Županović Karlo (1)

7/26/2019 upanovi Karlo (1)

1/17

PROMETNO TEHNIKA KOLA IBENIKPut Gimnazije br. 6

!A"RNI RA#

TEMA$ Me%unar&'ni (rije)&z tereta iz Hr)at*+e u

OBRA!O"NI ,EKTOR$ PROMET I LOGI,TIKA

PROGRAM-!ANIMANE$ "O!A MOTORNOG "O!ILA

MENTOR$ &*i(a Bartu/&)i0, 'i(/. &e1. 2ENIK$ Kar/& 3u(an&)i0

RA!RE#$ 4.B

2 ibeni+u5 tra)anj 786.

SADRAJ

8


2/17

8. 2"O#.................................................................................................................................................

. RA!"O 9E,TO"NOG PROMETA................................................................................................4

.8. Raz)&j 1e*t&)n&: (r&meta u Hr)at*+&j +r&z (&)ije*ni (re:/e'.....................................................

.. Obi/je;ja 1e*t&)n&: (r&meta...........................................................................................................6

4. ME


3/17

G/&ba/iza1ij&m tr;ita i ra*t&m tr:&)ine (re' (r&iz)&%a>e *e (&*ta)/jaju *)e +&m(/e+*niji za'a1i. 9i/j

je u t& +ra0em )remenu i*(&ru>iti (r&iz)&'e i time za'&)&/jiti *)e zaCtje)nije (&tr&a>e5 imaju0i na

umu 'a je *am& za'&)&/jan +u(a1 jam*t)& u*(jeCa na tr;itu.

"e/i+ u'i& (r&iz)&'a je tem(eraturn& &*jet/ji)5 &'n&*n& zaCtje)a &'re%eni tem(eraturni re;im. ,t&:a je(&trebn& (&*)etiti (&*ebnu (a;nju *)a+&j )r*ti (r&iz)&'a5 +a+& bi *e &>u)a/a njiC&)a z'ra)*t)ena

i*(ra)n&*t i +)a/iteta. P&*ebn& 0u :&)&riti & me%unar&'n&m tran*(&rtu +a& *(e1ija/iziran&j

:&*(&'ar*+&j 'je/atn&*ti +&ja *e ba)i &r:aniza1ij&m &t(reme r&be i 'ru:im (&*/&)ima +&ji *u * tim

)ezani. !atim5 & Da+t&rima +&ji utje>u na &'/u+e & me%unar&'n&m tran*(&rtu i (&*/&)ima

me%unar&'n&: (rije)&za5 +a& i &*i:uranju r&be. Ta+&%er5 'eDinirati +&ji *u t& >imbeni1i +&ji utje>u na

me%unar&'ni (rije)&z r&be i tereta.

Pre'met &)&: za)rn&: ra'a je (ri+azati raz/i>ite (r&1e*e +&ji utje>u na me%unar&'ni (rije)&z tereta.

2. RAZVOJ CESTOVNOG PROMETA

9e*t&)ni (r&met je (r&met +&ji *e &')ija na (ute)ima5 tj. t& je (r&1e* (remjetanja (rije)&zaF &*&ba

ii/i *t)ari )&;nj&m (& u/i1ama &'n&*n& 1e*tama. O*n&)na (&'je/a (r&meta je &na na (utni>+i i teretni5

4


4/17

:'je (utni>+i (r&met (re'*ta)/ja (r&met /ju'i5 a teretni (r&met je (r&met r&be. 8

Pr)e 1e*te ja)/jaju *e (ri/i>n& ran&. NjiC&)a (&ja)a 'atira iz *tar&: )ije+a u Babi/&nu j& (rije :&t&)&

.777 :&'ina. O*&bit& *u iC u *tar&m )ije+u raz)i/i Rim/jani. 2 *re'njem )ije+u *e '&bar 'i&

*tar&)ije+iC 1e*ta za(uta. &rmiraju *e n&)i5 +ara)an*+i (ute)i. Te+ u n&)&m )ije+u 1e*ta '&bi)a na

zna>enju5 i t& naj(rije +a& (ut za +retanje za(re;niC )&zi/a5 a u n&)ije )rijeme m&t&rniC )&zi/a. P&>e1iiz:ra'nje n&)iC 1e*ta bi/i *u te+i. Bi/& je razniC (&+uaja +a+& iz:ra'iti '&)&/jn& +)a/itetnu 1e*tu za

brz i u'&ban (r&met5 a 'a i*t&)remen& ta 1e*ta bu'e trajnije (rir&'e. Naj*tarije 1e*te *u :ra%ene *

+amen&m (&'/&:&m. K&/i+& je bi/& /utanja u (r&na/a;enju a'e+)atn&: materija/a5 :&)&ri (&'ata+ 'a *u

u 8@. *t&/je0u :ra%ene 'r)ene 1e*te. Ta+)a *e 1e*ta *(&minje +&' ,ira+uze 8?4=. :&'ine ,A#F. ,)e

&)e 1e*te u 8@. *t&/je0u za*jenji)a/a je ;e/jezni1a +a& m&'erniji )i' (r&meta za ma*&)ni (rije)&z +&ji je

zaCtije)a/a m/a'a i na:/& bujaju0a in'u*trija. Te+ (&ja)&m aut&m&bi/a +rajem 8@. i (&>et+&m *t&/je0a5

(&>inje iz:ra'nja 1e*ta &' bet&na5 a*Da/ta i niza */i>niC 'ru:iC materija/a. O)e 1e*te nazi)aju *e 1e*te *a

*u)remenim +&/ni>+im za*t&r&m. 2 &bi>n&m :&)&ru +a;e *e 'a *u t& a*Da/tne 1e*te.

Pr)a aut&1e*ta je iz:ra%ena +raj Ber/ina 8@8. :&'ine u 'u;ini &' 87 +m.

#ana* u *)ijetu ima &+& .777.777 +m 1e*ta. P&/&)ina &' tiC 1e*ta *u 1e*te *a *u)remenim +&/ni>+im

za*t&r&m5 tre0ina *u *a tu1ani+&m5 a &*ta/& *u u:/a)n&m zem/jani (ute)i. ,A# i Eur&(a ra*(&/a;u *

:/a)nin&m *)jet*+iC 1e*ta *a *u)remenim +&/ni>+im za*t&rima. 2 Eur&(i iC ima &+& .777.777 +m5 a u

,A# 4.644.7 +m 8@@.:.F.,tu(anj &*u)remenji)anja 1e*ta je raz/i>it u (&je'inim 'ije/&)ima *)ijeta.

M&:u *e (r&na0i zem/je +&je imaju *)e 1e*te *a *u)remenim +&/ni>im za*t&r&m5 n(r. "e/i+a Britanija iBe/:ija. 2 Ita/iji5 Au*triji i )i1ar*+&j je ?7J +ate:&riziraniC 1e*ta +&je imaju *u)remeni +&/ni>i

za*t&r.

2.1. Razvoj cestovnog !o"eta # $!vats%oj %!oz ov&jesn& !eg'e(

Pr)e (&znate 1e*te na terit&riju Hr)at*+e 'atiraju iz rim*+&: raz'&b/ja.

#&/a*+&m ,/a)ena5 *tare rim*+e 1e*te :&t&)& (&t(un& (r&(a'aju. Te+ &' 8. *t&/je0a (&>inju *e

8imu/>i+5 #.$ E+&n&mi+a 1e*t&)n&: (r&meta5 a+u/tet (r&metniC znan&*ti5 !a:reb58@@6.:.5 *tr. .Preuzet& * .Ca+.Cr.


5/17

*(&minjati (r)i *re'nje)ije+&)ni (ute)i5 +a& n(r. *tari +ara)an*+i (ut #ubr&)ni+-Ga1+&-&>a-,jeni1a-

Tr:&)ite.

#&/a*+&m Tura+a u nae +raje)e 'i& &)iC (ute)a je zamr&. O'r;a/i *u *e *am& &ni5 i iz:ra'i/i n&)i5 +&ji

*u &':&)ara/i n&)&j )/a*ti. 9entra/na t&>+a iz +&je *u +reta/i i u +&j&j *u za)ra)a/i (ute)i Ot&man*+e

im(erije bi& je 9ari:ra'5 (a *u :&t&)& *)i (&znati (ute)i u tur*+& '&ba +&' na* ima/i +ara+teri*ti>an*mjer +retanja &' *je)er&za(a'a '& ju:&i*t&+a.

,/i+a 8$ Pri+az 1e*t&)n&: (r&meta.

Pr)e m&'ernije 1e*te iz:ra%ene *u u t&+u 8?. i 8@. *t&/je0a5 naj(rije u naim *je)er&za(a'nim

+raje)ima5 zb&: nara*/e (&trebe (&)ezi)anja unutranj&*ti * (rim&rjem5 &'n&*n& /u+ama.

2 Hr)at*+&j *e (rete>&m m&'erniC 1e*t&)niC +&muni+a1ija *matra 1e*ta izme%u Kar/&)1a i Ba+ra +&ja

je *a:ra%ena 8=6. :&'. T& je Kar&/in+a 1e*ta. "e0 8==@. :&'ine iz:ra%ena je 1e*ta &' Kar/&)1a za

,enj - &zeDin*+a 1e*ta5 a 8?88. :&'. *a:ra%ena je Lujzijan*+a 1e*ta5 naj/je(a 1e*ta Eur&(e u t&

)rijeme. 2 )remenu +rat+e Dran1u*+e )/a'a)ine (rim&r*+&m i :&r*+&m Hr)at*+&m &' 8?74.-8?84. :&'.

*a:ra%ena je Na(&/e&n&)a i Marm&nt&)a 1e*ta !a'ar-Knin-,inj-"r:&ra1-Met+&)i0-#ubr&)ni+. Izme%u

')a *)jet*+a rata *a:ra%en& je na terit&riju Hr)at*+e 4= +m 1e*ta *a *u)remenim +&/&)&z&m5u:/a)n&m &+& naiC )e0iC :ra'&)a. P&>et+&m 8. *t&/je0a iz:ra'nja aut&1e*te u Hr)at*+&j '&;i)/ja)a

(r&1)at.4

4Iz)&r$ Ctt($.(r&metna-z&na.1&m1e*t&)ni.Ctm/


6/17

2.2. O)&'je*ja cestovnog !o"eta

9e*te i 1e*t&)ni (r&met )r/& *u zna>ajan i *a*ta)ni 'i& 1je/&+u(n&: *i*tema *)iC :rana (r&meta5 +&je *e

uje'n& me%u*&bn& '&(unjuju i &m&:u0uju (rije)&ze i (rijen&* (utni+a i r&ba (utem (&m&r*+&:5;e/jezni>+&:5 rije>n&:5 1je)&)&'n&:5 zra>n&: i 1je)&)&'n&: ti(a tran*(&rtiranja. #&bar i ra1i&na/n&

&r:aniziran (r&met (re'u)jet je za u*(jen& i eDi+a*n& (&*/&)anje i ra' 1je/&+u(n&: :&*(&'ar*+&:

*i*tema5 (&*ebn& u nje:&)&m &(*+rb/ji)anju *ir&)inama te u e+*(e'iti)n&j &t(remi i 'i*tribu1iji

(r&iz)e'eniC r&ba '& (&tr&a>+iC 1entara i *amiC (&tr&a>a.

3e/jezni>+i i (&m&r*+i (r&metni *i*tem &'/i+uju *e time 'a na &'re%enim (r&metnim re/a1ijama tj. na

:/a)nim (r&metnim +&ri'&rima (reuzimaju )e/i+u +&n1entra1iju r&ba5 a 1e*t&)ni (r&met (&*ebn&

'&/azi '& izra;aja *)&j&m raz:ranat&0u5 D/e+*ibin&0u i m&:u0n&0u 'a (r&'re '& *)iC &*ta/iC(&'ru>ja '& manjiC 1entara i '& *)a+&: (&je'in1a.

P&re' t&:a (r&metni *i*tem ima (&*ebn& zna>ajnu u/&:u u raz)&ju +&/*t)a5 z'ra)*t)a5 +u/ture5 turizma

te u *)im '&menama &(0e: *tan'ar'a *tan&)nit)a. Ra'i t&:a tran*(&rtni *i*tem u *)&m 1je/&+u(n&m

+&m(/e+*u ima u *)ijetu *)e '&minantniju u/&:u u 1je/&)it&m raz)&ju zem/je i t& u t&/i+&j mjeri 'a je

)e0 *)a+i 'a/jnji *u)remeni na(re'a+ (&t(un& &)i*an & ni)&u i *tu(nju raz)&ja *)iC :rana (r&meta.

,tare (r&metni1e a (&*ebn& 1e*te5 :ra%ene *u ranije za znatn& manje brzine i za (un& manja

&(tere0enja. !at& ta+)e 1e*te i 'ru:e (r&metni1e *a za*tarje/im teCni>+im i e+*(/&ata1ij*+im

+ara+teri*ti+ama (&*taju *)e )ie &bje+ti)na +&>ni1a u u)&%enju n&)iC '&*ti:nu0a i u raz)&ju

ra1i&na/n&: (r&metn&: *i*tema u na&j zemn/ji5 a ta+&%er i u &'n&*u na m&:u0n&*t eDi+a*n&:

u+/ju>i)anja u me%unar&'ni tran*(&rtni *i*tem.

+. ME,UNARODN- PR-JEVOZ TERETA - ROE

An'rijani05 I.5 Bi/en5 M.$ P&zna)anje r&be u tr:&)ini E+&n&m*+i Da+u/tet u !a:rebu5 !a:reb5 778.:.5 *tr. 6.6


7/17

+.1. Pov&jesn& !azvoj "e/#na!o(nog !&jevoza

P&>e1i me%unar&'n&: (rije)&za )ezani *u za "ene1iju i 84. *t&/je0e. "ene1ija je a(*&/utni :&*(&'ar

:/a)niC (r&metniC (ute)a na m&ru. Ona i:ra naj)a;niju u/&:u u tr:&)ini *a *u*je'nim zem/jama. 2

tr:&)ini * a/(*+im i (re+& a/(*+im 'r;a)ama *u re'&)it& (&)jera)a/i &(remu i '&(remu r&be (&*ebnim

(&*re'ni1ima )&zariF +&ji *u *e brinu/i za *i:uran (rije)&z. P&*re'ni1i )&zariF &r:aniziraju &t(remu

'&(remu tu%e r&be za *)&j ra>un na(/ata )&zarine i iz'a)anje (rije)&zniC i*(ra)aF. Krajem 8?. *t&/je0a

tr:&)ina * u'a/jenim (&'ru>jima (&(rima ir&+e razmjere.

Tr:&)1i *e *)e )ie &bra0aju (&*ebnim5 *(e1ija/nim (&*re'ni1ima - (e'iterima +&ji )re &'abir

(rije)&zn&: (uta5 unajm/ji)anje (rije)&zn&: *re'*t)a5 'aju *tru>ne *a)jete za (rije)&z r&be.

2 8@. *t&/je0u na*ta/a je (e'i1ija +a+)u (&znajem& i 'ana* - (&ja)a ;e/jezni1e i m&'erniza1ija 'ru:iC

&b/i+a (rije)&zniC *re'*ta)a '&)e/a je '& ja>anja me%unar&'ne tr:&)ine. Me%unar&'ni tran*(&rt

(re'*ta)/ja je'nu &' najzna>ajnijiC /&:i*ti>+iC &(era1ija i t& zb&: )i*&+iC tr&+&)a +&je *a *&b&m n&*i5

a 'ije/&m t& zauzima (r)& - tran*(&rt *ir&)ina za (r&iz)&'nju i (&*/je'nje mje*t& - tran*(&rt :&t&)&:

(r&iz)&'a '& (&tr&a>a u (r&iz)&'n&m (r&1e*u.

,/i+a $ Me%unar&'ni (rije)&z.

+.2. 0&")en&c& %oj& #tje# na "e/#na!o(n& !&jevoz

Me%unar&'ni tran*(&rt je *(e1ija/izirana :&*(&'ar*+a 'je/atn&*t +&ja *e ba)i &r:aniza1ij&m &t(reme

r&be i 'ru:im (&*/&)ima +&ji *u * tim )ezani. Me%unar&'ni tran*(&rt &r:anizira *e (re+& (e'i1ije.

=


8/17

(e'i1iju &ba)/ja (e'iter - (ri)re'ni+5 (ra)na i/i Dizi>+a &*&ba +&ja *e i*+/ju>i)& ba)i &r:aniza1ij&m

&t(reme r&be *)&jiC +&mintenata (&m&0u )&za>a i 'ru:im (&*/&)ima +&ji *u * tim )ezani5 +a+& na

'&ma0em ta+& i na me%unar&'n&m (/anu.

P&*/&)i me%unar&'ne (e'i1ije *u (&*/&)i &t(reme r&be iz )/a*tite u *tranu zem/ju iz)&zna (e'i1ijaF5

(&*/&)i '&(reme r&be iz *traniC u )/a*titu zem/ju u)&zna (e'i1ijaF i (&*/&)i (rije)&za r&be izme%u*traniC zema/ja (re+& )/a*tite zem/je tran*(&rtna *(e'i1ijaF.

Me%unar&'ni (e'iter je :&*(&'ar*+i *ubje+t (ra)na i/i Dizi>+a &*&ba +&ja i*+/ju>i)& iu &b/i+u *ta/n&:

zanimanja za+/ju>uje u *)&je ime i za tu%i ra>un +a& +&mi*i&narF5 u tu%e ime i za tu%i ra>un +a&

a:entF iu *)&je ime i za *)&j ra>un u:&)&re (&trebne (ri &r:aniziranju iz)&za5 u)&za i (rije)&za r&be

*)&jiC na/&:&'a)a1a * (&m&0u )&zara i &ba)/ja 'ru:e (r&(i*ane i/i u&bi>ajene *(e1ija/ne (&*/&)e i

ra'nje u )ezi * &t(rem&m5 '&(rem&m i (rije)&z&m r&be.

Me%u(e'iter je (e'iter na +&je: je :/a)ni (e'iter (reni& 'je/&mi>n& iz)renje (e'iter*+&: (&*/a. A

(&'(e'iter je (e'iter na +&je: je :/a)ni (e'iter (reni& u 1je/ini iz)renjem (e'-ter*+&: (&*/a.

O'/u+a & me'junar&'n&m tran*(&rtu +&ma(nije je (&' utje1ajem$

8. 'r;a)ne re:u/ati)e 1i/jn&: tr;ita5

. ra*(&/&;i)&*ti (&*re'ni+a-tran*(&rtniC +&m(anija5

4. raz)ijen&*t (r&metne inDra*tru+ture 1i/jn&: tr;ita5. +)a/itete (r&metne (&)ezan&*ti 1i/jn&: tr;ita t)rt+e i tr;ita * +&je: *e &ba)/ja i*(&ru+a5

. i*+u*t)& & ra'u * tran*(&rtnim a+ti)n&*tima najb/i;iC +&n+urenata na 1i/jn&m tr;itu5

6. u)jeta i r&+a i*(&ru+e5

=. )/a*titiC m&:u0n&*ti t)rt+e i )r*te (r&iz)&'a.

+.+. Pos'ov& "e/#na!o(nog !&jevoza

Ne+i &' (&*/&)a me%unar&'n&: (rije)&za tereta *u$

8. !a+/ju>i)anje u:&)&ra & u+r1aju5 i*+r1aju i (re+r1aju r&be

. !a+/ju>i)anje u:&)&ra & tran*(&rtn&m &*i:uranju

4. !a+/ju>i)anje u:&)&ra & u*+/a'itenju r&be

?


9/17

. ,+/a'itenje r&be

. 2*(&*ta)/janje i (riba)/janje (&trebniC i*(ra)a

6. Oba)/jane (&*/&)a u )ezi *a 1arinjenjem r&be

=. K&ntr&/a i*(ra)n&*ti '&+umenata i &bra>un )&zarine5 1arine i 'ru:iC ta+*i i tr&+&)a te

inD&rmiranje na/&:&'a)1a.

+.. Za%'j#&vanje #govo!a o #%!caj#3 &s%!caj# & !e%!caj# !o)e

P&' u+r1ajn& - i*+r1ajne - (re+r1ajnim ra'njama (&'razumije)a *e *+u( mjera i &(era1ija +&je *t&je u

)ezi * (rije)&z&m tereta &' &t(remn&: '& &'re'in&: mje*ta5 a nar&>it& * un&*nim *mjetajem tereta u

(rije)&zna *re'*t)a i/i +&ntejnerF5 izn&*&m tereta iz (rije)&zniC *re'*ta)a i (rijen&*&m tereta iz je'n&:(rije)&zn&: *re'*t)a u 'ru:a. ,)a+a &' tiC ra'nja (re'*ta)/ja 'i& u+u(n&: (rije)&zn&: (r&1e*a.

P&trebn& je izra>unati ra*(&n )remena +&ji je (&' n&rma/nim u)jetima (&treban za u+r1aj &'n&*n&

i*+r1aj tereta. T& )rijeme m&;e biti (r&(i*an& za+&n&m5 u:&)&ren& i/i &'re%en& &' )&zara.

Pre+&ra>enje ta+& ut)r%en&: )remena (re'*ta)/ja raz/&: zarazne )r*te (ena/a$ (re+&*t&jni1e5

'an:ubnina ;e/jezni1e i/i )a:&na5 'an:ubnina +ami&na i */. "rijeme u +&jem treba iz)riti u+r1aj i/i

i*+r1aj tereta +&' (rije)&za m&rem nazi)a *e ,t&jni0 en:/. La 'a*F5 a ra>una *e na na>in ut)r%en

(rije)&znim u:&)&r&m.

Na+&n i*te+a *t&jni1a na*tu(aju (re+&*t&jni1e en:/. #emurra:eF5 a m&:u biti &'re%ene i/i

ne&'re%ene.2+r1ajn& - i*+r1ajne - (re+r1ajne ra'nje zauzimaju re/ati)n& naj)ie )remena u

e+*(/&ata1iji (rije)&zniC *re'*ta)a. 2 *u)remenim u)jetima me%unar&'ne r&bne razmjene

ra1i&na/iza1ija mani(u/iranja i tran*(&rta r&be '&bi)a *)e )e0e zna>enje u +&n+urent*+&j b&rbi za

&*)ajanje n&)iC tr;ita i u+/ju>enje u me%unar&'nu (&'je/u ra'a5 (a *u time i razum/ji)i na(&ri +&ji *e

(&'uzimaju 'a *e Mani(u/a1ij*+i - (rije)&zni tr&+&)i t& )ie *nize. T& zna>i 'a *e ra1i&na/iza1ij&m

mani(u/iranja i tran*(&rta r&be ubrza)a (rije)&zni (r&1e*5 a time *e *manjuju (rije)&zni tr&+&)i i

1ijena r&be.Trajanje i ra1i&na/iza1ija u+r1ajn& - i*+r1ajne - (re+r1ajniC ra'nji niz&m >inite/ja me%u +&jima *u

naj)a;niji$ )r*ta5 +&n*tru+1ija i n&*i)&*t (rije)&zn&: *re'*t)a5 )r*ta i (rir&'a r&be5 u+r1ajn& - i*+r1ajne

t&>+e5 na>in iz)renja '&ti>niC ra'nji5 &(rem/jen&*t termina/a i (r&metniC >)&rita i *+/a'iniC

(r&*t&rija.

@


10/17

+.4. Za%'j#&vanje #govo!a o t!anso!tno" os&g#!anj#

R&bu u (rije)&zu (e'iter &*i:ura)a *am& na izri>it na/&: i (r&ti) rizi+a +&je je na)e& +&mitent.2

'i*(&zi1iji je (&trebn& na)e*ti (r&ti) +&jiC rizi+a treba r&bu &*i:urati. A+& 'at &(0i na/&: za &*i:uranje5&n'a &n )rije'i '& &(&zi)a te je (e'iter 'u;an &*i:urati *)e (&i/j+e &'n&*n& na/&:&'a)1a tj. iz'ati

:enera/nu (&/i1u &*i:uranja. 2 'ru:im */u>aje)ima &*i:ura)aju *e *am& &ne (&i/j+e +&je *u izri>it&

na)e'ene u 'i*(&zi1iji. A+& u na/&:u za &*i:uranje ni*u na)e'eni rizi1i (r&ti) +&jiC r&bu treba

&*i:urati5 &t(remni+ je 'u;an &*i:urati (&i/j+u *am& (r&ti) u&bi>ajeniC tran*(&rtniC rizi+a. (e'iteri *

&*i:ura)ate/jem imaju (&*ebne5 )r/& (&:&'ne u:&)&re za &*i:uranje r&be u tran*(&rtu. 2 (&nu'i za

&*i:uranje r&be >ije (razne &bra*1e &*i:ura)ate/j 'aje na ra*(&/a:anje &t(remni+u un&*e *e (&'a1i &

&*i:urani+u5 (&'a1i & (&i/j1i5 (&'a1i & in*tra'i1iji5 (&'a1i & )rije'n&*ti r&be i rizi1i i &*ta/i u)jeti

&*i:uranja.

K&' +&(neniC :rana (rije)&za un&*i *e +/auzu/a teme/jni rizi1i (rije)&za AARF5 +&' (&m&r*+&:

TLO5 PA5 A i/i AARF. 2+&/i+& *e r&ba ;e/i &*i:urati &' ratniC i/i (&/iti>+iC rizi+a un&*i *e +arti1a

AR i/i ,R 99. O)e +arti1e nazi)aju *e in*titut*+e +/auzu/e +&je ut)r%uju tz). &*i:ura)ate/j*+i

in*tituti u L&n'&nu. 2 P&m&r*+&m je (r&metu naj>e0e u(&treb/ja)ana L/&' * ,G (&/i1a +&ja *e

+&ri*ti u ne(r&mijenjen&m &b/i+u &' 8?@. :&'ine.R&ba *e &*i:ura)a u(i*&m u (&*ebnu +nji:u

(&+ri0a +&ju )&'e (e'iteri5 (a je &)aj na>in &*i:uranja (re+& (e'itera (ra+ti>an i jeDtin.R&ba *e

naj>e0e &*i:ura)a (r&ti) tz). u&bi>ajeniC rizi+a5 a tu *(a'aju$ rizi+ &te0enja (&i/j+e (ri/i+&mt)&rni>+&: t&)arenja &te0enje u*/ije' 'je/&)anja (rir&'niC ne(&:&'a (r&ti) +ra%e i :ubit+a (&i/j+e.

+.5. Za%'j#&vanje #govo!a o #s%'a(&6tenj# !o)e

,+/a'itenje r&be ne (re'*ta)/ja &*n&)nu 'je/atn&*t me%unar&'n&: (e'itera a/i je Dun+1i&na/n&87


11/17

(&)ezan& * u+u(nim (r&1e*&m &r:aniza1ije &t(reme i '&(reme r&be.(e'iter &ba)/ja u*+/a'itenje

r&be (&*ebn& u ')a */u>aja5 i t&$ a+& *e (ri/je) r&be u /u+u ne m&;e *inCr&nizirati * '&/a*+&m br&'a a+&

je r&bu (rije 'a/jnje &t(reme (&trebn& *&rtirati5 (a+irati5 (re(a+irati5 mijeati i/i (&')r:nuti 'ru:im

mani(u/a1ijama.(e'iter m&;e r&bu u*+/a'ititi u *)&m *+/a'itu i/i u *+/a'itu tre0e &*&be. A+&

*+/a'iti +&' tre0e &*&be (e'iter je 'u;an r&bu (r)en*t)en& (re'ati ja)nim *+/a'itima5 (e'iter ta'a&':&)ara *am& za izb&r *+/a'ita. A+& *e za )rijeme *+/a'itenja r&be u&>e ne'&*ta1i i/i &te0enja

amba/a;a5 (e'iter je 'u;an (reuzet (&trebne mjere za &t+/anjanje ne'&*tata+a na tr&a+ i ra>un

na/&:&'a)1a. Na/&:&'a)a1 m&;e (&Cranjenu r&bu (re(a+irati5 )a'iti uz&r+e i ra*(&/a:ati *a

*+/a'iten&m r&b&m. A+& na/&:&'a)a1 *)&je (ra)& ra*(&/a:anja (rene*e na 'ru:&:a5 'u;an je & t&me

bez &':&'e &ba)je*tit (e'itera.

R&bu &(a*nu i ne(ri+/a'nu za u*+/a'itenje5 (e'iter m&;e &'biti na u*+/a'itenje. O' u*+/a'itenja *u

i*+/ju>ene &'n&*n& (&' (&*ebnim u)jetima *e u*+/a'ita)a */je'e0a r&ba$ e+*(/&zi)5 *am&za(a/ji) i

/a+& za(a/ji)i (re'meti r&ba +&ja iri neu:&'an za'aC r&ba +&ja m&;e tetn& utje1ati na 'ru:u

u*+/a'itenu r&bu /a+& (&+)ar/ji)a r&ba5 r&ba (&'/&;na brz&j (r&(a*ti i tru/jenju ra'i&-a+ti)ne t)ari

)&/umi&zna i 'ru:a &(a*na r&ba.

2 )ezi *a za+/ju>i)anjem u:&)&ra & *+/a'itenju i *am&m *+/a'itenju r&be (&trebn& je &bratiti

(&*ebnu (&z&rn&*t na$

8. &b)ezu (e'itera 'a za+/ju>uje u:&)&re & u*+/a'itenju r&be5. izb&r *+/a'ita5

4. &':&)&rn&*t za u*+/a%enu r&bu5

. (ri*tu( u*+/a'iten&j r&bi i ra*(&/a:anje nj&me.

. ZA7ONS7- O7V-R- ME,UNARODNOG PR-JEVOZA TERETA

Me%unar&'ni (rije)&z je *)a+i (rije)&z +&ji &buC)a0a (re/a;enje najmanje je'ne 'r;a)ne :rani1e.

Oba)/janje me%unar&'n&: (rije)&za je re:u/iran& re/ati)n& )e/i+im br&jem mu/ti/atarniC (&t(i*uje

)e0i br&j 'r;a)aF i bi/etarniC (&t(i*uje ')ije 'r;a)eF me%unar'niC u:&)&ra.

Bi/etarni u:)&r. Bi)a u:&*/a)ija je ima/a iz:ra%en *u*ta) bi/atarniC u:&)&ra * )e/i+im br&jem 'r;a)a

88


12/17

+&ji *u (ri+ri)a/i )e/i+i (r&*t&r.

Ti(i>ne +/auzu/e u bi/etarnim u:&)&rima5 &'n&*n& zaje'ni>+e &'re'be u &)im u:&)&rima (rema

(rin1i(u E9E 2N *u$

Q zabrana +ab&ta;e &ba)/janje tran*(&rtniC u*/u:a )anj*+iC (rije)&zni+a u 'ru:&j zem/jiF5Q zabrana (rije)&za za tre0e zem/je5

Q (rije)&z u)jet&)an '&z)&/ama ima )ie )r*ta za (rije)&z r&be i '&z)&/a za (rije)&z (utni+aF.

.1. Dozvo'e za "e/#na!o(n& !&jevoz

Me%unar&'ni +&mer1ija/ni (r&met u)jet&)an je *u*ta)&m '&z)&/a. Mu/ti/atarne '&z)&/e5 *u &ne i*(ra)e+&je &m&:u0uju (rije)&zni+u +&ji iC (&*je'uje 'a *a *)&jim )&zi/&m &ba)/ja (rije)&z5 &'n&*n& (ri*tu(

i +retanje (& 1e*tama *)iC 'r;a)a )e0e: br&jaF >iji *u &r:ani (riC)ati/i mu/ti/etarni u:&)&r +&jim *u te

'&z)&/e u)e'ene. 2 Eur&(i (&*t&je ')ije )r*te &)a+)iC '&z)&/a i t&$

- Mu/ti/etarne '&z)&/e 9EMT-a5 >ije je *je'ite u Parizu5 ima 8@ eur&(*+iC zema/ja >/ani1a i

(ri'ru;ne >/ani1e$ ,A#5 Kana'a5 a(an i Au*tra/ija. 2 &+)iru 9EMT-a (&*ti:nut je '&:&)&r 'a

*)a+a zem/ja ima &'re%en br&j '&z)&/a &)e )r*te. Bi)a u:&*/a)ija je bi/a >/ani1a 9EMT-a i

+rajem &*am'e*tiC :&'ina u+u(an +&nti:ent &)iC '&z)&/a izn&*i& je 668 '&z)&/a.

Mu/ti/etarne '&z)&/e E2 Eur&(*+e unijeF5 (&*je'uju i +&ri*te *am& za zem/je >/ani1e E2.

- Bi/etarne '&z)&/e5 iz'aju *e na teme/ju bi/etarniC *(&razuma za+/ju>eniC izme%u ')ije

zaintere*irane zem/je. O)im *(&razum&m re:u/iraju *e5 izme%u &*ta/&: i +&ntin:enti br&j i

)r*taF &)iC '&z)&/a. K&ntin:eniranje '&z)&/a &bi>n& *e )ri *)a+e :&'ine (r&t&+&/&m +&ji *e

*a*ta)/ja mje&)ite +&mi*ije D&rmirane na teme/ju *(&razuma.

,/i+a 4$ Pri+az 9EMT '&z)&/e.

8


13/17

Bi/atera/niC '&z)&/a za r&bu ima )ie )r*ta$

(&:rani>ne '&z)&/e5 za (&:rani>ne (rije)&ze izme%u *u*je'niC zema/ja i t& +m &'

:rani1e a+& *(&razum&m nije ut)r%en& 'ru:a>ije5

bi/atera/ne '&z)&/e5 &m&:u0uju (rije)&z ime%u bi/& +&je: (&'ru>ja ')ije zaintere*irane

zem/je. O)a '&z)&/a m&;e zamjeni i (&:rani>nu '&z)&/u.

tranzitne '&z)&/e5 &m&:u0uju tranzit +r&z zem/ju +&ja ju je i 'a/a bez +ab&ta;e5

'&z)&/a za tre0e zem/je5 &m&:u0uje (rije)&zni+u iz je'ne zem/je 'a ut&)aruju u 'ru:&j

zem/ji i ra'i (rije)&z za tre0u zem/ju5

'&z)&/e za /u+e

TIR +arnet Dran1. Tran*(&rt Internati&na/ (ar /a R&utF je 1arin*+i '&+ument +&jim *e (&je'n&*ta)/juju

84


14/17

1arin*+e D&rma/n&*ti u me%unar&'n&m tran*(&rtu r&be. Na'z&r i (&*tu(a+ na' tran*(&rtnim *re'*t)ima5

+&ntejnerima i r&b&m u re;imu +arneta TIR &'re%en je 9arin*+&m +&n)en1ij&m & me%unar&'n&m

(rije)&zu r&be na teme/ju +arneta TIRS. TIR je na(ra)/jen 'a bi ma+*ima/n& &/a+a& me%unar&'n&

+retanje r&ba (&' 1arin*+im (e>at&m. ,i*tem tranzitnim 'r;a)ama :arantira (&+ri)anje 1arina i (&reza

u */u>aju z/&u(&trebe +rijum>arenjaF. ,i*tem TIR nu'i (re'n&*ti za *)e +ari+e u /an1u me%unar&'n&:tranzitn&: tran*(&rta r&ba$ *manjuje tr&+&)e tran*(&rta *manjuju0i D&rma/n&*ti i +anjenja u tranzitu

&/a+a)a +retanje u tranzitu (rimen&m *tan'ar'izirane re:u/ati)e i '&+umenta1ije r&ba *e +re0e (re+&

me%unar&'niC :rani1a * minima/nim &metanjima i *tajanjima +anjenja i tr&+&)i tran*(&rta *u

*manjeni nema (&trebe za 'e(&zit&m :aran1ij&mF na :rani1ama tranzitniC 'r;a)a :arantiran&

(/a0anje 1arin*+iC i (&rezniC 'a)anja u */u>aju z/&u(&trebe '& 7 777 F *am& (r&)jerenim

(re)&zni1ima je '&z)&/jen& +&ritenje TIR +arneta >ime *e (&)e0a)a *i:urn&*t *manjena je (&treba

Dizi>+e +&ntr&/e r&be u tranzitu *i*tem &/a+a)a 1arin*+u +&ntr&/u i (&(ratnu '&+umenta1iju

"&zi/a i +&ntejneri m&raju za'&)&/ja)ati &'re%ene u)jete +a+& bi m&:/i (re)&ziti r&bu u

me%unar&'n&m (rije)&zu * &zna+&m TIR.

4. ME,UNARODN- PR-JEVOZ NA RE8AC-J- -Z $RVATS7E U CRNUGORU

O*n&)ni (r&b/emi (r&metn&: *e+t&ra u 9rn&j G&ri *u neraz)ijena mre;a 1e*ta5 (r&b/emi +&ji (&*t&je

u (rije)&zu5 a +&ji *e &'n&*e na *tanje inDra*tru+ture i za*tarje/iC )&zi/a5 zatim */aba (r&metna

(&)ezan&*t 9rne G&re * re:ij&m5 ne'&)&/jna '&*tu(n&*t i*+u*n&: i5 (rema tr;inim u)jetima5

&*(&*&b/jen&: &*&b/ja * )i*&+&m razin&m )jetina te ne'&)&/jna u/a:anja u a+ti)n&*ti i*tra;i)anja iraz)&ja5 (re'*ta)/jaju )a;ne (re(re+e za (&b&/janje (&zi1ije t)rt+i +&je 'aju u*/u:e (rije)&za na

tr;itu.

2tje1aj *)jet*+e :&*(&'ar*+e +rize je bi& )i'/ji) u *)im *e+t&rima u 9rn&j G&ri5 u+/ju>uju0i I

(r&met. Ia+& *e re1e*ija */abije &*je0a/a u 77?. i 77@. :&'ini5 (r&b/emi *u na*ta/i u 787. I 788.

:&'ini t& je rezu/tira/& )e/i+&m ne/i+)i'n&0u (&*/&)n&: *e+t&ra u 9rn&j G&ri.

8


15/17

O*n&)ne *u +ara+teri*ti+e *e+t&ra (r&meta nar&>it& )i'/ji)e +r&z ne:ati)ne *tati*ti>+e n'i+at&re.

2'je/ br&ja za(&*/eniC je u &)&me *e+t&ru u &'n&*u na u+u(an br&j za(&*/eni 'ra*ti>n& (a&5 tj.5

izn&*i *)e:a 658J u &'n&*u na ?56J u 77?. :&'ini.

On& t& zabrinja)a j& )ie je*t >injeni1a 'a *e u 78. :&'ini +&/i>ina (re)ezeniC '&bara 1e*t&)niC

iz Hr)at*+e (rije)&z&m (re(&/&)i/a u &'n&*u na 784. :&'inu.

Ka+& bi *e &*i:ura/a /i+)i'n&*t (r&ra>una5 "/a'a je (&t(i*a/a u:&)&r & (&zajmi1i * Er*te i 9re'it

,ui**e ban+&m u )i*ini 87 mi/ijuna eura. Ka+& bi &*i:ura/a Dinan1ij*+u *tabi/n&*t (r&ra>una5

(r&'an& je za(i*a u )rije'n&*ti 856 mi/ijuna eura te iz'an& eur& &b)ezni1a u )rije'n&*ti &' 87 '&

77 mi/ijuna eura.

Ka+& bi *e (re)/a'a& ne:ati)ni utje1aj +rize na *e+t&r turizma +a& naj)a;niji *trate+i *e+t&r 9rne

G&re5 "/a'a je '&nije/a niz mjera za a+ti)n&*ti turi*ti>+e *ez&ne +&je u+/ju>uju *manjenje 1ijena u

turi*ti>+&m *e+t&ru5 &'r;a)anje i (&b&/janje +)a/itete u*/u:a. Me%utim5 *)e (r&)e'ene mjere ni*u

m&:/e *(a*iti 1rn&:&r*+& :&*(&'ar*t)& &' utje1aja +rize u nare'nim :&'inama 787. i 788.F5

(&:&t&)& imaju0i u )i'u 'a ni*u u)e'ene mjere za (&je'ine *e+t&re.

2 788. :&'ini 9rn&:&r*+a (&*/&'a)a>+a De'era1ija MEF izra'i/a je '&+ument (&' nazi)&m

#&(rin&* (r&mi1anju i raz)&ju 1rn&:&r*+&: :&*(&'ar*t)a - ana/iza (r&b/ema i (rije'/&: mjeraS. I*ti

je u*)&jen &' *trane 2(ra)n&: &'b&ra i (&*/an (remijeru. ,a'r;i niz mjera +&je *e &'n&*e na

(&*/&)n& &+ru;enje i tr;in& natje1anje5 'u;ni>+&-)jer&)ni>+e &'n&*e5 (&reze5 1arin*+e i ja)ne

tr&+&)e te *(e1iDi>na *e+t&r*+a (itanja. ,)e t& u 1i/ju +a+& bi razmjena r&be izme%u Hr)at*+e I9rne G&re bi/a na razini (rije +rize. !a *am (rije)&z r&be izme%u ')iju 'r;a)a (&trebne *u

me%unar&'ne '&z)&/e (&:&t&)& *a'a +a'a je Hr)at*+a u Eur&(*+&j uniji. Ka& t& *m& re+/i

razmjena r&be izme%u ')ije 'r;a)e *manji/a *e za (&/&)i1u '&/a*+&m +rize.

Kami&n +&ji i'e iz Hr)at*+e u 9rnu G&ru i (re)&zi r&bu m&ra imati *a *&b&m 1je/&+u(nu

me%unar&'nu (&trebnu '&+umenta1iju +a+& bi r&bu uni& u 9rnu G&ru5 m&ra imati i (&*je'&)ati

na)e'ene :&re '&z)&/e +a+& bi ne&metan& r&bu u)eza& iz Hr)at*+e u 9rnu G&ru5 a j& *tr&;e je iz

9rne G&re u Hr)at*+u jer *m& zem/ja E2 i na :rani1i *m& *ame Eur&(*+e unije.

8


16/17

5. ZA78JU0A7

P&' (rije)&z&m u u;em *mi*/u *e (&'razumje)a (rije)&z *t)ari * je'n&: mje*ta na 'ru:&.P&' (rije)&z&m u irem *mi*/u *e (&'razumije)aju *)e a+ti)n&*ti (&trebne za &ba)/janje (rije)&za i

'ru:iC (rije)&zniC ra'nji5 >u)anje i &*i:uranje *t)ari i '&+umenta1ije tije+&m tran*(&rtn&: (r&1e*a.

Tran*(&rt&m *e &ba)/ja (rije)&z5 (ret&)ar5 ut&)ar5 i*t&)ar i >u)anje materija/a5 (&/u-(r&iz)&'a i

(r&iz)&'a tje'na na)e'eniC ra'nji. Me%unar&'ni (rije)&z je *(e1ija/izirana :&*(&'ar*+a 'je/atn&*t +&ja

*e ba)i &r:aniza1ij&m &t(reme r&be i 'ru:im (&*/&)ima +&ji *u * tim )ezani. Me%unar&'ni (rije)&z

&r:anizira *e (re+& (e'i1ije. Me%unar&'ni (rije)&z je *)a+i (rije)&z +&ji &buC)a0a (re/a;enje

najmanje je'ne 'r;a)ne :rani1e. Oba)/janje me%unar&'n&: (rije)&za je re:u/iran& re/ati)n& )e/i+im

br&jem mu/ti/atarniC (&t(i*uje )e0i br&j 'r;a)aF i bi/etarniC (&t(i*uje ')ije 'r;a)eF me%unar'niC

u:&)&ra. Mu/ti/atarne '&z)&/e5 *u &ne i*(ra)e +&je &m&:u0uju (rije)&zni+u +&ji iC (&*je'uje 'a *a

*)&jim )&zi/&m &ba)/ja (rije)&z5 &'n&*n& (ri*tu( i +retanje (& 1e*tama *)iC 'r;a)a )e0e: br&jaF >iji

*u &r:ani (riC)ati/i mu/ti/etarni u:&)&r +&jim *u te '&z)&/e u)e'ene.

86


17/17

8-TERATURA

8. An'rijani05 I.5 Bi/en5 M.$ P&zna)anje r&be u tr:&)ini E+&n&m*+i Da+u/tet u !a:rebu5 !a:reb5 778.:.

. imu/>i+5 #.$ E+&n&mi+a 1e*t&)n&: (r&meta5 a+u/tet (r&metniC znan&*ti5 !a:reb58@@6.:.

4. trumber:er5 N.$ Ru+&)anje materija/ima u (r&metu5 Da+u/tet (r&metniC znan&*ti u !a:rebu5 !a:reb5

777.:..

Internet iz)&ri$.(r&metna-z&na.1&m1e*t&)ni.Ctm/

.'ne)ni+.Cr

8=

Documents

Županović Karlo (1)