ZoteroZotero ([zoh-TAIR-oh]) เปนซอฟตแวรบรหารจดการบรรณานกรมทใหดาวนโหลดใชงานไดฟร
พรอมเปดเผย Source Code เพอการพฒนาตอยอด พฒนาโดยศนยประวตศาสตรและสอสมยใหม-แหงมหาวทยาลยจอรจ เมสน (Center for History and New Media, George Mason University http://chnm.gmu.edu/)
Zotero มความสามารถตงแตการจดเกบขอมลบรรณานกรม การจดการหมวดหม การอางอง การแลกเปลยนกบชมชนออนไลน อยางไรกดการทำางานของ Zotero ตองทำางานรวมกบเวบเบราวเซอรยอดนยมอยาง FireFox ในลกษณะของโปรแกรมเสรม (Extension) ทอำานวยความสะดวกในการเขาถงงขอมลบรรณานกรม การจดเกบ การแลกเปลยน รวมทง Zotero ยงไดพฒนาโปรแกรมเสรมเพอการใชงานรวมกบ Word Processor ทง Microsoft Word และ OpenOffice.org Writer ในลกษณะชดเครองมอ (Toolbar) เพออำานวยความสะดวกในการดงงขอมลบรรณานกรมทจดเกบมาจดทำารายการอางอง และรายการบรรณานกรมทายเลม
การตดตง Zotero
กอนใชงาน Zotero จะตองตดตงโปรแกรมเวบเบราวเซอรอยาง Firefox กอน โดยดาวนโหลด Firefox ไดจากเวบไซต http://www.mozilla.com/th/firefox/
ใหคลกดาวนโหลดโปรแกรม Firefox แลวดบเบลคลกตดตงตามคำาแนะนำาของโปรแกรม ทงนโปรแกรมทตดตงแลวจะมวธการใชงานเหมอนกบเวบเบราวเซอรของ Microsoft คอ Internet Explorere
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 1
รปท 1: จอภาพหนาเวบของ Firefox
เมอตดตง Firefox แลวกเรมตดตง Zotero โดยการเขาสเวบไซต zotero.org
จากหนาหลกของเวบ Zotero ใหคลกไอคอนดาวนโหลด (รนปจจบนคอ 2.0.9 ณ วนท 7 กมภาพนธ 2554) ปรากฏแถบควบคมการตดตงโปรแกรมเปนแถบสเหลองดานบนของหนาเวบเบราวเซอร ลกษณะดงน
คลกปม Allow เพอยนยนการตดตง จากนนจะปรากฏจอภาพดาวนโหลดและตดตง ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 3
รปท 2: จอภาพหลกของ Zotero
คลกปม Install เพอตดตงเมอการตดตงเสรจสนจะตองปด Firefox และเปดใหมเพอใหโปรแกรมทำางานอยางสมบรณในลกษณะโปรแกรมเสรมของ Firefox
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 4
รปท 3: จอภาพตดตง Zotero Addons
เมอ Firefox เปดระบบใหมแลว ปรากฏสญลกษณ Zotero ทมมลางขวาของหนาจอ Firefox
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 5
รปท 4: ขนตอนสดทายของการตดตง Zotero
รปท 5: ไอคอน Zotero ทมมลางขวาของหนาเวบเบราวเซอร Firefox
จอภาพการทำางานของ Zotero จอภาพการทำางานของ Zotero สามารถเปดไดโดยการคลกทปม Zotero (มมลางขวาของ
จอ Firefox) ซงงจะปรากฏสวนการทำางาน ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 6
จอภาพดานซายสดจะเปนสวนควบคมเกยวกบหมวดหมของขอมลบรรณานกรมทจดเกบ
จอภาพตรงกลางเปนสวนแสดงรายการของขอมลบรรณานกรมทจดเกบ
จอภาพดานขวาสดเปนสวนแสดงรายละเอยดของขอมลบรรณานกรม
การทำางานของ Zotero
การทำางานของ Zotero เรมจากการแสวงหาวสดสารนเทศทตองการทงในรปแบบสงพมพตวเลม สออเลกทรอนกส สอดจทล ผลลพธการสบคนจาก WebOPAC, Online Database เวบไซต จากนนจงงนำาขอมลบรรณานกรมของวสดสารนเทศดงกลาวจดเกบเขาส Zotero ทงโดยผานระบบอตโนมตและการนำาเขาโดยตรงของผใช
Zotero รองรบการจดเกบขอมลบรรณานกรมของวสดสารนเทศไดหลากหลายรปแบบ ดงน• Artwork• Audio Recording• Bill• Blog Post• Book• Book Chapter• Case• Computer Program• Conference Paper• Dictionary Entry• Document
• E-Mail• Encyclopedia Article• Film• Forum Post• Hearing• Instant Message• Interview• Journal Article• Letter• Magazine Article• Manuscript
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 7
รปท 6: จอภาพหลกของ Zotero
• Map• Newspaper Article• Patent• Podcast• Presentation• Radio Broadcast
• Report• Statute• Thesis• TV Broadcast• Video Recording
จากนนจงงเปนการจดหมวดหม การเพม/ปรบแกไขรายละเอยดขอมลบรรณานกรมผาน Zotero การนำาขอมลบรรณานกรมไปใชในเอกสารงานพมพทงทอยในฟอรแมต Microsoft Word และ OpenOffice.org Writer ดวยรปแบบการอางองทตองการ
การจดเกบขอมลบรรณานกรมโดยวธการนำาเขาตรงการจดเกบขอมลบรรณานกรมโดยวธการนำาเขาตรงสามารถทำาไดโดยการเขาสจอภาพการทำางาน
ของ Zotero จากนนคลกปม New Item จะปรากฏรายการเลอกวสดสารนเทศทตองการนำาเขาขอมลบรรณานกรม คลกเลอกประเภทวสดสารนเทศทตองการ
ตวอยางตองการนำาเขาขอมลตวเลมหนงสอ คลกรายการ Book จะปรากฏจอภาพการปอนขอมลบรรณานกรม ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 8
รปท 7: ปมเลอกประเภทวสดสารนเทศ
ปอนขอมลลงในรายการตามทโปรแกรมกำาหนด
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 9
รปท 8: รายละเอยดขอมลหนงสอทตองการปอน
รปท 9: ตวอยางการปอนรายละเอยดบรรณานกรมของหนงสอ
จะปรากฏรายการบรรณานกรมทเรยกวา Item ดงน
ทงนรายการของวสดสารนเทศรปแบบอนจะมความแตกตางกนไปบาง
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 10
รปท 10: รายการบรรณานกรมทนำาเขา
การนำาเขารายการบรรณานกรมอตโนมตผาาน ISBN, DOI, PubMed IDหนงสอ ผลงานวชาการตางประเทศ และ/หรอทมการออกเลข DOI – Digital Object
Identifier และ PubMed ID สามารถนำาเขา Zotero ไดสะดวกกวาเพยงปอนเลข ISBN, DOI หรอ PubMed ID Zotero จะเขาไปสบคนขอมลบรรณานกรมของวสดสารนเทศตามเลขดงกลาว จากแหลงตางๆ เชน Amazon, PubMed, Online Database, Google Scholar พรอมดงงขอมลบรรณานกรมมาจดเกบไวใน Zotero ใหอตโนมต
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 14
รปท 11: จอภาพการปอนขอมลบรรณานกรมรปแบบอเมล
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 15
รปท 12: แสดง DOI ของบทความในวารสาร Nature
การทำางานแบบอตโนมตนทำาไดโดยคลกปมเครองมอ Add Item by Identifier จะปรากฏจอภาพปอนเลข ISBN, DOI, PubMed ID ดงน
ตวอยางปอนคา 21287113 ซงงเปนเลข PMID ของบทความทางวารสารทเผยแพรผาน PubMed แลวคลกปม OK โปรแกรม Zotero จะเขาไปสบคนขอมลพรอมดงงขอมลบรรณานกรมมาจดเกบ ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 16
รปท 14: จอภาพปอนเลข ISBN, DOI หรอ PMID
รปท 13: แสดง PMID ของบทความทเผยแพรใน PubMed
ขณะนประเทศไทยยงไมมฐานขอมล ISBN, DOI วสดสารนเทศของไทย จงงยงไมสามารถสบคนดวย ISBN, DOI หนงสอ/วารสารไทย
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 17
รปท 15: ผลลพธรายการบรรณานกรมทไดจากการปอนเลข ISBN, DOI หรอ PMID
การนำาเขารายการบรรณานกรมอตโนมตจาก WebOPACWebOPAC มาตรฐานทมใหบรการในหองสมดตางๆ โดยเฉพาะระดบอดมศงกษา สามารถสงออก
รายการบรรณานกรมของวสดสารนเทศทจดเกบส Zotero ไดสะดวกเพยงผใชงานเขาส WebOPAC ดวย Firefox ทตดตง Zotero สบคนรายการวสดสารนเทศทตองการ
สงเกตท Address Bar ของ Firefox จะปรากฎไอคอนรปสมดสฟา กำากบไวทดานทายของ Address Bar ซงงมคำาอธบายวา Save to Zotero (ไอคอนอาจจะแตกตางไปตามระบบและประเภทวสดสารนเทศ)
เมอคลกไอคอนรปสมดสฟา Zotero จะดงงขอมลบรรณานกรมของวสดสารนเทศดงกลาวมาจดเกบไวในระบบ Zotero ซงงเมอคลกเปดจอภาพการทำางานของ Zotero จะปรากฏขอมล ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 18
รปท 16: ผลลพธการสบคนผาน WebOPAC ของสำานกหอสมด มหาวทยาลยเกษตรศาสตร
รปท 17: ไอคอนสมดสฟาใน Address bar
WebOPAC ของหองสมดบางแหงอาจจะไมรองรบการทำางานกบ Zotero ใหสงเกตจากไอคอน Zotero ทปรากฏใน Address Bar เปนหลก
การนำาเขารายการบรรณานกรมอตโนมตจาก Online Database และเวบไซตนอกจาก WebOPAC แลว Online Database และเวบไซตหลายระบบกมการพฒนา
ความสามารถใหทำางานเกยวกบขอมลบรรณานกรมของบทความ หนาเวบกบ Zotero ได โดยการเขาไปยงเวบไซตบรการฐานขอมลออนไลน และ/หรอเวบไซตบรการความรตางๆ (สวนใหญยงเปนเวบไซตจากตางประเทศ) เชน ISI Web of Science สบคนขอมลและ/หรอเขาไปยงหนาเนอหาทตองการ สงเกตไอคอนของ Zotero ใน Address Bar โดยไอคอนจะแตกตางไปตามประเภทของวสดสารนเทศเชน เมอสบคนผลงานวชาการจากเวบ ISI Web of Science จะปรากฏไอคอน Zotero บน Address Bar และผลการจดเกบดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 19
รปท 18: ขอมลบรรณานกรมทดงจาก WebOPAC
ขอมลบรรณานกรมจากบทความในเวบไซต Wikipedia.org
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 22
รปท 19: การจดเกบขอมลบรรณานกรมจากเวบ ISI Web of Science
รปท 20: การจดเกบขอมลบรรณานกรมของบทความจากเวบ Wikipedia
ขอมลบรรณานกรมของรปภาพจากเวบ flickr.com
ขอมลบรรณานกรมของ Video จากเวบ Youtube.com
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 24
รปท 21: การจดเกบขอมลบรรณานกรมของรปภาพจากเวบ Flickr.com
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 25
รปท 22: การจดเกบขอมลบรรณานกรมของ Video จากเวบ Youtube
การใชงาน Zotero ราวมกบ OpenOffice.org Writer
เมอจดเกบ รวบรวมขอมลบรรณานกรมของวสดสารนเทศทตองการไวในระบบของ Zotero แลว ถดไปจะเปนการดงงขอมลบรรณานกรมจาก Zotero มาแสดงผลเปนรายการอางอง รายการบรรณานกรมในผลงานทสรางดวย OpenOffice.org Writer
การตดตงชดเครองมอ Zotero กบ OpenOffice.org Writerเรมตนดวยการตดตงเครองมอ Zotero (Zotero Toolbar) ใหกบ OpenOffice.org
Writer กอน โดยเขาเวบไซต Zotero.org
คลกรายการ Download word processor plugins for 2.0 ปรากฏจอภาพการทำางานในสวนดาวนโหลด ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 26
รปท 23: หนาหลกของเวบไซต Zotero.org
เลอนไปรายการ Plugins ของ OpenOffice.org Writer คลกเลอก Plugins ทสนบสนน OpenOffice.org Writer สำาหรบระบบปฏบตการ Microsoft Windows คลกรายการ Install the Zotero 2.0 OpenOffice plug-in (Firefox extension, 1.1MB)
จะปรากฏแถบตดตงสเหลองดานบนของเวบเบราวเซอร คลกปม Allow
ปรากฏจอภาพดาวนโหลดและตดตง Plugins ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 27
รปท 24: จอภาพดาวนโหลด Plugins ของ Zotero
รปท 25: Plugins ของ Microsoft Word
คลกปม Install แลวรอโปรแกรมตดตงระบบ จะปรากฏจอภาพแสดงการตดตงเสรจสมบรณและปม Restart Firefox
คลกปม Restart Firefox เพอให Firefox ปรบปรงระบบใหกบ Firefox เองและ OpenOffice .org Writer เมอ Firefox เปดระบบแลว ขณะนกพรอมใชงาน OpenOffice.org Writer โดยเปดโปรแกรม OpenOffice.org Writer จะปรากฏชดคำาสงของ Zotero ในรปแบบแถบเครองมอ ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 28
รปท 26: จอภาพดาวนโหลดและตดตง Plugins
รปท 27: จอภาพแสดงการตดตง Plugins
การสรางรายการอางองการสรางรายการอางองจากขอมลบรรณานกรมทจดเกบไวใน Zotero ทำาไดโดยเรมจากสราง
หรอเปดแฟมผลงานเขยน รายงาน ผลงานวชาการแลวคลกเมาส ณ ตำาแหนงทตองการจดอางองของรายการอางอง คลกปม Insert Citation
ปรากฏจอภาพเลอกรปแบบการอางอง (จะปรากฏครงแรกเพยงครงเดยว)
เลอกรปแบบการอางองทตองการ เชน American Phychological Association คลกปม OK จะปรากฏจอภาพแสดงรายการบรรณานกรมทจดเกบของ Zotero
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 29
รปท 28: จอภาพเลอกรปแบบการอางอง
คลกเลอกรายการบรรณานกรมทตองการ แลวคลกปม Ok โปรแกรม Zotero จะสรางรายการอางองตามรปแบบทเลอกในเอกสาร ดงตวอยาง
ทำาซำาตำาแหนงอนๆ ตามเหมาะสม เมอกำาหนดตำาแหนงรายการอางองกำากบเนอหาแลว
การสรางรายการบรรณานกรมทายเลามถดไปเปนการสรางรายการบรรณานกรมไวทายเลม โดยเลอน Cursor ไปหนาสดทาย หรอหนา
กระดาษทตองการพมพบรรณานกรมทายเลม พมพหวเรอง “บรรณานกรม” แลวขงนบรรทดใหม คลกปมเครองมอ Insert Bibliography จากชดเครองมอของ Zotero
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 30
รปท 29: จอภาพแสดงรายการบรรณานกรมทจดเกบ
รปท 30: รายการอางองจาก Zotero
โปรแกรม Zotero จะนำาขอมลบรรณานกรมจากรายการทเลอกและระบไวในเอกสารตามตำาแหนงรายการอางองมาแสดงเปนรายการบรรณานกรมตามรปแบบทเลอกเชนกน
ทงนหากมการเพมรายการอางองในเนอหา รายการบรรณานกรมจากรายการอางองทเลอกใชงานจะถกดงงมาแสดงพรอมจดเรยงลำาดบตามรปแบบโดยอตโนมต
การปรบเปลยนรปแบบการอางองจากตวอยางเปนการสรางรายการอางองและรายการบรรณานกรมตามรปแบบของ American
Phychological Association ทงนหากผเขยนตองการปรบเปลยนรปแบบเปน Chicago Manual of Style (Author-date format) กสามารถทำาไดงายๆ โดยคลกปมเครองมอ Set Document Preferences
ปรากฏจอภาพเลอกรปแบบการอางอง ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 31
รปท 31: บรรณานกรมจาก Zotero
OpenOffice.org Writer และ Zotero จะปรบรปแบบการอางอง และรายการบรรณานกรมทายเลมใหเปนตามรปแบบใหมโดยอตโนมต
การตดตงรปแบบการอางองเพมเตมZotero ไดจดเตรยมรปแบบการอางองเพอใชงานสวนหนงง แตอาจจะไมตรงกบความตองการ
ของผใช ทงนผใชสามารถตดตงรปแบบการอางองไดเพมจากคลงรปแบบการอางองโดยเขาไปทเวบไซต Citation Style Repository http://www.zotero.org/styles ดงน
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 32
รปท 32: จอภาพเลอกรปแบบการอางอง
เลอกรปแบบการอางองทตองการแลวคลกปม Install จากรายการทเลอก
คลกปม Install เพอยนยนการตดตงรปแบบการอางองทเลอก โปรแกรมจะตดตงรปแบบการอางองทเลอกเพมในระบบใหอตโนมต
การแนบแฟมเอกสารและบนทกกบขอมลบรรณานกรมขอมลบรรณานกรมทจดเกบดวย Zotero สามารถแนบแฟมเอกสารดจทล และสรางบนทงก
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 33
รปท 33: คลงเกบรปแบบการอางองของ Zotero
รปท 34: กรอบยนยนการตดตงรปแบบการอางองเพมเตม
กำากบได เพอสะดวกในการใชงาน เชน การแนบแฟมเอกสารงานวจยตนฉบบ หรอการเกบขอความจากบทความทนำามาใชอางองในรปแบบบนทงก ตลอดทงการจบจอภาพ (Srcreen capture)
การแนบแฟม และการสรางบนทงกทำาไดโดยการคลกปมขวาของเมาสทรายการขอมลบรรณานกรมทตองการ
เลอกคำาสง Add Note เพอแนบบนทงก หรอ Add Attachment เพอแนบแฟมเอกสารดจทลตลอดทงลงก หนาเวบ
คำาแนะนำาการเลอกรปแบบการอางองการเลอกรปแบบการอางอง มหลายหลกเกณฑ ทงนอยทวาจะเลอกใชรปแบบใด แตเมอเลอกใช
รปแบบใดๆ แลวควรกำาหนดใหเปนแบบเดยวกนทงหมด บางครงหนวยงาน หรอเจาของวารสาร มการกำาหนดใหใชรปแบบเฉพาะ ผเขยนกตองยงดถอตามรปแบบนน เพอความเปนมาตรฐานเดยวกน อยางไรกดรปแบบทเปนทนยมกนในปจจบน ไดแก แบบของสมาคมจตวทยาอเมรกน (American Psychological Association) และแบบของสมาคมภาษาสมยใหม (Modern Language Association)
แบบของสมาคมจตวทยาอเมรกน (American Psychological Association) เรยกกนโดยทวไปวา แบบเอพเอ (APA Style) เปนทนยมใชเขยนกนในงานดานสงคมศาสตรและวทยาศาสตร สวนแบบของสมาคมภาษาสมยใหม (Modern Language Association) หรอทเรยกกนโดยทวไปวา แบบเอมแอลเอ (MLA Style) เปนทนยมใชเขยนกนในงานดานมนษยศาสตร โดยเฉพาะดานภาษาและวรรณคด
ทงนในแตละรปแบบกมการกำาหนดแบบแผน หลกเกณฑการเขยนตางกนไปตามประเภทของ
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer หนา 34
รปท 35: คำาสงแนบเอกสารกบ Item ขอมลบรรณานกรม
สารบญ
Zotero.......................................................................................................................................................................... 1
การตดตง Zotero ................................................................................................................................................... 1
จอภาพการทำางานของ Zotero .........................................................................................................................4
การทำางานของ Zotero .......................................................................................................................................... 4
การจดเกบขอมลบรรณานกรมโดยวธการนำาเขาตรง...........................................................................................5
การนำาเขารายการบรรณานกรมอตโนมตผาน ISBN, DOI, PubMed ID............................................................7
การนำาเขารายการบรรณานกรมอตโนมตจาก WebOPAC................................................................................11
การนำาเขารายการบรรณานกรมอตโนมตจาก Online Database และเวบไซต...............................................12
การใชงาน Zotero รวมกบ OpenOffice.org Writer...........................................................................................15
การตดตงชดเครองมอ Zotero กบ OpenOffice.org Writer.........................................................................15
การสรางรายการอางอง....................................................................................................................................17
การสรางรายการบรรณานกรมทายเลม............................................................................................................19
การปรบเปลยนรปแบบการอางอง....................................................................................................................19
การตดตงรปแบบการอางองเพมเตม............................................................................................................................20
การแนบแฟมเอกสารและบนทงกกบขอมลบรรณานกรม..............................................................................................21
คำาแนะนำาการเลอกรปแบบการอางอง.........................................................................................................................22
การบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer
คมอการบรหารจดการบรรณานกรมดวย Zotero และ OpenOffice.org Writer ฉบบนจดทำาขงนมาเพอแนะนำาการทำางานกบรายการอางอง บรรณานกรมในรายงาน เอกสารผลงานวชาการตางๆ ดวยโปรแกรมในกลมโอเพนซอรสอยาง Zotero + Firefox โดยเนนการใชงานรวมกบการพมพบน OpenOffice.org Writer ทำาใหเหนภาพการผสมผสานความสามารถของซอฟตแวรในกลมโอเพนซอรสไดอยางชดเจน ตงแตการใชงานเวบเบราวเซอรอยาง Firefox ซอฟตแวรจดการบรรณานกรมอยาง Zotero และซอฟตแวรงานพมพ OpenOffice.org Writer
บญเลศ อรณพบลย
10 เมษายน 2554