“Yenidoğan ve Çocuk Sağlığı Dersi sunusu”

© Bu Sunu’ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez

YENİDOĞAN VE ÇOCUK SAĞLIĞI

Ünite 1: Yenidoğanın Değerlendirilmesi

© Bu Sunu’ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez

Yenidoğan Ünitesi •Yenidoğan, doğumdan itibaren olan ilk 28 günü tamamlamamış insan yaşamının en hassas ve dinamik evresidir. •Ulusal ve uluslararası tüm istatistiki veriler yenidoğan döneminde mortalite ve morbidite yaşamın daha sonraki evrelerine göre daha yüksek oranda olduğunu göstermektedir. •Normal ve yüksek riskli yenidoğan bebeğin bakımı doğumhaneden ve hastanede kaldığı sürede bebeğin doğum odası, normal bebek odası, yenidoğan ünitesi odası gibi birimlerde kalması mümkündür. •Yenidoğanın bakım ve tedavisinin yapılacağı bu birimlerin özelliği ve standartları çok önem arz eder.

Yenidoğan Odasının Özellikleri

I. Düzey ünitelerde 6-8 bebeğe bir hemşire, rooming-in

uygulanıyorsa 4 anne ve bebeğe 1 hemşire düşmelidir.

Odada 6-8 yatak olmalı, kuvöz başına düşen alan 2-2,5

metrekare olmalı, oksijen çıkışı, basınçlı hava çıkışı ve aspiratör,

I. Düzeyde hizmet veren yenidoğan ünitelerinde transportları yapılana kadar özel bakım gereksinimleri olan bebekler için ayrılmış 1-2 yatak,

• II. Düzey ünitelerde toplam 6-8 yoğun bakım yatağı (kuvöz) bulunmalı, odalarda 3-4 yatak olmalı, 2’şer oksijen çıkışı, basınçlı hava, aspiratör olmalı ve her bir hasta için toplam 8 çıkış bulunmalıdır.

• Kot/kuvöz başına düşen alan 3-4,5 metrekare olmalıdır. • Bir hemşire en fazla 3-4 hastaya bakmalıdır. III. Düzey ünitelerde en az 10 kuvöz, her bir kuvöz için 8-10 metrekarelik

bir alan ayrılmalıdır. Odaların ortasında merkezi bir boş alan bulunmalı, koridor genişlikleri

240 cm. olmalıdır.

Bu ünitelerde 1 hemşireye düşen hasta sayısı ideal olarak 1 olmalıdır.

Odalarda her kuvözün başında 12-16 çıkış olmalı, bunlardan 2-4’ü oksijen

ve basınçlı hava çıkışı, 2-4’ü aspirasyon kaynağı, diğerleri elektrik çıkışı

olmalıdır.

• Her düzeydeki ünitenin servis girişlerinde ve oda girişlerinde ayakla, pedalla veya kolla kumanda edilen musluklar, sıvı sabun ve kağıt havlu olmalıdır.

• Her bir yatağın lavaboya uzaklığı 6 m’den fazla, 0,9 m’den az olmamalıdır.

• Görülebilecek şekilde resimli el yıkama talimatları asılmalıdır.

Ünitede laboratuvar, mama mutfağı, anneler için emzirme odası vb.

odalarda bulunur.

Kirlenen aletlerin konulduğu bir kirli oda ile temizlenen aletlerin

montajının yapıldığı bir temiz odanın da bulunması yararlıdır.

Ayrıca nöbetçi doktor odası, dinlenme odası, eğitim odası,

malzeme deposu, tamir odası, ziyaretçi odası, soyunma-giyinme

odası, arşiv ve bilgisayar odası yoğun bakım ünitelerinde bulunması

gereken bölümlerdir.

Duvarların rengi beyaz renkte olmalı, parlak mavi ve sarı renkli

duvarlar bebeğin cilt renginin gözlenmesini zorlaştıracağından

tercih edilmemelidir.

Duvarlar kolay temizlenebilir, dayanıklı cinste olmalıdır.

• Yüzeyler teratojenik, mutajenik, karsinojenik veya insan sağlığına zararlı diğer maddeleri içermemelidir.

• Zemin yüzeyleri kolay temizlenebilir, antimikrobiyal, antistatik olmalıdır.

• Zeminin geçiş yüzeyleri hareketliliği engellememeli, dayanıklı olmalı, gürültüyü en aza indirmeli, cihazları sarsmamalıdır.

• Bebek ve çalışanların göz sağlığı için ışığı %40’dan fazla yansıtmayacak matlıkta olmalıdır.

• Ortam ısısı 22-26 °C, nem %30-60 olmalıdır.

• Saatte en azından 6 kez hava değişimi yapılmalı, bunun en az ikisi dış ortamla olmalıdır.

• Servis içine verilen hava en az %90 filtre edilmelidir, alarmlı havalandırma sistemi olmalı.

• En azından bir tane günışığı kaynağı olmalıdır.

• Pencereler radyant ısı kaybını veya artımını önlemek amacıyla bebekten en az 60 cm uzakta olmalı, izole edici malzemeyle kaplanmalıdır.

• Pencerelerin çalışanlar ve aileler için önemli psikolojik faydaları vardır.

• Hemşire istasyonu, depolar merkezde yer almalı, hemşire tüm hastaları dolaylı veya dolaysız yoldan izleyebilmelidir.

• Ziyaretçilerin kontrolü hemşire istasyonundan yapılabilmeli, kirlenen materyal üniteden kolaylıkla çıkarılabilmelidir.

• Ortamdaki ışık, bebekte renk değişikliğini fark ettirecek düzeyde olmalıdır.

• Girişimlerde hasta başı aydınlatma kullanılmalıdır.

• Parlak ışık bebekte irritabiliteye neden olur.

• Bu dönemde O2 satürasyonunda değişiklikler, apne, bradikardi görülebilir.

• Bunun için ışık kaynağı, kuvözleri yandan ve dolaylı aydınlatacak şekilde yerleştirilmelidir.

• Gürültüsüz olmalıdır. İdeal olarak gürültü şiddeti 60-75 desibel altında olmalıdır.

Yenidoğan Ünitesi

Doğum Odasının Özellikleri:

• Operatif-nonoperatif doğum odalarında ve olası doğum alanlarında resüsitasyon ve stabilizasyon için bir alan oluşturulmalıdır. Odalarda, ventilasyon sistemi kontrol paneli bulunmalı.

• Resüsitasyon ve stabilizasyon sırasında oda ısısı 22-26°C olacak şekilde tasarlanmış olmalıdır.

• Nem oranı %55-60 olmalıdır.

• Yenidoğana kullanılacak her türlü cihaz ve aletlerin aseptik koşullarının sağlanması, olası hastane enfeksiyonlarından korunması açısından önemlidir.

• Doğum odası, ameliyathaneye, doğum kliniğine ve yenidoğan ünitesine yakın olmalıdır.

Doğum Odası

Yenidoğan Odasında Bulunan Araç ve Gereçler

• Hastanenin yatak sayısı oranında kuvöz

• Kuvöz sayısı kadar monitör

• Fototerapi cihazı

• Radyant ısıtıcı

• Pulse oksimetre

• Bebek ısıtıcısı

• USG cihazı, portabl röntgen cihazı

• Her beş yatak için bir ventilatör

• Ventilatörlü transport kuvözü

• Laringoskop

• Perfüzyon cihazı, kan gazı cihazı

• Defibrilatör

• Beslenme pompası, infüzyon pompası

• Noninvazif ventilatör

Kuvöz

• Kuvözler prematüre olarak ya da sorunlu olarak doğan bebeklerin hayatı fonksiyonlarını yardım almaksızın devam ettirebilecek duruma gelmelerine yardımcı olan, bebeklerin anne karnında alıştıkları; sıcaklığı, nem ortamını, antibakteriyel filtreden geçirilmiş ve gerekli havayı girilen parametreler doğrultusunda sağlayan bebeğin izlenmesi ve bakımına olanak verecek şekilde dizayn edilmiş, ses izalosyonuna sahip genellikle şeffaf, steril, elektronik donanıma sahip özel kutucuk olarak tanımlanabilir.

Kuvöz

Kuvöz Kullanım Amaçları • Solunum problemi olan bebeklerin bakımı, • Riskli doğan (şeker hastası, yüksek tansiyonlu, böbrek

yetmezliği, kan uyuşmazlığı veya gebelik zehirlenmesi gibi) bebeklerin bakımı,

• Doğumda oksijensiz kalan (asfiktik) bebeklerin takip ve tedavisi, • Akciğeri henüz olgunlaşmamış bebeklere akciğer geliştirici

maddenin (surfaktan) solunum cihazı desteği uygulanması, • Enfeksiyonlu bebeklerin takip ve tedavisi,

• İleri yaşta veya çok genç annelerin bebeklerinin takip ve tedavisi,

• Sarılıklı bebeklerin fototerapisi ve kan değişimi,

• Konjenital anomalisi olan bebeklerin bakımı ve tedavisi,

• Konvülsiyonlu bebeklerin bakımı ve tedavisi,

• Düşük doğum ağırlıklı, prematüre, postmatüre ve nütrisyon problemi olan bebeklerin bakımı, tedavisi ve takibi,

• Gerekli hallerde diğer bebeklerin tedavi ve bakımı için kullanılır.

Kuvözün Özellikleri

• Kuvözün özellikleri kullanım amaçlarına göre değişmektedir.

• Ancak çeşidi ne olursa olsun kuvözlerin normal ısı değeri 32-35°C, nem oranı %30 - %90, oksijen oranı %21 - %65 olmalıdır. Kuvözler çeşitli gruplara ayrılır.

Transport Kuvözleri: Yenidoğanın başka bir sağlık kuruluşuna veya olağanüstü durumlarda ortamdan uzaklaştırılması amacıyla sağlık şartlarını koruyacak şekilde taşınması amaçlanır.

• Taşınma sırasında sarsıntı ve darbelerden koruyacak özel donanımları vardır.

• Ambulans, uçak ve helikopter ile bebeğin taşınması sağlanır.

Koruma Kuvözleri: Bazı durumlarda yeni doğanı sadece dış etkilerden korumak amacıyla steril bir ortam gerekmektedir. Bu kuvözlerde her türden bakım ve tedavi yenidoğanın enfeksiyon ve sağlığını tehdit edecek diğer faktörlerden arındırılmış olarak gerçekleştirilir. Yenidoğan gelişim sürecinde dış yardım gerekmeden bu cihazlarda belirli bir süre tutulur.

Bakım Kuvözleri: Bu kuvözlerde yenidoğanların bakımları ve gelişimleri sağlanmaktadır. Yenidoğanın her türlü bakımı yapılabilecek şekilde donanıma sahiptir.

İzleme Kuvözleri: Bu kuvözlerde yenidoğanın hayati fonksiyonları izlenmekte vücut ısısı, kalp atışları, solunum durumları ve nabız atışları kuvöze entegre edilmiş diğer tıbbi aletlerle sürekli olarak kaydedilerek izlenmekte ve gerekli görülen durumlarda müdahale edilmektedir.

Tedavi Kuvözleri: Bu kuvözlerde yenidoğanın solunumuna yardımcı olmak için oksijen desteği, fizyolojik sarılık durumlarında fototerapi diye adlandırılan özel floresan ya da yeni nesil LED ışığıyla tedavileri yapılmaktadır. Bunların dışında yenidoğanların vücut ısılarını sabit tutmak veya yükseltmek için ısı yatakları diye adlandırılan üzerleri açık bebek yatakları da mevcuttur. Bu yataklarda fototerapi işlemi de yapılabilmektedir.

Kuvözün Bakımı ve Temizliği

• Her yeni hasta mutlaka temiz ve dezenfekte edilmiş kuvöze alınır.

• Kuvözün içi ve dışı en az günde bir kez ve olağandışı kirlenme durumunda temizlenir.

• Kuvözün en yoğun kontamine olan kuvöz kapakçıkları, bu kapakçıkları saran yastıkçıklar ve kolları günde iki kez dezenfekte edilmelidir.

• Kuvöz parçaları 1/100’lük sodyum hipoklorit (çamaşır suyu, bir litre suya 10 cc) veya klor tabletle (1000 ppm olacak şekilde) hazırlanmış solüsyonla dezenfekete edilir.

• Her kuvöz için ayrı bez kullanılmalıdır.

• Temizlik işlemi kuvöz içinden dışarıya ve yukarıdan aşağıya doğru deterjanlı su ile silinerek yapılır.

• Kuvözün ayrılabilir parçaları çıkarılır, fırçalanıp deterjanla yıkanır kağıt havluyla kurulanır.

• Uzun süre izlenen bebeğin kuvözü en az haftada bir kez dezenfekte edilir. Bebeğin ağırlığı 1 kilogramın altında ise dezenfeksiyon beş günde bir yapılır.

Kuvöz temizliğinde kullanılan dezenfektanlar

• Dezenfeksiyon işlemi sırasında bebek başka bir kuvözde izlenmelidir. • Kuvöz yataklarının üzerindeki naylon koruma temizlenmeli ve dezenfekte

edilmelidir. • Hava filtresi bakımı ve değişimi üretici firma önerileri doğrultusunda

yapılır. • Tekrar kullanım öncesi kuvöz havalandırılmalıdır. • Kuvöz nemlendiricilerinde steril su kullanılır. Her 24 saatte bir

nemlendirici boşaltılır, deterjan ve su ile yıkanır, kurulanır ve dezenfekte edilir.

• Temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri sırasında eldiven giyilmelidir. • Kan ve vücut sıvıları ile kirlenme durumunda “Kan ve vücut sıvılarıyla

kirlenmiş yüzeylerin temizlik ve dezenfeksiyon talimatı”na uygun olarak yapılmalıdır.

Uyarı: Kuvöz çalışma talimatına uyulmalı, fiziki şartları bebeğin ihtiyaçlarına göre belirlenmeli, özellikle kontaminasyonu engellemek için hijyen kurallarına uyulmalıdır.

Fototerapi Cihazı • Fototerapi tedavisi radyoaktif olmayan ultraviyole ışınların ve

LED (Light Emitting Diot=ışık yayan diyot) tedavi amaçlı olarak vücudun derisine uygulanmasıdır.

• Fototerapi, belirli dalga boyundaki ultraviyole ışınlarının (UVB) kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Bu ışınlar, güneş ışığı içerisinde de yer almaktadır.

• Bu yöntemin, başlıca sedef, vitiligo, egzema, kronik kaşıntı olmak üzere, pek çok deri hastalığının tedavisinde yararlı olduğu gösterilmiştir. Bu tedavi için fototerapi cihazı kullanılmaktadır.

Fototerapi Cihazı

• Fototerapi sürekli gelişen tıp teknolojileri ile birlikte kronikleşen deri hastalıklarında (Sedef hastalığı, vitiligo, kronik egzama, güneş alerjisi ve deri lenfoması) kullanılır. Bu amaçla herhangi bir zararı olmayan ultraviyole ışınları kullanılır.

• O Yenidoğan bebeklerdeki sarılık tedavisi için, yenidoğan bebeklerin yüksek bilirubin değerlerini düşürmek için yoğun fototerapi ile tedavi edilmelerini sağlamaktır.

• Bölgesel tedavilerde yalnızca o bölgeye ışın uygulanır. Tüm vücudu kapsayan fototerapilerde hastalar ultraviyole ışınları üreten floresan lambalarla dolu, solaryum aletine benzeyen bir kabinin içinde, yenidoğan bebekler kuvöz içerisinde belirli sürelerde bekletilir.

• Bu işlem sırasında gözler özel bantlarla kapatılarak ultraviyole ışınlarından korunur.

Fototerapi Cihazının Özellikleri ve Bakımı • Fototerapi cihazı açık yatakta, kotta, kuvöz üstünde, kuvöze

entegre şekilde ve mobil olarak kullanılır. • Cihaz ortalama olarak bebeği kaplayacak büyüklüktedir. • Ayaklı fototerapi cihazlarının, yükseklik ayarlama kolları ile

kota, kuvöz üstüne uygun olarak yüksekliği ayarlanır ve yönünü belirlemek için takılan vidalı boşluklar ile 180 derece başı döndürülebilir. İstenilen açı ayarlanır.

• Ayaklı fototerapilerin ayaklarında bulunan frenleri, cihaz yerleştirildikten sonra frenlenip sabitlenebilmelidir.

• Kuvöz üstü fototerapi cihazlarının altında kaymayan ve yüksek ısının direkt kuvöz üstüne konup zarar vermesini önlemek amacıyla altında ayakları vardır.

• Bütün fototerapi cihazları bataryasız ve elektrik ile çalışır.

• Her fototerapi cihazında, biri mavi renkli, diğeri ise beyaz floresan ışığı olmak üzere iki tip ışık vardır. Her fototerapide bu lambaların sayısı farklıdır.

• Cihazın bakımı için, her gün uygun dezenfektanlarla fişi takılmadan dezenfekte edilmelidir.

• Kullanılan temizlik maddesi/dezenfektan tahriş etmeyen ve alerji yapmayan türden olmalıdır.

• Bu amaçla 1/100’lük sodyum hipoklorit (çamaşır suyu, bir litre suya 10 cc) veya klor tabletle (1000 ppm olacak şekilde) hazırlanmış solüsyon ile dezenfekte edilir. Temizlik sırasında eldiven giyilmelidir.

• Cihaz kullanılırken, öncelikle frenleri kapatılarak sabitlenmeli ve fişe takılmalıdır.

• Ayaklıların yüksekliği (30-40 cm) ve bebeğin alacağı açı ayarlandıktan sonra, bebek cihaza yerleştirilmeli işleme başlanmalıdır.

Radyant Isıtıcı • Yenidoğan döneminde dış ortamın ısısına uyum oldukça zordur. • Bebek doğduktan sonra amnios sıvısının buharlaşmasıyla ve bulunduğu ortamla ısı alışverişi yapması sonucu hızla ısı kaybetmeye başlar. • Yenidoğanı çeşitli nedenlerle radyant ısıtıcı ile ısıtmak gerekmektedir. Bunlar:

Radyant Isıtıcı

Radyant Isıtıcıların Özellikleri • Radyant ısıtıcılarda, prensip olarak, konvansiyonel sıcak hava ile ısıtmadan çok daha farklı gerçekleştirilmektedir. Bilindiği gibi, üç tür ısı geçişi tarif edilmektedir. Bunlar; 1. İletim ile ısı geçişi 2. Taşınım ile ısı geçişi 3. Işınım ile ısı geçişi. • Direk cisimlerin ısınması hedeflenir. • Yenidoğan ünitelerindeki radyant ısıtıcılar bebeği ısıtmayı

hedefler. • Özel problar sayesinde alarm oluşturarak bebeğin aşırı ısıya maruz

kalmasını önleyen çeşitleri de vardır. • Radyant ısıtıcı, otomatik cilt ısı ayarı ve manuel ısı ayarı moduna

sahiptir ve ısı dilimleri ekrandan takip edilebilmektedir.

• Yenidoğanın normal vücut ısısında tutulmasını sağlamak, • Hipotermiyi engellemek ve hipoterminin sebep olduğu

olumsuzlukları (hipoglisemi, hipoksi) engellemek, • Riskli yenidoğanların (prematüre, postmatüre, düşük doğum

ağırlıklı ve diabetik anne bebeği) vücut ısısını korumak ve hipotermiyi engellemek,

• Bebeğe sürekli müdahale gerektiği durumlarda ve geniş yüzeyleri ısıtmak amacıyla,

• Yenidoğana yapılacak çeşitli tıbbı girişimler (fotterapi vb.) ve resüsitasyonda kullanılır.

Radyant Isıtıcı Kullanımı • Cihaz her kullanım öncesi ve bebek yatmadan önce mutlaka uygun

dezenfektanla temizlenmelidir. • Cihazın fişi prize takılmalı, tekerlekleri mutlaka frenlenmelidir. • Yatak üzerine tek kullanımlık yatak koruyucu serildikten sonra bebek

yatırılmalıdır. • Yatak çevresindeki paneller, işlem yapıldıktan sonra kapatılmalıdır ve

doğru yerleşip yerleşmediği bebeğin güvenliği açısından kontrol edilmelidir.

• Isı probu bebeğin cildine yapıştırılmadan önce dezenfektanla silinmeli ve kuruduktan sonra antialerjik bir yapışkan bant ile bebeğin göğsüne yapıştırılmalıdır.

• Özel bir işlem yapılacaksa, yatağın konumu ve yüksekliği ayarlanmalıdır.

• Hastayı gözlemlemek ve izlemek için muayene ışığı açılmalıdır. • Cihaz alarm verdiğinde ısıtıcı ve prob kontrol edilmeli ve sorun

giderilmelidir. • Cihaza yanında bulunan bölmeye IV pump cihazı konulup

bebeğin tedavisinin devam etmesi mümkündür. • Cihaz her gün ve bebek çıktıktan sonra mutlaka dezenfekte

edilmelidir.

Uyarı: Isıtıcıyı mümkün olan her durumda en güvenilir mod olan servo kontrol modunda (Baby Mode=Bebek Modu) kullanınız. Bebeğe prop takmayı unutmayınız. Aksi takdirde probun algıladığı çevre ısısına gelene kadar yatak ısınır ve bebek hipertermiye girer ve tüm vücutta yanıklar oluşabilir.

Atlas Sağlık Yayınları

Gsm : 533 745 49 44 bilgi@asmlyayin.com

Değerli Eğitimcilerimiz, sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçiniz.