BÊNH LOANG XƢƠNG
BS Đô Thi Kim Yên
Khoa Nôi Cơ Xương Khơp
Bênh viên Thông Nhât
ĐAI CƢƠNG
LOANG XƢƠNG LA GI?
◦ La tinh trang bênh ly cua hê xƣơng, đăc trƣng bơi sƣ suy giam
cua mât đô xƣơng va chât lƣơng xƣơng, lam giam sưc manh
cua xƣơng, khiên xƣơng dê gay.
◦ Loang xƣơng thƣơng không co triêu chưng cho đên khi gay
xƣơng xay ra.
ĐAI CƢƠNG
CAC VI TRI GAY XƢƠNG DO
LOANG XƢƠNG THƢƠNG GĂP
- Tuôi cang lơn, ti lê gay
xƣơng do loang xƣơng –
nhât la cô xƣơng đui va côt
sông – cang tăng ơ ca hai
phai nam va nƣ.
- Gay côt sông gây đau lƣng,
gu lƣng, giam chiêu cao.
- Gay cô xƣơng đui thƣơng
phai phâu thuât, giam chât
lƣơng sông
Sambrook et al. Lancet 2006;367:2010-8
ĐAI CƢƠNG
CAC YÊU TÔ NGUY CƠ CUA LOANG XƢƠNG
ĐAI CƢƠNG
CAC YÊU TÔ NGUY CƠ CUA LOANG XƢƠNG
◦ Môt sô bênh ly: suy thân man, cƣơng giap, viêm côt sông dinh
khơp, viêm khơp dang thâp,…
◦ Môt sô thuôc sƣ dung keo dai: insulin, heparin, corticoid, ưc chê
bơm proton,…
◦ Tre sinh ra nhe cân dê măc loang xƣơng khi trƣơng thanh
ĐAI CƢƠNG
◦ 200 triêu ngƣơi trên thê giơi măc loang xƣơng
◦ 1/10 phu nƣ tuôi 60, 1/5 tuôi 70, 2/5 tuôi 80, 2/3 tuôi 90 bi loang
xƣơng
◦ 1/3 phu nƣ trên 50 tuôi, 1/5 nam giơi trên 50 tuôi bi gay xƣơng
do loang xƣơng
◦ Ti lê gay xƣơng do loang xƣơng ơ nƣ cao hơn.
◦ Ti lê tƣ vong do gay xƣơng (do loang xƣơng) ơ nam cao hơn
◦ Viêt Nam: 31% nƣ, 11% nam tƣ 50 tuôi trơ lên bi loang xƣơng (*)
◦ Khoa Nôi CXK (BVTN): 60% bênh nhân bi loang xƣơng
IOF Conference 2014 – Taipei (*)Nguyên Văn Tuân va CS – Xây dưng gia tri tham chiêu chân đoan loang xương ơ ngươi Viêt – Hôi Loang
xương Ha Nôi - Hôi nghi khoa hoc thương niên tai Huê 23/05/2015
SINH LY HOC
CHƯC NĂNG CHINH CUA XƢƠNG
◦ Nâng đơ cơ thê
◦ Bao vê cac cơ quan bên trong
◦ Dƣ trƣ khoang chât (canxi)
◦ Tao môi trƣơng hoat đông cho tuy
SINH LY HOC
THANH PHÂN CUA XƢƠNG
◦ Tê bao tao xƣơng (osteoblasts, osteocytes)
◦ Tê bao huy xƣơng (osteoclasts)
◦ Collagen, cac protein (osteoid)
◦ Khoang chât (hydroxyapatite in calcified bone matrix)
SINH LY HOC
1. Activation
2. Resorption
3. Reversal
4. Formation
5. Quiescence
• Bone modelling: resorption and
formation occur on different
surfaces
• Bone remodeling: replacement of
old tissue by new bone tissue
• Bone turnover
SINH LY HOC
◦ Cac precursors, osteocytes, osteoblasts, osteoclasts liên lac vơi
nhau qua nhiêu signaling pathways
◦ Đƣơc biêt đên nhiêu nhât: OPG/ RANK/ RANKL
◦ Hoat đông cua cac tê bao trong mô xƣơng con chiu anh hƣơng
cua môt sô yêu tô khac:
Hormones: estrogen, parathyroid hormone, testosterone
COX-2, PGE2
Genetic codes
Môi trƣơng
SINH LY HOC
• RANK : receptor activator of nuclear factor-κB
• RANKL : receptor
activator of nuclear
factor-κB ligand
• OPG :
osteoprotegerin
(bone protector)
• CFU-M : colony
forming unit -
megakaryocyte
SINH LY HOC
- Mơi sinh: 300 xƣơng
Trƣơng thanh: 206 xƣơng
- Tuôi 30: khôi lƣơng xƣơng đinh
- Sau 40: khôi lƣơng xƣơng giam
- Man kinh: giam nhanh
- Tƣ 60 tuôi trơ đi: tôc đô mât
xƣơng giam châm lai. Tôc đô mât
xƣơng ơ nƣ tƣơng đƣơng nam.
SƯ PHAT TRIÊN CUA KHÔI XƢƠNG
SINH LY HOC
◦ Huy xƣơng (resorption) manh hơn tao xƣơng (formation)
loang xƣơng
◦ Phân loai loang xƣơng:
Tiên phat
Sau man kinh
Thƣ phat
CHÂN ĐOAN
◦ Loang xƣơng la bênh diên tiên âm thâm, không co triêu chưng
lâm sang đăc trƣng, chi biêu hiên khi đa co biên chưng:
Đau lƣng câp va man tinh
Biên dang côt sông: gu , veo, giam chiêu cao
Gay xƣơng
X quang: tăng thâu quang, biên dang thân đôt sông, giam đô
day thân xƣơng, gay xƣơng
CHÂN ĐOAN
Đo mât đô xƣơng (BMD – Bone Mass Density) băng phƣơng
phap DXA (Dual Energy X ray Absorptionmetry) ơ hai vi tri côt
sông thăt lƣng va cô xƣơng đui bên không thuân
Chân đoan loang xƣơng dưa vao chi sô T (T-score):
T-score >-1 : binh thƣơng
- 1 ≥ T-score > -2.5 : thiêu xƣơng (osteopenia)
T-score ≤ -2.5 : loang xƣơng (osteoporosis)
loang xƣơng + gay xƣơng : loang xƣơng năng
CHÂN ĐOAN
◦ Chân đoan loang xƣơng chu yêu dưa vao mât đô xƣơng. Ơ
ngƣơi trên 40 tuôi, mât đô xƣơng đƣơc chuân hoa băng chi sô T.
Chi sô T đƣơc tinh nhƣ sau:
◦ Mât đô xƣơng đinh không giông nhau giưa cac quân thê. Dung
mât đô xƣơng đinh cua quân thê nay đê tinh chi sô T cua môt ca
nhân thuôc quân thê khac dê dân đên sai lêch trong chân đoan.
CHÂN ĐOAN
◦ Nêu không co điêu kiên đo mât đô xƣơng, chân đoan loang
xƣơng dưa trên:
Nƣ man kinh, hoăc nam trên 60 tuôi
Co gay xƣơng ơ cac vi tri côt sông thăt lƣng, cô xƣơng đui,
đâu dƣơi xƣơng căng tay ma không do chân thƣơng manh
◦ Chân đoan phân biêt: bênh tao xƣơng bât toan (Osteogenesis
Imperfecta), ung thƣ di căn xƣơng,…
CHÂN ĐOAN
◦ Cân lƣu y cac yêu tô nguy cơ gây loang xƣơng, cac bênh ly đi
kem lam loang xƣơng năng thêm
◦ Cac mô hinh tiên lƣơng dƣ bao nguy cơ gay xƣơng trong 5 năm,
10 năm:
Mô hinh FRAX
Mô hinh Garvan
Căn cƣ đê quyêt đinh điêu tri
ĐIÊU TRI
MUC ĐICH ĐIÊU TRI
● giam mât xƣơng
● giam nguy cơ gay xƣơng, tai gay xƣơng
● giam nguy cơ tƣ vong liên quan đên gay xƣơng
● → nâng cao chât lƣơng cuôc sông
ĐIÊU TRI
THƠI GIAN ĐIÊU TRI
● 3 năm
● Sau 3 năm, kiêm tra lai BMD, đanh gia cac yêu tô nguy cơ,…
● → điêu tri tiêp hay ngưng
● Khuyên cao hiên nay: 3-5 năm
● Điêu tri ≥ 6 năm: lơi ich?
ĐIÊU TRI
ĐIÊU TRI DUNG THUÔC
● Kich thich tao xƣơng: hormon tuyên cân giap (Teriparatide)
● Tac dung kep: Strontium ranelate, dang uông, tac dung phu trên
hê tim mach
● Ưc chê huy xƣơng: nhom thuôc chu yêu
Biphosphonate: chu yêu
Calcitonin
SERMs (Selective Estrogen Receptor Modulator)
Ƣc chê RANKL, ưc chê Cathepsin K
ĐIÊU TRI
◦ Thuôc bô sung nêu biên phap không dung thuôc không đu:
Canxi 500-1500mg/ ngay
Vitamin D 800-1000UI/ ngay
(hoăc Calcitriol 0,25-0,5mcg/ ngay)
◦ Thuôc điêu tri triêu chưng: giam đau,…
◦ Ngoai khoa, dung cu hô trơ khi co gay xƣơng
ĐIÊU TRI
NHOM BIPHOSPHONATE
◦ Cach dung: môi ngay, môi tuân, môi thang, môi năm (12 thang)
◦ Dang uông, dang tiêm hoăc truyên tinh mach
◦ Dang uông chiêm đa sô
◦ Tac dung phu thƣơng đƣơc nhăc đên:
◦ Kich ưng đƣơng tiêu hoa, trao ngƣơc da day – thưc quan
(dang uông)
◦ Sôt, đau nhưc khơp, hôi chưng gia cum (dang truyên)
◦ Hoai tƣ xƣơng ham dƣơi (ONJ): 1/ 100 000
◦ Gay đâu trên xƣơng đui: dung thuôc keo dai qua qui đinh
TAKE HOME MESSAGE
◦ Bênh loang xƣơng: thƣơng găp, nhât la ơ ngƣơi co tuôi
◦ Diên tiên âm thâm, không triêu chưng cho đên khi co biên chưng
(gay xƣơng)
◦ Co thê phong ngưa va điêu tri đƣơc
◦ T-score - thông qua đo mât đô xƣơng (BMD) - dung đê chân
đoan va theo doi kêt qua điêu tri
◦ Điêu tri dung thuôc va không dung thuôc đêu quan trong
◦ Thuôc thƣơng dung: nhom bisphosphonate (ưc chê huy xƣơng)