اول بخشو بهداشتي خدمات از برخورداري

درماني

درماني و بهداشتي خدمات از از برخورداري يکي ،

سالمت تامين و است اجتماعي و فردي مسلم حقوق

و است انسان تکامل براي ابزاري هم روان و جسم

دارد اهميت اقتصادي گاه ديد از هم

تدوين بخش سه در مجموعه اين مهم اين به باتوجه

است :شده

عمومي -1 بهداشت کليات و سياستها

فردي -2 بهداشت

محيط -3 بهداشت

• عمومي و بهداشت علم از عبارتست

طول افزايش بيماريها، از پيشگيري فن

توانائي و سالمتي سطح ارتقاي و عمر

جمعي دسته هاي کوشش طريق از انسان

از فردي هر که طوري به ، جامعه افراد

از طبيعي جامعه يعني حق و سالمتيخود،

طوالني گردد عمر بهرمند .

بهداشت فعاليتهاي دامنه و اهداف : عمومي

عمومي -1 بهداشت آموزش

کودک -2 و مادر بهداشت

محيط -3 بهداشت

مزمن -4 و واگيردار بيماريهاي کنترل و پيشگيري

آزمايشگاهي -5 خدمات

پرستاري -6 و پزشکي خدمات

خانواده -7 تنظيم و جمعيت امور با مرتبط خدمات

داروئي -8 و بهداشتي ، خوراکي مواد بر نظارت

اضطراري -9 شرايط در بهداشتي خدمات

بهداشتي -10 امور در ارزشيابي و تحقيقات ، آماري بررسيهاي

ادوار در عمومي بهداشت تکامل و توسعه تاريخچهتاريخ مختلف

صرفا 3900تا بيماري ، مسيح ميالد از قبل سال. آمد مي شمار به آسماني بالي اسقلبيوس يک

چاره بيماران براي افتاد فکر به که بود کسي اوليندر آغاز نقطه اين و کند پيدا بهداشت اي تاريخ

. عمومي طوالني بس زماني گذشت از پس اما بوددر عمومي بهداشت زمينه در کند بسيار رشد و

مور 1516سال که توماس فکر اين اشاعه درو سالمتيحافظ بهداشت ترميم طبابتاست

نمود بسيار کوشش آن کننده

بار اولين سال گرانتبراي 1662در

و مرگ آمار تحليل و تجزيه به مبادرت

. حدود در نمود انگلستان در مير

به 1700سالهاي ايتاليائي پزشک يک

مقاالتي رامازينينام نوشتن به شروع

اي درباره حرفه نمود بيماريهاي

عمومي بهداشت تکامل و توسعهپيشرفت نتيجه نوزدهم قرن درمسئوليت احساس و دانشدر بود اروپائي جوامع اجتماعي

دوره چادويک اين پيتر و ادوين جانهاي فرانک برنامه اجراي در

نمودند فراوان کوشش بهداشتي

سال شبکه فرانسه 1840در اولينطرح را بيمارستاني خدمات ملي ، دهه همين حدود در و نمود ريزي

جزو دانمارک را بيمارستاني خدماتبرخي و دانست شهرداريها وظايفطرفدار اروپائي کشورهاي از ديگر

شدند درماني خدمات بيمه سيستم

• عمومي بهداشت المللي بين كنگره اولينسال . 1851در در گرديد تشكيل پاريس در

سالهاي بين -1854تا 1849فاصله جان کرد مي طبابت لندن در اسنوکهداد قرار مطالعه مورد را وبا اپيدميولوژي

سال در همين 1856و نظير باد ويليامداد انجام تيفوئيد مورد در را مطالعه

نوزدهم قرن دوم و درنيمه مطالعاتزمينه پاستورآزمايشات در

از ميکروبشناسي دقيق تصويري ،ارائه عفوني بيماريهاي انتقال نحوهو باکتريولوژي عصر رونق با و دادبيماريهاي اکثر ، واکسنها انواع يافتن

گرديد کنترل قابل عفوني

که بهداشت ميالد 3900بذر از قبل سالو فراز از پس ، بود شده کاشته مسيحو تدريجي پيشرفت و بسيار هاي نشيب

سال در ثمرات 1946آرام، ترين عالي ، . اساسنامه سال اين در آورد ببار را خود

بهداشت جهاني رسيد سازمان تصويب بهسال در گذاشته 1948و اجرا مرحله به

. از بيش اين 150شد عضو جهان کشورهستند سازمان

ايران در عمومي بهداشت : تاريخچهدوران بهداشت هخامنشياندر رعايت

در . بوده نظر مورد زرتشت همواره ، دينو بوده احترام شايسته و پاکي رمز آتشممنوع پليدي به خاک و آب کردن آلودهدستورات و مطالب همچنين است بوده

در زيادي اسالم بهداشتي دارد دين وجود .

سال بهداري شمسی، 1320در وزارتجمهوري مقدس نظام در گرديد تاسيس

مسئله ايران، به سالمتاسالمي مردماز يکي مسلم عنوان توجه حقوق مورد آنان

اصول در و نهم ، سوماست و چهل و بيستسوم اساسي از و تامين قانون ضرورت بر

ايران مردم آحاد براي درمان و بهداشتاست شده تاکيد

تامين و بيماريها کنترل در بهداشت اهميتافراد سالمت

از بتدريج مردم علم پيشرفت مولد با عواملبر بيماري آنها تاثير و تندرستيو شدند آگاه

از بهداشتي اصول رعايت با آموخت بشرکند مي تهديد را وي تندرستي که مسائليپيشگيري اصول کارگيري به با و جويد دوري

سازد مصون بيماري برابر در را سالم افراد

بيماري و سالمت تعريف

ديدگاه از پزشکاز است عبارت سالمتي ،

شاخصهاي نظير معين معيارهاي با مطابقت

، بيوشيميائي ميزانهاي و هنجارها ، فيزيکي

غيره و فيزيولوژيکي معيارهاي

که بيماري دارد شرايطي بر جسم داللت

را را مريضانسان بدن طبيعي عملکرد و کرده

زند مي هم .بر

انسانها سالمت و بهداشت در موثر عوامل: عبارتنداز

وراثت -1زيست -2 محيط

زندگي -3 سبک

وضعيت – ) -4 شامل اجتماعي اقتصادي وضعيت - نظام اشتغال سطح ، آموزش سطح اقتصادي،

) کشور سياسي

غيره -5 و درماني بهداشتي خدمات

بيماري – تندرستي طيف

يا تندرستي حالت حسب بر را جامعه افراد اگرمي ايجاد جدولي کنيم، بندي گروه بيماري شدت - مي بيماري تندرستي طيف آن به که شود .گويند

مرگبيماري کشنده

بيماري شديد

بيماري

متوس ط

بيماري خفي ف

بيماري غير

آشکار

تندرست ي

بيماريها پيدايش در موثر از عوامل عبارتندميزبان محيطي و عوامل محيط ) عوامل

) ميان از و فيزيکي و اجتماعي زيستي،چگونگي ترسيم براي که متعددي مدلهايشده ارائه محيطي و ميزبان عوامل تاثير

توان مي ، اپيدميولوژي اند شبکه ، مثلثچرخ و عليت داد مدل قرار بحث مورد را .

بهداشت گروه و :تيم

که اشخاص از بهداشتي گروهي هدف و

معين مشترک مقاصد در و و دارند جهت

مطابق افراد، از يک هر ، آن به دستيابيبا و خود هاي شايستگي و مهارتها باهمکاري ، ديگران عمليات به توجه

کنند .مي

جامعه در بهداشتي معيارهاي و شاخصها

و درزمانها وضعيت دو مقايسه برايکه آنجا تا کرد سعي بايد مختلف مکانهايوسيله به را وضعيت دو اين است ممکن

هم اعداد با را اعداد اين و داد نمايشرا مقايسه اعداد اينگونه مي شاخصنمود

بنام بهداشتي هاي زمينه در و گويندبهداشتي هاي شاخص

شوند مي ناميده

بهداشتي شاخصهاي مهمترين : عبارتنداز

ومير -1 مرگ به مربوط باروري -2شاخصهاي و والدت

تغذيه -3 خدمات -4وضعيت اجراي

بهداشتي

ناتواني -5 از -6ميزانهاي استفاده ميزانهاي

خدمات

اجتماعي -7 و رواني محيطي -8بهداشت زيست

اجتماعي -9 بهداشتي -10اقتصادي سياست

غيره -11 و زندگي کيفيت

ها شاخص کاربرد

وحتی جامعه سالمت سطح گیری اندازه برایروند می بکار جوامع دیگر باسطح . مقایسه

منابع بهداشتی،تخصیص نیازهای ارزیابی برایوبر ها ،فعالیت خدمات والرزیابی ،نظارت مالی

هستند الزم بهداشتی های . نامه

ها نشانگر های ویژگی

اندازه - را چیزی همان دقیقا باشند معتبر بایدشده گرفته نظر در گیری اندازه برای که بگیرند

.اند مقیاس این با نفر چند نتائج باشند اعتماد قابل

باشد -یکسان - باشند تغییرات به حساس

موقعیت - تغییرات کننده منعکس باشند ویژه باشند

داده - امکان ها داده آوری جمع باشد پذیر امکاننباشد وغیره بودن محرمانه باشد میسر ها

کند کمک نظر مورد پدیده فهم به باشند مرتبط

نشانگرها

- ومیرخام مرگ نشانگرهای - زندگی امید

- ومیر مرگ دیگر های میزان ابتال - : نشانگرهای

- گزارش ،میزان بیماری وشیوع بروز شامل - واورژانس سرپائی های بخش در مراقبت میزان

- وترخیص پذیرش میزان - بیمارستان در اقامت مدت

کار - از وغیبت بیماری دفعات - بیماری کشندگی میزان

ناتوانی های میزان - شامل– الف ای حادثه نشانگرهای

فعالیت -1 محدودیت روزهای تعداد 2- وبستری ناتوانی روزهای تعداد

کار - از غیبت های روز تعداد نشین- وخانه شدن وبستری تحرک محدودیت نظیر انسان به مربوط نشانگرهای ب

شدن و -2 پوشیدن ولباس خوردن ها فعالیت ...محدودیت

تولد -3 هنگام ووزن وسر بازو دور ای تغذیه ... نشانگرهای های -4 ونسبت ، جمعیت به پزشک نسبت شامل بهداشتی حدمات ارائه های نشنگر

بهداشتی مراکز ونسبت جمعیت به بیمارستنی وتخت پرستار به پزشک دوران -5 های ومراقبت نوزادان شدن واکسینه نظیر خدمات از استفاده میزان

بیمارستانی تخت اشغال ومیزان خانواده تنظیم از استقبال ودزپرصد بارداریبیمارستانی) تخت متوسط به بستری تعدادروزهای

6- واجتماعی روانی بهداشت نشانگرهای 7- شده تصفیه واب وتشعشعات واب هوا الودگی محیطی نشانگرهای

وسطح : -8 ملی ناخالص سرانه ودرامد جمعیت رشد اجتماعی اقتصادی نشانگرهایکالری وسرانه ومسکن خانوار وبعد باسوادی ومیزان باری سر ونسبت بیکاری

دریافتی برای -9 شده صرف ملی خالص نا تولید میزان شامل بهداشتی سیاست نشانگرهای

وغیره بهداشتی خدمات سالمت - با مرتبط زندگی کیفیت health realated quality of life ) نشانگرهای

(HRQOL)

بهداشت جهانی سازمان تعریفزندگی کیفیت از

، زندگی در خودشان موقعیت از افراد ادراکان در که ارزشی ونظام فرهنگ براساس که

وانتظارات واهداف کنند می زندگیصورت انان نظر مورد وعائق واستانداردها

. میگیرد

Quaity-adjusted life years (QALYS) کیفیت با سالهای

زندگی افراد که نیست این معنی به لزوما باال زندگی کیفیترضایت با همراه زندگی عمراز سالهای تمام در

فرد هر زندگی از بخشی زیرا شد با مطلوب وکیفیتسپری کارائی وکاهش خوشی ونا ناتوانی شرایط در

نیست همراه خاطر رضایت با معموال که شود .می (QALYS) کالی

مطلوب کیفیت از که زندگی از سالهائی از عبارتستازضرب شاخص این محاسبه برای است برخوردار

سالهای سودمندی ونمره زندگی امید کردنبرای . که اورند می یکدیگربدست در زندگی باقیمانده

اثر – هزینه انالیزهای درمانی، مداخالت ارزشیابیهائی وضعیت برای بالینی کارازمائیهای ودر بخشی

) دارد ) اهمیت نیز ،کیفیت کمیت عمر طول بر غالوه کهمیشود . استفاده

با توام زندگی سالهای DALY)) ناتوانی

(Disability –Adjusted life years) نا بانوعی همراه ویا رود می بین از رس زود مرگ با که عمر از سالهائی مجموعه

دست . از معرف دالی هر یعنی میشود سپری معین مدت وطول باشدت ، توانیدر خاص بیماری یک های دالی تمام محاسبه برای است سالم عمر از یکسال دادن

سالهای باید زندگی )جامعه رفته دست (YLISازYears of life lost معین ومدت شدت با ناتوانی با توام ویا همراه که وسالهائی

است ) شده کرد Year Lived with Dis ability (YLDSسپری جمع باهم راسال در مثال سنی 10ازبین 1990برای گروه در شونده منجر اول سال 15-44عامل

- است بوده روانی عصبی اختالالت به مربوط درسال امده بدست نتائج است : 1998برخی جهان% 43- 1چنین سطح در ها دالی

سال تا میشود بینی وپیش بوده واگیر غیر بیماریهای به % 73به 2020مربوطبرسد .

– مسئول عصبی روانی با% 11اختالالت کشورهای در دالی برحسب بیماری بارو وکم متوسط بودند% 23درامد باال درامد با ممالک در ها دالی از

مسئول ترتیب به عروقی قلبی کشورهای 18و 10بیماریهای در ها دالی از درصداند بوده مذکور

ترتیب به متوسط تا کم درامد با کشورهای در ها را% 15ال 5سرطانه ها دالیاند داده اختصاص بخود

مسئول ،سوانح جهان سطح اند% .16در بوده ها دالی کل

سولیوان شاخص

با بین تفاضل از که وسالهائی زندگی امیدهای ناتوانی فعالیت انجام در ومحدودیت

های ) وفعالیت وتحصیل کار زندگی معمولمیشود محاسبه است روزمره

زندگی کیفیت های ویژگی - و جسمی زندگی کیفیت بودن بعدی ....چند

-بودن واحساسات subjective) )ذهنی انتظارات بهدارد بستگی فرد ی وپندارها واعتقادات

مزمن بیماری چند دارای درحالیکه افرادی است مکنهم افرادی مقابل در ولی بدانند سالم خودرا هستند

بیمار را وخود نداشته بالینی نشانه گونه هیچ که هستنددرک های تفاوت به زندگی کیفیت بنابراین دانند می

باشد باید وانچه هست انچه بین افراد توسط شدهبودن خوب احساس همان که میشود گفته

فرداست . ورضایتمندی بودن دارای Dynamicپویا زندگی کیفیت یعنی

تجربه از متاثر که است زمان به وابسته ساختاریتغییر زمان طول ودر است زندگی از وی ودرک شخص

میکند .

از زندگی برکیفیت موثر عواملفرانس دیدگاه

کیفیتزندگی

خانواده

وضعیت جسمانی

شدت بیماری

روحی وضعیتوروانی

روشهای مقابله

اجتماعی وضعیتواقتصادی

دیدگاه از زندگی کیفیت مدلزان

بهتر احساسنظر از بودن

روانی

عملکرد یا بهداشتی

رفاه سالمتجسمی

اقتصادی فاکتورهایرفاه اجتماعی

اجتماعی

در زندگی از رضایتمختلف های حیطه

کیفیت زندگی

در زندگی از رضایتهای حیطه

مختلف

ویا بهداشتی فاکتورهایسالمت به فاکتورهای وابسته

فردی

اجتماعی فاکتورهای ،فرهنگی،محیطی

المللي بين بهداشت :سازمانهاي

شامل المللي بين بهداشت اقداماتاست بهداشت زمينه در مسائلي حل

اقدام و توجه نيازمند يک که از بيشاپيدمي کشور کنترل مانند باشد می

و اطالعات المللي بين تبادل ، هاو بهداشتي و طبي . . . . تجربيات

بهداشت جهاني World سازمانHealth Organization (W.H.O(

غير و تخصصي است سازمانياز که بهداشت به مربوط سياسي

ملل ادارات آن سازمان مقر و بوده. ژنودر از آن اساسنامه هفتم است

روز ) 1948آدريل شد گذاشته اجرا به) بهداشت جهاني

جهاني سازمان تشکيل از هدف

مردم دستيابي بهداشت به همه

و باالترين است سالمت سطح

همه دستيابي آن فعلي هدف

به سالمت مردم از است سطحي

نظر از دهد امکان آنها به که

زندگي اجتماعي و اقتصادي

باشند داشته .باروري

، WHO خدمات اصلي شامل خدماتاختصاصي پزشکي و خدمات تحقيقات

. آوردن بر براي سازمان اين استدر ويژه بهداشتي مناطقنيازهاي

جهان اي ششمختلف منطقه سازمانمنطقه مثال است کرده جنوب تاسيس

آسيا آن شرقي استقرار محل دهلي کهاست نو هندوستان

)UNICEF) يونيسف

ادارات از ملل يکي از سازمان که است متحداقدام منظور به متحد ملل عمومي مجمع طرف

کودکان براي زده بازتواني جنگ کشورهايرابطه در آن فعاليتهاي است گرديده تاسيس

با تخصصي W.H.O نزديک ادارات ديگر و . توجه حاضر حال در است ملل سازمان

متوجه بيشتر “يونيسف کودک” و کليت استمعروف کند GOBI بسيج مي تشويق را

کشاورزي و خواروبار )F.A.O)سازمان

سال در 1945در جهاني همکاري براي وبراي کشورها به کمک چون هايي زمينه ، آنها در زندگي استانداردهاي بردن باال

گرديد . . . تشکيل و تغذيه وضع .بهبودکار المللي بين سال )I.L.O( سازمان در

زندگي 1919 و کار شرايط بهبود برايگرديد تاسيس دنيا کارگران جامعه

المللي بين سرخ )I.R.C) صليب

سازمان دوستانه يک و بشر سياسي غيرعالقمند که است رسمي به خدمت غير

زمان در جنگ انسانها و . صلح باشد ميايران احمر هالل سال جمعيت در که

سرخ 1302 خورشيد و شير جمعيت نام باصليب همکار است گرديده تاسيس ايران

است المللي بين سرخ

کشورهاي مشکالت و جهان در بهداشت سيمايزمينه اين در توسعه حال در

ي دوره از مشخص رنسانسپس مرز اروپا در

کشورهاي گروه دو بين ژرف شکافي و

مانده و پيشرفته گشت عقب پديدار .

کشورهاي صد 6حدود پيشرفتهدر توليد در از

حالي در شود مي بهداشت صرف ملي ناخالص

کشورهاي در توسعه که حال فقط در رقم اين

صد 3تا 2 است در .

از صحبت درمان وقتي و بهداشت مشکالتدامنه آيد مي پيش توسعه حال در کشورهاي

اين در گيرد مي بر در را مسائل از وسيعيانساني منابع و مادي امکانات از کشورها

شود نمي مطلوب استفاده . موجود

از درمان و بهداشت مشکالت کلي طور بهگيرد مي قرار بررسي مورد ديدگاه :سه

بهداشتي -1 خدمات کنندگان مصرف

خدمات -2 دهندگان ارائهگذاران -3 سياست و ريزان برنامه

ديد از درمان و بهداشت مشکالتخدمات کنندگان مصرف

بهداشتي -1 اوليه امکانات نقصانو -2 تجهيزات ، انساني منابع نادرست توزيع

خدمات

وسايل -3 کمبود و راهها نامساعد وضعيتنقل و حمل و ارتباطي

بهداشتي -4 رفتارهاي و اجتماعي باورهاي مردم

دهندگان ارائه ديد از درمان و بهداشت مشکالت خدمات

مشاغل -1 در انساني نيروي متعادل نا توزيع بهداشتي

بهداشتي -2 انساني نيروي متناسب نا آموزشتوسعه حال در کشورهاي در

مغزها -3 فرارسنتي -4 طب از محدود گيري بهره

ديد از درمان و بهداشت مشکالتريزان برنامه و گذاران سياست

وجود -1 و مشخص بهداشتي مشي خط فقدانها بخش ساير با ناهماهنگي

کمبود -2 و موثر ريزي برنامه تشکيالت فقدانآماري اطالعات

مختلف -3 هاي شاخه در بودجه تخصيص توازن عدم بهداشت

جامعه -4 بهداشتي طرحهاي و سياستها با مخالفتذينفع گروههاي و افراد سوي از گرا،

بهداشتي – خدمات ارائه در موجود مشکالت

ايران در مطلوب درمانيجمعيت -1 سريع افزايش

درماني -2 امکانات از کافي اطالع عدم

مالي -3 تمکن عدم

پزشک -4 و بيمار بين متقابل اعتماد فقدان

فردي -5 آموزش سطح بودن پائينانساني -6 نيروي کمبود

و -7 علمي . . . رکود

آن مختلف سطوح و بهداشتي مراقبتهاي

خانواده ، افراد براي شده ارائه خدمات از گروهيمنظور به بهداشت ادارات توسط که جوامع و ها

مراقبتهاي گيرد، مي انجام افراد سالمت ارتقاءمي سازماندهي سطح سه در و دارد نام بهداشتيبيماران که باالتر سطح وسيله به سطح هر و شود . گردد مي پشتيباني شوند، مي داده ارجاع آن به

عبارتنداز سطوح : اين

بهداشتي -1 اوليه مراقبت

بهداشتي -2 مراقبتهاي دوم سطح

بهداشتي -3 مراقبتهاي سوم سطح

• بهداشت جهاني سازمان تعريف خدمات طبق

بهداشتي از اوليه است مراقبتهاي عبارت

افراد اصلي همه براي که بهداشت زمينه در

جامعه هاي خانواده دسترس و و قابل باشد

جامع خدمات براي پيشگيري شامل درماني

، است جامعه کل و ها خانواده ، افراد

خدمات به نيازي که نباشد تخصصيهنگامي .

خدمات عرضه نظامهاي

جهان در درماني بهداشتيعمدتا امروز جهان سهدرمراقبتهاي بنيادين سيستمعبارتنداز که دارد وجود پزشکي

عمومي بهداشتي ، معاونت بيمهملي و باشد طب مي .

در درماني بهداشتي شبکه سيستمايران

از شبکه بهداشت اين روستادر خانهتا و تخصصي شروع در بيمارستان

استان . مراکز يابد مي گسترشمي را ايران درمان و بهداشت نظام

سطح سه در ، شهرستانتوانقرار کشور و استان بررسي مورد

.داد

درمان و بهداشت شبکه شهرستان سطح

شامل : ايران

درماني بهداشتي مراکز بهداشت، خانه

درماني بهداشتي مراکز ، روستائي

مرکز ، بهورزي آموزش مرکز شهري،

بيمارستان ، شهرستان بهداشت

و شهرستان شبکه مديريت ، شهرستان

باشد مي آموزشي .موسسات

استان درمان و بهداشت اي منطقه براي سازمان

درمان و بهداشت هاي شبکه فعاليت بر نظارت

خدمات عرضه واحدهاي از پشتيباني و شهرستانها

است شده بيني .پيش

کشور سطح و در درمان و بهداشت وزارت

، ريزي برنامه ، سياستگذاري ، پزشکي آموزش

منطقه سازمانهاي کار بر نظارت و عمليات هدايت

علوم دانشگاههاي و استانها درمان و بهداشت اي

است دار عهده را .پزشکي

از بهداشتي مقصود ريزي ، برنامهدرخواستهاي و نيازها ساختن برآوردهاهدافي عمدتا و است مردم بهداشتي : شامل

تشکيالتي -1 الگوهاي اصالح

جديد -2 بهداشتي خدمات ايجاد در تسريعاولويتها -3 تعيين

بهداشتي -4 مراقبتهاي کيفيت اصالحدنبال ..... -5 را و کاريها دوباره بردن بين از

کند .مي

عبارتنداز ريزي برنامه شرطهاي پيش :مهمترين

دولت -1 وضع -2عالقمندي

قوانين

ريزي -3 برنامه براي دهي توانائي -4سازمان

اجرايي

می زير موارد شامل ريزي برنامه مختلف مراحل

:باشد

بهداشت -1 وضعيت تحليل و اهداف -2تجزيه تعيين

نهائي مقطعي

منابع -3 اولويتها -4ارزيابي تعيين

تفصيلي -5 برنامه و -6تهيه خاص ريزي برنامه

اجرا

ارزشيابي -8پايش -7

تخصيص مديريت از است عبارتمنطقي و به منابعصحيح حصول براي

، اهداف دهي معين و سازمانکردن به هماهنگ رسيدن براي امور

اهداف، براي ارزشيابيآن مستمردادن تطبيق و کار روشهاي اصالح

ارزشيابيها نتايج با ها برنامه

- درماني بهداشتي خدمات مديريت

• - سازمان هر نظير درماني بهداشتي خدماتکلي اصول از کند مديريتديگري مي پيروي

از Gulick( (lutherلوترگيوليک يکيدر را مدير وظايف اداري، علوم دانشمندان

التين کرده POSDCORB اصطالح خالصه : مخفف بترتيب آن حروف از يک هر که است

ريزي ، رهبري، کارگزيني، سازماندهي ، برنامهدادن ، هماهنگي بندي و گزارش است بودجه

و ريزي برنامه در بهداشت اقتصاد نقش

- درماني بهداشتي خدمات مديريت

کارگيري انسانيو ماديمنابع مطلوببهبهداشتي خدمات موثر عرضه و توليد براي

مستلزم– قوانين درماني از آگاهي. اقتصادي بهداشت در اقتصاد علم است

منابع و عوامل ترکيب چگونگي تعيين برايرود مي کار به .توليدي

، اصولي انتخاب نوع سه و معموال عمليات بنياندرماني بهداشتي خدمات سازمان هر را فعاليتهاي

دهد مي :تشکيل

: بايد که است مبلغي تعيين و تشخيص اول انتخابتهيه صرف

شود درماني بهداشتي خدمات

: خدمات توليد روش بهترين گزينش دوم انتخابدرماني بهداشتي

است

: بهداشتي خدمات توزيع روش گزينش سوم انتخاباست درماني

ايران بهداشتي اولويتهاي

بيماريها - 1 کنترل و بهداشت -4پيشگيري

شغلي

کودک -2 و مادر بهداشت -5بهداشت

ذيه

مدارس -3 بهداشت -6بهداشت

رواني

بهداشت -7 آموزش

دوم بخش

فردي بهداشت

فردي بهداشت

مسائل وقوف در بهداشتيبه را انسان ،و نشاط با آميخته زندگي از كامل استفادهبه چه و فرد يك صورت به چه ، شادابيمی ی يار و كمك ، جامعه عضو يك عنوان

انسانها کند. به سالمت ميزان بستگيدانائي و بردن مهارت كار به در و نكاتآنها

بهداشتي دارد حقايق

پوست : به ساختمان خارجي طبقه يك از پوستجلد نام به داخلي طبقه يك و اپيدرم درم ) ( نام

است شده . ساخته

داراي ندارد، خوني عروق كه اپيدرم خالف بر درممي تغذيه را اپيدرم و است فراواني عروق

تصوير) (2كند

1 2

از بهداشتي و استحمامشامل پوستمراقبتپوست . نظافت مورد آب حرارت درجه است

درجه از است بهتر استحمام براي استفاده . نكند تجاوز بدن با صابونحرارت متناسب

. ، حوله و تيغ از شود انتخاب پوست نوع. شخصي شود تازه استفاده مقدار هواي و

آفتاب كمي پوست اشعه بهداشت تامين دراست موثر

قسمت مو دو ريشه از و شده ساقه تشكيلنام. به اپيدرم از اي لوله داخل در ريشه است . پياز را فوليكول قاعده دارد قرار مو فوليكول

گويند مي مو

دارد وجود اليه سه مو واحد هر در

كوتيكول -1 يا خارجي اليه

كورتكس -2 يا مياني اليه

شود -3 مي ناميده مو مغز كه مو داخلي اليه

ضروری زير نکات رعايت مو بهداشت حفظ براياست

مو -1 مناسب كننده پاك ي ماده انتخاب

معمول -2 حد در موها مرتب ماساژ و زدن برس

هر -3 موها بهداشتي 4-3اصالح آرايشگاه يك در هفته

سر -4 شوره قبيل از مسائلي به توجه

موها -5 كردن خشك صحيح نحوه يادگيري

مناسب -6 غذائي برنامه

بدن -7 زائد موهاي بردن بين از

كردن -8 رنگ از المقدور حتي

شود خوداري بايستي موها

شاخي ناخن هاي ياخته تبديل و تغيير ازقسمت دو داراي و آيد مي وجود به اپيدرم

ريشه و . بدنه بنام هاللي ناحيه يك است. ماهك ناخن زير بافت شود مي ديده آن در

و بستر كه جلد شامل شود مي ناميده ناخنهاي اليه

است اپيدرم عمقي

ناخن : اي اندازه بهداشت اندازه به بايد ناخن . نگردد انگشتان كار از مانع كه پوست باشد

ناخن نگه اطراف ترك بدون و نرم بايد . شود اطراف داشته هاي به ريشه نبايد ناخن

را ناخنها شود بريده قيچي يا دندان وسيلهجويد نبايد

پا : و دست دستها بهداشت مرتب آب شستن بابعد و خوردن غذا از قبل بخصوص صابون و گرمصابون باقيماندن دارد ضرورت رفتن توالت از . استفاده گردد مي پوست خرابي و خشكي سبب

با دستكشاز كار هنگام كننده در پاك مواد . از توجه در است شستشوي ، پاهاسودمند

مناسب و روزانه كفش از مي استفاده توصيه شود

دندان : تشكيل ساختمان زير قسمتهاي از دندان هراست :شده

دارد -1 جاي دنداني حفره داخل در كه ريشه

دنداني -2 حفره خارج در كه است دندان از قسمتي تاجدارد قرار

است -3 تاج و ريشه اتصال محل گردن، يا طوق

طولي در را برش زير قسمتهاي ، خارج به داخل از دندانداد تشخيص توان :مي

دندان مغز -1

ديگري عاج -2 سخت بافت خارج از را دندان عاج ، دندان

دندان، تاج قسمت در را بافت اين كه پوشاند در مينامي وريشه سيماندندان، قسمت

نامند مي

چشم كرد ساختمان تقسيم قسمت دو به كلي طور به توان مي را

است الف( بينائي اصلي عضو كه چشم كره

چشم ب( كار تسهيل و دادن حركت ، حفاظت كار به كه چشم ضمائم

آيند مي

شده تشكيل درونی و مياني ، خارجي اليه سه از چشم كره ديواره

.است

و دهان از بهداشتي مراقبتهاي اهم دندان

مناسب -1 غذائي رژيم داشتن

خوراكي -2 مواد خوردن از خوداري

سفت

دندانها -3 صحيح و مرتب شستن

معين -4 ساعات غير غذا خوردن از خوداري

دندانپزشك -5 به يكبار سالي مراجعه

ديگر -6 موارد بسياري و

چشم از مختلف مراقبتهاي اهم

بهداشتي -1 مراقبت

چشمها -2 خستگي از پرهيز

چشمها -3 براي احتمالي خطرات از پيشگيري

معاينات -4 برنامه در چشم معاينات گنجانيدن

پزشكي

قسمت گوش سه داخليو مياني، بيرونيشامل

. شامل بيروني گوش گوش است مجراي و الله

مياني شنوائي گوش استخواني است اي است محفظه

به و داخلي گوش از گرد و بيضي دريچه دو وسيله به كه

و شود مي جدا خارجي گوش از صماخ پرده وسيله

مرتبط حلق به استاش شيپور طريق از همينطور

. شامل داخلی گوش نيمدايره ، دهليزاست و مجاری

باشد حلزون می

گوش از بهداشتي هاي مراقبت اهم

زياد -1 صداي سرو معرض در نگرفتن قرار

تشخيص -2 زودتر چه هر بايستي كودك كري نقصشود داده

و -3 گلو هاي عفونت زودتر چه هر كردن طرف بر بيني

غير -4 و تيز نوك وسايل با را گوش نبايد هيچگاهكرد پاك بهداشتي

ديگر -5 متعدد موارد . . . . و

تنفس دستگاه ساختمان

• است شده تشكيل قسمت دو از انسان تنفس : دستگاه

هوائي -1 ها -2راههاي شش

ي قاعده را آن پائين قسمت و قله بنام را شش باالي قسمت . خارجي قسمت ، جنب پرده نام به نازك اليه دو نامند مي شش

پوشاند مي را سينه قفسه داخلي سطح و ها شش

تنفس دستگاه مراقبتهاي اهم

دخانيات -1 به اعتياد عدم

سكونت -2 محل در بهداشتي مسائل رعايت

بموقع -3 درمان و عفوني بيماريهاي از پيشگيري آنها

مناسب -4 غذايی رژيم از استفادهفردي -5 بهداشت اصول رعايت

............ و -6

گوارش بخش دستگاه دو گوارش از و لولهضميمه ( غدد لوزالمعده) – و كبد بزاقي غدد

است شده تشكيل

گوارش دستگاه مراقبتهاي اهم

سالم -1 و متوازن غذاهاي خوردن

غذا -2 كامل جويدن

باشد -3 سبك شام و متعادل نهار ، كامل بايد صبحانه

مصرف -4 جسماني شرايط و وضع با متناسب غذا شود

سيگار -5 ، كرده سرخ و برشته زياد غذاهاي از پرهيز... و

سرد -6 يا و گرم زياد مايعات نوشيدن از اجتناب

ديگر -7 متعدد موارد و

خون گردش دستگاه ساختماناز خون گردش هرگها و سرخرگها، قلبدستگاه شده سيا تشكيل

كه بسته مشت اندازه به تقريبا اي ماهيچه است عضوي قلب استنام به ظريفي كيسه قلب آبشامهدرون درون دارد حفره 4قراربااليي تاي دو كه دارد پائيني دهليز وجود دوتاي مي بطن و ناميده

شود

blood)دستگاه گردش خون circulation)

ادامه

گردش دستگاه از بهداشتي مراقبتهاي اهم خون

قندي -1 و نمك پر چرب، غذاهاي مصرف در افراط عدم

پرخوري -2 از پرهيزمحرك -3 مواد مصرف از داري خود

تحرك -4 عدم از داري خود

عفوني -5 بيماريهاي از پيشگيريپزشكي -6 مراقبتهاي و كافي استراحت از برخورداريخونسردی -7 حفظديگر -8 متعدد موارد و

اداري دستگاه ساختمان

) ( ، ميزناي حالب دو ، كليه دو شامل اداري دستگاهمهمترين زايد مواد دفع است پيشابراه و مثانه

است اداري دستگاه وظيفه

اداري دستگاه مراقبتهاي اهم

بهداشت -1 رعايت

و -2 خستگي از پرهيز و كافي خواب استراحت،تحرك عدم از پرهيز همچنين

پروتئين -3 رويه بي مصرف از اجتنابعفوني -4 بيماريهاي به ابتال از پيشگيريضربه -5 و سرما از ها كليه نگهداشتن مصون

تناسلي دستگاه ساختمان• شده تشكيل داخلي و خارجي قسمت دو از زن و مرد در تناسلي دستگاه

. است• و بيضه كيسه و تناسلي آلت شامل مردان خارجي تناسلي دستگاه

. باشد مي ضميمه غدد و مجاري رشته يك ، ها بيضه شامل داخلي قسمتقسمت نامندو مي فرج مجموعا را زنان تناسلي دستگاه خارجي قسمت

باشد مي تخمدان و رحمي هاي لوله ، رحم ، مهبل شامل آن داخلي

دستگاه داخلی تناسلی زنانه دستگاه داخلی تناسلی مردانه

ادامه

موقعيت دستگاه تناسلی داخلی مردانه موقعيت دستگاه تناسلی داخلی زنانه

تناسلي دستگاه مراقبتهاي اهم

شخصي -1 نظافت

متعادل -2 زناشوئي روابط

پائين -3 سن در ازدواج عدم

مناسب -4 غذائي رژيم رعايت

كافي -5 سالم تفريحات و ورزش ، استراحت ، خواب

رود -6 مي آنها آلودگي احتمال كه آبهائي در شنا از داري خود

و -7 ناراحتي گونه هر مشاهده صورت در پزشك به سريع مراجعه

دستگاه اين طبيعي غير موارد

قاعدگي -8 هنگام مناسب غذاي و خواب ، استراحت

ديگر -9 متعدد موارد و

: حركتي دستگاه اين ساختمان

شامل و مفاصل ،استخوانها دستگاه

هاست ماهيچه

حركتي دستگاه از بهداشتي مراقبتهاي اهم

ار -1 غذائي برخورداري و رژيم ويتامينها از غني و مناسببدن نياز مورد معدنی مواد

جسماني داشتن -2 بروز فعاليت از اجتناب و سن با مناسب خستگي

متعادل وزننگهداشتن -3 حد در

انجام -4 از داري ناك خود خطر به كارهاي آسيب احتمال كهدارد پي در را دستگاه اين

ديگر -5 متعدد موارد و

عصبي دستگاه ساختمانبر و است بدن ارتباطي دستگاه مهمترين دستگاه اين

دستگاهها ديگر شامل نظارت اعمال عصبي دستگاه دارد . شامل مركزي قسمت است محيطي و مركزي قسمت

مغز و شامل نخاع محيطي قسمت پيكري و 12 )اعصاب ، مغزي اعصاب ( 31جفت و نخاعي اعصاب جفت

خودكار همينطور ( اعصاب ( پاراسمپارتيك و سمپاتيك است

فعال و ساختماني واحد

ناميده نورون عصبي سيستم

شود مي

ساختمان نورون

دستگاه از بهداشتي مراقبتهاي اهم عصبي

به -1 درمان و عفوني بيماريهاي بروز از پيشگيريآنها موقع

صنايع -2 در فردي حفاظت وسايل از استفاده

متابوليكي -3 اختالالت موقع به درمان

خطر -4 پر كارهاي انجام از داري خود

بدني -5 فعاليت و خواب و غذايی رژيم ار استفاده مناسب

متعادل -6 و سالم روان از برخورداري در تالش

ديگر -7 متعدد موارد و

مواد بهداشت و تغذيه اصول رعايت غذائي

از استفاده كافي با و الزم و غذاي جنبش ،

نشاط خاطر، رضايت ، فعاليت و كارآيي ، حيات

انسان در مشكالت با مبارزه قدرت و زندگي

. شود مي تغذيه تامين و نوع تفكر ظرفيت روي

سالمتي . تامين در دارد تاثير هم عضالني قدرت

كافي، و مناسب غذاي از استفاده بر عالوه

بهداشت رعايت حائز اصول هم غذائي مواد

است اهميت

در كه نكاتي غذائي اهم مواد حائز بهداشتاند اهميت

مناسب -1 فروشگاههاي از خريد

كردن -2 انبار از قبل غذائي مواد آلودگي عدم

تازه -3 غذائي مواد از استفادهدر -4 غذائي مواد نگهداريدار درب ظروف

ديگر -5 متعدد موارد و

ي خواب كننده تجديد بزرگترين . حد در بايد خواب مقدار قواست

و اعتدال ساعت باشد براي بهترينساعت بين رفتن شب 10-12خواب

غذاهاي مصرف از شب هنگام ، است . شود خودداري بايد گرفتن سنگين

و دوش ولرم آب راحت مطالعه با بهكند مي كمك . خوابيدن

اثر شده ورزش در هماهنگ و منظم بدن حركات ،

اندام خستگي، و عضالت گشته، ظاهر ديرتر

نيروي افزايش با همراه و ورزيده و حالت خوش

، . مقاومتعضالني ورزش شود مي تر زياد بدن

بايد و است ضرر بدون و طبيعي كننده آرام در يك

عمر طول وضع تمام و جنس و سن به توجه با

اصول رعايت با و مداوم بطور بدن جسماني

گيرد انجام بهداشتي

محركات و اثر مخدرات كه هستند موادي از عبارتروي توجهي سالمت قابل و و شخصيت گذارده انسان

باعث عقالني بتدريج و جسماني . اختالالت دو گردد مي ، تركيبات اين بارز مخدر نمونه مواد و الكلي مشروبات

روي آن تخديري خاصيت ، الكل اصلي اثر ، باشد مي . زياد اندازه بي مخدر مواد طيف است عصبي مراكزبه .... . معتاد باشد مي و هروئين ترياك، شامل و استغير و متزلزل ، وابسته شخصيتي عموما مخدر مواد

كند مي پيدا اعتماد .قابل

در وسعي رواني بهداشت مسائل به كافي توجه

سالم و متعادل روان از برخورداريانجام به قادر موثر طور به بتواند انساني هر اينكه براي

زندگي از كند، سازش ديگران با بخوبي باشد، كارها

برتن عالوه بايد باشد منطقي و بين واقع و داشته رضايت

از سالم سالم باشد روان برخوردار هم .

تفاوت دور چندان نه هاي گذشته با مردم امروز زندگي

، كرده ها زيادي ناراحتي و مردم فشارها يافته، افزايش

هم و چشم ، صدا سرو ، خستگي معرض در بيشتر

ي همه كه هستند اضطراب و دلهره و ديگران با چشمي

عامل رواني اينها تواند ناراحتيهاي مي آنها از گريز و است

کند كمك متعادل و سالم روان داشتن .در

باعث شهرنشيني زندگي كه روزگار اين دراست، شخصي ناراحتيهاي و گرفتاريها افزايش

تحت ، لزوم صورت در شخص اينكه از اطمينانپزشكي و مراقبت است مهم بسيار دارد، قرار

مي بروز اي تازه بيماري عالئم كه مواردي درتضمين را تري صحيح تشخيص تواند مي كند

. پزشكي نمايد معاينات نياز فاصله حسب بر . كند مي فرق اشخاص توانائي و امكانات فرد،

دار بار معاينات بانوان به بانوان ساير از بيشدارند نياز .پزشكي

سوم بخش

و زيست محيط بهداشت جامعه

جهاني، بهداشت سازمان تعريف بهداشت طبق

زيست محيط محيط از عواملي كنترل از است عبارت

و رواني بدني، سالمت و رفاه در نحوي به كه زندگي

داشت خواهند يا و داشته تاثير انسان “اجتماعي

و محيط و توارث سرنوشت تعيين در اصلي عامل دو

. قدر هر ارث عامل اثر اما اند زنده موجودات سالمت

. شود مي خنثي نامساعد محيط در باشد قوي كه هم

مناسب محيط در ضعيف ارثي صفات كه حالي در

كه است جهت بدين و گردد مي بارزتر و يافته پرورش

شايان اهميت واجد مختلف ابعاد از محيط كيفيت

شود مي پرداخته آن به بخش اين در كه .است

هوا بهداشت

زندگي هوا بيش مايه آن به نياز و استبدون انسان است غذا و آب به نياز از

از بيش دقيقه هوا ادامه چند به قادر . اثر در هوا همين اما نيست حيات

طبيعي اثر عوامل در نيز فعاليتهاي وانواع آدمي معرض در همواره

آلودگيهاست

هوا آلودگي آلوده ماده چند يا يك وجود از است عبارت هوا آلودگي

را آن كيفيت كه مدتي و مقدار به آزاد هواي در كنندهيا و گياه ، حيوان انسان، حال به مضر كه طوري به

دهد تغيير باشد ابنيه و .آثار عبارتنداز هوا آلودگي عمده طبيعي منابع منابع و منابع

مصنوعي

كربن گوگرد ، منوكسيد ، اكسيدهاي

ازت فتو ،اكسيدهاي هاي كننده اكسيد

معلق ،هيدروكربورها ، شيميائي ذرات

راديواكتيو و آالينده مواد عوامل اهم از

روند مي شمار به و اسموگ هوا

هوا اينورژن آلودگي مهم هاي پديده از

شوند مي محسوب

انسان بر هوا آلودگي به اثرات غلظتبستگي

و ها كننده مردم آلوده و حساسيت داردشود می ظاهر زير صورتهای به آن :عوارض

حاد -1 بيماريهاي

مزمن -2 بيماريهاي

فيزيولوژيك -3 اعمال دگرگوني

تحريك -4 احساس چون عوارضي

ديد -5 كاهش مواقع در ناراحتي احساس

نمو -6 و رشد اختالل و ذهني كند چون عوارضي

گياهان در هوا آلودگي از ناشي مي صدمات را

صدمات حالت سه به كلي طور به و حادتوان

فيزيولوژيكي و مزمن نمود اثرات مشاهده

اغلب هوا حوادثدر آلودگي از ناشي شوم

از بر حيواناتتعدادي عالوه و اند شده تلف نيز

در مستقيم تاثير ، حيوانات بر هوا هاي آالينده

طريق از هوا هاي آالينده موارد تغذيه اغلب

بطور ، آلوده گياهان از غيرمستقيم حيوانات

دارند سوء اثرات حيوانات .روي

هوا آلودگي با مبارزه در كلي كاهش هدف ،تعيين استانداردهاي با آنها تطابق و آالينده موادسالمت و بهداشت وسيله بدين تا است شده

گردد تامين جامعه .افراد هوا آلودگي ميزان دادن كاهش حد براي تا

وجود چندي روشهاي قبول قابل استانداردهايكردن جايگزين ، اتومبيل نقص رفع قبيل از داردنقليه وسايل جاي به عمومي نقليه وسايل

و ...... شخصي

و بهداشتي آشاميدني آب تامينعوامل از يكي عنوان به بخش رضايت

در سالمت اصلي پيشرفت وحفظ. اقتصاد زيرا باشد مي مطرح اجتماعات

بهداشتي مشكالت از بسياريطور به ، توسعه حال در كشورهايآشاميدني آب نبودن علت به عمدهو سالمت آن تامين بدون و بوده سالم

افتد مي خطر به جامعه رفاه

آب آلودگي تعريف

را داراي آلودهآبي كه نامند يزاي عواملمي بيمارسمي، شيميائي مواد انگلي، يا و ضايعات عفوني

مواد ميزان و بوده غيره و صنعتي فاضالبهاياستفاده كه باشد اي اندازه به آن در موجود خارجي

سبب آن، ازراههاي به آور زيان اثرات بروزگردد مختلف

عبارتنداز آبها كننده آلوده : منابع

شهري -1 فاضالبهاي از ناشي آلودگي

صنايع -2 فاضالبهاي از ناشي آلودگي

كشاورزي -3 فاضالبهاي از ناشي آلودگي

انسان بر آب آلودگي : اثرات

مستقيم الف( اثر

مستقيم ب( غير اثر

مستقيم ج( غير و مستقيم توام نقش

انتقال د( شرايط ي كننده مساعد نقش

خواص بررسي در نظر مورد پارامترهاي

آشاميدني آبهايحرارت -1 درجه

رنگ -2

كدورت -3بو -4

مزه -5بيولوژيكي -6 خواص

هاي استاندارد حد در بايد فوق پارامترهای از كدام هرباشد موجود

آبهاي براي تصفيه روشهاي مهمترينعبارتنداز : معمولي

آشغالگير -1 كمك به درشت مواد گرفتن

آب -2 در معلق خارجي مواد كردن نشين تهصافيها -3 وسيله به آب تصفيهاضافي -4 مواد از برخي حذف

آب در موجود

زدائي -5 گند

آن انواع و فاضالب تعريف

از است رقيقي مخلوط انواع فاضالبريختني دور فعاليتهاي آبهاي از حاصل

و تشكيل منشاء به توجه با كه انسانگروه سه در عمدتا ، آنها خواص

خانگي سطحيو صنعتي، فاضالبهايگردند مي بندي تقسيم

و شيميائي ، فيزيكي كيفيت شناسائيطرح در موثري كمك ، فاضالب بيولوژيكياز کند می آن تصفيه روشهاي و آوري جمعدرجه حرارت، درجه بو، رنگ، به جملهميزان محلول، اكسيژن ميزان اسيدي،مي زنده موجودات انواع و جامد مواد

كرد اشاره توان

آلودگي درجه تعيين روشهاي مهمترين

عبارتنداز :فاضالبها

B.O.Dتعيين -1

C.O.Dتعيين -2

T.O.Cتعيين -3

S.Sتعيين -4

D.Oتعيين -5

فاضالبها تصفيه و آوری جمع :اهميت

همگاني( بهداشت تامين الفزيست( محيط در نظم حفظ ب

فاضالب( دوباره كاربرد ج

فاضالب تصفيه كلي طور به

مرحله سه مقدماتي درو بيولوژيكي ،

می پيشرفته انجام.شود

ترين ، مشكل فاضالب تصفيه تشكيالت در مسئله

نهائي فاضالب دفع شده، پساب لجن تصفيه

و كننده حاصله آلوده از مواد شده آوري جمع

هاست خانه .تصفيه

بايد دفع از قبل فاضالب عفوني پساب . ضد شود

روشهاي به معموال فاضالب كردن پساب در ) رقيق

) صورت به زمين در استفاده ، رودخانه آبياري آب

و چاهها كشاورزي در شود تخليه مي دفع ، .

لجن عمل تصفيه تصفيه مختلف مراحل در كه

در معموال ، شود مي آوري جمع فاضالب

های و حوضچه لجن انجام مخازنتغليظ هاضم

. گازهای ، لجن هضم و تجزيه درضمن گيرد می

مساعد شرايط در كه شود می توليد مختلفی

آن 70 صد صد 30و متاندر انيدريدكربنيكدر

نظر از متان گاز كه حرارتي است از انرژي ،

است مناسب بسيار سوختهاي

كم مناطق در فاضالب دفع

از روشهائي طريق از جمعيت

تانك قبيل تانك و سپتيك ايمهاف

فشرده و هاي خانه تصفيه

شود مي .انجام

زباله تعريف

از اي استفاده مجموعه قابل غير كه مواد ( به آيد مي وجود به انسان فعاليتهاي ضمن

) را شود مي دفع بدن از كه موادي زبالهجزمختلف منابع از كه گويند اماكن، خانگيمي

صنعتي ، موسسات ،عمومي ، واحدهايساختماني گردند كارهاي مي توليد غيره و .

زباله تركيبي پذير مواد اجزاي و فسادناپذير گروههائي فساد در كه باشد مي

خاكستر، آشغال، ، مانده پس شاملهاي الشه ، خياباني هاي خاكروبهبندي طبقه صنعتي زايد مواد و حيوانات

شوند مي

زباله دفع و بردن بين مرحله از سه شامل معموالموقت آوري ، نگهداري باشد دفع و جمع مي

تلنبار نظير زباله دفع جهت مختلفي روشهاي امروزهدفن ، آزاد هواي در سوزاندن باز، محيط در كردن

در ..... و سوز زباله دستگاههاي در سوزاندن بهداشتي،و گردد مي اعمال و بوده توجه مورد جهان سطح

از انرژي آوردن بدست جهت مطالعات ترين موفقاست بيوگاززباله

اماكن و مسكن بهداشت عمومي

شبانه اوقات از ساعت ده از بيش مردم بيشتردر را جمعيت خانهروز سريع رشد و گذرانند مي

بزرگ شهرهاي در ويژه مسكن به به بيشتر نياز راهر از بيش كه شده باعث حال عين در و كردهنا و استاندارد غير مسكوني واحدهاي ديگر زمان

آيند وجود به .سالم

اساسي اصول عنوان به که را معيارهائي

نمود توصيه توان مي بهداشتي مسكن

عبارتنداز : باشد -1 داشته استحكام بايد ساختمان

باشد -2 رطوبت از عاري

باشد -3 كافي روشنائي و خوب تهويه سيستم داراي

و -4 شستشو ، خوري غذا ، آشپزخانه براي مناسب جاينمايد تامين را دفع

باشد -5 آن در ساكن افراد تعداد با مناسب آن فضاي

ديگر -6 متعدد موارد و

ناسالم مسكن : عوارض

ناسالم، مساكن و كثيف محالت انواع دراستخوان، بيماريها نرمي فلج، قبيل از

و سيفليس سل، شديد مرض انحرافاتبيكاري، اجتماعی ، الكليسم مانند

و بيسوادي ، دزدي امراض جنايت،شهري رواني نقاط ساير از بيش

گردد مي .مشاهده

اي حرفه بهداشت

ساختن فراهم و سالمت تامينو كارگران رفاه و آسايشمقتضيات با كار وضع تطبيقامروزه آنان، رواني و جسمينمي شمار به امتياز يك ديگر ، انساني وظيفه يك بلكه آيدامكان شرط يك و احتياج يكبخش ثمر فعاليت و كار انجام است

اي حرفه بهداشت اهداف

اجتماعي -1 و رواني ، جسمي سالمت ارتقا و حفاظت كارگران

كار -2 محيط در تواند مي كه سوئي عوامل از پيشگيريباشد داشته وجود

تمام -3 در كه نامساعدي عوامل نظر از كارگران حفاظتدارد وجود آنها اشتغال .دوران

فيزيولوژيكي -4 نظر از كه محيطي در كارگر گماشتن كار بهباشد مناسب او براي روانشناسي .و

روانشناسي، نظر نقطه سروصدا ازيك از است مطلوب عبارت نا ، صوت

نظر از و ناخواسته يا و ناخوشاينداز است مخلوطي سروصدا ، علميو موجها طول با مختلف صوتهاي

و شدتهاي مشخص تركيب كه متفاوتگوش براي و نداشته ناخوشايندمعيني

باشد .مي

در موثر عوامل تاثير

نسبت انسان پذيريسروصدا : به

صوت و شدت بودن ، دوام بم يا سن و آن زير . آنها شدت كه است، 55تا 35اصواتي بل دسي

. طبيعيصداهاي تحمل قابل حد باشند ميكارهاي در در 75فكري سروصدا و بل دسيفكري فعاليتهاي است 85 غير بل دسي

سروصدا اثرات

عامل يك و خستگيسروصدا بودهفكري مشاغل در چه را انسان كار ظرفيتو دهد مي كاهش بدني شغلهاي در چه و . كند مي اثر هم رواني وضع روي بعالوه

شنوائي سكه و خستگي ما كردن، حالتسرو فيزيولوژيكي مستقيم اثرات مهمترين

هستند صدا

آلودگي با مبارزه روشهايصوتي

پر -1 دستگاههاي و موتورها طراحي در نظريه تجديد سروصدا

ترافيك -2 كردن بهترساختمانها -3 براي مناسب محل انتخاباست -4 زياد سروصدا آنها در كه محلهائي كردن محصور

شاهراهها -5 و منازل بين فاصله در درختكاري

ديگر -6 متعدد موارد و

شغلي بهداشت هاي جهت برنامه در همواره

آنان حفاظت و كارگران بهداشت سطح ارتقاي

به رو كار از ناشي حوادث و بيماريها برابر در

در را ها برنامه اين اساس كه باشد مي گسترش

شامل مرحله :سه

به گماشتن مرحله مرحله كار و پيشگيري،

قرار سازندگيمرحله مطالعه مورد توان مي

.داد

حوادث و سوانح بروز در موثر عواملاپيدميولوژي بررسيهاي نظر از

گرا عوامل -1 و حادثه شيميائي ، فيزيكي عوامل شامل بيولوژيكي

به -2 مربوط و ميزبانعوامل شغل جنس، سن، شاملارثي عوامل

جمعيت، محيطيعوامل -3 تراكم سكونت، محل قبيل ازو نقليه وسايط و كارخانجات .... وجود

حوادث بندی تقسيم

صنعت -1 و كار از ناشي سوانح و حوادث

مسموميتها، -2 شامل خانگی سوانح و حوادثبرق و سقوط ، آب در خفگي سوزي، آتش گرفتگي

سوانح -3 بويژه منزل از خارج سوانح و حوادث رانندگي

: در اصل سه بايد حوادث از پيشگيري

بيني اوليه ، پيشگيري ، پيش كمكهاي انجام

نجات و . عمليات گيرند قرار توجه مورد

همه همكاري بايد اصول، اين به نيل براي

بين اي رسمي ، مسئولين جانبه مقامات

هاي و كارگران، كارفرمايان، كشور كميته

فني حفاظت و باشد ايمني داشته وجود .

پيشگيری از حوادث

كار ميزان از ناشي يك حوادث با توان مي صحيح را مديريت

اي مالحظه قابل طور بايستي كاهشبه زير نكات لذا و داد

گيرد قرار توجه :مورد

كار -1 محيط ترتيب در و تقسيم نظم وجود عادالنهو كار

باشد داشته

گردد مسئوليتحدود -2 معلوم دقيقا افراد

افراد -3 بين از سركارگران و تجربه سرپرستان معتقد با و

ايمني به شوند اصول انتخاب

ديگر -4 مورد چندين و

براي پيشگيري آنها از كه است اقداماتي كليه شامل

بيماري سير كردن آهسته يا شود قطع مي استفاده

كه شد قائل توان مي مختلف درجات پيشگيري براي

:عبارتنداز

نوع -1 اول پيشگيري

نوع -2 دومپيشگيري

نوع -3 سومپيشگيري

بيماريهاي مورد در بيماريها كنترل و پيشگيري اصلي روشهاي

گيرد مي قرار بررسي و مطالعه مورد واگير غير و واگير

بررسي در مشكالت و مسائلغيرواگير بيماريهاي

اختصاصي -1 بيماريزاي عامل فقدان

بيماري -2 ايجاد در متعدد عوامل دخالت

بيماري -3 نهفته دوره بودن طوالني

حمله -4 يا شروع مرحله بودن نامشخص بيماري

غير بيماريهاي كنترل و پيشگيري به مربوط اقدامات

گيرد مي انجام مرحله دو در معموال :واگير

: افراد تا شود مي كوشش مرحله اين در اول مرحلهدر نگيرند معرضجامعه قرار بيماريزا عوامل تاثير

مرحله، : اين هدف دوم و تشخيص مرحله زودهنگام

و درمان بيماري پيشرفت از جلوگيري براي مناسباست ناتواني

رواني از بهداشت از پيشگيريعبارترواني پيدايش سالمسازي بيماريهاي و

– افراد تا است اجتماعي رواني محيطرواني تعادل از برخورداري با بتوانند جامعهسازگاري و رابطه خود محيط عوامل بااعالي هدفهاي به كرده قرار بر صحيح

برسند انساني تكامل

رواني بهداشت تنها خدمات نه جامعهزودرس بر بيماريها درمانو تشخيص

بر بلكه دارد، توجه روانی حفظ یرواني و سالمت آن ارتقاي و

نيز پيشگيري رواني بيماريهاي ازاست قائل اي ويژه اهميت

رواني بهداشت خدمات و ها برنامه

درمان -1 و زودرس تشخيص بازتواني -2

گروهي -3 و انفرادي درماني روان

رواني -4 بهداشت آموزشدرماني -5 روان در گوناگون داروهاي از استفاده

مراقبت -6 و پيگيري خدمات

زندگي ي چرخه در رواني بهداشت خدمات

انسان

تولد -1 از قبل دوران

كودكي -2 دوران

مدرسه -3 سنين در

بلوغ -4 زمان

بالغين -5كهولت -6 دوران

پذير آسيب مي گروههاي جامعه افراد از بخشيبه سايرين از بيش كه مراقبتهاي باشند

درماني و پيشگيري خدمات و نياز بهداشتيخطر معرض در ، ديگران از بيش كه چرا دارند

دارند قرار آسيبها و .بيماريهااز معلولينو سالمندان، كودكان، زنان

مسائل ديد از پذير آسيب گروههاي مهمترينروند – مي شمار به درماني .بهداشتي

كودك و مادر از بهداشت يكي

اساسي و مهم هاي زمينه

تمام كه است بهداشتي خدمات

انتخاب در اولويت ويژگيهاي

مي دارا را اجرايي هاي برنامه

آنها كودكان و مادران زيرا باشد

ديگران از تاثير بيش تحت

محيطي آميز مخاطره عوامل

دارند قرار

• كودك خدمات و مادر فعاليت بهداشت دامنه

زير عناوين تحت و داشته اي گسترده بسيار

اند بررسي و مطالعه :قابل

ازدواج -1 از پيش مراقبتهاي

بارداري -2 دوران مراقبتهاي

آن -3 از پس و زايمان دوران مراقبتهاي

مختلف -4 سنين در كودكان از مراقبت

خانواده -5 تنظيم

ي پيري نحوه در كه است بيولوژيكي تغييراتو شود مي ظاهر زمان طول در ارگانيسم زيستو بوده همراه تطبيقي و حياتي نيروي كاهش بااعضاء عمل و ساختمان در را دگرگونيهائي بتدريجپديده پيری واقع در آورد مي وجود به فرد مختلف

است ناپذير اجتناب و هنجار شناختي زيست .اي

و تامين خانواده براي سالمندان سالمت ، حفظقبيل از بهداشتي نكات برخي آموزش و توصيه باپرهيز كافي، استراحت و خواب مناسب، تغذيه ، دخانيات و الكلي مواد استعمال عدم چاقي، ازهواي در روي پياده ، تحرك عدم از داري خوداشتغال سن، با مناسب ورزشهاي انجام آزاد،و استرسها از دوري ، انگيز نشاط فكريتوان مي پزشكي مراقبتهاي از برخورداري

برداشت موثري گامهاي

• رفاه تضمين براي مكان بهترين خانوادهاست مسن افراد روحي و . مادي

• شان به كامل احترام ضمن شود سعي بايدزندگي و عاليق نيازها، عقايد، ، مقام ودر را پيري دوران آنان سالمندان، خصوصي

بگذرانند خود خانواده كنار

• از معلوليت اي مجموعه از عبارتستيا و اجتماعي و ذهني ، جسمي عواملزندگي در نحوي به كه آنها از تركيبياز مانع و گذارده جاي بر سوء اثر شخصمي طبيعي صورت به وي زندگي ادامه

فردي. چنين مي معلولگردد ناميدهنيازمند و باشد توانبخشي شود مي

• و توانبخشي تدابير مجموعه از است عبارتپزشكي خدمات از هماهنگ و پيگير اقداماتحرفه و اجتماعي ، اقتصادي ،پيراپزشكي،ارتقاي نيز و بهبود و درمان قصد به كه اي

كارآئي ممكن، معلولينسطح حد باالترين تادر مستقل زندگي يك به دستيابي منظور به

گردد مي عرضه .جامعه

اند استفاده مورد توانبخشي در كه هائي تكنيك

:عبارتنداز

فيزيوتراپي -1

كاردرماني -2درماني -3 گفتار

كمكي -4 لوازم و وسايل از استفاده

• برابر در طبيعي انسان سيل، بالهاي مانندتجمع مراكز در كه زلزله و آتشفشان طوفان،و ها ناراحتي و شوند مي ايجاد جمعيت

وجود به فراوان مالي و جاني مي خسارتهايدر درماندهآورند كه كاري بهترين لذا است

با كه اينست دهد انجام تواند مي مواقع چنيناز قبلي استفاده هاي كند آموزش حفظ را خود

• طبيعي در بالهاي است تغييراتي اصوال

سبب كه محيطي شدن شرايط گسسته

زندگي گرفتن روند قرار و مردم طبيعي

ناك خطر و مضر عناصر معرض در آنها

گردد مي .محيط

طبيعی بالهای ابعاد اهميت

حيواني -1 و انساني وصدمات تلفات تعدادعمومي -2 خدمات قطع

عمومي -3 اموال ديدن آسيب يا رفتن بين ازواگير -4 بيماريهاي انتشارعادي -5 فعاليتهاي در اختالل

شرايط در بهداشتي اقدامات

اضطراري

بال -1 وقوع از پيش اقداماتبال -2 وقوع هنگام اقداماتبال -3 وقوع از پس اقداماتبنا -4 تجديد و بازسازي

• بهداشت دانسته آموزش از عبارتو اجتماعي بهداشتي، ، زيستي هايبه و مردم با كار براي است تربيتي

ايجاد رفتار منظور جهت تغيير در آنانو رواني ، جسمي سالمت بهبوداجتماعي

قبوالندن جهت كه مراحلي كليهكردن رد و بهداشتي معيارهاي

طي غلط شود معيارهاي ميبهداشت بنام ناميده آموزش

شود .مي

بهداشت آموزش اهداف

• به را بهداشت آموزش هدفهاي بهداشت جهاني سازماننمايد مي بيان زير :شرح

بداند -1 ارزشمند را تندرستي جامعه اينكه از اطميناندر -2 نفوذ و الزم مهارتهاي و دانشها به افراد كردن مجهز

بهداشتي مسائل بتوانند كه نحوي به آنان گرايشهايكنند حل را خويش

بهداشتي -3 خدمات رشد جهت الزم شرايط آوردن فراهم

بهداشت آموزش مراحل

تحليل -1 و تجزيهسازي -2 حساس

تبليغات -3 آموزش -4 انگيزش -5

آموزش بهداشت

در • مطالعه به شناسي جامعه در

جامعه افراد رفتار و گرايشها آگاهيها، ،

KAP روشن ما براي و شود مي گفته

مردم خاص، مواردي در كه سازد مي

رفتارشان و احساس و دانند مي چه

.، بهداشت آموزش از قبل لذا چيست

مطالعه و دارد KAP بررسي .ضرورت

زير اشكال به بهداشت آموزششود انجام تواند :مي

انفرادي -1 آموزشگروهي -2 آموزش

فرايند از ناپذير تفكيك جزئي آموزشي هاي رسانههستند يادگيري و آموزش

• كه رسانه شود مي اطالق امكاناتي كليه بهمحيط در را شرايطي توانند مي

وجود به آن آموزشي تحت كه آورند ، اطالعات قادرند يادگيرندگان شرايطبه كامل درك با را جديدي مهارتهاي و رفتار

آورند .دست

فرايند در آموزشي تجهيزات و مواد نقش

آموزش

مي -1 وجود به مفاهيم ايجاد و تفكر براي را لمسي قابل اساس

آورند

كنند -2 مي جلب را فراگيران عالقه و توجه

كنند -3 مي پايدارتر و موثرتر ، سريعتر را يادگيري

مي -4 قرار فراگيران اختيار در را حقيقي و عيني واقعي، تجارب

دهند

راههاي -5 از آنها كسب كه دهند مي قرار اختيار در را موقعيتهائي

نيست امكانپذير ديگر

بهداشت آموزش هاي برنامه انواع

هاي -1 مدت برنامه ايجاد بلند عوامل در رسوخ آن هدف كهاست جامعه و گروه فرد، رفتار . كننده

هاي -2 مدت برنامه بنابه كوتاه و خاص هدف براي كهشود مي اجرا بهداشتي احتياجات

هاي -3 از فوريبرنامه ، امكانات و شرايط همه به توجه با كهمي مردم به را خاص آموزشي جمعي، ارتباط وسايل راه دهد

• از است ارزشيابيمنظور اي مطالعه ،

به برنامه يك اينكه ي هدفهايدرباره

. معموال خير يا است رسيده نظر مورد

آني بهداشت آموزش هاي برنامه نتايج

نسبتا كار آن، ارزشيابي رو اين از نيست

است مشكلي

اينكه آموزش براي هاي برنامه ارزشيابي

گيرد، بهداشت صورت موثر و صحيح طور به

روشهاي ، برنامه هدف چون مهمي نكات به بايد

در استفاده مورد آموزشي كمك وسائل اجرائي،

براي نياز مورد افراد ، برنامه مدت طول برنامه،

گردد ....... معطوف كامل توجه و برنامه اجراي

از پس و اجرا ضمن اجرا، از قبل تواند مي كه

پذيرد صورت برنامه .اجراي

، بهداشت جهاني سازمان تعريف طبق

مدارس كه بهداشت است اقداماتي ي مجموعه

ارتقاي و حفظ تامين، تشخيص، منظور به

در سالمت اجتماعي و رواني ، دانش جسمي

مدارس و آموزان در كاركنان نحوي به كه

تحت دارند، قرار آموزان دانش با ارتباط

به آموزشگاه مسئوالن سرپرستي و راهنمائي

آيد مي در .اجرا

مدارس بهداشت اهداف :اهم

آموزان -1 دانش سالمت سطح ارتقاييك -2 براي نوجوانان و كودكان كردن آماده

سالمت و نشاط با توام زندگي

بهداشت -3 اصول صحيح آموزشپاكيزه -4 و سالم زيست محيط تدارك

مدارس بهداشت هاي برنامه اهم

آموزان -1 دانش سالمت سطح ارزشيابيويژه -2 بهداشتي خدمات بيني پيشآموزشگاهها -3 محيط بهداشت بر نظارتواگير -4 بيماريهاي كنترل و پيشگيريآموزشگاهها -5 در غذائي ريزي برنامه و تغذيهآموزان -6 دانش راهنمائي و رواني بهداشتديگر -7 موارد بسياري و

كلي بهداشت اصول خدماتو مدارس كلي محور سه در را

بر مشتمل هم از آموزش مستقلبهداشتي ، بهداشت خدمات ارائهبه درماني توجه و بهداشت الزممدارس و محيط مطرح توان مي ،

داد قرار بررسي .مورد