna geen plek meer hebt voor een pizza of pasta van Sfizy Veg, de 100% vegan Italiaan een paar deuren verderop.

3. Drie op een rij – 100% vegan Schivelbeiner Straße 34 en 35,

PrenzlauerbergOp de Schivelbeiner Straße waan je je even in een veganistische wereld. Direct naast elkaar zitten supermarkt Veganz, kledingwinkel Dear Goods en schoenenwinkel avesu – alle drie 100% vegan. Begin in het midden

bij Dear Goods, waar je mooie en fairtrade kwaliteitskleding, tassen en andere accessoires vindt. Maak dan je outfit af met schoenen of een riem van avesu. Haal daarna op vertoon van je kassabon een gratis cappuccino bij het Veganz-café, en doe ten slotte nog even boodschappen. Veganz heeft een ruime selectie aan levensmiddelen, maar ook verzorgingsproducten en dierenproducten. Zowel avesu als Veganz heeft een tweede locatie op Warschauer Straße 33, Friedrichshain.

4. Vöner – 100% vegan Boxhagener Straße 56,

FriedrichshainDöner komt uit Berlijn, dus voor de echte Berlijn-ervaring ga je naar een dönertent. Euh, een vönertent natuurlijk! Vöner in Friedrichshain is precies wat je kunt verwachten van een snackbar: geen chique bedoening, geen culinaire hoogstandjes, maar wel een grote draaiende staaf van seitan, vette frietjes en knoflooksaus. Op het menu staan nog een of twee burgers, en verder is er een koelkast met frisdranken en vegan alcoholvrije pina colada.

5. Papa Nô – niet 100% vegan Danziger Straße 11,

Prenzlauerberg Warschauer Straße 81a,

FriedrichshainGenoeg van de vette happen? Haal of eet dan sushi bij Papa Nô, op twee goed bereikbare locaties. Bij mijn weten is er geen volledig vegan sushirestaurant in Berlijn, maar Papa Nô geeft op de kaart duidelijk aan welke opties vegan zijn, en die zijn verdomde lekker! Kies voor meer traditionele opties zoals avocado maki of voor sushi met pruimen of een spannende binnenstebuitenrol. Niet zo’n fan van sushi? Dan kun je altijd nog voor de sojaspiesen gaan of voor de saté. M

mmango-karam

el-slagroomtaart

24

25

boekbespreking door Julia Vrijenhoef

Vegan,meer dan 130 veganistische receptenMen neme: een uitgever die een veganistisch kookboek op de markt wil brengen dat uitdrukkelijk door een niet-veganist is geschreven. Want – aldus de redenatie van de beste vrouw – dan is de kans groter dat niet-veganisten ook van de recepten zullen genieten. Wij veganisten weten wel beter, uitge-breide kennis van de mogelijkheden van de veganistische keuken vergroot juist de kans op fan-tastische eindresultaten, maar het zij de uitgever vergeven. Ze benaderde Sue Quinn, die de uitdaging eerst wat aar-zelend aannam, maar al snel enthousiast aan de slag ging. Wat ze er – letterlijk – van bakte resulteerde in Vegan, meer dan 130 veganistische recepten. Met zijn felgroene jasje en aantrek-kelijke vormgeving weet dit boek zich goed te profileren in de boekhandel. Sue Quinn blijkt zich aardig van haar taak te hebben gekwe-ten. Het boek is een compilatie van gevarieerde gerechten, waarbij ook gangbare vegan ingrediënten worden gebruikt zoals edelgist, zij-dentofu, ‘lijnzaadeieren’ en gema-len cashewnoten. Groentes komen ruim aan bod, vleesvervangers minder. Er zijn relatief veel salades , maar ook brunchgerechten, hap-jes en nagerechten, om eens wat te noemen. Ik maakte van de hoofd-gerechten de aubergine-adobostoof-pot, die lekker en geraffineerd gekruid was. De kersenclafoutis, die ik in plaats van kersen met aard-beien maakte, was gebalanceerd qua smaak, maar ik vond het deeg wat droog. De pindakaas-karamel-brownies hadden als verrassing een gemarmerd deegje met pinda-

toffeesmaak, dat grappig genoeg wel wat weg had van een koffie-aro-ma. Deze brownies waren behoor-lijk compact. Leuk dat Sue Quinn ook wat kaassmaakjes namaakte, waaronder cheddar en geitenkaas. Haar Parmezaanse kaas heeft als hoofdingrediënt sesamzaadjes, kort

geroosterd en dan gemalen, wat in het eindproduct qua smaak blijft overheersen; persoonlijk zou ik hier liever amandelen gebruiken. Het boek staat vol met aantrek-kelijke foto’s van de gerechten. Al bladerend valt je oog op allerhande lekkers. Het lijkt erop dat de au-

teur haar best heeft gedaan veel gerechten net dat beetje extra te geven: een gedroogde kers hier, een snufje saffraan daar, nog maar een porcinibouillonnetje. Die extra finesse prikkelt natuurlijk de zin en nieuwsgierigheid om iets op tafel te zetten dat exclusiever is dan anders, maar het kan ook afschrikken; men-sen zouden ten onrechte kunnen denken dat veganistisch koken ge-compliceerder is dan het in werke-lijkheid hoeft te zijn. Ook qua kook-techniek vereist dit boek behoorlijk wat basiskennis. Achter het vrij terloops genoemde ‘klop een eet-lepel fijngemalen lijnzaad met drie eetlepels water op’, gaat een wereld van kennis schuil. Toch staan er ook genoeg toegankelijke recepten in dit boek. Nutritional yeast wordt in het boek correct vertaald met edelgist en niet met het vagere voedingsgist, dat ik wel eens in andere boeken als vertaling tegenkom en dat voor verwarring met biergist kan zorgen. Enkele andere termen hadden wel wat duidelijker gekund: pimentón is niets anders dan gerookt paprika-poeder en maiszetmeel staat beter bekend als maizena.Al met herbergt dit kookboek met zijn fraaie lay-out veelzijdige recep-ten, die het veganisme in een posi-tief daglicht zetten. Sue Quinn heeft zichzelf bovendien verbaasd: ze kookt tegenwoordig standaard vaker met plantaardige alternatieven.

Sue QuinnVegan, meer dan 130 veganistische recepten

Bestel je dit boek via www.YouBeDo.com,dan gaat 10% van het aankoopbedrag naar de NVV!

26

boekbespreking door Titus Rivas

Animal WiseDe cognitieve ethologie, dierpsycholo-gie of ‘animal cognition’ is een relatief jong onderzoeksterrein dat volop in ontwikkeling is. Er worden steeds meer ontdekkingen gedaan die onze kennis van de geest van dieren verrijken. De tijd dat psychologisch onderzoek naar het dierlijk innerlijk leven als onwe-tenschappelijk werd beschouwd, lijkt daarmee zo langzamerhand definitief achter ons te liggen. Er zijn nog wel enkele geleerden die geloven dat die-ren niet meer dan een soort complexe stimulus-responsemachines zijn, zonder gedachten, gevoelens of verlangens, maar zij raken in de minderheid. Prosociale eigenschappen Wetenschapsjournalist Virginia Morell geeft in haar boek Animal wise een over-zicht van belangrijke recente ontwik-kelingen binnen de dierpsychologie. Ze staat daarbij vooral stil bij enkele tot de verbeelding sprekende deelgebieden. Lezers van online artikelen over de psy-chologie van dieren zullen ze herken-nen als onderwerpen die de laatste ja-ren regelmatig in het nieuws zijn geko-men, zoals het intelligente taalgebruik van de papegaai Alex, het begrip van kunstmatige symbolen en zelfbewust-zijn bij dolfijnen, de traumatisering van olifanten door de wandaden van stro-pers en de evolutionaire gedragsveran-dering van honden onder invloed van het samenleven met mensen. Minder leuke aspecten van diergedrag worden niet gemeden door de auteur, met name rond de voortplanting (infantici-de en gewelddadige competitie), maar zonder dat dit de toon zet. De auteur heeft oog voor prosociale, positieve eigenschappen van diverse diersoorten. Bovendien benadrukt ze het bestaan van veel verschillen in de persoonlijk-heid van dieren, iets wat zelfs bekend is van insecten. EvolutieMorell heeft haar boek schijnbaar gro-tendeels opgebouwd volgens het oude

concept van de zogeheten scala naturae (trap van de natuur), volgens welke de mens de kroon van de schepping is. Dit is duidelijk niet haar bedoeling en ze is ook niet uit op het doorgronden van de mens door onszelf te vergelijken met andere soorten. Ze begint weliswaar met dieren met een relatief simpel ze-nuwstelsel (mieren en vissen) en besteedt vervolgens aandacht aan complexere soorten (zoals olifanten, chimpansees en dolfijnen). Daar zit echter geen hië-rarchische gedachte achter; Morell be-schouwt alle dieren als ‘geëvolueerd’.

Een van de interessantste terugkerende thema’s in dit boek is de zogeheten convergente cognitieve evolutie. Dit begrip houdt in dat mentale vermogens zich bij diverse onverwante soorten, los van elkaar, zijn ontwikkeld. Morell verge-lijkt dit met de convergente lichamelijke evolutie, bijvoorbeeld in de ontwikke-ling van vleugels. Totaal verschillende diersoorten zoals vogels, vleermuizen en insecten hebben allemaal vleugels ontwikkeld. Zo zijn bijvoorbeeld ook intelligentie, zelfbewustzijn en spel ‘convergent’ (op een functioneel sterk overeenkomende manier) geëvolueerd

in de dierenwereld. De auteur blijkt heel ruimdenkend op dit punt en heeft geen moeite met eventuele complexe denkprocessen bij insecten of inktvis-sen. Ze neemt meer dan eens een risico door controversiële hypothesen te be-handelen die misschien binnen afzien-bare tijd achterhaald zullen worden. Zo bespreekt ze de theorie dat mieren de rol van ‘leraar’ op zich kunnen nemen.In het laatste hoofdstuk staat Morell stil bij de gevolgen voor onze ‘relatie’ met dieren. Ze noemt hierbij wel even het welzijn van landbouwhuisdieren, maar focust daarna meteen op het behoud van diersoorten. Ze blijkt een gevreesde nieuwe golf van het grootschalig uit-sterven van soorten (de Sixth Extinc-tion) als de grootst mogelijke ramp te beschouwen, veel erger dan het indivi-duele lot van dieren in de vee-industrie . Daarom pleit ze voor een ‘duurzame-re’ verhouding tot medeschepselen. Overleven op tofuVeganisme of zelfs maar vegetarisme komt niet in het boek voor. Er is wel sprake van ‘overleven op tofu’, maar dat geeft slechts aan dat iemand te arm was om echt vlees te kopen. Gewenste verbeteringen in de behandeling van dieren hebben betrekking op hun welzijn, niet op hun bevrijding. Dieren-rechten worden alleen vermeld in verband met de juridische rechten van chimpansees die – gelukkig – in meer-dere landen ingang vinden. Qua morele boodschap is Animal wise reeds in eerdere hoofdstukken teleur-stellend. Zo komen we te weten dat de auteur een liefhebster van de hengel-sport is en alleen belangstelling heeft voor het inperken van het vissenleed, niet voor een algeheel verbod. Ook ben ik geen kritische opmerkingen tegengeko-men over ingrijpende dierproeven. Ik gruw bijvoorbeeld van het opzettelijk kweken van ‘depressieve’ ratten, maar Morell lijkt het vooral als boeiend te beschouwen.

Virginia MorellAnimal Wise: The Thoughts and Emotions of Our Fellow CreaturesNew York: Crown, 2013.ISBN 978-0-0307-46144-5

27

Armandes aanradersarmandes aanraders tekst Armande van Doesburg

Bewust omgaan met je geldAls veganist wil je je geld niet (uit)besteden aan produc-ten of zaken die dieren- en mensenwelzijn schaden of de natuur vernietigen. Dit geldt natuurlijk ook voor de bank die je kiest.De meeste banken beleggen spaar- en beleggingsgeld van hun klanten vaak in onder-nemingen en projecten die geen rekening houden met dierenrechten, mensenrech-ten, klimaat en biodiversiteit.

Gelukkig zijn er banken zoals de Triodos Bank en de ASN Bank die zo duurzaam mogelijk proberen te investeren. De ASN heeft nu zelfs duurzaamheidsbeleid voor deze belang-rijke onderwerpen. Dit beleid komt voort uit het idee dat een bank de verantwoordelijkheid heeft om zo goed mogelijk om te gaan met mensen, dieren en het milieu. Mensen die voor deze bank kiezen, hechten daar vaak ook aan.Spaar- en beleggingsgeld gaat dus niet naar zaken als de walvisjacht, bontproductie en handel in bedreigde dier-soorten. Ook wordt er geen geld in de intensieve vee houderij geïnvesteerd. Daarmee is dierenwelzijn een criterium gewor-den bij de selectie van ondernemingen waarin belegd wordt. Een stap(je) in de goede richting. Ook worden ondernemin-gen die zich bezighouden met dierproeven op hun beleid aangesproken. Maatschappelijke organisaties die de visie op dierenwelzijn delen worden daarentegen gesteund en podium gegeven.www.asnbank.nl

Natuurlijk vitaminebommetjeEen shotje tarwegrassap kun je steeds makkelijker krijgen en is zelfs hip onder gezondheidsfreaks. Waarom zou je het eigenlijk nemen? De reden hiervoor is dat het een vitaminebommetje is. De smaak is niet bij iedereen populair, maar met wat versgeperste appelsap of citroensap wordt het een fris, zoet drankje. Je kan het gras zelf kweken en persen. Voor 25 milliliter tarwegras-sap heb je 35 tot 40 gram tarwegras nodig. Als je geen zin hebt om het zelf te kweken dan kun je ook gebruik maken van tarwegrassappoeder. Af en toe een schepje in je smoothie of sojayoghurt en klaar ben je. Let op, tarwegras zelf is moeilijk verteerbaar, maar het sap is wel goed opneembaar.Compleet biologisch kweeksetje te bestellen bij Rauw, Naakt en Gezond: www.rauwnaaktengezond.nlBiologisch tarwegrassappoeder van Matisson, bij de natuurwinkel of online: www.supernaturals.nl

Als je van sojatoetjes houdt…...dan is er nu nieuw sojagenot! Van zowel het biologische merk Provamel (natuurwinkel) als het niet biologische merk Alpro (super-

markt) kun je twee nieuwe yoghurts-maken vinden: soja-amandel en soja-kokos. Lekker en zacht van smaak. Voordeel is dat er bij Provamel geen suiker is toegevoegd. Van het merk Alpro zijn er ook twee nieuwe smul-toetjes uitgebracht genaamd Cremoso, in de smaken citroentaart en appeltaart. Heel lekker, hier is alleen wel suiker toegevoegd. Maar jezelf af en toe vegan ver wennen is natuurlijk wel nodig!

Seitan van Bertyn & vegan kookboekSeitan is een vlees-vervanger en een mooie eiwitbron bij je middag- of avondmaaltijd. Producent Bertyn wil hoogwaar-dige seitan maken. Daarom is het niet gemaakt van glu-tenpoeder, maar van het speltras Oberkulmer Rot-korn of van de oertarwe Manni-toba. Deze magere seitan heeft een hoog eiwitgehalte. Eiwitten zijn be-langrijk voor je cellen, botten, organen, spieren, bloed-vaten en de meeste hormonen. Eiwitten kunnen helpen pijnen verzachten, angsten verminderen, virale infecties bestrijden en bevorderen een goede vetverbranding. Er is ook een boek vol recepten verschenen met de seitan van Bertyn waaraan onder meer Chantal Voet, chef-kok die het vegan koken voor een groter publiek bereikbaar wil maken, heeft meegewerkt.De seitan van Bertyn is verkrijgbaar in de natuurwinkel of online en kost € 6,25 voor 300 gram.Het kookboek Gezond en gelukkig met eiwitten kost € 19,95 en is verkrijgbaar bij Ekoplaza, Vegalife, of is te bestellen bij de boekhandel.

Botanique cosmeticsWeer een mooie nieuwe vegan verzorgingsproductlijn die het vermelden waard is! Van dit merk heb je onder andere dagcrème, gezichtstonic, reinigingsschuim, handcrème, douchecrème, body butter, bodylotion en shampoo. Deze lijn heeft het BDIH-keurmerk en is dus biologisch. Daarnaast worden er honderd pro-cent natuurlijke plantenextracten en etherische oliën gebruikt. De producten bevatten geen synthetische geur- en kleurstoffen en conserveringsmiddelen, minerale oliën, parabenen en siliconen. De prijs is heel netjes: de granaatappel-gezichtscrème kost bijvoorbeeld € 6,99.Je kunt de producten onder andere krijgen bij Ekoplaza of online, zoals de web-winkel van de DA-drogist of the Green Beauty Shop.www.botanique-cosmetics.com

28

Armandes aanraders

Veganistisch walhalla: supermarkt Veggie4u

In deze vega(n) supermarkt kun je zoveel heerlijk dingen krijgen dat je er als veganist bijna voor naar Den Haag zou verhuizen. Gelukkig is dat niet nodig want de producten zijn tevens online te bestellen. Superheerlijk is bijvoorbeeld de reep van Vego. Een grote dikke hazel-nootreep die een heerlijke romige smaak heeft.Veggie4u heeft ook een mooi non-foodassortiment, naast voeding zijn er bijvoorbeeld kookboeken verkrijgbaar. Bij de supermarkt zelf kun je ook lekkere broodjes of warme maaltijden bestellen. Ga dus gauw (online) shoppen!Veggie4u: Weimarstraat 76, Den Haag. Alle dagen geopend.

Snelle hapSoms is het fijn als je snel iets op tafel kunt zetten. Zowel in de natuurwinkel als in de supermarkt kun je lekkere vegan, gezonde kant-en-klaarmaaltijden vinden. Producent Lima, verkrijgbaar in de natuurwinkel, heeft drie opties vegi-mix: rijst-linzen-sesam, bulgur-quinoa-kikkererwten en spelt-rijst-haver-groenten. Zonnatura, te vinden in de supermarkt, zelfs vier: linzen-wortel, bulgur-parelcous-cous, quinoa-olijf-tomaat en bulgur-quinoa-sesam. Beiden merken zijn biologisch en je hoeft alleen nog wat extra groente of een salade toe te voegen. Kan zowel warm (vijf minuten verwarmen) als koud gegeten worden. Ook handig om als lunch mee te nemen.www.limafood.comwww.zonnatura.nl

Conceptstore EkoplazaAmsterdam heeft nu de eerste winkel ‘nieuwe stijl’ van Ekoplaza met een biologische supermarkt, een beautysalon met natuurproducten, een salade- en koffiebar en de speciale gecertificeerde biologische kle-dinglijn GOTS (Global, Organic,Textile, Standard) van Hans Ubbink, de bekende Nederlanse modeontwerper. Voor vegans zijn hier veel fijne producten te vinden, ga gauw eens een kijkje nemen aan de Stadhou-derskade in Amsterdam!Conceptstore Ekoplaza: Stadhouderskade 93, Amsterdam

Inspiratie: ‘samen de planeet beter maken’Neem eens een kijkje op www.oneplanetcrowd.nlDaar vind je het grootste duurzame crowdfundingplatform van Euro-pa. De projecten die je hier vindt zijn duurzaam en belasten de aarde niet of zo min mogelijk. Doel is om duurzame en sociale projecten te kunnen realiseren.

Bibliotheek voor kledingWat een mooi en origineel initiatief om de kledingafvalberg te verkleinen: de eerste kledingbibliotheek. Voor € 19,95 per maand kun je kleding lenen en weer ruilen voor wat anders. Bevalt de ge-leende kleding goed, dan kun je deze ook aanschaffen. Fijn is dat je ook zelf kleding kunt aanleveren in ruil voor punten. Ga eens wat kleding lenen of brengen in de Westerstraat 174h in Amsterdam.www.lena-library.com

Het beste zomerdrankjeDe zomer komt eraan en na water is kokoswater één van de slimste drankjes. Kokoswater wordt snel opgenomen en is isotoon, dat wil zeggen dat het een minerale samenstelling net zoals het menselijk lichaam heeft. Ook heel goed na het sporten als je veel gezweet hebt en daarmee mineralen verloren hebt. Dit kokoswater is natuurlijk en bevat geen suiker (als je de naturelvariant neemt) en lest de dorst goed. Dit kokoswater is bij verschillende merken verkrijgbaar, bijvoor-beeld het merk Dr. Antonio Martins (natuurwinkel) of Healthy People (supermarkt). Wel snel opdrinken, want het is maar kort houdbaar.

Engel van dedierenDit mooie schilderij spreekt mij erg aan. Het is genaamd: Engel van de dieren. Zo zou ik graag willen zijn en aangezien er enigszins gelijkenis is zie ik mezelf er een beetje in. Geertje van der Zijpp kan erg mooi schilderen en schildert onder andere dieren, ook in opdracht. Ze heeft verschillende leuke kinderprentenboeken met dieren geïllustreerd en er zijn leuke kaarten en posters met dieren beschikbaar. Snuffel eens rond op haar site.www.thelastbuscards.com

Film: One single planetZeer indrukwekkend is de film van de Partij voor de Dieren, geproduceerd door de Nicolaas G. Pierson foundation: One single planet. In vier blokken met elk een eigen thema (zoönosen, biodiversiteit, water en we-reldvoedselverdeling) krijg je haarfijn uitgelegd hoe het ervoor staat met onze aarde en hoe we voor de aarde en al haar inwoners zouden moeten zorgen. Krachtige en duidelijke film met een positieve draai. Je kunt deze film gratis bekijken via de gelijknamige website.Aanrader!www.onesingleplanet.nl

29

restaurantbespreking tekst Jon Koeter, foto’s Debby van Velzen

Hortus: prima nieuw restaurant in de hofstad

Anna Paulownaplein 3Den Haag

www.hortusrestaurant.com070 450 0977

Negen vegan gerechten Het restaurant heeft een moderne aan-kleding, is netjes afgewerkt en wordt vanbinnen mooi verlicht. Het tafeltje waar wij aan zitten, staat voor een sfeer-volle bakstenen muur. Dat het gebouw ooit een bank was, merk je wanneer je naar de toiletten gaat. Die zijn name-lijk in de ondergrondse kluis geplaatst. Als je de trap af komt, zie je de mooie zware kluisdeur.Het erg vriendelijke personeel kan ons veel vertellen over de geschiedenis van het pand en over het eten. De menu-kaart is vrij simpel, maar daar houd ik van. Er zijn zeven voorgerechten, vier hoofdgerechten en vijf nagerechten. Negen van deze zestien gerechten zijn volledig plantaardig of kunnen plant-aardig geserveerd worden.

Perfecte pakora’sVoor het voorgerecht kunnen we kie-zen uit een broodplankje, pakora’s en gadogado. Het broodplankje (waarvan het eerste van het huis is) komt met een

gulle hoeveelheid extra’s: olijven, olie, noten en een erg goed gelukte tapenade.De gadogado is een sierlijk opgemaakt gerecht van tofoe, tempé (voor ons extra tempé omdat we dit zonder ei hebben besteld) en satésaus op een goed geba-lanceerde salade, versierd met boontjes en pinda’s. De pa kora’s – verschillende gefrituurde groenten – zijn daarentegen perfect op smaak gebracht. Vooral dit laatste voorgerecht viel op. Waar de combinatie van de tempeh en de saté-saus aan de zoute kant was, waren de pakora’s perfect op smaak.

Zwierige wals met smaakpapillenAls hoofdgerecht besluiten we álle hoofdgerechten te proeven. Ze blijken allemaal erg lekker. De pasta ‘bologne-se’ en de wrap zijn een solide keuze als je niet te gek wilt doen. De pasta is goed op smaak en blijft ook na de eerste paar happen lekker (vaak wordt dit soort gerechten saai, maar dat is hier niet het geval). De wrap is gevuld met een goede vetarme combinatie van frisse groenten,

aardappels en een lekkere saus.Hoewel de pom het kunstzinnigst opge-maakte gerecht is, is hij een beetje saai gekruid. Een gerecht hoeft van mij niet pittig of erg zout te zijn, maar de pom valt in het niet bij de smaaksensaties van de andere gerechten.Daar staat tegenover dat het laatste hoofdgerecht, de polenta, het lekkerste vegan gerecht is dat ik in tijden heb gegeten. Het is jammer dat ik maar de helft kan eten (en überhaupt op kan, na de andere gerechten), want dit is voor mij het hoogtepunt van de avond. De zoete saus, de polenta en de groenten dansen een zwierige wals met mijn smaakpapillen en doen me de wereld om me heen, het drukke Den Haag en de moeie voeten die ik aan het vele lo-pen heb overgehouden, even vergeten.Het dessert is een prettige afsluiter. ‘Oma’s bojo’ (cake met kokosijs) en ‘Vegan dream’ (verschillende soorten ijs) zijn allebei goed en, wat me verrast voor vegan ijs, sterk van smaak.

Al met al maakt dit restaurant de ver-wachtingen die de prijs (vijftien tot twintig euro voor een hoofdgerecht) wekt prima waar. Een aanrader als je niet zuinig hoeft te zijn en écht lekker uit eten wilt.

Hortus (Latijn voor tuin) is een nieuw restaurant en bed & breakfast, even buiten het winkelgebied van Den Haag.

Het is gevestigd in een pas gerenoveerd, oud bankgebouw.

30

Advertenties

Tarieven voor deregeladvertenties:

Vanaf € 25 (kop + 3 tekstregels). Neem hiervoor contact op met

Sano via info@sano-promotions.nl

Ledenpasvoordeel

GroningenFietsen, wandelen of een bustocht door de fraaie stad Groningen onder leiding van een deskundige gids? Bel (050) 309 07 57 of zie: www.henkbakker.nl.

Adopteer een dierAdopteer een dier op afstand en steun daarmee alle dieren in permanente dieren-opvang Stichting Melief.Meer info? Kijk op www.stichtingmelief.nl

Vegan logoBovenstaand logo is verbonden met hetinternationaal erkende Vegan Keurmerkvan de Engelse Vegan Society. De NVV isin Nederland vertegenwoordiger voor ditkeurmerk. Wilt u het gebruiken op uwproducten? Neem dan contact met ons opvia: info@veganisme.org.

Als lid van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme krijg je op vertoon van je ledenpas bij onderstaande adressen voordeel, zoals korting of

een gratis drankje. Zie onze website voor de meest actuele lijst en meer informatie: www.veganisme.org/de-vereniging/ledenpasvoordeel.

Voordeel bij uit eten en catering Addis Ababa • Ethiopisch restaurant, Amsterdam (10%)Alchemist Garden • tea room, juice&smoothy bar, rawfood restaurant, healthshop, Amsterdam

(gratis kopje thee/koffie bij bestellen van iets te eten)Appetijt Natuurvoeding • biologische catering, Haarlem (5% op catering)Avalon • vegan restaurant, Gent België (10%)Baklust • lunchroom, Den Haag (5%)Bangkok City • Thais restaurant, catering, workshops, Gouda (10% aan tafel)Bla Bla • vegetarisch restaurant, Groningen/Rotterdam (10% max. 4)Charly’s All is Fair • vegan gebak en catering, Den Haag (10% vanaf €30)De jongens op ’t Zand • vegan huiskamerrestaurant, Sleeuwijk (gratis drankje)De Vegetarische Snackbar • snacks, Karma, cupcakes, Den Haag (kopje koffie)De Vegetarische Traiteur • traiteur, Amsterdam (5%)Deshima • lunch service en take-away; opleiding en lessen macrobiotiek, Amsterdam (gratis drankje)Dophert • vegan lunchroom, take-away en winkel, Amsterdam (10% op lunch)Eat at Jo’s (in de Melkweg) • eetcafé/restaurant, Amsterdam (gratis drankje)Eetstee, de • vegetarisch restaurant, Amersfoort (10% max. 2)Fine Fresh Food • biologische lunchroom, take away, Den Haag (10%)Herberg Het Volle Leven • B&B, restaurant, workshops, Appelscha (gratis drankje)Hof van Twello • restaurant, theetuin, streekwinkel, cursussen, Twello (1 glas appelsap)Kapitein Haak • familierestaurant, Leidschendam (10%)’t Kraaienest • vegan catering, seitanproductie, Kortrijk-Dutsel België (5-10%)Loving Hut • veganistisch restaurant, Maastricht (10%)Maoz • vegetarisch falafel restaurant, take away, Leiden/Nijmegen (10%)Rawsome • foodcafé met rawfood en superfoods, Arnhem (gratis kopje thee/koffie bij besteding vanaf €10)Surabaya • Indisch restaurant, Middelburg (gratis drankje)Symbiose • vegetarisch restaurant, Den Haag (1 gratis bonbon)Tea and More • vegan catering, gespecialiseerd in High Tea (5%)TerraZen Centre • vegan restaurant; lymfe-massage, Amsterdam (gratis drankje)V-Catering • catering en thuisbezorgservice van Indaas vegetarisch/veganistisch, Nijmegen (5%)Vegabond • lunchroom en winkel, Amsterdam (gratis kopje koffie/thee, vanaf aankoop €15)Vegananas • vegan catering en kookworkshops, Noord-Brabant (gratis drankje)

Voordeel bij andere producten en diensten: Andijvie • natuurvoedingswinkel, Rotterdam (10%)BewustGoed • webwinkel: eco winkel met breed assortiment (10%)Bio Aan Huis • bezorgdienst/webwinkel: groente, fruit en meer (10% op proefabonnement)Bio Amable • webwinkel: cosmetica, superfoods, boeken en meer (5%)Biocosmetica • webwinkel: cosmetica en persoonlijke verzorging (10%)Brandnetel • natuurvoedingswinkel, Leiden (10%)Bureaubewust • webwinkel en winkel: kantoorartikelen, kleding, cadeau’s, Utrecht (zie site)BWCshop (Beauty Without Cruelty) • webwinkel: cosmetica (10%)Colourful Green • reclamebureau (30% voor vegan bedrijven)Corque • webwinkel: kurk artikelen zoals tassen (10%)De Natuurwinkel Rotselaar • natuurvoedingswinkel, Rotselaar België (5%)De Olijke Olifant • veganistische vakantie(weken), Kranenburg Duitsland (5%)De Opkomende Zon • praktijk voor massage, Vlijmen (10%)Eco Beauty Shop • webwinkel: cosmetica en persoonlijke verzorging (10%)Eleoflora • kruidenproducten en kruidengeneeskunde (10%)EN& • webwinkel voor schoenen (10%)Happy Heels • webwinkel en winkel: schoenen, Rotterdam (10%, in de winkel)Hierland B&B • vegan B&B Kranenburg, Duitsland (5%)In Motion • eco veggie&vegan B&B, Bertrée-Hannut België (5%, zie voorwaarden)It’s Organic • webwinkel met biologische en vegan wijnen (10%)Kolibrie • natuurartsenpraktijk voor mens en dier, Belt-Schutsloot (10%)Lush • webwinkel en winkel met ruim assortiment producten voor de persoonlijke verzorging, diverse plaatsen (huidadvies, proefpakketje)Nomadics • webwinkel: sandalen (10%)Nura Natura • webwinkel: schoonheid en schoonmaak (10%)Pure Coverz • webwinkel: biologisch woon- en huishoudtextiel (10%)SoloBioMooi • webwinkel: cosmetica en persoonlijke verzorging (10%)Treehugger • webdesign, webapplicaties, mobiele apps, video, advies, campagne, catering, Zeist (zie site)Vegabond • winkel: whole-foods, smoothies, broodjes, Amsterdam (kop koffie vanaf €15)Vegadates • online dating, voor liefde én vriendschap (zie site)VEGA-LIFE • webwinkel en winkel: met ruim assortiment (o.a. schoenen, kleding, info, Veg. Slager-producten), Amsterdam (zie site)VegaVriend • webwinkel: vegan huisdierenvoer (een cadeau bij elke bestelling)Veggie 4U • vegetarische supermarkt, Den Haag (5%)Veggiedeli • webwinkel: 100% plantaardig, o.a. etenswaren en cosmetica (5%)Verreveld, ’t • vegan B&B, Londerzeel België (5%)YanFlorijn • webwinkel met 100% vegan, biologische wijnen (10%)

veggiedeli.nl, 100% plantaardig!>450 producten uit o.a. Duitsland.‘Vlees’, ‘vis’, ‘kaas’, ‘ei’, mayo, zoet, cosmetica, cadeaubon en veel meer!

vegadates.nl, contact!Veggie/vega lifestyle? Vegadates:voor liefde, vriendschap of activiteit. Gratis of volledig lid. Samen = blij.

Vegan B&B HierlandIn Pipowagen v.a. €30,- p.p. In logeer-kamer v.a. €20,- p.p. Incl. vegan ontbijt. Op aanvraag vegan diner. Honden welkom. Met ledenpasvoordeel. Meer informatie: info@carolineligtenberg.eu,06-11382495, www.hierland.eu

Veganspul.nl - 100% vegan 100% vegan webshop. Veganspul.nl verkoopt oa chocolade, dierenvoeding, tandfloss, t-shirts, vitamine D3 en zeep.

31

VEGAN & NIEUW!

GOODBITE

BONENBURGER

Coated (basis versie)Geel = PMS 123cZwart = 50% Cyaan + 100% Black

UncoatedGeel = PMS 115uZwart = 50% Cyaan + 100% Black

Full colorGeel = 24% Magenta + 94% YellowZwart = 50% Cyaan + 100% Black

Zwart-witZwart = 100% Black

Dit product is verkrijgbaar bij:

@GoodBiteNL

facebook.com/GoodBiteNL

Rijk aan eiwit en ijzer

Bron van vezels

Met Vitamine B12Zonder kunstmatige

Pittig & Superlekker!

Geschikt voor mensen met een soja- of lactose allergie