VEGAN Magazine is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme • herfst 2015 • nummer 106

magazine

“De eiwitvraag pareer ik door mijn biceps te laten zien”

Vegan sportersover voeding en training

Thug Kitchen:Eat like you give a f*ck

Herfstdip? Slik vitamine D

2

Intensief sporten en veganismeGaat dat samen?

pag. 5

Rock-’n-roll en zeewierVegan burgers bij Bagels & Beans

pag. 10

Heftige herfstkoekjes,bladerkunstwerk en puzzelKinderpagina

pag. 13

De herfst heeft mij nog nooit inde steek gelatenColumn Alexander Gershberg

pag. 14

Peercrumble met koffieleutjesHerfstrecepten

pag. 16

Slik vitamine DVoorkom de winterblues

pag. 18

Een pleidooi voor de onderbuikHoe overtuig je een omnivoor?

pag. 20

Vega-Life: lifestyle voor veganisten Ondernemers met idealen

pag. 24

Thug kitchenBoekbespreking en recept

pag. 26

De laatste vegan ontdekkingenArmandes aanraders

pag. 28

Anat in GroningenRestaurantbespreking

pag. 30

ColofonHoofdredactie: Francine AartsArina BangaRedactie: Tim CrutzenFelicia Tielenius KruythoffFrida van TilEsther VerhoefConceptontwerp: GroenerGras.comDTP en drukwerk:Caparis Grafisch Centrum, HeerenveenAdvertentie-acquisitie:Sano, 06-54385908info@sano-promotions.nl

VEGAN Magazine is het magazine van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme en verschijnt 4x per jaar. Suggesties en bijdragen zijn in overleg met de redactie welkom (redactie@veganisme.org). VEGAN Magazine wordt gedrukt op milieu vriendelijk papier met plant-aardige inkt.

Het lidmaatschap en donateurschap loopt per kalenderjaar en wordt stil-zwijgend verlengd. Opzeggingen voor het volgende jaar dienen te geschieden voor 1 december van het lopende jaar.Zie verder artikel 7 van onze statuten.

Nederlandse Vereniging voor VeganismePostbus 314476503 CK Nijmegentel. 06 - 524 339 31mail: info@veganisme.orginternet: www.veganisme.org

Bankrek.nr. 1983.96.716 IBAN NL40TRIO0198396716 BIC TRIONL2UKvK Arnhem 40123603

ISSN 2214-9422

Oplage: 3000

Inhoudsopgave

3

De Hobbit nv

Nijverheidslaan 7-9 B-9990 Maldegem

www.hobbit.be - info@hobbit.be

Pompoen-Gember boterham

Beleg de boterham met Hobbit

Pompoen-Gember, werk af met

scheuten en waterkers.

Koude aardappelsalade met

Hobbit Amandel-Prei

Ingrediënten: aardappelen, Hobbit

Amandel-Prei, sperziebonen, kruiden

(peper, zout), ajuin.

Stoom de aardappelen en de sperzie-

bonen gaar. Laten afkoelen en afkrui-

den met peper en zout. Snij wat ajuin

fijn en meng onder de aardappelen en

de bonen. Meng de Amandel-Prei

onder het geheel.

Eventueel nog bijkruiden.

back to school or work veggie lunch

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

advertentie aug-.pdf 1 12/08/2015 15:08:25

• healthfood restaurant

• biologische kwaliteit

• lunch & diner • diverse salades &

belegde broodjes • vruchten- en groentesap

• elke dag veganistisch menu en natuurlijk

heerlijke vegetarische maaltijden

• open: elke dag van 12.00 tot 22.00 uur

4

achtergrond tekst Mireille de Putter en Lisa Steltenpool, foto’s Jeroen Moerdijk

Chantal Dute, 25 jaar,freelancejournalist uit Zwolle

‘Ik sport aardig intensief, zo’n 11 uur per week. Hardlopen, krachttraining en yoga. Het is mijn dagelijkse mo-ment van ontspanning; even achter de computer weg, verstand op nul en gáán. Goede voeding is daarbij vanzelfsprekend heel belangrijk. Ve-ganisme heeft wat mij betreft alleen maar voordelen. Sinds ik veganist ben, herstel ik sneller en heb ik meer energie. Daardoor kan ik meer trai-nen en boek ik sneller vooruitgang. Ik ben met zware krachttraining begon-nen nadat ik veganist werd, dus ik heb mijn spieren plant-based opgebouwd. Ik ben me heel bewust van wat ik eet, wanneer ik eet en welke voedings-stoffen ik in welke verhouding nodig heb om goed te presteren. Het is een stukje kennis, zoals nutriëntenbe-hoefte berekenen, maar vooral gevoel. Ik luister naar mijn lichaam. Ik anti-cipeer op wat energie kost en geeft of wat zwaar valt. Het belangrijkste vind ik dat ik geniet van eten. Van lekker zoet fruit en noten, maar zéker ook van chocola, gebak en ijs. Ook dat past in het dieet van een sporter. Mijn zus is sportdiëtist en topsporter. Haar kan ik alles vragen omtrent voeding en sport. Ik haal ook informatie uit de boeken van veganistische topatleten Brendan Brazier en Scott Jurek. Met name krachtsporters reageren vol ongeloof op mijn veganisme. Ze kijken me aan alsof ze water zien branden, gevolgd door de clichévraag:

Intensief sporten en veganisme: gaat dat samen?

Eén van de drijfveren om veganist te worden is gezond leven. Onder veganisten tref je dan ook flink wat sportievelingen. Voor hen is de Facebookgroep Vegan Sporters opgericht, om elkaar te

informeren en ondersteunen. Recent ging ook hardloopteam Vegan Runners NL van start.

We spraken drie veganistische sporters over hun ervaringen. Ze hielden een eetdagboekje bij en kregen daarop feedback van voedingsdeskundige Lisa Steltenpool. Hoe gaan veganistische

sporters om met hun voeding? Heeft veganistische voeding voor- of nadelen voor sporters? En hoe krijg je als veganist voldoende eiwitten binnen voor spieropbouw en –herstel?

5

“Hoe kom je aan je eiwitten?” Die pareer ik lachend door mijn biceps te laten zien. Zodra ze mij zien trainen,

“De eeuwig terugkerende eiwitvraag pareer ik lachend door mijn biceps te laten zien.”

verstomt het commentaar en krijgen ze respect voor me. Om dezelfde hoe-veelheid eiwit binnen te krijgen als uit

“Veganisme heeft wat mij betreft alleen maar voordelen. Sinds ik

veganist ben, herstel ik sneller en heb ik meer energie.”

Eetdagboek Chantal, 7 augustus 2015

‘Het belooft warm te worden, dus ik ontbijt om half zes met plantaardige yoghurt, muesli, banaan en blauwe bessen. Een uur later werk ik een intervaltraining af (hardlopen afgewisseld met 1 minuut rustig tempo). Om acht uur drink ik een smoothie van banaan, sinaasappel, mango en spinazie. Daarna eet ik alsnog mijn favoriete ontbijt: havermout(soja)pap met noten. Later nog wat stukjes pure chocola en een halve avocado met peper en zout. Ik lunch uitgebreid met sugar snaps, broccoli, wortel, paprika en veganistische kipstukjes met pijnboom- en pompoenpitten uit de wok. Daarbij eet ik zoete aardappel uit de oven met veganistische mayonaise. ’s Mid-dags heb ik een interview in Utrecht. In de trein eet ik mijn favoriete snack uit Oostenrijk: pompoenpitten om-huld met chocola. Op de terugweg neem ik een banaan en twee volkoren boterhammen met humus. Ik drink Roosvicee Ferro. Thuis eet ik snel quinoapap van sojamelk met muesli, mango en ahornsiroop, waarna ik naar een verjaardag ga. Daar eet ik veganistische appeltaart, Professor Grunschnabel-ijs en chocoladehazelnootbal-letjes. Ik drink de hele dag door water en thee.’

Feedback voedingsdeskundige Lisa Steltenpool:

‘Wow, menig persoon zal jaloers zijn op de hoeveelheid eten die jij mag eten om op gezond gewicht te blijven! Goed dat je kiest voor gezonde bronnen van energie, zoals vers fruit, havermout, noten en een variatie aan groenten. Als je zo intensief sport, staat je lichaam onder veel stress en is de behoefte aan nutriënten hoger. Door gezond te eten, krijg je zowel alle macronutriënten voldoende binnen (eiwitten, vetten en koolhydraten), als alle nodige vitamines en mineralen. En dat je geniet van lekkers op een verjaardag past prima in een ge-zonde levensstijl. Mijn complimenten!’

kip of kwark, moet je wel iets meer bonen en tofu eten. Ik zorg ervoor dat ieder eetmoment een eiwitcomponent bevat, ook tussendoortjes. Soms ge-bruik ik erwtenproteïnepoeder, puur uit gemak. Samen met anderen heb ik Vegan Runners NL opgericht; een hardloopteam waarmee we Neder-land willen laten zien dat veganisme en sport hand in hand gaan.’

Maurits Kersten, 30 jaar,softwareprogrammeuruit Zoetermeer

‘Ik ben een paaldanser en doe zes à zeven keer per week een training van één tot anderhalf uur. Ik sta niet zo stil bij mijn voeding, moet ik eer-lijk zeggen. Ik was al veganist voor ik intensief ging sporten. Sinds ik serieus sport, heb ik mijn dieet wel wat aangepast en gefrituurd eten en suiker geschrapt. Alcohol drink ik zelden. Sinds ik veel sport, is mijn

“Omdat ik nog geen koolhydraat van een eiwit kan onderscheiden […] hou

ik min of meer een dieet aan van onbeperkt groente en peulvruchten

[…].” Maurits Kersten

eetlust enorm vergroot. Omdat ik nog geen koolhydraat van een eiwit kan onderscheiden en niet zo van het uitbalanceren van mijn eten ben,

hou ik min of meer een dieet aan van onbeperkt groente en peulvruchten. Fruit, noten en brood eet ik enigszins met mate. Pasta, rijst en aardappels

6

Eetdagboek Maurits, maandag 3 augustus 2015

‘Geen tijd voor ontbijt. Ik weet het, slecht slecht slecht, maar gisteren was het internationale Potluck Day en ik dacht nog wel een ochtendje te kunnen functioneren op al dat heerlijks. Hop, naar Den Haag. Uurtje paal-danstraining met mijn lerares. Even bijkletsen en door naar mijn squashafspraak. Daarna glas sinaasappelsap en banaan in de kantine. Op weg naar huis tofu halen. Ik spring uit de band en koop bij de lokale juicebar een ananas-mango-passievrucht-sinaasappel-hennep-amandelmelk-smoothie. Rond 16.00 uur begin ik thuis aan mijn eerste echte maaltijd van de dag: drie tortillawraps met tofu, 400 gram sperziebonen, broccoli, paprika, bloemkool, wortel, bleekselderij, 400 gram kidneybonen en een kwart avocado. Even smullen en relaxen en dan om 18.30 uur door naar de tweede training van vandaag. Van 19.00 tot 20.30 uur paaldans, gevolgd door nog een halfuurtje stretchen. ’s Avonds thuis maak ik nog een smoothie van appel, banaan, kiwi, mango, ananas, gemengde noten, granaatappelpitjes, bosbessen, frambozen, drie lepels eiwitpoe-der, twee scheppen havermout en een beetje lijnzaad. Een lekkere snack voor het slapengaan.’

Feedback voedingsdeskundige Lisa Steltenpool:

‘Je eet groenten en fruit in alle kleuren van de regenboog, wat een perfecte basis! Ook de hoeveelheden passen goed bij jouw behoefte. Je eiwitten haal je vooral uit peulvruchten (bonen en linzen). Helaas zijn plantaardige bronnen van eiwitten vaak niet ‘compleet’. Enkele aminozuren die je lichaam nodig heeft om zelf goede eiwit-ten te vormen zitten er onvoldoende in. Simpel gezegd zou je ofwel dagelijks complete eiwitbronnen moeten eten (zoals soja, hennep en quinoa), of bepaalde eiwitbronnen slim combineren (zoals granen en peulvruchten). Eet daarom vaker granen bij je bonen! Spelt couscous is erg lekker door salades of maak eens een pasta met een linzen-tomatensaus. Volkorengranen leveren daarnaast ook goede koolhydraten, ijzer, zink en vezels. Het is de perfecte aanvulling bij jouw gezonde levensstijl!’

eet ik zelden. Wél probeer ik elke dag 500 gram aan eiwitrijk voedsel bin-nen te krijgen in de vorm van bonen

of linzen. In de avond maak ik een fruitshake met een eiwitsupplement. Ik heb weleens dagen met wat minder

energie, maar ik kan me niet voorstel-len dat die niet voorkomen bij vlees-eters of vegetariërs.’

7

Weia Reinboud, 65 jaar, schrijver/vormgever bijuitgeverij Atalanta uit Utrecht

Wil je meer lezen over sport en veganisme? Zie:www.veganisme.org/voeding/voedingsstoffen/sport-veganisme/

“Ik eet en ik sport, dat is alles. Volgens mij is er geen verschil

met niet-veganisten.In ieder geval werkt het primabij mij, gezien de resultaten.”

Eetdagboek Weia donderdag 30 juli 2015

‘s Ochtends ontbijt ik altijd met fruit van het seizoen. Vandaag sinaasappel, appel en besjes. Rond 11.00 uur eet ik naar goed Indonesisch gebruik een restje van het warme eten van de dag ervoor. Dat is vandaag rijst met prei, spitskool, tahoe en pindasaus. In de middag eet ik twee boterhammen met eivrije mayonaise, olijvenpesto en augurk. Op trainingsdagen eten we rond 16.30 uur de avondmaaltijd. Vandaag vooraf ijsbergsla, komkom-mer, cherrytomaatjes, bosui met een dressing van mayonaise, augurkennat en lijnzaadolie. Verder een bord aardappels met verse kapucijners en prei, gekruid met kerrie djawa. Daarbij eet ik gebakken tofu met sesam, amandel en knoflook, en 25 ug B12. ’s Avonds heb ik een pittige sprinttraining op de atletiekbaan en ik oefen nog wat met speerwerpen. Vaak schep ik rond 21.30 uur na de training nog een bordje op, maar dit keer eet ik drie sneetjes brood met mayonaise en olijvenpesto. Rond middernacht drink ik nog een kwart liter rijstmelk. Verder drink ik vrijwel uitsluitend water en eet ik dagelijks een stukje pure chocola voor de smaak.’

Feedback voedingsdeskundige Lisa Steltenpool:

‘Indrukwekkende sportprestaties en eetpatroon! Je varieert goed in groente en fruit, eet regelmatig een maaltijd en neemt dagelijks je vitamine B12 in. Eiwitten zeg je vooral te halen uit tofu. Soja is een prima bron van hoog-waardig eiwit en dagelijks soja eten heeft geen nadelig effect op je gezondheid. Wel wil ik je adviseren om ook in eiwitbronnen te variëren, bijvoorbeeld brood beleggen met humus of kidneybonen toevoegen aan een sala-de. Je voeding is rijk aan vetten door de pesto, mayonaise en olie. Een (te) hoge vetinname kan ertoe leiden dat de koolhydraten uit je voeding minder goed je lichaamscellen in kunnen. Probeer met name rondom trainingen je vetinname iets lager te houden en kies voor koolhydraten zoals volkoren granen en (zoete) aardappelen.’

‘Ik beoefen vier à vijf keer per week atletiek, vooral hoogspringen, speer-werpen en zevenkamp. Dat doe ik zo’n zes à zeven uur bij elkaar. Ik zorg dat ik voldoende eiwitten binnenkrijg door bij elke maaltijd tahoe te eten. Ik gebruik geen (sport)supplementen, behalve uiteraard B12, omdat dat niet voorkomt in plantaardig voedsel. Ik ben al 33 jaar veganist en sport intensief sinds 20 jaar. Ik heb niet het idee dat veganistische voeding voor mij als sporter voor- of nadelen heeft qua energie of herstel van blessures. Ik eet en ik sport, dat is alles. Volgens mij is er geen verschil. In ieder geval werkt het prima bij mij, gezien de resultaten. Sinds mijn vijftigste heb ik zeventien keer een wereldrecord gesprongen in mijn leeftijdsklasse. Daarnaast heb ik dit jaar een wereld-record zevenkamp behaald en verder Nederlandse records speerwerpen. Ik heb nog nooit zo gescoord als dit jaar en deze zomer doe ik ook nog mee aan het WK in Lyon.’

8

www.wheaty.com

Vlees zonder vlees!

* bio * zuiver plantaardig * lactosevrij * eivrij * palmolievrij

VEGAN Seitan Madaillons

Mals en met een unieke vleesachtige structuur:

Gebakken en bijvoorbeeld geserveerd met saus smaken

ze net ongelooflijk ,,echt“.

GmbH, Duitsland

DE-ÖKO-003EU/niet-EU Landbouw

9

interview tekst Arina Banga, foto’s TDWB Lisette Kreischer & Natal Hof, foto’s JLYM Madame Clique en Jeroen Moerdijk Photography

Rock-’n-roll en zeewier:

vegan burgersbij Bagels & Beans

Koffie- en lunchketen Bagels & Beans vult 12 oktober zijn menukaart aan met maar liefst twee plantaardige burgers: Mom’s Chili Burger van festivalcateraar Just Like Your Mom (JLYM) en The Dutch Weed Burger (TDWB) van Lisette Kreischer en Mark Kulsdom. Een goede aanleiding om Lisette Kreischer (TDWB) en

Etjen van der Vliet (JLYM) eens wat vragen voor te leggen.

Hoe kwam je op het idee om de burger te ontwikkelen?The Dutch Weed Burger (TDWB): “Omdat ik vond dat er hoognodig iets moest veranderen aan het beeld dat mensen rond mijn twintigste had-den van de vegan keuken, besloot ik kookboeken te maken. Toch bleef er iets knagen. De doorbraak naar de massa liet lang op zich wachten en ik had het gevoel niet verder te komen met mijn werk en missie. In 2010 ontmoette ik Dos Winkel, oce-aanbeschermer. Hij vroeg mij een kookboek te maken over het niet eten van vis, NON*FISH*A*LI*CIOUS. Tijdens het maken hiervan sprak ik onderzoeker Willem Brandenburg van de Wageningen Universiteit. Hij was net bezig met de teelt van zeewier op open zee en overtuigde mij ervan dat zeewier de missing link was.”

“Rond die tijd ontmoette ik ook cul-tuurhistoricus en documentairemaker Mark Kulsdom. Hij zag als voormalig dierenactivist veel in mijn cupcake bakkende ‘peace for the world’-mentaliteit en we besloten samen te werken. We reisden af naar New York, ontmoetten allerlei vegan chefs en vroegen hun wat zij zouden doen met zeewier. Zo aten we zeewierdo-nuts, zeewierijs en zeewierspaghetti. Allemaal lekker, maar niet hét recept.

Tot we ergens in Brooklyn een vegan hamburger proefden, waar we samen met de chef het meegenomen zeewier in hadden verwerkt. Mark at deze burger al smakkend op. De saus zat zelfs in zijn snor! We keken elkaar aan en wisten het: zeewier in een vegan burger! The Dutch Weed Burger was geboren.”

Just Like Your Mom (JLYM): “We misten de hands on rock-’n-rollmen-taliteit in de veganistische wereld. Hiermee bedoel ik een mentaliteit zonder grenzen. Is er geen water? Geen probleem, dan regelen we dat zelf. Als cateraar op grote festivals en events werken we samen met veel grote vegan leveranciers in Europa en ver daarbuiten. Af en toe lopen we tegen praktische problemen aan. Een van onze leveranciers zit bijvoorbeeld in Zuid-Afrika, dus dan moeten we de goederen per container bestellen en dat is financieel soms een aderlating. Andere leveranciers, in bijvoorbeeld Duitsland of België, hebben bestellin-gen ruim op tijd nodig om adequaat te kunnen leveren. Als wij midden in

het festivalseizoen zitten, hebben we flexibele, snel handelende leveranciers nodig, en wie is flexibeler dan jijzelf ? Dus komt ook hier weer de hands on- attitude van Mom bovendrijven. Ons motto is al jaren: ‘If you want things done right, do it yourself ’. Het ont-wikkelen van onze eigen burger leek daarom de enige logische stap.

Hoe hebben jullie de burger ont-wikkeld?TDWB: “We kwamen via via terecht bij restaurant Burgerz in Den Haag. Zij hadden ook de wens om een vega-nistische hamburger te ontwikkelen. Binnen drie maanden lag daar de eer-ste versie. We lanceerden deze op het

muziekfestival Mysteryland, wat een groot succes was. Daarna ging alles heel snel. Willem Brandenburg had in dezelfde tijd het stokje overgedragen aan het bedrijf Zeewaar. Deze ontwik-keling maakte het mogelijk om Hol-lands zeewier te verwerken in de bur-ger. Daarnaast wilden we dat ook het broodje bijzonder zou zijn: een mooie groene bun was onze droom. We trof-fen een bakker die openstond voor dit avontuur en vonden in Oost-Neder-land een producent van chlorella, een zeer gezonde microalg en perfect om

“Zeewier was de missing link”

“We misten de rock-’n-

rollmentaliteit in de vegan wereld.”

Mad

ame

Cliq

ue P

hoto

grap

hy

Lise

tte

Kre

isch

er &

Nat

al H

of

The Dutch Weed Burger

Just Like Your Mom

10

te verwerken in de bun. Ook de saus hebben we zelf ontwikkeld: romig en verrijkt met zeesla. Zeesla is zo’n mooi wier, dat het niet in The Dutch Weed Burger mocht ontbreken! We hadden in drie maanden iets moois liggen en hebben er vervolgens ruim twee jaar over gedaan om het recept te perfecti-oneren en nog steeds zijn we daarmee bezig.”

JLYM: “In 2012 wonnen we de origi-naliteitsprijs op het Dutch Chili Fest. Er was geen vegan categorie daar, na-melijk. Onze chili werd al jaren graag gegeten bij diverse artiestencatering. Hiermee zijn we naar een bevriende burgermaker gegaan en zo hebben we het recept verburgerd. Samen hebben we veel varianten uitgeprobeerd om uiteindelijk bij onze huidige variant uit te komen. De 22 biologische ingre-diënten zijn met zorg gekozen en we hebben er bewust voor gekozen om onze burger soja-, palmolie- en gluten-vrij te houden.”

Hoe smaakt jullie burger?TDWB: “The Dutch Weed Burger staat op zichzelf en is uniek in smaak. Het zeewier, maar ook ons kruidenpa-let zorgen voor de specifieke umami-sensatie en het plantenvlees voor een juicy bite.”

JLYM: “Onze chiliburger heeft een volle en gelaagde smaak. Hij proeft als een authentieke chili sin carne maar dan in burgervorm. Je kan nog steeds de afzonderlijke ingrediënten proeven: mais, paprika en kidneybonen. Er zit een pepertje in, maar hij is niet te pit-tig voor het Nederlandse smaakpallet. We serveren hem met een homemade

Trek gekregen?Je kan Mom’s Chili Burger en The Dutch Weed Burger proeven bij een van de filialen van Bagels & Beans: www.bagelsbeans.nl. Behalve de chiliburger heeft Just Like Your Mom ook andere burgers, ‘kebab’, soep, salades en gebak. Data en locaties zijn te vinden op www.justlikeyourmom.com. Lisette Kreischer is auteur van diverse veganistische kookboeken. Kijk voor meer informatie over haar op www.lisettekreischer.com en voor meer informatie over The Dutch Weed Burger op www.dutchweedburger.com.

whiskysaus en salsa op een heerlijk wortelbroodje. In het geval van Bagels & Beans natuurlijk een wortelbagel.”

Hoe is de samenwerking met Ba-gels & Beans tot stand gekomen? TDWB: “Ik volg Bagels & Beans als sinds de opening van hun eerste winkel in Amsterdam, want ik heb altijd veel bewondering gehad voor de bevlogen eigenaren. Het was al lange tijd een droom om samen iets te doen. The Dutch Weed Burger en Bagels & Beans hebben een gedeelde visie en de burger zelf sluit goed aan bij de ge-rechten op de menukaart van Bagels & Beans.”

JLYM: “Bagels & Beans staat altijd open voor nieuwe ideeën en smaken en wil graag rekening houden met specifieke dieetwensen, wat ons erg aanspreekt. Ze benaderden ons eind 2014, omdat ze ons en onze produc-ten kennen van festivals. Na het eerste contact zijn we elkaar vaker tegen-gekomen op festivals en zo was de samenwerking snel beklonken.”

Wat wil je bereiken met deze sa-menwerking?TDWB: “Mark en ik hadden een droom: mensen verleiden om de plantaardige keuken te omarmen en

kennis te laten maken met zeewier. Dit lukt al aardig: we groeien. De tijd is rijp, de ondernemers zijn er en de markt staat open om te genieten van dit soort eten. Voor ons is deze sa-menwerking een bevestiging van een sterke verandering die aan de gang is, van een kritische massa die aan het ontwaken is en voor transformatie zal gaan zorgen. The Dutch Weed Burger draagt daaraan bij door in de kern bij zijn idealen te blijven, radicaal te zijn in keuzes en een kartrekker te zijn. Bovendien is het de meest duurzame burger van dit moment, doordat er re-latief weinig CO2 vrijkomt bij de pro-ductie en er weinig landbouwgrond voor wordt gebruikt. Bagels & Beans zorgt er dus voor dat plantaardige voeding en zeewier toegankelijk wor-den voor een grote groep mensen.”

JLYM: “Vanzelfsprekend zijn wij per-soonlijk en als bedrijf heel blij dat er bij Bagels & Beans en op andere plek-ken steeds meer plantaardige opties op het menu komen. Met Just Like Your Mom proberen we mensen op een laagdrempelige manier in contact te brengen met plantaardig eten. We hebben de hoop dat mensen eerder een stap richting veganisme zullen nemen, als ze merken hoe makkelijk en lekker het is. Voor ons is veganisme meer dan een dieet: het gaat om die-renrechten, mensenrechten, het we-reldvoedselprobleem, het milieu. Alles hangt samen. Hoe groter wij groeien, des te meer kunnen wij met z’n allen bereiken.”

Jero

en M

oerd

ijk P

hoto

grap

hy

Lise

tte

Kre

isch

er &

Nat

al H

of

11

Je bent al lidvoor de restvan 2015vanaf € 5,00.

12

1. Prak de bana-nen fijn. Prak hierna de pin-dakaas door de bananen heen.

2. Pak een kom en roer de havermout, suiker, kaneel en bakpoeder door elkaar.

3. Nu mogen het pindakaas-banaanmengsel en het lijnzaad erdoor! Zorg dat alles goed gemengd wordt. Klaar met men-gen? Vraag een volwassene om de oven aan te doen op 180 graden Celsius en wacht een halfuurtje voordat je verder gaat.

4. Leg op een bakplaat bakpapier. Pak het koekjesmengsel, schep er een beetje uit en leg het op het bakpapier. Vergeet niet de koekjes plat te drukken.

5. Nu kunnen de pinda’s en/of hagelslag bovenop de koekjes. Vraag een volwassene om de bakplaat met koekjes in de oven te doen. Na ongeveer 15 minuten zijn ze klaar. Veel bakplezier!

kinderpagina tekst en afbeeldingen Teunie van Hernen, achtergrondfoto Joosje van Velzen-Mels

Knutselen maar!

Tjonge, wat liggen er toch veel bladeren buiten! Geel, oranje, rood, bruin en noem maar op. Wist je dat je met herfstblade-ren heel mooie kunstwerken kan maken?!

Stempelen is bijvoorbeeld superleuk om te doen. Je hebt hiervoor een herfstblad nodig. De kant waar de nerven op het blad zitten, smeer je in met verf. Leg het blad met de geverfde kant op een vel pa-pier en druk het blad aan met een ander stukje papier of een krant. Haal het blad van het papier af en tada! Je hebt een blad gestempeld!

Ook supergaaf: maak een collage van bladeren! Je kan dit met echte bladeren doen, of je kan bladeren overtrekken op verschillende kleuren papier en dan op-plakken.

Veel knutselplezier!

Heftige herfstkoekjesNiets past beter bij de herfst dan dezeheerlijke herfstkoekjes. Dat wordt smullen…

Je hebt nodig:

60 gram havermout

1 rijpe banaan

120 gram pindakaas (of amandelboter)

70 gram suiker

¹⁄₂ theelepel kaneel

1 theelepel bakpoeder

1 eetlepel lijnzaad, gemixt met 3 eetlepels water (of een andere eivervanger)

hagelslag en/of pinda’s in kleine stukjes

Bij wie hoor ik?Zoek bij welk dier de poot-afdruk hoort en vul de ant-woorden in. De volgende keer dat jij in het bos loopt, weet jij precies van welk dier welke pootafdruk is!

Weet je welke pootafdruk bij welk dier hoort? Vul dan de woordpuzzel hieronder in. Welk woord kan je vormen van de letters op de oranje blokken?

Zo maak je het:

13

Mensen komen en gaan, verrassen ons of stellen ons teleur, steunen ons of keren zich tegen ons, houden van ons of hebben een hekel aan ons. Gebeur-tenissen blijven veranderen, ze maken ons blij of droevig, stellen ons tevre-den of ontevreden in de constante stroom van het leven. Maar de natuur is er altijd voor ons. Ja, verrassend en chaotisch, maar op de een of andere manier altijd aanwezig.

Ik weet niet hoe het komt, maar ik heb een zwak voor de herfst. Of misschien kan ik het beter een kracht noemen. De meeste mensen houden van de lente en de zomer, en ik neig ernaar om het met hen eens te zijn, maar diep vanbinnen wacht ik op de herfst. Wanneer de kleurrijke bladeren van de bomen vallen en het weer iets fris-ser wordt, dan kun je weer je mooie trui aan en je lekkere sjaal dragen, of op pad gaan voor een nieuwe jas. Ik versier mijzelf dan precies zoals de na-tuur dat doet en voel me oprecht ge-lukkig en tevreden. Dit is mijn tijd van het jaar. De tijd van al mijn favoriete dingen. En in deze tijd, en het bijbe-horende gevoel, is de natuur er altijd voor mij en stelt mij nooit teleur. De pompoenen en de knolgewassen zijn er weer, maar ook alle heerlijke soor-ten kool en al die andere herfstweelde.

Ik hou van het gevoel van de dalende energie in de lucht; hoe alles kalmeert en verzamelt en de chaotische zomer afsluit.

Dit is de periode dat je meer tijd kunt nemen om te koken. Om lekkere warme maaltijden te maken met de overvloed aan groentes. Heerlijke pom-poensoep. In de oven gegrilde knolge-wassen. Appel- of perentaart. Alles met zachte en zoete smaken, die smelten op je tong, verzachten, verwarmen en je geruststellen. De smaak van de nazo-mer en het gevoel van de herfst.

column tekst Alexander Gershberg, vertaling Teresa Moriana, foto Sigel Eschkol

De herfst heeft mij nog nooit in de steek gelaten

Ik geef je graag makkelijke recepten, om je te aan te moedigen om te ko-ken. Hier is dan ook een erg eenvou-dig recept voor een herfstsalade die simpelweg niet kan mislukken. Rode biet en appel is een combinatie die nooit teleurstelt. Samen met walnoten,

koriander en komijn wordt dit een waar smaakfestijn. En ook al blijven mensen komen en gaan, ons verrassen of ons teleurstellen, gebeurtenissen blijven veranderen… deze salade is net als de natuur zelf. Ze valt nooit tegen.

Salade met rode biet,appel en walnootIngrediënten

• 2 rode bieten• 1 appel in blokjes• 75 gr gehakte walnoten• ½ gesnipperde rode ui• 50 gr gehakte verse koriander• ½ avocado in schijfjes• 4 eetlepels olijfolie• ½ theelepel zout• sap van een halve citroen• ½ theelepel ketoembar• ½ theelepel konijn• snufje zwarte peper

Kook de rode bieten met een snufje zout gaar gedurende een uur. Pel ze onder koud stromend water en snijd ze in mooie blokjes. Was de walno-ten en rooster ze 15 minuten op 165 graden in de oven, tot ze mooi goud-bruin zijn. Meng de bieten, de appel, de walnoten en de ui met het zout, ketoembar, komijn en peper. Garneer met de schijfjes avocado. Besprenkel dit met olijfolie, citroensap en de ge-hakte koriander. Geniet ervan!!!

14

Over Alexander GershbergAlexander Gershberg is eigenaar van Vegan Sundays. Hij doet catering, kookworkshops (de eerstvolgende op 15 november) en organiseert een pop-uprestaurant (het eerstvolgende op 17 oktober en 5 december). Meer informatie:www.vegansundays.com.

Kikkererwten-pompoensoep

recept tekst Alexander Gershberg, foto Lize Jansen, vertaling Francine Aarts

Voor dit gerecht gebruik ik bij voor-keur de grijze ‘crown prince’-pom-poen, met zijn rijke smaak en textuur. Dit is een recept voor een heerlijk hartige en verwarmende herfstsoep. Ik raad je van harte aan om te inves-teren in een hogedrukpan: die maakt een enorm verschil bij het koken van groenten.

Ingrediënten

1 ui, in stukjes

¹/₅ pompoen, in stukjes

1 el geroosterde sesamolie

1 kop kikkererwten, een nacht geweekt

3 el zoete rijst

paar snufjes zout

2 volle el shiro miso

½ el citroensap

1 el gembersap

paar snufjes chili

peterselie ter garnering

Kook de kikkererwten en de rijst met vier kopjes water gedurende 45 minu-ten in de hogedrukpan.Verhit de sesamolie. Fruit de ui en de pompoen ongeveer 5 minuten. Voeg wat zout toe wanneer de groenten droog worden. Voeg de kikkererw-

Najaar is het nieuwe voor jaar

ten, de rijst en het kookwater toe en breng dit mengsel aan de kook. Laat ongeveer 15 minuten zachtjes koken, totdat de groenten zacht zijn. Voeg langzaam de shiro miso toe, het

citroensap, de gembersiroop en de chili. Laat nog een minuutje koken, proef en voeg naar smaak meer toe. Garneer met de peterselie.

15

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

4 porties

45 minuten

✱

Aardappel-bloemkoolsoep met kokos-bacon

Voor de soep:

1 ui

3 teentjes knoflook

1 el plantaardige vloeibare margarine

300 g aardappelen

300 g bloemkoolroosjes

500 ml groentebouillon

500 ml heet water

120 ml sojaroom

witte peper & zout

recept tekst en foto Lisa Steltenpool

Lekker romig metknapperige ‘bacon’

Bereidingswijze:

Snipper de ui en snijd de knof-look fijn. Verhit de vloeibare margarine in een soeppan en fruit hierin de ui en knoflook.

Was de aardappel en snij zonder te schillen in grove blokken. Voeg de aardappel met de bloemkool, bouillon en heet water toe aan de pan. Laat dit in 20 minuten gaar koken.

Maak ondertussen de kokos-bacon door de kokosvlokken in een kom te mengen met de rest van de in-grediënten. Zorg dat alle vlokken goed bedekt zijn.

Verwarm de oven voor op 170 graden. Bedek een bakplaat met bakpapier. Verspreid de kokos-vlokken over de gehele bakplaat. Bak 6 minuten, hussel daarna alles om en bak nogmaals 6 mi-nuten.

Mix met een staafmixer de soep glad. Voeg de helft van de soja-room toe en breng met peper en zout op smaak. Garneer met een scheutje sojaroom en de kokos-bacon.

Kokos-bacon is ook erg lekker op een vegan hamburger of door de scrambled tofu!

Tip:

Voor de kokos-bacon:

30 g kokosvlokken (geen kokosrasp!)

1 tl olijfolie

1 el sojasaus

1 el liquid smoke

2 tl ahornsiroop

snufje paprikapoeder

16

Snelle peercrumble mettopping van koffieleutjes

Ingrediënten

2 peren

1 el vloeibare margarine of kokosolie

2 el ahornsiroop

1 tl kaneel

1 el bloem

4 koffieleutjes

Optioneel: 2 bolletjes vegan roomijs

Bereidingswijze:

Verwarm de oven voor op 180 graden.

Schil de peren en snij in parten. Meng de peer met de vloeibare margarine of kokosolie, ahornsiroop, kaneel en bloem.

Voeg het perenmengsel in een oven-schaal en bak 20 à 25 minuten.

Verkruimel de koffieleutjes en strooi deze over de gebakken peren. Voeg eventueel vegan roomijs toe. Serveer direct!

recept tekst en foto Lisa Steltenpool

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

2 porties

10 minuten voorbereiding 25 minuten in de oven

✱

In eenhandomdraaieen herfstig

toetje!

De ijssmaak Indian Winter van Professor Grunschnabel past perfect bij deze crumble. Nu gewoon verkrijgbaar bij de Albert Heijn!

Tip:

17

info tekst Lisa Steltenpool, illustratie Stouthandel

Voorkom de winterblues,slik vitamine D!

Veganisten gebruiken geen dierlijke producten. Zij eten geen vlees, zuivel, eieren, honing of producten waar deze dierlijke producten in verwerkt zitten. Daarnaast gebruiken zij ook geen ver-zorgingsproducten, kleding of andere materialen waar dierlijke producten in zijn verwerkt, of die op dieren zijn getest.

Ook de motivatie waarom iemand kiest voor een leven vrij van dierlijke producten verschilt per veganist.Voor de een tellen de dieren het zwaarst, voor de ander de gezondheid, maar er zijn ook mensen die ervoor kie-zen vanwege het milieu, ge-loof of levensbeschouwing.

Veel mensen hebben er last van: een winterdip. Wekenlang weinig ener-gie en puf om ‘s ochtends uit bed te komen. Vaak wordt gedacht dat de korte, donkere dagen daar de oorzaak van zijn. En dat klopt aardig, het is namelijk het gebrek aan zonlicht waardoor wij vitamine D niet vol-doende kunnen aanmaken. En dat kan vervelende gevolgen hebben.

Afhankelijk van iemands huidskleur kan de kans op een vitamine D-tekort onder Nederlanders oplopen tot maar liefst 50%! De meeste vitamine D ma-ken we namelijk zelf aan via zonlicht op onze huid. Een donkere huid kan minder goed vitamine D produceren en heeft hierdoor de meeste kans op een vitamine D-tekort.

Een tekort kan veel vervelende pro-blemen geven, waaronder lichte de-pressie, lusteloosheid, botontkalking,

spierzwakte, verminderde weerstand en een lagere serotonineproductie (het gelukshormoon!). Een tekort komt in Nederland helaas veel voor doordat wij lange en donkere winters hebben. Zijn we daarom gedoemd om ons elke winter down te voelen? Nee! Vitamine D kun je in de zomermaan-den voldoende aanmaken om een klei-ne buffer op te bouwen. Je dagelijkse behoefte is in 5 tot 15 minuten al aan-gemaakt als je met gezicht en handen ontbloot in de zon staat. Van oktober t/m maart kun je voldoende vitamine D binnenkrijgen door dagelijks een supplement of spray van minimaal 10 mcg te nemen. Je kunt ook het hele jaar door vitamine D slikken om zeker te zijn van voldoende inname. Aan plantaardige melk en margarines is ook vitamine D toegevoegd, maar daar moet je behoorlijk wat van ne-men om je behoefte te halen. Zo bevat

1 glas sojamelk slechts 30% van je mi-nimale behoefte aan vitamine D.

Mijn advies: Wil je de winterblues voorkomen? Wees er dan op tijd bij en zorg in de zomermaanden voor dagelijks mi-nimaal 15 minuten blootstelling aan zonlicht. Neem vanaf oktober tot en met maart dagelijks minimaal 10 mcg vitamine D via een supplement of spray bij de warme maaltijd. Je kunt goede kwaliteit vitamine D kopen bij vegan (web)winkels zoals Vega-Life. Lisa Steltenpool is diëtist, veganist en fitness-trainer. Daarnaast is ze schrijfster van het kookboek ‘De vegarevolutie’. Haar tweede kookboek over een gezonde plantaardige le-vensstijl komt begin 2016 uit.

AMANPRANA

90%RAW

0% JUNK

100% VEGAN

Wat is 3x gezonder dan

extra virgin kokosolie ?

Bart Maes, oprichter Amanprana: “In 2005 bracht Amanprana als eerste haar legendarische 100%

extra vierge kokosolie naar Europa. Vandaag zijn de gezondheidsvoordelen van extra vierge kokosolie

Cocos+Olive+Red Palm extra vierge oliemengeling van Amanprana 3x gezonder is voor bakken en smeren.”

Voor bakken en smeren is Cocos+Olive+Red Palm

3x gezonder dan alleen kokosolie

BESTE KWALITEIT

VOEDING ALS MEDICIJN

Ingrediënten kokosolie Cocos+Olive+Red Palm

Voordelen kokosolie JA JA van extra virgin kokosolie

Rijk aan gezonde omega-9 NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan chlorofyl NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan polyfenolen NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan Vitamine E NEE JA van duurzame rode palmolie

Rijk aan carotenen NEE JA van duurzame rode palmolie

Koelkast-smeerbaar NEE JA van Cocos+Olive+Red Palm

www.noble-house.tk

SUPER FOOD

Cocos+Olive+Red Palm schenkt jou het beste van 3 werelden: koudgeperste

duurzame rode palmolie uit Colombia. Deze Amanprana oliemix bevat

van nature veel sterolen, polyfenolen, carotenen, vitamine E (7 soorten),

squaleen, co-Q10, chlorofyl. In de koelkast bewaard, is Cocos+Olive+Red

Palm meteen smeerbaar op je brood. Vergeet bio-margarine. Bak en wok

voortaan 3x gezonder dan met kokosolie alleen. Info, recepten en inschrijven

op de nieuwsbrief: www.noble-house.tk. Verkrijgbaar in biowinkels of

thuisgeleverd via www.amanvida.eu

18

AMANPRANA

90%RAW

0% JUNK

100% VEGAN

Wat is 3x gezonder dan

extra virgin kokosolie ?

Bart Maes, oprichter Amanprana: “In 2005 bracht Amanprana als eerste haar legendarische 100%

extra vierge kokosolie naar Europa. Vandaag zijn de gezondheidsvoordelen van extra vierge kokosolie

Cocos+Olive+Red Palm extra vierge oliemengeling van Amanprana 3x gezonder is voor bakken en smeren.”

Voor bakken en smeren is Cocos+Olive+Red Palm

3x gezonder dan alleen kokosolie

BESTE KWALITEIT

VOEDING ALS MEDICIJN

Ingrediënten kokosolie Cocos+Olive+Red Palm

Voordelen kokosolie JA JA van extra virgin kokosolie

Rijk aan gezonde omega-9 NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan chlorofyl NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan polyfenolen NEE JA van extra virgin olijfolie

Rijk aan Vitamine E NEE JA van duurzame rode palmolie

Rijk aan carotenen NEE JA van duurzame rode palmolie

Koelkast-smeerbaar NEE JA van Cocos+Olive+Red Palm

www.noble-house.tk

SUPER FOOD

Cocos+Olive+Red Palm schenkt jou het beste van 3 werelden: koudgeperste

duurzame rode palmolie uit Colombia. Deze Amanprana oliemix bevat

van nature veel sterolen, polyfenolen, carotenen, vitamine E (7 soorten),

squaleen, co-Q10, chlorofyl. In de koelkast bewaard, is Cocos+Olive+Red

Palm meteen smeerbaar op je brood. Vergeet bio-margarine. Bak en wok

voortaan 3x gezonder dan met kokosolie alleen. Info, recepten en inschrijven

op de nieuwsbrief: www.noble-house.tk. Verkrijgbaar in biowinkels of

thuisgeleverd via www.amanvida.eu

Elke veganist heeft het wel eens gehoord: ‘planten hebben ook gevoel’, ‘sojaproductie zorgt voor de vernietiging van het regenwoud’ of ‘zonder vleeseters zouden er geen varkens zijn.’ Allemaal oneliners, in allerlei variaties, opgetekend uit de monden van omnivoren1. Mijn persoonlijke favoriet: ‘ja maar, mensen moeten wel vlees eten, we zijn zelf immers ook van vlees.’ (Toegegeven, slechts een keer gehoord, uit de mond van een bedrijfskundestudent.)

achtergrond tekst Tim Crutzen, illustraties Vegan Sidekick (www.facebook.com/vegansidekick)

Een pleidooi voor de onderbuik

Zoveel onvermogen tot nadenken wil nog wel eens droevig stemmen, ook omdat het verder verspreiden van de veganistische boodschap er niet makkelijker op lijkt te worden. Voor elk vreemd statement waarmee de vleeseter op de proppen komt, heeft de vegan een adequaat weerwoord: ‘planten hebben geen centraal zenuw-

stelsel; de soja waarvoor het regen-woud vernietigd wordt, gaat niet naar mensen maar naar dieren,’ enzovoort, maar toch lijkt de onzinnige brij uit de monden van omnivoren niet op te drogen.

Ondanks deze woordenbrij dringt de vraag zich op hoe veganisten de grote groep van omnivoren kunnen over-tuigen om veganist te worden. Dat is immers wat de meeste veganisten uit-eindelijk willen: iedereen vegan. Moe-ten we vooral rekening houden met de tere zieltjes van de omnivoren, of moeten we juist te vuur en te zwaard onze waarden verdedigen? Moeten we mensen aanspreken op hun ver-stand, of juist op hun gevoel? En wat

het leed van de iets knuffelbaardere dieren hebben in de ogen van de ve-ganist iets onechts, iets inconsequents en zullen bij sommige vegans een vieze smaak in de mond achterlaten. Toch zal ik betogen dat het juist deze emotie is, die direct uit de onderbuik lijkt te komen, die belangrijk is bij het verder verspreiden van de veganisti-sche boodschap.

De ratio van de omnivoorAllereerst wil ik stilstaan bij een andere vraag: moeten omnivoren aangesproken worden op hun ratio-naliteit en juist niet op hun emotie? De stripjes van de Vegan Sidekick op Facebook stemmen niet meteen hoop-vol. Voor wie de stripjes niet kent: in

vrijwel elk stripje komt de omnivoor (of de vegetariër) naar voren als in-consequent, hypocriet of gewoonweg sadistisch. De omnivoor is, als je de Vegan Sidekick mag geloven, niet in staat tot het innemen van een conse-quent moreel standpunt gespeend van hypocrisie. De stripjes zijn zo ontzet-tend goed, omdat ze precies de spijker op de kop slaan. Maar wat vertellen de stripjes ons vooral? Dat omnivoren inderdaad hypocriet, inconsequent en soms sadistisch zijn. Velen die vega-nisme promoten en daarbij rationele argumenten gebruiken, zullen dit her-kennen. De redelijke promotors van veganisme zijn vaak zelf op basis van rationele argumenten overtuigd, waar-onder ondergetekende. Voor mijzelf is het uitdragen van veganisme op basis van redelijke, consistente argumenten waarbij je mensen aanspreekt op de bij hen al aanwezige morele waarden de meest voor de hand liggende stra-tegie. Het is echter de vraag of dit de beste strategie is. Het zou zo maar

kan de wetenschap ons leren over overtuigingsstrategieën? Hoe dan ook: de beste overtuigingsstrategie bestaat waarschijnlijk niet. Beweren dat die wel bestaat, zou ook te weinig recht doen aan de complexiteit waarmee het maken van beslissingen gepaard gaat. Het is niet mijn intentie om een wetenschappelijk stuk te schrijven,

het is zeker niet mijn vakgebied (ik ben econoom) maar het is misschien zinvol om te kijken wat voor inzichten er zijn opgedaan die interessant zijn, wanneer we als veganistische gemeen-schap beschouwen op welke wijze we omnivoren zouden kunnen overhalen om veganist te worden.

Verontwaardiging en inconsistentieHet is voor de veganist soms pijnlijk merkwaardig: de massale verontwaar-diging, vaak heftig geventileerd in de sociale media, wanneer huisdieren of andere gezelschapsdieren worden mishandeld. Of de massale veront-waardiging over het doden van de leeuw Cecil, terwijl de verontwaardi-ging over de behandeling dieren in de bio-industrie vrijwel volledig uitblijft. Het komt voor de veganist vaak incon-sequent en irrationeel over: waarom wordt het vermogen tot lijden bij het ene dier wel en bij het andere dier niet erkend? De emoties die loskomen bij

1 Ik zal voor het aanduiden van de ‘niet-veganist’ de term ‘omnivoor’ gebruiken. Dit komt neutraler over dan ‘carnist’ en ook vegetariërs kunnen hiertoe gerekend worden.

“Zonder emoties en empathie is een zorgvuldige morele afweging niet mogelijk.”

2020

kunnen dat de groep mensen die be-reid is op basis van rationele argumen-ten veganist te worden, inmiddels al wel veganist is. De redelijke argumen-ten liggen immers voor het oprapen en worden op het internet, door vele documentairemakers en door de Partij voor de Dieren, veelvuldig verspreid. Onwetendheid is geen excuus meer. De mensen die een rationele keuze tegen veganisme maken, zijn op basis van de ratio niet te overtuigen. Daar-bij is er een bijkomend probleem met het doen van een beroep op de ratio van omnivoren; het is helaas legaal om bepaalde dieren te doden en te eten. In die zin houdt een rationele argumentatie op een gegeven moment ook op: het is niet irrationeel om vlees te eten, omdat er geen negatieve juri-dische consequenties aan verbonden zitten.

De emoties en de empathie van de omnivoorIn plaats van mensen aan te spreken op hun ratio is het misschien beter mensen op hun emotie aan te spre-ken. De documentaire Earthlings is zeer expliciet in het tonen van die-renleed. Uiteraard doet Earthlings

ook een beroep op de ratio van de kijker, maar iedereen met voldoende realiteitszin kan wel bedenken wat voor verschrikkingen ten grondslag liggen aan veel van de producten die in de supermarkt te koop zijn. In die zin doet Earthlings juist geen beroep op de ratio, maar, door het veelvuldig herhalen van verschrikkelijke beelden, op de empathie en de emotie van de kijkers. De film probeert te bewerkstel-ligen dat de kijker zich inleeft in het verschrikkelijke lijden dat getoond wordt. Het blijkt ook uit meerdere onderzoeken dat bij het maken van een strikt morele keuze emoties een belangrijke rol spelen.2 Het is dus niet puur de ratio waarmee een morele afweging gemaakt wordt, iets wat door velen wel verondersteld wordt. Daar komt nog bij dat sommigen claimen dat emoties juist een rol moeten spelen in de bepaling van een moreel stand-punt, omdat emoties ons een richting geven voor een specifiek moreel stand-

punt.3 Zonder emoties en empathie is een zorgvuldige morele afweging, zo beweren sommigen, niet mogelijk.

Emotie en empathie versus ratioHet zou zomaar kunnen zijn, dat het appelleren aan de emotie van mensen in plaats van het appelleren aan de ratio van mensen beter zou kunnen werken. Indien omnivoren empathi-sche gevoelens kunnen opwekken voor het leed van dieren, zouden ze eerder geneigd zijn om (gedeeltelijk) af te stappen van het gebruik van dierlijke producten dan wanneer ze aange-sproken worden op hun ratio. Het is echter niet zeker of dit daadwerkelijk de manier is, ander onderzoek toont namelijk aan dat vegans en vegetariërs beter in staat zijn tot het hebben van empathie dan omnivoren.4 Het beter

2 Jean Decety, Kalina Michalska en Katherine Kinzler. The Contribution of Emotion and Cognition to Moral Sensiti-vity: A Neurodevelopmental Study, 2011.

3 David Pizarro. Nothing More than Feelings? The Role of Emotions in Moral Judgements, 2000.

4 Massimo Filippi en anderen. The Brain Functional Networks Associated to Human and Animal Suffering Differ among Omni-vores, Vegetarians and Vegans, 2010.

21

in staat zijn tot het hebben van empa-thische gevoelens verklaart mogelijk waarom de een veganist wordt en de ander niet. Dit zou weer betekenen dat ook het appelleren aan emotie en empathie weinig zin heeft; een flink deel van de omnivoren ontbeert sim-

pelweg het empathische vermogen om zich in dieren in te kunnen leven. Dit kan echter weerlegd worden met de realiteit van alledag, waarin we zien dat omnivoren over elkaar heen buite-len om hun verontwaardiging over het doden van Cecil kenbaar te maken en waarbij de verontwaardiging over mishandelde huisdieren ook heftige vormen kan aannemen.

Intellectueel capabelDeze selectieve verontwaardiging over dierenleed bij de omnivoor leert ons nog iets anders: de omnivoor is on-machtig om een consequente morele redenering op te zetten. Als dat werke-lijk zo is, dan is het appelleren aan de emotie en de empathie misschien wel de enige manier om veganisme verder

te verspreiden. Boosheid over het do-den van Cecil toont immers wel aan dat de omnivoor in staat is om zich enigszins in de positie en het lijden van een dier te verplaatsen. Alleen wanneer ook omnivoren het lijden van het industriële dier gelijkstellen aan

het lijden van het gezelschapsdier, dan zouden meer mensen zich tot vega-nisme aangetrokken voelen.

Conformistische vegansDe vraag die zich vervolgens ook op-dringt, is hoe duurzaam de keuze voor veganisme is. Onderzoekers van de universiteit van Umea (Zweden) cate-goriseren op basis van een onderzoek onder veganistische jongeren in Umea veganisten in drie groepen: confor-mistische vegans, georganiseerde vegans en individualistische vegans.5 De eerste groep bestaat uit veganisten die, kort door de bocht, graag bij een bepaalde groep willen horen en zij kopiëren gedrag van anderen binnen de groep. De tweede groep bestaat uit veganisten die zich activistisch

opstellen en het veganisme actief uit-dragen en de derde groep bestaat uit veganisten die een zeer bewuste en morele keuze hebben gemaakt, maar deze verder niet heel actief uitdragen. Het zijn vooral vegans uit de derde en in mindere mate de tweede groep die

ook daadwerkelijk langdurig veganist blijven. Indien veganisme dus te veel een modegril wordt, bestaat de moge-lijkheid dat de eerste groep volstroomt met nieuwe vegans die maar voor enkele maanden of jaren veganist zullen zijn. Het is daarom zeker nood-zakelijk om naast te appelleren aan de emoties van vegans in spe, zeker ook de morele achtergrond van de vega-nistische boodschap niet uit het oog te verliezen.

ConclusieDe omnivoor aanspreken op de emo-tie kan op tal van manieren, op een positieve manier, zoals de nadruk leggen op gezond en lekker eten, iets waar veel vegans mee bezig zijn en wat in essentie onmisbaar is om men-sen over te halen. Maar omnivoren zullen alleen écht bereid zijn tot het veranderen van hun levensstijl, als ze ook de urgentie voelen. Aangezien veel omnivoren niet in staat zijn om een consequente morele redenering op te zetten, zal deze urgentie vanuit de onderbuik moeten komen. Mensen moeten een afkeer krijgen van al het dierenleed, niet alleen van het leed van dieren die de x-factor hebben. Ze moeten óók de varkens en de koeien en de kippen zielig vinden, want an-ders zullen ze niet in staat zijn hun eigen eetpatroon om te gooien. En als het gevoel in de onderbuik verandert, dan komt de morele rechtvaardiging er vanzelf achteraan.

“Mensen moeten een afkeer krijgen vanal het dierenleed, niet alleen van het leed

van dieren die de x-factor hebben.”

5 Christel Larsson en anderen. Veganism as status passage. The process of becoming a vegan among youths in Sweden, 2003.

22

SOMS KUNT U ONZE KLEINE LETTERTJES

MAAR BETER WEL LEZEN...

Bij Solgar horen wij soms dat de kleine lettertjes op onze verpakking moeilijk te lezen zijn. Toch vinden wij het belangrijk dat u alle informatie op ons etiket kunt terugvinden.

Sinds onze oprichting in 1947 streven wij naar het produceren van kwalitatief hoogwaardige producten waarbij wij ingrediënten met direkte of indirekte dierlijke oorsprong zoveel mogelijk vermijden.

Dankzij de kleine lettertjes op de verpakkingkunnen wij voor 100% uitleg geven over onzeproducten; bijvoorbeeld of een product ookgeschikt is voor veganisten. Mocht u het idee hebben dat vitamine B12 alsenige van onze producten geschikt is voor veganisten, kijkt u dan eens op:

www.solgar.nl

SOLGAR Adv. Soms kunt u beter-190x270mm.indd 1 07-09-2009 15:02:22

23

ondernemers met idealen tekst Peter Kouwenhoven, beeld Vega-Life

Het is een mooie zomeravond als ik contact heb met Mirjam Kramer. De ergste zomerwarmte is voorbij. Mirjam heeft net gegeten en heeft overduidelijk zin in het interview. Maar misschien heeft

haar enthousiasme ook te maken met het feit dat ze bijna vakantie heeft, een vakantie die besteed zal worden aan een grote verbouwing van het huis.

Vega-Life:al meer dan 15 jaar een begrip

Wie is Mirjam Kramer en wat is Vega-Life?Mirjam: ‘Ik heb altijd wat met schoe-nen gedaan. Van 1989 tot 1993 had ik een eigen schoenenwinkel, later heb ik voor verschillende schoenen-winkels en winkelketens gewerkt. In 1990 werd ik vegetariër en toen begon er ook wat te wringen: géén vlees eten maar wel leren schoenen verkopen? Ik heb een tijdje gedaan of dat dilemma gewoonweg niet bestond maar dat lukte me op den duur niet meer. Dus ging ik op zoek naar wat anders, nog niet erg fanatiek maar toch. Ik had een vaste en leuke baan, dat geef je niet zo snel op.

Ik zag de website van Vega-Life. Via een kennis met een soort uitzendbu-reau, dat bedoeld was om mensen met plannen en goede ideeën met elkaar in contact te brengen kwam ik in contact met Alex, de bedenker en oprichter van Vega-Life en eigenaar van de

webshop die overigens al in 1998 van start ging. Veel ondernemers dáchten op dat moment nog helemaal niet aan een webwinkel.

Er was toen nog geen fysieke winkel, maar daar waren wel, op dat moment nog weinig concrete, plannen voor. Toen ik van die vage winkelplannen hoorde werd ik enthousiast. Een win-kel? Dat zag ik helemaal zitten! Al met al duurde het twee jaar voor de winkel ook daadwerkelijk open kon gaan. Sinds de opening werk ik er. Ik heb in de afgelopen jaren veel plezier gehad van de ervaring die ik in andere win-kels opgedaan had.’

Van webshop naar winkel? Dat is net de omgekeerde weg!Mirjam (lachend): ‘Dat lijkt misschien zo maar wij hebben dat niet als zoda-nig ervaren. Het grote voordeel was dat Alex al een grote klantenkring had, juist dankzij zijn webshop. Ook

was hij met zijn Vega-Life-kraampje aanwezig op veel manifestaties en fes-tivals waardoor de naamsbekendheid steeds groter werd.’

Wat verkopen jullie vooral?Mirjam: ‘De nadruk lag, en ligt overi-gens nog steeds, op schoenen. Schoe-nen zijn een product dat mensen graag willen passen voor ze het kopen. En daar speelde de opening van de winkel op in!’

Als je geen leer gebruikt, van wat voor materiaal worden de schoe-nen dan gemaakt?Mirjam: ‘Veel vegetariërs en veganis-ten, die geen leren schoenen willen kopen schoenen van plastic. Vaak zijn die goedkoop maar de levensduur is meestal ook beperkt. Daarbij is het nog maar de vraag of die schoe-nen op een verantwoorde manier gemaakt worden, dus bijvoorbeeld zonder kinderarbeid. Ons materiaal

24

Vega-LifeSingel 1101015 AE AMSTERDAMWebsite /webwinkel: www.vega-life.nlFacebook: www.facebook.com/vegalifeTwitter: www.twitter.com/vegalifeNL

De winkel is open op:maandag van12.00 tot 18.00 uurdinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 18.00 uur zaterdag van10.00 tot 17.00 uur.

wordt bijvoorbeeld, het verschilt per fabrikant, gemaakt van ecokatoen met een laagje pvc, materiaal dat het milieu zo weinig mogelijk belast. De fabricage is zo duurzaam en ver-antwoord mogelijk. Dat ‘mogelijk’ klinkt misschien vreemd, maar goede, verantwoorde materialen maak je niet zomaar even. Daar gaat heel veel zoeken, uitproberen, testen aan vooraf en dat is een proces dat nog steeds niet is afgerond. We spelen trouwens ook heel nadrukkelijk in op de wensen van onze klanten. Wan-neer je onze website van vandaag met die van een flink aantal jaren geleden vergelijkt dan zie je ook dat ons assortiment schoenen veel rui-mer en modieuzer is geworden. Het materiaal dat nu gebruikt wordt door alle fabrikanten waar we mee werken ademt als leer en ziet er prima uit. De schoenen zijn duurder dan plastic stappers maar ze gaan ook een stuk langer mee.’

Wat voor klanten trekken jullie?Mirjam (enthousiast en lachend): ‘Dat varieert enorm. Je kunt niet zeggen dat het vooral klanten zijn die normaal in de P.C. Hooftstraat winkelen, maar ook niet dat het met name geitenharensokkentypes zijn. Het is een doorsnede van de Neder-landse bevolking of, anders gezegd: we trekken een breed publiek. Het blijkt dat vegetariërs en veganisten niet specifiek tot een bepaalde bevol-kingsgroep horen. Wat je wél kunt zeggen is, dat het geen standaard-publiek is, vaak zijn het heel bewust levende en bewust kiezende mensen. Ik moet zeggen dat ik me tussen onze klanten als een vis in het water voel!’

Op jullie site staat ook “bamboe-kleding”. Ik kan me daar geen plezierig te dragen kleren bij voorstellen!Mirjam: ‘Nou, daar vergis je je in. De bamboe die voor onze kleding ge-bruikt wordt is overigens geen bamboe die de pandabeer eet. Het is een ra-zendsnel groeiend gewas. De stengels worden vermalen tot pulp en daarna worden van die pulp draden gemaakt. Overigens gaat het iets ingewikkelder dan ik het nu vertel. Van die draden kun je soepele, fantastisch dragende kleding maken.’

Waarom bamboe en bijvoorbeeld geen ecokatoen?Mirjam: ‘ecokatoen is al een stuk beter dan ‘gewoon’ katoen waarvoor tijdens de groei veel bestrijdingsmid-delen gebruikt worden. Maar ook het maken van ecokatoen vraagt enorm veel zoet water en dat doet bamboe niet. Je weet hoe schaars zoet water zo langzamerhand wordt! Vandaar onze keus voor bamboe.’

Jullie verkopen veganistische condooms. Ze worden toch van plantaardige rubber gemaakt?Mirjam: ‘Klopt, maar om rubber soepel te houden wordt normaliter een dierlijk product gebruikt, bij deze condooms niet.’

Hoe zit het met vitamine B12? Dat heeft toch altijd een dierlijke afkomst?Mirjam: ‘Vaak is dat zo en dan zit het ook nog in een capsule van gela-tine. Onze vitamine B12 is afkomstig van een schimmel en zit niet in een capsule van gelatine. Overigens kan de vitamine ook synthetisch gemaakt worden.’

Wat zijn jullie toppers?Mirjam (bedachtzaam): ‘Dat blijven toch wel onze schoenen. Ook een open-baring voor veel mensen is onze Vego-reep van melkchocolade, maar dan zonder melk. Mensen zijn soms stom-verwonderd dat je zonder melk zulke lekkere chocolade kunt maken. Kiezen voor veganisme is natuurlijk al heel lang geen kwestie meer van afzien. Er zijn op allerlei gebied heerlijke ‘vervangers’ die qua smaak niet onderdoen voor wat niet-veganisten lekker vinden.’

Jullie verkopen ook honden- en kattenvoer? Past dat voer wel bij het menu van die dieren dat voor-al op vlees eten gericht is?Mirjam: ‘Als je honden- of kattenvoer koopt zit daar maar een paar procent dierlijk materiaal in. De rest bestaat uit vulstoffen die op smaak gemaakt worden. Ook wordt er taurine aan toegevoegd. Dat is een noodzakelijke stof die dieren via vlees binnenkrijgen. Omdat er zo weinig vlees in het voer zit voegt de fabrikant taurine toe. In ons voer wordt het ook toegevoegd en wij hebben het dierlijke materiaal weggelaten. Wij verkopen vooral droogvoer waar overigens ook geen kunstmatige geur-, kleur- en smaak-stoffen in zitten.’

Hoe ziet Vega-Life er over tien jaar uit?Mirjam valt even stil maar dan, pein-zend: ‘Een nog breder assortiment en een filiaal in alle grote steden zou me wel wat lijken!’

De winkel is gemakkelijk te vinden, tien minuutjes lopen vanaf Amster-dam CS.

25

Gezond eten is niet alleen voor men-sen met een Gooise r en een veel te grote keuken. Plantaardig eten hoeft niet exclusief, moeilijk of duur te zijn. Het eerste kookboek en de gelijkna-mige website van Thug kitchen laten zien dat het ook anders kan. Niet met een bekakt accent, maar met verbaal geweld. In de woorden van de schrij-vers: “Eat like you give a f*ck.”

Tussen alle plantaardige kookboeken die momenteel uitkomen, is Thug kitchen er een dat opvalt. Dit is geen kookboek voor tere zieltjes want ieder recept bevat wel een bitch, fuck of shit. Ingrediënten hebben triootjes en eindresultaten worden zo smakelijk als de hel genoemd. En dat voor een boek uit de Verenigde Staten, het land waar iedere vloek vakkundig wordt wegge-piept. Het bleek een gat in de markt, want Thug kitchen debuteerde als een New York Times-bestseller. Het

Engelse boek was al een tijdje te koop in Nederland, maar het is nu ook ver-taald in het Nederlands.

Thug kitchen wil ons weghouden van fastfood en voorbewerkt eten met meer dan honderd plantaardige

recepten voor zowel beginners als ge-vorderden. Variërend van ontbijt tot toetje, soepen, salades, dips, bijgerech-ten en avondmaaltijden. Recepten om snel in elkaar te zetten na een lange werkdag, of voor een uitgebreid feest-maal. Naast de gerechten staan er ook

boekbespreking tekst Marlou Jager

Thug Kitchen, Eat like you give a f*ck

tips in welk keukengerei je nodig hebt en wat je absoluut in je voorraadkast moet hebben. Door het boek heen vind je weetjes over hoe je nu eindelijk je tofu knapperig krijgt en filmposters van groente in een heldenrol.

De gerechten zijn internationaal. Zo vind je Chinese, Japanse, Italiaanse, Midden-Oosterse en Indiase recepten in het boek. Waar de auteurs vooral in uitblinken is Mexicaans eten, bij-voorbeeld de guacamole met ananas, tortillasoep en bier-limoen-bloemkool-taco’s. Daarnaast zijn de tempé-pinda-noedels met geblancheerde boeren-kool een absolute hit. Ook de zoete aardappel en gebakken rijst met 5-spi-ces is f*cking lekker. Alleen de ontbijt-recepten zijn voor de echte durfal. Of je moet gek zijn op gebakken aardap-pels met okra of rijst met sojabonen en sjalottensaus in de ochtend. Het boek is gericht op gezondheid en gemak, maar omdat het Amerikaans is zijn sommige ingrediënten hier niet zo makkelijk te vinden. Bijvoorbeeld verschillende soorten hete saus of in-grediënten als yamboon, aardkers en vloeibare aminozuren. Gelukkig staan er voor de meest exotische ingredi-enten ook vervangers aangegeven en moedigen de auteurs je aan om zelf na te denken. Als je ze maar geen haatmail stuurt nadat je paprika door bananen hebt vervangen en teleurge-steld bent in het eindresultaat.

Een kookboek om er regelmatig bij te pakken; zowel om hardop te lachen als om indruk te maken met lekkere en verrassende recepten. Niet alleen op je hippievrienden, maar juist de mensen die denken dat een bord vol groente niet stoer is. En als je er geen genoeg van kan krijgen; aan het eind van het jaar komt Thug kitchen met een nieuw kookboek. Thug kitchen: party grub, met honderd nieuwe en feestelijke recepten voor verjaardagen en partijtjes.

“Groente klaarmaken is

makkelijker dan pizza eten

zonder je tong te verbranden”

26

recept tekst en foto uit Thug kitchen

De truc voor goede gebakken rijst is om een restje koude, gekookte rijst te gebruiken. Vers gekookte rijst wordt zompig en werkt gewoon niet. Dus niet gaan lopen schelden als je dit verkloot – je was gewaarschuwd. Doe er wat gebakken tofu bij om er een hele maaltijd van te maken.

Als bijgerecht genoeg voor vier personen – of eet er een paar keer van in je treurige eentje

Gebakken rijst met vijfkruiden-poeder en zoete aardappel

Ingrediënten

1 middelgrote zoete aardappel (350 tot 450 gram)

2 theelepels neutraal smakende olie*

2 eetlepels water, plus eventueel extra

½ kleine ui, gesnipperd

1 wortel, in stukjes

¼ theelepel Chinees vijfkruidenpoeder**

1 tot 2 tenen knoflook, fijngehakt

1½ eetlepel sojasaus of tamari

1 eetlepel rijstazijn

1 theelepel chilipasta of een Aziatische chilisaus als sriracha

4 kopjes gekookte ronde bruine rijst die een paar uurin de koelkast heeft gestaan

1 kopje peperige bladgroente,*** in stukjes gesneden

½ kopje lente-ui, in ringetjes

1 kopje erwtjes uit de diepvries, ontdooid

1 Schil de zoete aardappel en snij hem in dobbelsteentjes.

2 Verhit 1 theelepel van de olie in een grote wok of koeken-pan op middelhoog vuur. Doe de zoete aardappel erin met het water en roerbak de aardappel (veel roeren dus). Plakt de aardappel aan de pan, voeg dan een beetje meer water toe; gebruik je gezonde verstand. Bak 5 tot 8 minuten, tot de aardappel bijna gaar is en hier en daar bruin begint te worden. Gooi de ui en wortel erbij en bak nog een minuut of 3, tot de ui glazig is. Voeg dan het vijfkruidenpoeder en de knoflook toe, meng goed en haal de hele meuk uit de pan. Schraap de pan schoon, want we zijn nog niet klaar.

3 Meng in een kommetje de sojasaus, azijn en chilipasta. Verhit de wok weer op middelhoog vuur en doe er de over-gebleven theelepel olie in. Gooi de rijst erin en roerbak 3 tot 5 minuten, tot hij goed doorgewarmd is. Giet de saus over de rijst, meng grondig en doe dan de eerder gebakken zooi

erbij. Roerbak een minuutje zodat alles met el-kaar vermengd raakt. Schep de peperige groente, lente-ui en erwtjes erdoor. Zet het vuur uit en dien meteen op.

* Zonnebloemolie is cool.** In de meeste supermarkten staat dit spul bij de rest van de specerijen. Het is een mengsel van kruidnagel, steranijs, kaneel, peper en venkelzaad. Het is retelekker en je moet het in huis hebben. Kun je het niet vinden, maak dan je eigen mix (en laat je supermarkt weten dat het een schande is).*** Wij gebruikten waterkers, maar mosterdsla of ru-cola is ook erg lekker.

Veel beter dan die thuisbezorgde shit

27

Armandes aanradersArmandes aanraders tekst Armande van Doesburg

Detox jezelf (vegan) in zeven dagen Met dit boek, geschreven door Erica Palm-crantz Aziz en uitgebracht in het voorjaar van 2015, word je enthousiast gemaakt om zeven dagen puur, vegan en lekker te eten. Daardoor proef je hoe heerlijk alles smaakt, reinig je gelijk je lichaam en maak je ook nog kennis met de veganistische, biologische en rawfoodkeuken. Ik heb alle recepten gemaakt en geproefd en ik vond alles ontzettend lekker en origineel. Ach-ter in het boek staan nog veel extra recepten om zo heerlijk te blijven eten na je detox, zoals gezonde taarten, smoothies en snacks. Voordeel is dat alles snel klaargemaakt is. De herfst is een mooie periode om eens een weekje te detoxen. Het fijne aan deze detox is dat je vijf keer per dag eet en geen honger hoeft te lijden!7 dagen detox, ontgiften met rauwkost en smoothies, Deltas Centrale Uitgeverij

Abbot Kinney’s kokosnootyoghurtSinds kort is Kokosstart van het merk Abbot Kinney’s verkrijgbaar. Dit is heerlijke romige yoghurt op basis van pure kokosmelk. Uitgangspunt van Abbot Kinney’s is dat voeding lek-ker moet zijn en liefst zo gezond mogelijk! Dat lukt door simpelweg te kiezen voor échte, natuurlijke ingrediënten. Een ingrediënt dat niets toevoegt, laten ze weg. Daarom bevat Ko-kosstart geen toegevoegde suikers, zoetstoffen of conserveringsmiddelen en wel kokosnoot, water, maniokwortel en probiotische culturen. Maniokwortel is een eetbare, zetmeelrijke wortelknol, zoals cassave. De kokosyoghurt kun je ook in allerlei recepten gebruiken. Op de site www.abbotkinneys.com vind je verschillende recepten. Leuk om te weten is dat Abbot Kinney een projectontwikkelaar was en tevens ook natuurbeschermer en grondlegger van Venice Beach, Los Angeles. Zijn visie is dat leven in harmonie met de natuur je gelukkig, gezond en energiek maakt. In Venice Beach ligt een straat genaamd de Abbot Kinney Street die bezaaid is met juice bars en health food bars. Hier vond het team van Abbot Kinney’s inspiratie voor Kokosstart en de naam van het merk!Kokosstart is verkrijgbaar in 125 en 400 milliliter en je vindt het onder andere in het schap van Ekoplaza en andere natuurwinkels.

Film: The Last Pig (voorjaar 2016)Een varkensboer besluit na tien jaar te stoppen met het laten slachten van zijn varkens. Hij ontwikkelt in de loop van deze jaren een andere kijk op zijn varkens, maakt zijn boerderij steeds varkensvriendelijker en het brengen van deze dieren naar het slachthuis begint hem steeds meer tegen te staan. Hij krijgt meer en meer compassie met de varkens en voelt zich op een gegeven moment achtervolgd door ‘the ghosts’ van de overleden varkens. Hij beseft dat hij niet meer wil beslissen over leven en dood van de dieren. De film vertelt het verhaal van dit proces waarin de varkensboer het belang van de waarde van het leven en compassie beseft. Hiermee hoopt de film ook bij anderen de ogen te openen. Er is een grote maar: de film is nog niet af. Voor de laatste fase van de film wordt er nog naar financiers gezocht. Via de website kun je een bijdrage doen.Website, onder andere voor crowdfunding:www.thelastpig.com

Facebook voor veganistische christenenEen facebookpagina opgezet door Sandra en Anja Hermanus-Schröder, zodat christenen die veganistisch zijn elkaar makkelijk kunnen vinden en info kunnen delen of vragen kunnen stellen. Natuurlijk ben je ook welkom als je geïnteresseerd bent. Het is een besloten facebook-groep waar je lid van kunt worden. Er worden regelmatig evenementen gehouden, bijeen-komsten waarbij samen gegeten wordt en waar ook het christelijke aspect aan bod komt.www.facebook.com/groups/christenveganVoor meer informatie: hermanusschroder@casema.nl

Veganistische chocolade‘Zotter’ is handgeschepte chocolade met nieuwe, ongewone, maar heer-lijke smaakcombinaties. Wat dacht je van pompoenpit-marsepeincho-colade of hennep-mokkachocolade? Kernwoorden bij deze chocolade zijn bio en fairtrade: alles is gegarandeerd volledig biologisch. Ook de zogenaamde bean-to-bar-filosofie is uniek in Europa: hierbij wordt de cacaoboon namelijk direct tot chocoladereep verwerkt, zonder onnodige extra tussenstappen. En er zijn veel fijne vegan opties! Origineel is ook dat elke Zotterreep een klein kunstwerkje op zich is – niet alleen qua smaak, maar ook qua vormgeving: de wikkels zijn namelijk ontworpen door kunstenaar Andreas H. Gratze. Leuk om te weten: mocht je in Oos-tenrijk zijn dan kun je in de Schokoladenwerk, waar alle repen gemaakt worden, een rondleiding krijgen. Speciaal voor de ve-gans heeft Zotter een heerlijke box gemaakt met allemaal verschil-lende vegan repen die je in hete plantaardige melk kan stoppen, waardoor er een heerlijke warme chocolademelk ontstaat. De verschil-lende smaken zijn: BitterClassic, Bird’s eye chili, Green tea and sesame, Nut Nougat en MayaCult H2O.

Zotter is verkrijgbaar bij onder andere Jetties in Haarlem, verschillende natuurwinkels en bij groothandel De Nieuwe Band.

28

De afvalkringloop sluiten Bij Ekoplaza hebben ze het goede initiatief genomen om groente- en fruitafval wat niet meer voor consumptie geschikt is, in een aparte container te stoppen. Dit is dan honderd procent biologisch en composteerbaar. Een composteerbedrijf vult dit aan met takken en bladeren uit natuurgebieden en zo ontstaat volledig biolo-gische compost. Hier is vooralsnog een tekort aan en biologische boeren en telers kunnen dit op hun akkers gebruiken. De compost die dan nog overblijft wordt in Ekoplaza aangeboden, bijvoorbeeld voor jouw moestuin! Hopelijk volgen meer supermarkten dit initiatief !

Hot LavaEen van oorsprong Neder-lands merk, in 2001 opge-richt, dat kleding maakt van hoogwaardige en fairtrade basismaterialen en geen bont gebruikt. Dit heeft alles te maken met het motto ‘love for live’ van het label. De collectie bestaat uit mooie Ibiza-slippers en Ibiza-tunieken met stenen, dip-dye maxidresses, jumpsuits en jurken, eveneens in Ibiza-stijl. Alle artikelen zijn handge-maakt, creatief en gedetailleerd. Ze zijn geïnspireerd door exotische en kleurrijke invloeden uit verre oorden. Er wordt veel gewerkt met kraaltjes en pailletjes. Alle producten worden op kleine schaal met veel zorg gemaakt. www.hot-lava.nl

NatuurcollegeNatuurcollege is in 2001 opgericht door Irene van Lippe-Biesterfeld. Het doel is om herstel van de relatie tussen mens en natuur te bevorderen. Om bewustzijn te creëren dat mens en natuur met elkaar verbonden zijn, dat wij onlosmakelijk met al het leven verbonden zijn. Dit wordt ook wel ‘de binnenkant van duurzaamheid’ genoemd. (Technologische oplossingen en regelgeving worden ‘de buitenkant van duurzaamheid’ genoemd.) Irene verwoordt het als volgt: “Door ons bewust te zijn dat we een deel zijn van een geheel van leven, kunnen we ons daarmee verbinden, evenals met het natuurlijke in onszelf en de medemens.” Dit bewustzijn sluit mijns inziens mooi aan bij het veganisme waarbij de kern is om met respect met al het leven om te gaan.Kijk eens voor inspiratie op www.natuurcollege.nl

Armandes aanradersIt’s Coco!Zoals de naam het al zegt, zijn de producten verrijkt met pure kokosolie. Als je van kokos en de geur van kokos houdt is deze verzorgingslijn voor je haar en lichaam echt iets voor jou! Ze bevat pure kokosolie en is vrij van parabenen, SLS en SLES, schadelijke che-micaliën en uiteraard van dierlijke ingrediënten. Er zijn verschillende haarproducten: shampoo, haarcon-ditioner, leave-in conditioner, hair shine butter en hair repair wash. Ook zijn er andere verzorgingsproduc-ten: handzeep en handcrème, body wash, body oil, body butter en leg & body scrub. De producten kosten tussen de vijf en tien euro.Verkrijgbaar bij: de G & W die op veel plaatsen in Nederland zit of via webshops, zoals: www.broeders-gezondheidswinkel.nl

ArgandiaIn de zomer heeft je huid lekker veel zon gevangen. Extra belangrijk om je huid eens lekker te verwen-

nen met een elixer van dit merk. Het houdt ook de bescher-mende laag die onze huid van nature heeft intact. Van dit merk is een gezichtslijn, haarlijn en lichaamsverzor-ging beschikbaar. Argan-dia maakt producten met biologische en fairtrade arganolie en produceert milieuvriendelijk. De producten zijn wat duurder en liggen tus-

sen de € 5,- (zeep) en de € 35,- (gezichtscrème) in.Verkrijgbaar in natuurwinkels of via de webshop: www.argandia.nl

VEGAN HOTELS

Hotel VeganalinaWat heerlijk als je op vakantie gaat en je kan in een vegan hotel verblijven! Ga eens logeren in Hotel Veganalina. Een overnachting kost rond de vijftig euro per nacht per kamer, het hotel heeft eigen parkeerplaatsen en huisdieren zijn toegestaan.

Adres: Ostenallee 95, 59071 Hamm, DuitslandTelefoon: +49 2381 84001www.veganalina.de

The Vegan GuesthouseEen andere optie is The Vegan Guesthouse in Sza̍ra̍sz, Hongarije. De kosten zijn veertig euro per nacht voor een tweepersoonskamer, voor € 7,50 heb je een vegan ontbijt, voor € 12,50 een vegan diner en voor tien euro kan je een yogalesje meepikken. Hoe langer je verblijft, hoe lager de prijs per nacht wordt.Adres: Petőfi utca 4, 7188, Szárász, Hongarije 7188Telefoon: +31-655851375 www.vegan-guesthouse.com

29

restaurantbespreking tekst en foto’s Daniëlle Wollinga

Eerste volledig vegan hot-spot in het noorden: Anat

Groningen is een vegan hotspot rijker. Sinds mei zit aande rand van het Noorderplantsoen Anat,

een volledig plantaardig ontbijt- en lunchcafé.

AnatVerlengde Grachtstraat 1

9717 GD Groningenwww.anat.nu050-7504335

Openingstijden:woensdag tot en met zondag

van 10.00-17.00

Anat is gevestigd op een mooie locatie. Als je aan het raam zit te eten, kijk je uit op een vijver van het Noorder-plantsoen, dé plek waar Groningers zich verzamelen zodra de zon begint te schijnen. Anats karakteristieke hoekpand is van binnen en buiten fris mintgroen geschilderd. Binnen is een aantal zitplekken. Er staat een lekker stuk taart op een ouderwetse glazen toonbank, waarin ook potten superf-oods uitgestald staan. Een verdieping hoger vind je meer zitruimte, in een lichte kamer met hoge ramen.

Op het menu van Anat vind je onder andere sappen, salades, soep, broodjes en taart. Anat heeft geen vaste kaart; het menu wisselt ongeveer elke twee dagen. Eigenaresse Anat Gringhuis (34) doet haar inkopen bij een biolo-gische groothandel en neemt daarbij zoveel mogelijk af van lokale boeren. Het menu laat ze afhangen van het aanbod. “Laatst had het erg gehageld en de spinazie ging hierdoor kapot. Toen was er minder spinazie beschik-baar en deden we een weekje zonder.”

Geen probleem voor Gringhuis. Ze weet altijd iets te bedenken met de ingrediënten die voorhanden zijn.

Met Anat wil Gringhuis mensen ken-nis laten maken met plantaardig eten. Ze vertelt dat veel mensen ten onrech-te nog steeds denken dat veganistisch eten moeilijk of niet lekker is. “Ik wil mensen laten proeven hoe smakelijk en veelzijdig plantaardig eten kan zijn.” Dat lijkt te lukken. Klanten we-ten Anat goed te vinden en een groot deel van de klanten is geen veganist. “Ze komen gewoon om lekker te eten en hebben niet altijd door dat er geen dierlijke ingrediënten gebruikt wor-den.”

Ik nam plaats op het terras. De sfeer is er gemoedelijker dan op de terras-sen in het centrum van Groningen. En hoewel het aan de rand van het plantsoen rustiger is dan in het drukke stadshart, is het er goed mensen kijken. Het enige minpuntje dat ik aan Anat kon ontdekken, was dat de meeste tafels op het terras aan de

kleine kant zijn. Wanneer je met twee personen wilt eten of een krant wilt lezen, heb je misschien last van ruim-tegebrek. Maar als je sowieso liever in het gras zit dan op een terras, kan je het eten ook meenemen in een pick-nickmand van Anat.

Ik koos de salade met gegrilde groen-te, dadel en romige dressing. En bij Anat krijg je salade, zoals salade hoort te zijn. Lekker én vullend. De lauw-warme salade zat vol met groenten, verschillende noten en werd geser-veerd met een romige dressing en twee flinke stukken luchtig brood.

Ik was nieuwsgierig naar de lavendel-cake, maar na het zien van de choco-ladetaart besloot ik in een fractie van een seconde mijn plan te wijzigen. Ik koos voor de taart en kreeg een heerlijk smeuïg stuk met wat walno-ten. Tja. Wat kan je zeggen over een uitstekend stuk chocoladetaart? De huisgemaakte taart van Anat is een rit naar Groningen meer dan waard.

30

Advertenties

Tarieven voor deregeladvertenties:

Vanaf € 25 (kop + 3 tekstregels). Neem hiervoor contact op met

Sano via info@sano-promotions.nl

Ledenpasvoordeel

Vegan logoBovenstaand logo is verbonden met hetinternationaal erkende Vegan Keurmerkvan de Engelse Vegan Society. De NVV isin Nederland vertegenwoordiger voor ditkeurmerk. Wilt u het gebruiken op uwproducten? Neem dan contact met ons opvia: info@veganisme.org.

Als lid van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme (NVV) krijg je op vertoon van je ledenpas voordeel, zoals korting of een gratis drankje, bij onderstaande

deelnemers aan onze Vegan Friendly promotie. Zie onze website voor de voorwaarden en de meest actuele lijst: www.veganisme.org/veganfriendly.

Voordeel bij uit eten en cateringAddis Ababa • Ethiopisch restaurant (Amsterdam): 10%Alchemist Garden • rawfood restaurant en meer (Amsterdam): kopje thee/koffieAppetijt Natuurvoeding • catering, workshops (Haarlem): 5% op cateringAvalon • vegan restaurant (Gent België): 10%Baklust • lunchroom/eetcafé (Den Haag): 5%Bangkok City • Thais restaurant (Gouda): 10%Bindicafe • vegan eetcafé (Amersfoort): vegan lekkernijBla Bla • vegetarisch restaurant (Groningen/Rotterdam): 10%Charly’s All is Fair • Catering, vegan gebak (Den Haag): 10%Crudo • vegan eetcafé, catering (Nijmegen): 5%Daantje food & drinks • lunchroom (Dordrecht): 5%De Eetstee • vegetarisch restaurant (Amersfoort): 10%De jongens op ‘t Zand • vegan huiskamerrestaurant (Sleeuwijk): gratis drankjeDe Vegetarische Snackbar • snacks, Karma, cupcakes (Den Haag): kopje koffieDe Vegetarische Traiteur • traiteur (Amsterdam): 5%De Vliegende Schotel • vegetarisch restaurant (Amsterdam): kopje koffie/theeDeshima • lunchroom (en meer)(Amsterdam): gratis drankjeDopHert • lunchroom (en meer)(Amsterdam): 10% op lunchEat at Jo’s (in de Melkweg) • eetcafé (Amsterdam): gratis drankjeFine Fresh Food • lunchroom, take away (Den Haag): 10%Herberg Het Volle Leven • B&B, restaurant (Appelscha): gratis drankjeHof van Twello • uitgebreide streekwinkel en meer (Twello): 10% op “Handboek

Plantaardige en Rauwe voeding”Hortus • vegetarisch restaurant (Den Haag): 15%Kapitein Haak • familierestaurant (Leidschendam): 10%Loving Hut • vegan restaurant (A’dam/Maastricht): 10%Maoz • falafel restaurant (Leiden/Nijmegen): 10%Natuurlijk 015 • restaurant (Delft): 10%Novia Verde • vega(n) lunchcafé en meer (Nijmegen): 5%Rawsome • rawfood eetcafé (Arnhem): kopje koffie/theeSurabaya • Indisch restaurant (Middelburg): gratis drankjeSymbiose • vegetarisch restaurant (Den Haag): gratis bonbon‘t Kraaienest • vegan catering, seitanproductie (Kortrijk-Dutsel België): 5-10%TANKSTATION • culturele locatie met eetcafé (Enschede): 10%Tea and More • vegan catering, gespecialiseerd in High Tea (5%)TerraZen Centre • vegan restaurant (Amsterdam): gratis drankjeV-Catering • catering (Nijmegen): 5%Veg’Table • vegetarisch eetcafé en takeaway (Arnhem): 10%Vegabond • lunchroom en winkel (Amsterdam): kopje koffie/theeVegananas • vegan catering, workshops (Noord-Brabant): gratis drankjeVeggieSaurus • foodbox, workshops, catering (Den Haag): 5%

Voordeel bij andere producten en dienstenAndijvie • natuurvoedingswinkel (Rotterdam): 10%BewustGoed • ecowinkel met breed assortiment (webwinkel): 10%Bio Aan Huis • groente, fruit en meer (bezorgdienst/webwinkel): 10%Bio Amable • cosmetica, superfoods, boeken en meer (webwinkel): 5%Biocosmetica • cosmetica en persoonlijke verzorging (webwinkel): 10%Brandnetel • natuurvoedingswinkel (Leiden): 10%Bureaubewust • kantoorartikelen, kleding, cadeaus (Utrecht/webwinkel): zie siteColourful Green • reclamebureau: 30% voor vegan bedrijvenCorque • artikelen van kurk zoals tassen (webwinkel): 10%De Natuurwinkel Rotselaar • natuurvoedingswinkel (Rotselaar België): 5%Eco Beauty Shop • cosmetica en persoonlijke verzorging (webwinkel): 10%Ecomarkt • natuurvoeding (webwinkel): 10%Eleoflora • kruidenproducten en meer: 10%EN& • schoenen (webwinkel): 10%Happy Heels • schoenen (Rotterdam/webwinkel): 10% (in de winkel)Happy Herbi • vegan chocola en energieballetjes (webwinkel): 10%Hierland B&B • vegan B&B (Kranenburg, Duitsland): 5%In Motion • eco veggie&vegan B&B (Bertrée-Hannut België): 5%It’s Organic • biologische en vegan wijnen (webwinkel): 10%Kolibrie • natuurartsenpraktijk voor mens en dier (Belt-Schutsloot): 10%Nerissa Beauty & Wellness • vegan schoonheidssalon (Rotterdam): 10%Nomadics • sandalen (webwinkel): 10%Nura Natura • schoonheid en schoonmaak (webwinkel): 10%Pure Coverz • biologisch woon- en huishoudtextiel (webwinkel): 10%SoloBioMooi • cosmetica en persoonlijke verzorging (webwinkel): 10%‘t Verreveld • vegan B&B, Londerzeel België (5%)VEGA-LIFE • schoenen, kleding en meer (Amsterdam/webwinkel): zie siteVegadates • online dating, voor liefde én vriendschap: 33,3% extra lidmaatschapVegaVriend • vegan huisdierenvoer (webwinkel): een cadeau bij elke bestellingVeggie 4U • vegetarische supermarkt (Den Haag/webwinkel): 5%Veggiedeli • etenswaren, cosmetica en meer (webwinkel): 5%YanFlorijn • vegan, biologische wijnen (webwinkel): 10%

Vegan B&B HierlandIn Pipowagen v.a. €30,- p.p. In logeer-kamer v.a. €20,- p.p. Incl. vegan ontbijt. Op aanvraag vegan diner. Honden welkom. Met ledenpasvoordeel. Meer informatie: info@carolineligtenberg.eu,06-11382495, www.hierland.eu

veggiedeli.nl, 100% plantaardig!>450 producten uit o.a. Duitsland.‘Vlees’, ‘vis’, ‘kaas’, ‘ei’, mayo, zoet, cosmetica, cadeaubon en veel meer!

vegadates.nl, contact!Veggie/vega lifestyle? Vegadates:voor liefde, vriendschap of activiteit. Gratis of volledig lid. Samen = blij.

GroningenFietsen, wandelen of een bustocht door de fraaie stad Groningen onder leiding van een deskundige gids? Bel (050) 309 07 57 of zie: www.henkbakker.nl.

Adopteer een dierAdopteer een dier op afstand en steun daarmee alle dieren in permanente dieren-opvang Stichting Melief.Meer info? Kijk op www.stichtingmelief.nl

Vegan guesthouse Hongarije2-persoons, in Zuid-West Hongarije.Zeer rustig, prachtige natuur.Yoga les mogelijk, 100 % veganhttp://www.vegan-guesthouse.nl

31

Verrukkelijke Vegan wijnen volgens kenners

****“Ik proefde zijn blend van viognier, die gezelschap heeft gekregen van de recent voor de vergetelheid behoede verdildruif. Rijpe appel, ananasaandacht, perzikspatje, monter en fris-fl uitend afdrinkend.” - Harold Hamersma, NRC Handelsblad 13-12-2014

****“Op tafel kreeg ik een schitterende, hemelopen-scheurende versie, een pure Garnacha uit Navarr a, kolkend van rood fruit, met frambozen in de geur, fris sappend en kwijlend lekker. De wijn is biologisch en daarbij nog veganistisch ook, wat inhoudt dat er bij de makerij geen dierlijke dingen als gelatine (voor het klaren) zijn gebruikt. Alle geiten en kolen gespaard dus, politiek correct, planeet- en lijfvriendelijk en dan ook nog heerlijk. Hoe doet die Neleman dat?” - Onno Kleyn, Volkskrant magazine 04-07-2015

****“De Cabernet-Bobal is een regelrechte knuffel-Valenciaan! Zacht, vol fruit, sappig, fi jn gekruid, verleidelijk.”- Ellen Dekkers, Delicious 28-01-2015

****“Hetzelfde plantaardige (buxus, grassigheid) als een goede Sauvignon Blanc, met een vergelijkbare frisheid en groene fruittonen”.- Hubrecht Duijker, hubrechtduijker.com 2015

bezoek onze webshop www.neleman.orgOf kom langs in een van onderstaande verkooppunten*

*Verkooppunten die het hele Neleman assortiment voeren: Proefl okaal Neleman, Nieuwstad 53, ZutphenWijn van Jaap, Burg. Reigerstraat 24A UtrechtGimsel Rotterdam, Mariniersweg 9 RotterdamSmaakhuis, Kanaalstraat 80, Lisse