PORESKI SISTEM I POLITIKAPORESKI SISTEM I POLITIKAPORESKI SISTEM I POLITIKAPORESKI SISTEM I POLITIKAPORESKI SISTEM I POLITIKAPORESKI SISTEM I POLITIKAPORESKI SISTEM I POLITIKAPORESKI SISTEM I POLITIKA

2013/2014 2013/2014 2013/2014 2013/2014 2013/2014 2013/2014 2013/2014 2013/2014

Poreske stope

� Poreske stope mogu biti:1. Proporcionalne;2. Progresivne;3. Regresivne.

� Proporcionalne stope su stope kod kojih se sa promenom poreske osnovice ne menja se sa promenom poreske osnovice ne menja visina poreske stope

� Primena proporcionalnih stopa ima za posledicu nepromenjene relativne odnose u snagama poreskih obveznika

14. mart 2014 2

� Progresivne poreske stope su stope kod kojih se sa povećanjem poreske osnovice

povećava i poreska stopa.

� Porast poreskih stopa može biti ravnomeran,

ubrzan i usporen, pa se na osnovu toga razlikuju:1. Proporcionalno progresivne poreske stope;1. Proporcionalno progresivne poreske stope;

2. Progresivno progresivne poreske stope;

3. Regresivno progresivne poreske stope.

14. mart 2014 3

Proporcionalno progresivne poreske stope

Poreska osnovica Poreska stopa Procenat rasta

poreske osnovice

Peocenat rasta

poreske stope

do 1.000 RSD

od 1.000 – 2.000 RSD

od 2.000 – 4.000 RSD

10 %

20 %

40 %

100 %

100 %

100 %

100 %

Progresivno progresivne poreske stope

Poreska osnovica Poreska stopa Procenat rasta

poreske osnovice

Peocenat rasta

poreske stope

do 1.000 RSD

od 1.000 – 2.000 RSD

od 2.000 – 4.000 RSD

10 %

25 %

75 %

100 %

100 %

150 %

200 %

Regresivno progresivne poreske stope

Poreska osnovica Poreska stopa Procenat rasta

poreske osnovice

Peocenat rasta

poreske stope

do 1.000 RSD

od 1.000 – 2.000 RSD

od 2.000 – 4.000 RSD

10%

15%

20%

100 %

100 %

50 %

33,33 %

� Oporezivanje progresivnim poreskim stopama može se obaviti na dva načina, i to u obliku:

1. Direktne progresije a) stalna (globalna)b) raščlanjena

2. Indirektne progresije

� Kod stalne progresije poreska osnovica jepodeljena na klase a progresivna stopa se primenjuje na

� Kod stalne progresije poreska osnovica jepodeljena na klase a progresivna stopa se primenjuje nacelokupan prethodni deo poreske osnovice

14. mart 2014 7

Poreska osnovica Poreska stopa

do 1.000 RSD

od 1.000 – 2.000 RSD

od 2.000 – 4.000 RSD

10%

15%

20%

Kod raščlanjene progresije je poreska stopapodeljena na klase a povećana se poreska stopaprimenjuje samo na povećanje osnovice u toj klasi, a nena celokupni deo poreske osnovice

Na dohodak Plaća se porez

do 1.000 RSD

od 1.000 – 2.000 RSD

10%

100 RSD + 15% na iznos preko 1.000 RSD

14. mart 2014 8

od 1.000 – 2.000 RSD

od 2.000 – 4.000 RSD

100 RSD + 15% na iznos preko 1.000 RSD

250 RSD + 20% na iznos preko 2.000 RSD

Zakonska poreska stopa

Marginalna poreska stopa

Efektivna poreska stopa

Prosečna poreska stopa

14. mart 2014 9

� Kod indirektne progresije se progresivne stope ne vide, tj. zbog određenih odbitaka od osnovice kod oporezivanja proporcionalnim stopama učinak je isti kao da je oporezivanje celokupnog iznosa izvršeno primenom progresivnih stopa

� Učinak je isti kao da se radi o progresivnom oporezivanju iako se primenjuju proporcionalne poreske stope

Dohodak Odbitak Poreska Zakonska Porez Efektivna

14. mart 2014 10

Dohodak Odbitak Poreska

osnovica

Zakonska

stopa

Porez Efektivna

stopa

1.500

2.000

3.000

4.000

500

500

500

500

1.000

1.500

2.500

3.500

20 %

20 %

20 %

20 %

200

300

500

700

13,33 %

15 %

16,67 %

17,50 %

Regresivne poreske stope su stope kod kojihse sa povećanjem poreske osnovice smanjuje poreska stopa

14. mart 2014 11

Izbor između pojedinih vrsta poreskih stopa

Prednosti proporcionalnih – nedostatak progresivnih

� progresija unosi arbitrarnost u oporezivanju, jer ne postoje čvrstikriterijumi na osnovu kojih bi se odredilo da se pojedini delovi osnoviceoporezuju jednom, a pojedini drugom stopom

� u uslovima primene progresivnih stopa kada dohodak kao poreskaosnovica raste poreski dug raste još više

� uticaj progresivnog poreza na veličinu radnog napora nepovoljniji je od uticaja proporcionalnog

� otpor plaćanja poreza kod proporcionalnih je manji nego kodprogresivnih

� primena progresivnih poreskih stopa zahteva brojniju, boljeobrazovanu i tehnički opremljeniju poresku administraciju

Prednosti progresivnih – nedostatak proporcionalnih

� progresivno oporezivanje je primerenije zahtevu da porez treba da seplaća srazmerno ekonomskoj snazi

� primena progresivnih stopa omogućuje vođenje aktivne poreske politike

� prigovor da progresivni porezi destimulišu radni napor treba shvatiti urelativnom smislu

� otpor plaćanja poreza nije nužno vezan uz primenu progresivnihporeskih stopa (poreske obveznike pogađa visina efektivne poreske stope,a njima je u načelu svejedno da li je zakonska stopa proporcionalna iliprogresivna)

� u uslovima primene elektronske obrade podataka ni administrativneteškoće u primeni progresivnih poreskih stopa nisu takve da bi nalagalezamenu ovih stopa proporcionalnim

Poreske olakšice

� umanjenje poreskog tereta u odnosu na situaciju koja bi postojala da takva povlastica nije situaciju koja bi postojala da takva povlastica nije odobrena.

Vrste poreskih olakšica

� na osnovu vezivanja svakog poreskog “ustupka” zaodređeni porez: poreske olakšice u okviru poreza na dobitpreduzeća, PDV-a, poreza na dohodak fizičkih lica, porez naimovinu…

� na osnovu dužine trajanja: trajne i privremene

� na osnovu toga da li se pružaju u celoj državi ili samo u pojedinim granama delatnosti ili regionima

� na osnovu uticaja koje poreske olakšice imaju na poreske prihode (definitivno neplaćanje poreza – poresko oslobođenje; delimično neplaćanje porez – poreski kredit; odlaganje plaćanja poreza – ubrzana amortizacija)

� prema fazi preduzetničkog poduhvata u kojoj seporeskom obvezniku daje olakšica (olakšice u inicijalnomperiodu; olakšice koje se pružaju za vreme obavljanjaoperacija; olakšice pružene po okončanju aktivnosti)

� na planu međunarodnih ekonomskih odnosa (poreskeolakšice koje pružaju zemlje uvoznice kapitala da bi privukliSDI i poreske olakšice koje pružaju zemlje izvoznice kapitalada bi stimulisale svoje rezidente da investiraju u zemljama urazvoju)

olakšice u pogledu poreskog obveznika� olakšice u pogledu poreskog obveznika

� olakšice u pogledu poreske osnovice

� olakšice u pogledu visine poreske stope

� olakšice u pogledu visine obračunatog poreza

Dvostruko oporezivanje

pojava u kojoj se isto lice (poreski obveznik) u vezi sa istim

objektom oporezivanja oporezuje istim, ili sličnim porezima za

isti period od strane više poreskih vlasti istog ranga.

�poreski obveznik�poreski objekat�poreski oblik�vremenski period

� identičnost poreskog obveznika

� identičnost poreskog objekta

� identičnost poreza

� identičnost perioda

FENOMENIFENOMENIFENOMENIFENOMENI SLISLISLISLIČNINININI DVOSTRUKOMDVOSTRUKOMDVOSTRUKOMDVOSTRUKOM

OPOREZIVANJUOPOREZIVANJUOPOREZIVANJUOPOREZIVANJU

� Nadoporezivanje

� Kumuliranje

� Ekonomsko dvostruko oporezivanje

Nadoporezivanje

u istom periodu vremena isti poreski obveznik za isti poreski objekat

oporezuje sa više poreza iste vrste od strane dve poreske vlasti različitog

ranga.

� poreski obveznik - isti� poreski objekat - isti� poreski oblik - isti� vremenski period – isti� poreska vlast – različitog ranga

Kumuliranje

u istom periodu vremena isti poreski obveznik za isti poreski

objekat oporezuje sa više različitih poreza, a irelevantno je

da li su poreske vlasti istog ili različitog ranga.

� poreski obveznik - isti� poreski objekat - isti� poreski oblik – više oblika� vremenski period – isti� poreska vlast – istog ili različitog ranga

Ekonomsko dvostruko oporezivanje

u istom vremenskom periodu isti poreski objekatoporezuje se dva puta sa različitim porezimaod strane poreske vlasti istog ranga, pri čemu

su poreski obveznici različiti.

� poreski obveznik - različit

� poreski objekat - isti

� poreski oblik – različit

� vremenski period – isti

� poreska vlast –istog ranga

VRSTE DVOSTRUKOG OPOREZIVANJA

Prema kriterijumu prirode nosilaca poreskih jurisdikcija kojese sukobljavaju:

� interno dvostruko oporezivanje

� međunarodno dvostruko oporezivanje

Prema kriterijumu da li je zaista došlo do duplog oporezivanjaili nije:

� stvarno dvostruko oporezivanje

� potencijalno dvostruko oporezivanje

Prema kriterijumu broja istih (sličnih) poreza kojiistovremeno pogađaju istog poreskog obveznika u odnosu na

isti poreski objekat:

� obično dvostruko oporezivanje� multiplikovano dvostruko oporezivanje

Na osnovu poreza o kojima se radi:

� realno dvostruko oporezivanje� lično dvostruko oporezivanje� lično dvostruko oporezivanje� mešovito dvostruko oporezivanje

Prema kriterijumu sadržine poreskog pravnog odnosa:

� materijalno dvostruko oporezivanje – nastaje sukobom poreskihnormi kojima se reguliše poreski imovinski odnos (obaveznadavanja)

� formalno dvostruko oporezivanje - nastaje sukobom poreskihnormi kojima se reguliše poreski upravni odnos (obavezačinjenja)

Prema kriterijumu okolnosti da li poreska vlast želi da

do dvostrukog oporezivanja dođe ili se ono pojavljuje i beztakve namere:

� namerno dvostruko oporezivanje

� nenamerno dvostruko oporezivanje

Prema međusobnom odnosu poreskih poverilaca:Prema međusobnom odnosu poreskih poverilaca:

� horizontalno dvostruko oporezivanje

� vertikalno dvostruko oporezivanje

� dijagonalno dvostruko oporezivanje

ODLUčUJUćE čINJENICE:

�državljanstvo

�rezidenstvo

�izvor

PRINCIPPRINCIPPRINCIPPRINCIP IZVORAIZVORAIZVORAIZVORA

Prednosti:

� omogućuje zemlji izvora da oporezuje sva lica po osnovu imovine kojuposeduju ili dohodak koji su ostvarili na njenoj teritoriji

� zemljama u razvoju kao i zemljama u tranziciji primenom principa izvoraotvara se mogućnost oporezivanja

� ovaj princip je pogodan sa stanovišta poreske administracije, jerobezbeđuje naplatu i kontrolu poreza od nerezidentnih poreskih obveznikaobustavom poreza na izvoru i time se smanjuje mogućnost poreskeevazijeevazije

Nedostaci:

� nemogućnost obuhvatanja ukupne ekonomske snage rezidentnih poreskihobveznika iz razloga što se njihov dohodak i imovina koja se nalazi vanzemlje izvora ne oporezuje,

� ne uzimaju se u obzir sve okolnosti nerezidentnog poreskog obveznika kojisu bitni za utvrđivanje poreske obaveze kao što su troškovi i gubitak vanzemlje izvora,

� podsticanje državljana i rezidenata da investiraju u inostranstvo

PRINCIPPRINCIPPRINCIPPRINCIP REZIDENSTVAREZIDENSTVAREZIDENSTVAREZIDENSTVA

Prednosti:� zemlja rezidentnosti vrši oporezivanje poreskog obveznika na osnovu

njegovog neto svetskog dohotka, uzimajući u obzir njegovu ekonomskusnagu

� eliminiše ili smanjuje pravne mogućnosti za poresku evaziju� podstiče međunarodnu mobilnost kapitala

Nedostaci:Nedostaci:� teškoće koje zemlja rezidentnosti ima u pribavljanju potrebnih informacija

o dohotku ili imovini njenog rezidenta u zemlji izvora,� suprotni interesi u odnosu na zemlje u razvoju i u tranziciji,� zemlje koje primenjuju ovaj princip izložene su riziku gubitka poreskih

prihoda, jer su preduzeća stimulisana da menjaju zemlju rezidenstva ukojoj su porezi niži

Metode za sprečavanje, odnosno eliminacijudvostrukog oporezivanja

METOD IZUZIMANJA� metod punog izuzimanja� metod izuzimanja sa progresijom

Prednosti:� jednostavnija u administrativno-tehničkom smislu� uvažava olakšice koje zemlja izvora dohotka pruža radi privlačenja

stranog kapitala� dovodi do potpune eliminacije faktičnog i sprečavanja potencijalnog

dvostrukog oporezivanjadvostrukog oporezivanja

Nedostaci:� suprotnost sa principom da se porez treba plaćati prema ekonomskoj

snazi poreskog obveznika� nerezidentima se ne pružaju standardni i nestandardni odbici� dovodi do distorzija u međunarodnim kretanjima kapitala, ljudi i usluga� olakšava prenos kapitala u države koje imaju status poreskog raja

METODA KREDITA� metod punog kredita� metod običnog kredita

Prednosti:� obezbeđuje horizontalnu jednakost u oporezivanju� poreskom obvezniku u zemlji rezidenstva se priznaju standardni i

nestandardni odbici� neutralnost u oporezivanju u pogledu međunarodne konkurencije

Nedostaci:� postupak primene je dosta složen i komplikovan� njenom primenom poništavaju se efekti poreskih olakšica koje zemlje

uvoznice kapitala pružaju stranim investitorima� zemlja rezidenstva postaje zavisna od zemlje izvora jer je veličina

poreskog prihoda koji ostaje zemlji rezidenstva određena visinomporeza u zemlji izvora

Mere za sprečavanje, odnosnoeliminaciju dvostrukog oporezivanja

� unilateralne

� međunarodne – bilateralne i multilateralne

UNILATERALNEUNILATERALNEUNILATERALNEUNILATERALNE MEREMEREMEREMERE

Prednosti:� svaka zemlja ih donosi samostalno� postupak njihovog donošenja je jednostavan

Nedostaci:� nestabilnost, jer ih svaka zemlja može povući u svakom trenutku,

izmenom zakona� nestabilnost, jer ih svaka zemlja može povući u svakom trenutku,

izmenom zakona� nepostojanje jedinstvene koncepcije� potreba usklađivanja poreskog sistema zemlje rezidenstva i zemlje

izvora, kao i saradnja njihovih poreskih administracija� unilateralne mere slabe pregovaraču poziciju zemlje koja ih donosi

MEMEMEMEđUNARODNEUNARODNEUNARODNEUNARODNE MEREMEREMEREMERE -bilateralne i multilateralne konvencije

Prednosti:� međunarodne mere preovlađuju nad unilateralnim merama onda kada

unilateralne mere ne pružaju barem iste olakšice kao i međunarodnemere

� ako su zasnovane na istom modelu, obezbeđuju jednoobraznost usvojim rešenjima u odnosima između različitih zemalja

� poboljšavaju klimu za investiranje� omogućuju efikasnu borbu protiv zakonite i nezakonite poreske evazije� omogućuju efikasnu borbu protiv zakonite i nezakonite poreske evazije

Nedostaci:� postupak zaključivanja ugovora o izbegavanju dvostrukog oporezivanja

je po pravilu dugotrajan� sporazum se postiže ako nisu velike razlike u nacionalnim poreskim

zakonodavstvima� međunarodne mere su statične sa stanovišta nacionalne poreske

politike, jer država ne može samostalno da donosi poreske zakone.

14. mart 2014 36