Download pdf - Ho bieu chanh doa hoa tan

Ðóa hoa tàn 1 www.hobieuchanh.com

Ðóa Hoa Tàn Bi u Chánh

I - H i phát t (1)

Nh m ti t tháng sáu.t bu i chi u, b u tr i s n màu xanh lét, ng n gió ng lá ph t ph , gây ra cái

không khí mát m phi th ng, làm cho cây c t t t i, mà c ng làm cho con ng ikh e kho n.

Trên khúc l V nh Long xu ng Trà Vinh ngang qua xóm Mê Ph p, là xóm nhà c aông c, cách ch V ng Liêm ch ng ba ngàn th c, ng i i ng qua l i d p dìu,i ng i trong xóm c ng chòm nhom trên l , k ng ng i ng i mà h ng mát, nênnh xem có v náo nhi t, mà m t ng i nào coi c ng có s c hân hoan.Cái không khí mát m kh e kho n y nó làm cho ng i ta ã vui v mà l i h ng

hái v n o l i ng danh, b i v y trong nhà th y Cai t ng Lê Thái Bình, d a l ,nh m chánh gi a xóm Mê Ph p, có ti ng nói om sòm xen l n v i ti ng c i inh i.

Nhà n y c t ã trên m i l m n m r i, ngói b rong rêu óng nên tr màu en,ng b n ng m a táp hoá ra màu xám; nh ng mà n n úc th t cao, c a cu n bán

nguy t, bên tay m t có c t m t cái m1 lúa ng l n, bên tay trái có c t m t cái nhà xe ng a, phía sau có c t nhà b p s ch s , phía tr c có d n m t cái sân, trong s pki ng m y hàng, ngoài tr ng bông th , gi a sân l i có tr ng m t cây hu nh mai g c

n nhánh nhi u, h qua ti t xuân nó m bông vàng khè, chung quanh cu c t2 l i cótr ng d a bao vòng, làm cho thêm v trù m t, b i v y ai i ngang ngoài l dòm th y

ng bi t ó là ch c a m t ng i giàu có.Th y Cai t ng Lê Thái Bình m i b n m i tám tu i vóc trung trung, t ng thanh

nhã h i nh th y c h c ch nho, l n r i th y m i h c ch qu c ng , còn ch Phápthi t là th y không bi t. Th y ng i t i b gh c m lai3 gi a nhà, th y c i ng t mànói l n r ng: "H , h , con ng i ta h có th i, thì tr i khi n g p cái may nh

y ó. Hôm tr c chú Phùng d i ch V ng Liêm chú lên h i mà mua lúa c a tôi.Chú tr b n ng tám c c t t 4. Tôi nài n m ng b c. Chú nói l chú không dámmua. B a nay lúa lên giá t i n m ng r i, coi s ng hôn? Ph i mà hôm tr c tôibán thì tôi m t ti n nhi u quá".

ng s Di u i theo xã tr ng Phú n h u th y Cai t ng ng xin phép xu tcông kho tu b nhà vi c5 làng, ông ng i cái gh tr ng k àng chái, ông nghe th yCai t ng nói nh v y, thì ông khen r ng:

- m th y, sao th y bi t lúa lên giá, th y tr n6 i, thi t th y gi i quá. Hôm lúalên b n ng tám, nhi u ng i l t t bán h t, không dám ch n a.

- Không ph i gi i. Làm ch n, mình ph i bi t nh m th i th ch .- m th y, không bi t lúa c a th y còn c bao nhiêu?

1 kho ch a lúa2 khu t3 lo i g quý4 100 cân ta = 60 kg5 quan hành chánh6 gi

http://www.hobieuchanh.com


- Còn nhi u mà. Hôm tháng t tôi bán vài ngàn gi mà óng thu , còn baonhiêu tôi v a h t l i ó, ch a có bán.

- u v y thì g p giá n y th y có l i nhi u l m.Bà Cai t ng, tên là Lý Th Ng c, tr c ch ng b n m i l m tu i, tánh n t ôn hòa,

c m t hi n h u, bà ng ng i n tr u n i b ván phía bên kia, bà xen vô mà nóing: "hôm tháng t th y nó l t t bán hai ngàn gi lúa, giá có b n ng b c, thi tng quá. Theo giá bây gi , m t l i g n m t ngàn ng b c ".Th y Cai t ng c i ng t mà áp r ng:- Bà nó ti c làm chi. Mình làm l n, mình ph i làm g ng cho dân s trong t ng

t ch c ch . Mình l m t hai ngàn ng mình c ng ph i bóp b ng mà ch u,ch mình tr n l i, mình không óng, n ch khác h phân bì h không óng,

i cái làng có thu âu mà ng kho.- ngày th y nó ra làm quan t i gi , tôi coi vi c nào c ng b thi t h i h t th y.

Ch chi th y nó ng có làm t ng thì bây gi làm giàu bi t bao nhiêu.- Nói nh bà nó v y sao c. i ph i có chút công danh v i ng i ta ch .

Giàu mà i n âu thiên h h khinh khi, thì giàu làm gì.- Tôi t ng i h vô s thì vô l , tranh ua l m càng m t trí, ch không ích gì.- th gian, ai c ng v y, không ham danh thì c ng ham l i; n u không ham th

nào h t, thôi thì i tu cho r i, ch th gian sao c.- Danh l i ai mà không ham, ti c vì c u danh mà ph i t n hao nhi u quá, tôi m i

nói ch .- Mu n có danh v i ng i ta thì ph i t n hao chút nh ch sao.- Danh c ng có nhi u th . Có th danh kh i ph i t n hao gì h t.- Danh gì v y? Ph i danh hà ti n hay không?- Mình l y nh n ngh a mình i ãi v i m i ng i, t nhiên thiên h h kính

tr ng mình, c n gì ph i c u cái danh nào khác.- Nh n ngh a thì t nhiên mình ph i làm ch sao. Mà mình làm nh n ngh a thì

t quá ng i ta khen mình là ng i t t , ch có ai kính ph c. Làm ng i ph icó ph m cao t c l n m i có danh ch .

- i th y nó hi u cái danh nh v y ó nên thu nay m i t n hao không bi t m ymuôn mà k ! Thiên h h b m d mà có ích gì? H làm b tr c m t, r i sau

ng h khinh khi mình có hay âu. Theo ý tôi cái danh ng i bi t nh n ngh aó là quí r i, òi danh cao ch c l n hao t n quá ch ng ích gì.ng s Diêu th y v ch ng th y Cai t ng không ng ý ki n, s hai ông bà

cãi l dài r i sanh mích lòng, nên ông xen vô mà h i r ng:- m th y, b a nay lúa lên giá nh v y ó, không bi t th y nh t nh bán hay

ch a?- r i tính l i coi. N u bán, s trong vài b a giá lên cao h n n a, thì t c.- m, giá n m ng r i c ng là cao quá r i.Th y Cai t ng ng i suy ngh m t h i r i day qua h i v r ng:- Bà nó mu n bán hay ch a? Nh mu n bán thì bi u bày tr p xe máy xu ng

chành7 V ng Liêm kêu nó lên mà tính giá c .- Th y nó nh t nh l y ch ?- Bà nó tính coi lúa mình còn c h t th y là bao nhiêu hay không?

7 kho lúa



- Con Ba nó có biên s , h i nó coi, ch tôi có nh âu. Ba à, con ra ây choth y con h i m t chút, con.

Nghe có ti ng d r t d u dàng phía trong, r i m t ng i m n , ch ng m i támi chín tu i, th ng th ng b c ra, mình m c m t b l a tr ng, ch n mang m t

ôi dép da en, môi nh thoa son, da tr ng nh gi i ph n, m t sáng r nh hoa n ,tóc láng m t nh huy n gi i8. y là cô Túy Nga, con gái c a th y Cai t ng Bình.

Cô Túy Nga chúm chím c i, mi ng l i càng có duyên, m t l i càng t t t i thêma. Cô th y có khách nên cúi u mà chào, r i h i bà Cai t ng r ng: "th a, má kêu

con có chuy n chi?"Bà Cai t ng áp r ng: "th y con h i lúa trong l m bây gi còn h t th y là bao

nhiêu. Con bi t hay không?"Cô Túy Nga ng t i c i, mà nghe h i nh v y, thì cô li n nghiêm s c m t, coi

ra cô có v t ch nh hòa h n9 vô cùng. Cô th ng th ng áp r ng:- Con nh còn m i b n ngàn m y tr m gi , s l con không nh . S lúa con a

cho anh Hai con c t. con vô h i anh Hai con coi.- Anh Hai con làm gi ng gì tr ng?- Anh Hai con n m trên võng gi n ch i v i cháu Càng, ch có làm chi âu.- Con bi u nó a s lúa coi. Cô Túy Nga tr vô bu ng, t ng i coi r t d u dàng

thanh nhã.ng s Diêu h i th y Cai t ng r ng:

- m th y, cô Ba thi u b ng c p r i, th y không tính cho cô h c thêm n asao?

- Thôi, con gái h c cho bi t l ngh a i v y thôi. Nó c ng l n r i, nên m nókhông cho nó h c n a.

- m th y có tính làm sui ch nào ch a?- Có ông bá h Thi n trên V nh Long g m ghé x a rày, ông nói chuy n mu n

làm sui v i tôi hai ba l n r i, mà tôi nghe c u nh ó xài ti n d l m, nên tôicòn d c d c. th ng th ng coi, không g p gì.

- m, th y làm sui v i ông bá h trên châu thành10 thì x ng l m.- Ai c ng nói nh v y h t, mà bà nó ý không mu n.

t ng i trai tr c ch ng hai m i l m tu i, trong bu ng b c ra, sau l ng có côTúy Nga i theo, cô b ng a cháu trai m i hai tu i. Ng i trai y tên là Lê Thái Hòa,con tr ng nam c a th y Cai t ng, có v r i và có m t a con trai m i bi t i l ngch ng t tên là Càng.

Cô Túy Nga b ng cháu Càng l i ng i trên b ván v i bà Cai t ng, còn c u TháiHòa thì th ng l i bàn vi t, l y m t cu n s gi ra coi r i nói r ng: "Th a, lúa mìnhthâu góp c ng chung h t th y là m i sáu ngàn b n tr m n m m i ba gi . Hôm tháng

bán h t hai ngàn gi , thì còn l i trong l m m i b n ngàn b n tr m n m m i bagi ".

H ng s Diêu nói r ng: "Lúa c a th y còn nhi u quá. Theo giá n y bán có haii m y ngàn ng b c".

Th y Cai t ng c i và áp r ng: "Nh bà nó mua lúa ch u, nên góp m i t i s ó,ch lúa ru ng âu có nhi u d v y. Mà còn có m i b n ngàn gi , có ph i là nhi u

8 trau gi i cho en, chãi tóc công phu9 ch m r i và khoan thai10 thành ph l n



âu. B nào c ng ph i nh n l i vài ngàn gi cho tá n n. Còn trong s bán thìng có vi c xài, ch dành sao c..."Th y nói t i ó, k dòm ra ngoài c a ngõ th y có ng i bi n c a th y, là Nguy ni Y n, ng xâm xâm i vô v i ng i con trai, là Nguy n H i ng, hai m it tu i, h c trên Sài Gòn, m i thi u b ng Tú tài khoa n y. Th y Cai t ng bèn c i

mà nói r ng: "Chú bi n Y n i r c con chú v kia. Con chú thi u tú tài k nhì, chúng quá, nên lên V nh Long ón r c, không i nó v . Con nhà nghèo mà nó h c

thành danh nh v y thi t là áng khen l m ch ". nhà ai n y u ngó ra sân. Cô Túy Nga ng i trên ván, tay v n cháu, mà cô c ng

ngóng dòm.Cha con bi n Y n b c vô c a và cúi u chào v ch ng th y Cai t ng.Th y Cai t ng v t nói: "Th y m ng cho cháu... Gi i a".Bi n Y n ch n mà nói l n r ng: "B m th y, th y c th ng ch c r i. Có gi y c a

quan trên l i t i h i s m m i".Th y Cai t ng ch ng h ng, n a m ng n a nghi, th y ng d y ngó s ng bi n Y n

mà h i r ng:- Sao chú bi t, ai nói v i chú?- m, h i s m m i lên t i V nh Long tôi i th ng vô toà b . Tôi g p th y n m

th y cho tôi hay. Th y nói gi y m i l i t i h i chi u hôm qua. S m m i n yquan l n d y g i gi y xu ng cho quan Ch qu n. Có l sáng mai mình ctrát.

- Thi t nh v y sao?- m thi t. Tôi nghe th y n m nói tôi m ng quýnh. Tôi ra b n xe ón th ng nh

tôi r i tôi i ri t v ây cho th y hay, tôi ch a k p v nhà.- h u l tháng tr c quan l n h a xin th ng ch c cho tôi. Tôi t ng ngài lôi

thôi, té ra có th t ch .ng s Diêu v i xã tr ng Phú b c l i chúc m ng th y. H ng s Diêu nói:

"Th y lãnh ch c Cai t ng m y n m nay thi t c c nh c h t s c. Quan trên th ngth ng thì x ng áng không bi t ch ng nào. Hai bà con tôi nghe tin thi t là m ng quá,mà h ng ch c m y làng h hay ây ch c ai c ng vui m ng h t th y".

Ông Cai t ng m i chúm chím c i và nói r ng: "Tôi làm t ng m i có chín n m,mà n m ngoái lên h ng nh t, hôm T t c ay11, r i bây gi c th ng ch c

a. c nh v y thi t tôi c ng vui lòng, b i vì có nhi u ông T ng khác, ng i thìhai m i tám n m công nghi p, ng i thì hai m i l m n m, mà h T ng c ng còn

ng hoài, coi bu n quá. i ai có s m ng n y, nên tôi i m i mau nh v y"Bi n Y n i l i bàn ng rót n c trà mà u ng, còn Tú tài H i ng thì l i g n

bàn vi t ng i nói chuy n v i c u hai Thái Hòa.Bi n Y n v a b ng chén n c và nói r ng:- m, th y làm trong ít n m n a ây r i s c ban khen n a.- Thôi, có chút nh v i ng i ta thì r i, trông mong cao quá làm chi.- m, c ch . Có nhi u ông Cai t ng lên t i ch c cao l n ch .- Chú khéo bày chuy n cho bà nó thêm ghét. Tôi làm Cai t ng mà bà nó còn c n

nh n hoài. Tôi th ng ch c ây ch c là không vui r i.Bà Bình m i ng i n tr u x a thu c, bà nghe ch ng nói t i bà thì bà c i mà áp

ng:

11 (medaille), huy ch ng



- Nói chuy n l i h i mà nghe, ch c n nh n gi ng gì. Còn ông nó c lên ch c,sao tôi l i không vui. Tôi than th , là vì tôi lo h cao sang ch ng nào càng t nhao ch ng n y. Tôi lo là lo ch ó ch .

- i n u mình mu n có chút danh v ng v i ng i ta, thì t nhiên ph i t n haochút nh ch sao.

- t n nhi u, ch chút nh mà nói làm chi.- Bà nó ng có lo mà.- Không lo sao c. Có khách mà em chuy n nhà ra nói, thì coi c ng k . Song

ông H ng s v i chú bi n ây c ng nh bà con trong nhà, tôi nói h t chomà nghe. H i tr c ông nó ra tranh ch c Cai t ng, tôi can gián h t s c không

c. Ông nó tranh c ch c Cai t ng r i ph i n n u n y, ph i áp ngh au kia, ph i làm ti c n m ng, ph i ãi ng h ng ch c, tôi tính ra t n haot th y trên ba ch c ngàn ng b c, ch ph i ít i gì sao. N t i bây gi mà trng ch a d t. N u h i tr c ng thèm tranh ch c Cai t ng thì m y n m nay

kh e bi t ch ng nào. Bây gi còn bày lên ch c, kh i m c n l i n a cho màcoi.

- Bà nó ng có lo. Lúa có giá mà s n i gì. N u mu n cho ng i ta kêu b ng"ông", thì ph i v y ch sao.

- "Ông" r i chém gi t gì ai hay sao mà ham. Tôi t ng i mình có ti n xài,kh i m c n m c n n, kh i c c lòng c c trí, th y vi c qu y mình tránh, g pvi c ph i mình làm, c nh v y thì sung s ng h n ông gì h t th y.ng s Diêu c i mà nói r ng: "B m bà, bà không ch u se sua nên bà nói nh

y, ch thiên h ai c ng mu n ch c ph n h t, d u t n m y muôn h c ng ch u, mà hmu n không c, ch ph i ch i sao. Th y c nh v y thì là có ph c h t s c, d u

n hao chút nh có h i gì".Ông Lê Thái Bình nói r ng: "T n thì t n ch s gì. tôi xu ng cám n quan Ch

qu n và c y ngài d t lên cám n quan l n Chánh. S n d p i V ng Liêm tôi h i d giálúa luôn th "

Bi n Y n chen vô nói r ng: "Th nào th y c ng ph i làm m t ti c cho long tr ngcoi m i c".

Ông Bình g t u áp r ng:- Ch sao. T nhiên mình ph i làm ti c long tr ng cho x ng áng m i c ch .

Ph i m i các quan Tây quan Nam trong t nh cho , m i h t các Cai, Phó t ng,Ban bi n, H i ng, Thông ngôn, Ký l c, th y giáo, n ch .

- m, có l c ng ph i m i H ng ch c các làng ph n t ng mình n a ch .- , ph i m i các làng ch . Ti c ãi s t i ba b n tr m ng i. Có l ph i chia

mà ãi hai ba ngày m i ti n.u hai Thái Hòa h i:

- m th y, th y tính ãi ti c mà t cho khách trú12 u, hay nhà làm?- Úy! Ti c l n mà nhà n u sao c. Mà t cho khách trú n u c ng không ra

gì. H làm thì ph i làm cho h n hòi, ch làm qu t l sao c. H i ông Kim nti c m ng ng t cho nhà hàng trên Sài Gòn n u Tây mà ãi. Mình c ngph i làm nh v y, n u không h n thì c ng ph i làm cho b ng ng, ch l nàomình l i thua ng.

- t cho nhà hàng Sài Gòn n u s t n hao nhi u l m.

12 ng i Tàu Vi t Nam. Còn g i là «Các chú »



- Nghe nói m i ng i n, giá ch ng m i l m ng b c, có r l m c ng ph ii hai ng b c.

- Cha ch ! N u v y thì ãi b n tr m ng i, ph i t n t i n m sáu ngàn ng b c!- Ch sao, con! T n thì t n, mình ph i làm cho úng coi m i c ch .Bà nói r ng: “N u ãi Tây giá m c nh v y, thôi thì mình chia ra ãi hai cách.

Khách th ng nh h ng ch c v i n ch nh nh thì mình ãi Nam, ho c Qu ng ông, còn khách quí thì mình ãi Tây, c hôn?"

Ông Bình tr môi l c u áp r ng: "Ông Kim ng làm nh v y ó, coi khôngc. Làm nh v y thành ra k khinh ng i tr ng. Ph i ãi Tây h t th y, t n bao

nhiêu thì t n ch . Làm cho úng l y ti ng ch i. Ch ng ó tôi s t cho th trên V nhLong làm n m tr m ng b c pháo bông ng t cho thiên h xem; có l tôi bi u

c hát Ti u ho c hát b nó hát ít êm cho dân s coi ch i n a".Bà ng i bu n hiu.Ông Bình ti p r ng: " ây r i còn ph i mua m t cái xe h i, ch còn i xe ò n a thì

coi sao c. Có l qua sang n m c ng ph i c t nhà l i n a ch ".Bà c ng ng i l ng thinh hoài.Bi n Y n nói r ng: "Tôi m ng quá nên l t t ghé báo tin cho ông hay, tôi ch a v

nhà. Xin phép ông bà ng d t th ng nh tôi v cho m nó m ng".Ông Bình g t u nói: " , thôi v i k o thím bi n thím trông. Còn Tú tài, th y

khen cháu lung l m a. Thôi, nhà ngh ít ngày r i ki m vi c mà làm ng giúp cho cha m . Cháu nhà có bu n thì l i àng n y nói chuy n ch i".

i ng d r i cúi u t giã m i ng i. Khi chàng l i mà t giã bà Bình thì bàngó chàng trân trân. Cô Túy Nga ng i m t bên bà, cô c ng ngó mà mi ng l i c ichúm chím.

Ch ng cha con bi n Y n ra kh i c a, bà nói r ng: "V ch ng chú bi n Y n nghèomà có m t a con áng quá. T ng Tú tài ó có th nào mà h c. V y ó là cóph c".

ng s Diêu v i xã tr ng Phú c ng t giã mà v . Hai ng i v a ra t i sân thìth y có m t cái xe h i ng ng ngoài l . Ông Bình ngó ra và nói r ng: "Xe c a quan chQu n. Có bà i v i ông n a. Ch c ngài c gi y r i, nên hai ông bà lên m ng mìnhch gì".

Thi t qu quan ch Qu n v i bà xu ng xe r i d t nhau vô c a ngõ. ch ng ông Bình không dám sái l tôn ty, nên ra sân mà ti p r c.

Quan ch Qu n v a th y ông Bình thì ngài nói r ng: "M ng ông! Tôi m i ti pc gi y c a quan l n Chánh cho hay ông c th ng ch c, nên l t t ch y lên

ng cho ông".Ông Bình v a c i v a nói: "Cám n ông, bi n c a tôi i V nh Long, nó nghe nói,

nó m i ghé cho tôi hay ây. Tôi tính t i s xu ng t n ông, tôi ch a i, mà ông lêntr c, thi t tôi l i quá".

Bà Bình ti p m i bà Qu n vô nhà.Quan ch Qu n v n vai ông Bình mà b c lên th m, v a c i và nói r ng: "Tôi

làm g t l m, nên m i c ó. Ông khoái chí ch a?"Ông Bình c i và áp r ng: "Cám n ngài lung quá".

****



(2)

Chú bi n Nguy n H i Y n m t cái nhà lá nh hai c n xông13, c t d u, vách ván,a u c u Mê Ph p, nhà tuy chón hón14, song trong ngoài d n d p u vén khéoch s . Tr c c a có p m t cái sàn15 c ng nh , mà có tr ng t, cà, rau s ng th ,i ng vô nhà có tr ng cây tây hai hàng, cây m lá màu nên coi r t p m t.

Tr i ch ng v ng t i. Tú tài H i ng b ng m t cây èn t ng em trên bàni l y m t cu n sách l i ng i g n èn mà coi.

ch ng bi n Y n n m t i b ván ngang ó mà ch i, li c m t ngó con t ng m oôn hòa, m t mày sáng s a, trán r ng, môi dày, m t l n, mày r m, l i nh con ã thi

u Tú tài hai khoa r i, u v i l i khen c a h i kh o thi cho là "thi t gi i", thìch ng hân hoan c chí, v khoan khoái vui lòng, tuy n m trong cái nhà nh s sài,song b ng ch a chan h nh phúc.

Cách m t h i m t tên tùng gi b c vô nói cô Ba con ông Bình, sai m i chú bi ni cho cô nói chuy n.

Bi n Y n bi u tùng gi v tr c r i mình s theo sau, l i bi u H i ng d p sáchmà i l i nhà ông Bình ch i m t chút.

bi n Y n h i ch ng r ng:- Nghe nói ông Bình ã i Sài Gòn mà, ph i hôn?- Ông, bà v i c u hai i Sài Gòn h i s m m i, i mua xe h i.- u c u hai i n a, thì còn có m Hai v i cô Ba nhà, hai ng i s nên kêu

mình l i ng coi nhà dùm ch gì.- n bè y nhà, thi u gì ng i ta. L i m nào dám kéo n nhà ông mà s .- Bi t ch ng âu.Cha con bi n Y n b c vô nhà ông Bình thì th y èn ng-song16 t hai cái phía

tru c sáng lòa, m hai Thái Hòa ng n m trên m t b ván v i con mà qu t cho conng , còn cô ba Túy Nga thì ng i d a bên cây èn mà thêu kh n. Hai ch em chào r i

i hai cha con bi n Y n ng i, kêu a bi u n u n c ch trà u ng ch i.Cô Túy Nga ngó bi n Y n v a c i v a nói r ng:- i s m m i, tr c khi ra i, th y tôi có d n m n chú ng coi nhà giùm m t

êm, mà ngày nay tôi quên nói v i chú. Nhà có ng i ông, song h ng nhàsau, còn phía tr c không có ai nên hai ch em tôi s . V y xin chú ng giùm

t êm, ch c mai th y má tôi m i v .- Ông bà i mua xe h i mà mai v sao k p. Lên t i Sài Gòn ph i i l i m y hãng

mà l a xe r i ch y th . Nh ch u mua thì tr giá c cho xong r i ph i v s ,ph i làm gi y phép. Tôi s ba ngày c ng ch a r i.

- y ngày c ng v y, chú c ng ph i coi nhà giùm cho t i ch ng nào th y tôi v ,ch bi t làm sao.

- Cô v i m Hai bi u, thì tôi ph i v ng, coi nhà bao lâu c ng c. Ông bà v iu Hai i kh i t nhiên nhà tôi ph i lo ch , b i v y h i chi u tôi có d n th y

ng qu n ban êm ph i cho dân i tu n khúc n y cho th ng.- Không bi t mua m t cái xe h i m i giá ch ng bao nhiêu?

13 xông= chái. Hai c n xông= hai c n m t chái14 cân x ng, v a nhau15 sân tr ng rau c i16 (manchon), èn d u t theo nguyên t c èn khí, tim èn là m t cái l i b ng carbon.



- Cái ó không có ch ng. H nói giá m c r tùy theo hi u xe, có th hai ngàny, có th ba ngàn m y, có th b n n m ngàn, có th t i chín m i ngàn.

- Th y tôi nói l m nên má tôi m i ch u i ó, ch thi t ý má tôi không mu n s mxe h i chút nào h t. Không bi t th y tôi lên tr n r i mua xe th nào.

- Hôm qua ông có nói chuy n v i tôi, ý ông mu n mua xe ch ng b n ngàn, ho cn ngàn r i.

hai Thái Hòa nói: „Ý th y tôi thì mu n s m xe cho thi t t t, còn ý nhà tôi thìkhông ch u xe nhi u ti n, tính lên tr n c th y tôi mua xe ch ng vài ngàn thôi".

Bi n Y n c i và nói: „Ý c u Hai ít ch u se sua, b i v y c u là con nhà giàu mà aing kính m n c u h t th y".Cô Túy Nga nói r ng:- Anh Hai tôi gi ng ý má tôi, má tôi c c ch ng ã ph i i ó, ch vái hãng ng

còn chi c xe nào h t, cho th y tôi mua ng c. H m nay má tôi than thhoài, nói th y tôi lên ch c, ph i n n áp ngh a, ãi ng thiên h , t n haonhi u quá, r i còn mua xe h i n a, ch u sao n i.

- Ông th ng ch c sang tr ng bi t ch ng nào, ph i s m xe h i i coi m i cch . Còn ãi ti c t n hao nhi u thi t, nh ng mà ông làm úng quá, thiên h ai

ng ng i khen h t th y, b i v y t n hao c ng không m t i âu. M Hai v icô Ba ngh coi, thu nay có ai n l m ng mà làm long tr ng c nh v y haykhông. ãi g n b n tr m khách, ãi Tây h t th y, m n nhà hàng Tây trênSài Gòn xu ng n u, m i ng i khách nhà hàng tính giá mu i ba ng b c.

ng ch c u n c m Tây h t th y c ng nh các quan, thi t úng quá. H mnay tôi g p H ng ch c làng nào h c ng ph c l m. ã v y mà còn t pháobông cho nh n dân coi ch i trót m t gi ng h , còn hát b , hát Ti u ba êm,thiên h mê l m.

- Làm thì úng thi t, ng t t n ti n nhi u l m ch .- Không bi t h m nay ông bà có tính th coi n i cu c t n ch ng bao nhiêu?- Má tôi tính ti n n y ti n n xê xích m t muôn l n, ch ph i ít i gì.- n m t muôn mà áng l m ch . T n ti n mà c danh ti ng, ch ng h n có

nhi u ng i h ch i t m b y mà c ng t n m t hai muôn ó sao.- Th y tôi thì a danh ti ng, làm vi c gì c ng mu n c ng i ta khen. Còn má

tôi thì không ch u se sua, nên h m nay c n nh n hoài.- Tôi t ng n u không có ti n thì thôi, ch có ti n c ng nên làm cho có danh

ti ng ch i ch .- Má tôi nói lúc mình có quy n th h n, có ti n b c nhi u, mình làm vi c gì h

ng khen h t th y, d u làm b y h c ng cho là ph i. n ch ng mình suy s p,u th h t ti n r i, h ã không khen n a, mà s e h l i khinh khi mình ch .

Bi n Y n ng i suy ngh mà nói r ng: „Bà ngh xa nh v y c ng ph i. Thi t th tìnhth ng có nh v y".

Hai Thái Hòa th y con ng mê, bèn b ng em vô bu ng.Cô Túy Nga ng d y rót n c trà mà m i bi n Y n v i H i ng u ng.



Trên u xóm có ti ng chó s a om sòm. Ngoài l dân i tu n nh p sanh l c c c.Cô Túy Nga ng i thêu, n c da trong bóng, gò má ng h ng, mi ng nh hoa bán

khai, mày nh nguy t m i r ng, hình vóc m, c p m t hi n t , tay l n rút ch thêu,bàn tay ã d u mà ngón l i dài, c m tay tròn vo, phao tay ng . Cô m c m t cái áobà ba màu bông h ng gi t, ánh èn m ng-song gi i vào áo, r i áo gi i l i m t cô, làmcho s c cô càng thêm t i, duyên cô càng thêm p.

Tú tài H i ng t nh chí l n g n cô Túy Nga, th ng hay g p cô, song cóêm nay m i có d p ng i ngó k nh v y. Chàng ngó m t h i r i nghe trong lòng khó

ch u, nên day m t ngó ch khác, tính không ngó cô n a. Trí chàng quy t nh v y màlòng l i không mu n nh v y, nên ngó quanh ngó qu t r i c p m t nh b á namchâm hút, th nào c ng ph i ngó l i cô Túy Nga; mà h ngó cô thì l i g p cô c ng ngóchàng, làm chàng s ng sùng ng n ng i h t s c. Chàng mu n i v ng tránh cái

nh v a vui v v a khó ch u y, song chàng không bi t ph i nói ti ng chi mà i v ,i c ng không n b cái c nh m i th y l n u, mà th y m t cách kh e kho n tiêu

diêu quá.i ng ng ng n ng i, thình lình cô Túy Nga c t ti ng h i r ng: „Anh Tú

c trên Sài Gòn có l anh bi t c u T ng Cao là con c a ông bá h Thi n trênnh Long ch ?"

i ng b ng nên ú áp r ng:- ng Cao... Con c a ông bá h Thi n... Tôi bi t.- Nghe nói c u ó c ng thi Tú tài k n y mà.- u h c d i tôi m t l p. C u nhà ngoài mà i h c, ch không có trong

tru ng. Ph i, nghe nói k thi n y có c u thi, mà c u m i thi ph n th nh t.- t hay u?- Tôi nghe d ng nh c u r t thì ph i.Bi n Y n chen vô h i cô r ng:- u ng Cao tôi bi t r i. Hôm ông ãi ti c, v ch ng ông bá h Thi n xu ng

ti c có d t theo m t c u ch ng hai m i tu i, ch c là c u ó ch gì, ph ihôn cô Ba?

- Ph i, c u ó a.- Sao cô bi t c u ó mà h i th m?- Hôm xu ng n ti c ó bà bá h có kêu vô nhà trong mà chào má tôi.- Cha ch , ý bà bá h mu n làm sui v i bà nhà ây r i ch gì.Cô Túy Nga châu mày, ch m ch ng i thêu, cô không tr l i.Bi n Y n th y v y bèn nói ti p r ng: „Ông bà nhà ây làm sui v i ông bá h trên

Châu thành thì x ng l m. ng thi t là sang tr ng quy n th . Quan l n Chánh yêu ôngt s c, i âu c ng d t ng theo, ng nói gi ng gì quan Chánh c ng nghe h t th y,i v y ng mu n ai s ng thì s ng, mu n ai ch t thì ch t. ã v y mà h nói ng giàu

m, có mua ru ng mi t B c Liêu nhi u, mà l i còn cho vay c ng nhi u n a. Nói lénây mà nghe quan Ch qu n c a mình ây thua quan Ch qu n Châu thành xa l m,

i v y n u ông nhà làm sui v i ông Châu thành thì úng r i có kém bao nhiêuâu".

Cô Túy Nga ngó H i ng, mi ng chúm chím c i, r i ngó bi n Y n mà nóing:

- Chú t ng quy n t c l n, ti n b c nhi u, v y là úng, không có cái gì h nc hay sao? Quy n t c l n mà không bi t c u v t ai, ti n b c nhi u mà

không ch u giúp ai, thì quy n v i ti n ó có ích gì âu? i sang hay hèn,



nghèo hay là giàu, không có chi là ch c ch n h t. V y ch chú không nghe nóiông H i ng K v i ông C Huynh ó sao? H nói ông H i ng K h i tr cng giàu sang trong x mình không ai dám bì, mà bây gi ng suy s p n n i

không có nhà mà , i theo b n bài b c b a ói b a no. Còn h nói ông CHuynh h i nh ng gi trâu, mà bây gi ng giàu có, ai c ng ph i vay b c

a ng h t th y, ng i t i âu ng c ng n trên ng i tr c, coi sang tr ng quá.y v y mình ch ng nên th y giàu sang mà ham, còn th y nghèo hèn mà ph .

Theo ý tôi, c i v l y ch ng ph i vì tình vì ngh a, ch không nên vì quy n th ,vì b c ti n. N u c i g mà không ch tâm v tình ngh a, l i ch tâm v b cti n thì cái o v ch ng th p th i quá. Tôi nói nh v y ó, anh Tú ngh coi cóph i không, anh Tú?i ng ngó d ng cô ng i, nghe ti ng cô nói, hi u ý cô lu n, thì mê m n, n a

nh n a say; thình lình nghe cô h i, thì chàng gi t mình lúng túng, nên áp r ng:- Thu nay tôi m c lo h c, không ý t i vi c v ch ng, nên tôi không hi u. Mà

cô Ba lu n nh v y thì ph i l m ch .Bi n Y n giành nói n a r ng:- Cô Ba còn nh , mà cô lu n vi c i nghe h i nh ng i l n tu i v y. i n y

mà nói tình ngh a làm chi n a cô Ba. H có b c cho nhi u, thì thiên h kínhph c, không c n tình ngh a gì h t.

- Thi t, i kh n n n l m, ai c ng lo tranh danh t l i. Mà có l c ng còn m t ng i bi t tr ng tình ngh a ch .

- y ít l m. Mà d u có ai nói chuy n nh n ngh a tôi s e h m n danh nh nngh a ng c u danh c u l i ch trong b ng h c ng không có nhân ngh a thi tâu.

- Nói nh chú v y thì i n y hoá ra dã man r i! Th thì nên i tu cho r i, chchung l n v i th gian nh v y làm chi.

- Không, thiên h v n minh t n b l m ch , v n minh theo v t ch t, t n b v l idanh.

Cô Túy Nga ng i tr m ngâm m t h i r i cô th dài mà than r ng:- i thi t là kh , mà nh t là i c a m t con gái!Bi n Y n ngó cô mà b o r ng:- Sao cô l i than nh v y? Ph n cô thì sung s ng nh t r i. Ông bà là b c

giàu có sang tr ng. M t vài n m n a ây cô l y ch ng ch c c ng trong h ngth ng l u. i c a cô r c r ã th y mòi r i, có sao âu mà cô bu n.

- ng i c a tôi, xa mà ngó thì th y bông hoa ch n ch ; mà tôi s ch ngc ch n vào ó r i chông gai d y y, ó chú...

- Cô còn nh tu i, cô không nên chán i nh v y, cô Ba. Ph i h ng hái mà ii, ng n u r i g p chông gai, cô m i có ngh l c mà b c kh i ch .

- i chú m vi c v ch ng mà nói, nên tôi ph i tr l i v i chú, ch tôi có cháni âu.

- Cô than th nh v y mà cô nói cô không chán i, hay là cô chê con c a ông bá Thi n trên Châu Thành?

Cô Túy Nga l ng thinh, mà s c m t cô bu n hiu. Cách m t lát cô m i áp r ng:- Làm thân con gái Vi t Nam mình b cái ch gia pháp bó bu c, nh t là v

duyên ph n tr m n m thì mình không c t do chút nào h t. G n i nào tcha m nh, mình có phép chê khen ai âu.



- Xin l i cô, không bi t v ch ng ông Thi n ã có c y mai m i nói mà xin làmsui v i ông hay ch a?

- Vi c ó tôi không hi u. Song tôi lóng nghe thì in nh ng ã có nói chuy n v ith y tôi. Còn hôm ãi ti c, bà Thi n có d t c u ng Cao xu ng ó là có ýmu n cho th y má tôi th y c u và cho c u coi m t tôi luôn th .

- u v y, thì ch c ông bà ch u làm sui r i nên m i cho coi ó ch .- Tôi không hi u, song tôi nghe th y tôi nói làm sui ch ó x ng áng l m.- Ông nói nh v y thì ph i l m. Không bi t ý bà v i c u Hai th nào?- Anh Hai tôi nh chim b m17 hoài, nh có nói cho âu mà bi t. Còn má tôi thì

không mu n.- Còn theo ý cô th nào?- Tôi ã có nói, tôi âu có quy n ch n l a. N u tôi c t do thì nói gì...- Duyên n là vi c tr m n m c a cô, n u cô có u chi không v a ý thì cô ph i

th a l i v i ông ng cho ông bà li u nh ch .Cô Túy Nga châu mày r i li c m t ngó H i ng mà áp r ng: „Khó nói l m!"Cô ng i thêu m t h i n a r i m i h i H i ng r ng:- Tôi h i anh Tú ph i nói cho thi t a nghe hôn. C u ng Cao thi r t ó là t i s

ng hay là t i c u h c d ?- Tôi không hi u.- Còn tánh n t c u ta th nào?- Tôi c ng không c bi t.- Anh không mu n nói cái t c a ng i khác, ch có lý nào anh không hi u.- i h c khác l p, nên thi t tôi không hi u ch .- Anh mu n gi u gi m, ng anh h i tôi ph i hôn?- Có l nào tôi l i ê ti n quá nh v y.Cô Túy Nga nghiêm s c m t, r i ngó ngay H i ng mà nói r ng: „Anh gi u tôi,

u cái i tôi sau n y mà g p vi c ch ng may, thì anh mang t i l n l m, nói cho anhbi t".

y l i y làm cho H i ng càng thêm r i trí b n lòng, không th ng i lâu n ac, nên ng d y th a v i cha r ng: „Thôi, ba ây ng coi nhà giùm cho ông,

con v k o má ch ". Chàng li n t giã cô Túy Nga mà b c ra c a. Cô ngó theo, s ct coi bu n hiu.Thu nay H i ng m t là m c lo h c, hai là bi t xét ph n th p hèn, nên ch ng

bao gi ý n cô Túy Nga. Nay ng i ngó cô m t lát, nghe cô nói nh ng l i ongh a, hi u ý cô không giàu sang mà khinh khi k nghèo hèn, thì trong lòng chàngsanh m i c m tình ch a chan, ra kh i c a r i chàng th th n bâng khuâng nh ngây

i. V n nhà, chàng v n còn bu n xo.Thi m bi n Y n hay ch ng m c coi nhà giùm cho ông Bình thì thím i ng ,

không ch n a.i ng l y m t cu n sách ng i d a èn mà coi, m t ngó vô cu n sách mà m t

i th y hình d ng c a cô Túy Nga hoài, tai v ng v ng nghe nh ng ti ng cô nói, trí cnh nh ng câu chuy n h i nãy.

u ng Cao là con nhà giàu. T khi m i l t lòng thì c u ã n m trong cái a vcao sang, c u mu n vi c chi c ng c, c u òi th chi c ng có h t th y. n ch ng

n khôn, c u dòm th y chung quanh c u ch ng có m t ng i nào không th ng yêu,

17 không nói, không có ý ki n



không b c u, l n l n c u quen cái thói coi thiên h u th p hèn h n c u, t ngthiên h là tay sai c a c u. B i v y c u n nhà tr ng i v i chúng b n thì c u l n

t kiêu hãnh, làm cho ch ng có m t trò nào mà a c u. Mà theo c u, thì s i h c làcái ch c cho c u có th xài phá b c ti n c a cha m , ch không ph i là cái ch c

cho c u m trí s a lòng, b i v y i h c mà c u không c n c chi h t, ch lo s m áoqu n cho t t chúa nh t th i ch i, ho c ng i nhà hàng, ho c coi hát bóng.

u thi r t y là l t nhiên, t i h c không c n nên thi không u, ch không ph ii s m ng nào h t. Có l c u xét ph n c a c u, nên c u tính c i v ch không thèmc n a. C u tính nh v y c ng hay, b i vì n u c u h c n a thì b t quá t n ti n thêm

cho cha m , ch không ch c c u thi u c. Tánh n t v i tài h c c a c u Ð ng Caonh v y ó, mình có nên nói rõ ra cho cô Túy Nga bi t hay không? Có l nào mình l iem vi c x u c a ng i mà nói cho thiên h bi t. Hu ng chi ông Bình ã mu n g con

cho ng Cao, n u mình khai ch t c a c u, té ra mình gièm si m, làm nh v y thìmình còn x u h n ng i mà mình nói x u ó n a

Mà vi c n y là vi c tr m n m c a m t cô thi u n , theo con m t mình xem thì làt cô ng n v tánh tình, l i xinh p v nhan s c n a. Mình có nên s mang

ti ng " ng nh n chi ác18" mà cho cô thi u n , mình v a yêu v a tr ng ây, ph imang m t ng i ch ng b t l ng, b t tài tr n i hay không?

Hai v n y th t là khó gi i quy t.ã v y mà t i sao cô Túy Nga l i nói r ng n u mình gi u cô, h sau n y có vi c chi

ch ng may thì mình ph i mang t i? T i sao tr c m t mình cô l i than th v s cha tính g cô cho ng Cao? T i sao cô than vi c l y ch ng cô không c t do mà

ch n l a? T i sao cô l i nói: „Ch ng nên th y giàu sang mà ham, còn th y nghèo hènmà ph ?" Cô có tình riêng v i mình chút nào hay sao, mà nay cha m nh g l ych ng, cô th t v ng nên than th v i mình nh v y?

ó là m t v n n a, mà v n n y còn khó gi i h n v n tr c b i ph n.Canh khuya, êm v ng, H i ng ng i ngó s ng ng n èn, nghe ti ng d gáy rân

ngoài th m, v i ti ng th n l n ch c lu i19 trong vách, thì chàng bâng khuâng l l ng,lén h i th m trong trí r ng mình có duyên n gì v i cô Tuý Nga hay không? Chàng h inh v y r i chàng gi t mình, ngó quanh trong nhà th y cái nhà lá túm húm x ch x c,

c s sài, còn chàng nh cái nhà c a cô Túy Nga kinh dinh20 h c h , thì chàng teogan héo ru t, m t châu mày, chàng l c u mà áp r ng: không th có duyên n

c, b i vì cha mình là b h c a ông Bình, mà ông l i ng tính làm sui v i m tông bá h , thì còn gì mà c m .

Mang ái tình vào lòng thì ã khó ch u l m r i, mà cái ái tình y l i không có hyng th a mãn c, thì càng au n nhi u h n n a. H i ng v a m i ra kh i nhà

tr ng thì ã sa vào cái ng kh não r i! n y chàng l ng ng l , bu n mà không t v i ai c, mu n vi t th mà t

tánh n t ng Cao cho Túy Nga bi t, r i d d c ng không dám vi t.Cách ch ng m t tháng, m t bu i chi u, bi n Y n ng ng i n c m v i v con,

chú nói r ng ông Bình ã nh t nh g cô Túy Nga cho con ông bá h Thi n, ngàyi ã nh r i, bà Bình ã i Sài Gòn mua h t xoàn và t may áo qu n s a so n

a con v nhà ch ng.

18 phô bày s ác c c a con ng i19 ti ng kêu c a con th n l n20 ng n n p và y



i ng hay tin y thì au n nh kim châm ru t. Kh i tình ã rã, hy v ng ãtan, ng i ch ng còn m c ích gì n a. Chàng suy ngh trong m y ngày, r i quy t

c t t l a lòng, nh l y s h c v n mà làm ch h ng, không thèm k vi c gia th t.Chàng bèn th a v i cha m r ng m y ông th y d y chàng h c u th ng chàng,thu ng hay khuyên chàng nên xin h c b ng ng qua bên Pháp mà h c thêm ít n m

a, l i h a n u chàng xin h c b ng thì m y ng s l p th nói giùm cho, b i v ychàng mu n nghe l i th y mà xin qua Pháp h c thêm n m b y n m n a, l y b ng c pcao ng v m i vinh quang, làm vi c n l ng m i l n.

Bi n Y n không rõ tâm s c a con, l i th y con có chí mu n h c cao h n n a, thìy làm hi p ý mình, b i v y chú ã không ng n c n, mà l i còn xúi thêm con.

i ng là m t h c trò gi i nh t trong l p, b i v y t c h c t i giáo s aing u yêu m n. Chàng lên Sài Gòn làm n xin h c b ng, c y m y ông giúp l i.ám cu i cô Túy Nga v a r i thì chàng c ng c gi y c a quan trên c p cho chàngc b ng m i n m sáu ngàn quan, ng chàng qua pháp mà h c.

i ng t giã cha m mà i, tuy u t tình, song c chí.

***



(3)

t b a chúa nh t, l i m i m t gi tr a, có m t cái xe h i c , n c s n ã gi t21,máy ch y không êm, ch y ch m ch m trong Châu Thành Sài Gòn, bóp kèn inh i; b nxe kéo ngó nhau mà c i và nói: „Xe l c t nh coi d dáy quá, mà bóp kèn làm chikhông bi t"

Cái xe n y ch y qua ng Lagrandière r i ng ng ngay m t c n ph l u, phíasau ch m i B n Thành. M t cô m n trên xe b c xu ng, hình dung tu n tú, t ng

o nghiêm ch nh, y ph c úng theo th i trang, mình m c áo màu bông ph n, qu nhàng tr ng, u choàng kh n ê s t22 ch n mang giày thêu H Châu. Cô i ngay vô c nph l u, th y c a óng, thì v c a kêu l n r ng: „Anh Cánh à, anh Cánh, m c a coinào. Làm gi ng gì ch ng n y mà óng c a kín mít v y?"

t ng i àn ông, ch ng ba m i tu i, ra m c a r i ch p tay xá cô. Cô h i:- Th y i âu?- m, th y i ch i.- i h i nào?- m, h i chi u hôm qua, th y i làm vi c v , th y thay áo qu n m i r i th y

y xe h i i luôn cho t i bây gi , không có v .Cô châu mày suy ngh m t chút, r i l t kh n ra bi u ng i m c a ó r ng: „Thôi,

anh ra ngoài xe vác vali v i bao g o vô".Cô n y là cô Túy Nga, còn nhà n y là nhà c a th y ng Cao. S là khi ng Caoi cô Túy Nga c ít tháng, ông Thi n mu n cho con có ch c có ph n v i ng i

ta, nên lo em c u vô làm Ký l c t i Kho b c chánh, l ng m i ngày m t ng b nc, tr chúa nh t ngh thì không n ti n. Ki m c ch làm r i bà Thi n m i lênm d n nhà cho v ch ng ng Cao . Ông Bình mu n làm cho x ng áng m t

cha v , nên ông c ng lên mua cho con r ít món , l i mua cho m t cái xe h i nh haich ng i ng cho con r i ch i.

ch ng ng Cao Sài Gòn ã h n m t n m r i, l ng thì ít, mà xài thì nhi u,i v y m i tháng th ng xúi v v xin ti n. Cách n m ngày tr c cô Túy Nga i xei ò v Mê Ph p r i b a nay ông Bình cho xe nhà a cô tr lên ó, c ng là t ing Cao xúi cô v xin ti n nên cô m i i.Anh Cánh là ng i v a làm b i, v a n u n, xách vali và vác bao g o vô nhà r i,

cô Túy Nga m i kêu anh s p ph mà a sáu ng b c và nói r ng: „Anh l y ti n âyra ba ng b c x ng, anh c t hai ng ng b n v tr ti n ò, còn l i m t ng anhra ch mà n c m cho no r i v . Anh n c m, ngh m t chút r i v cho s m, k o nhàth y tôi có i âu không xe mà i".

Cô thay áo r a m t r i n m trên gh xích u mà ngh .Anh Cánh b c l i nói r ng: „Th a, cô cho ti n ng tôi ra ch mua v n u c m

n cho cô n".Túy Nga ng i d y, mi ng chúm chím c i và h i r ng:- y ch h i s m mai n y anh không có i ch hay sao?- Th a, h i chi u hôm qua th y không có a ti n. Tôi t ng th y i ch i r i

sáng th y v nh m y b a tr c, nên tôi không dám h i.- m nay tôi i kh i, th y nhà êm nào th y c ng i ch i t i sáng th y m i v

hay sao?

21 t, phai màu22 (écharpe), kh n quàng vai hay b ng choàng vai c a ng i có a v ( vua, hoa h u…)



Anh Cánh t h i v s mình nói không dè d t, nên anh ta b i r i ng l ng thinh.Cô Túy Nga hi u ý, cô không nài ph i tr l i v vi c y, mà cô l i h i câu khác

ng:- Th y không có nói v i anh b a nay tôi v hay sao?- Th a, không. Ph i th y nói thì tôi lo c m n c s n r i.- Thôi, anh kh i lo n u c m. Tôi n c m d i nhà tôi m i i, nên tôi ch a ói.Anh Cánh vô nhà b p. Cô Túy Nga i lên l u. Cô m c a s , v t t m màn ren mà

ngó xu ng ng. Nam thanh n tú qua l i d p dìu, xe kéo xe h i t i lui không d t.Cô gi a ch n phi n ba ô h i23 mà cô coi c ng nh n i cùng c c thâm s n, cô ngóthiên h cô không bi t vui, cô th y ng a xe cô càng áo não. Cô b c l i m t cái bànnh , m t lót á c m th ch, phía trên u gi ng ng , r i cô rót m t ly nu c l nh mà

ng. Cô ngó quanh qu t trong nhà, nào gi ng ng mùng l i, nào t gõ ki n dày,nào ván c m lai n m ch i, nào èn bao l a cho kh e m t. Cô ngó c thì tronglòng cô l i càng bu n h n n a, t t mà lòng không vui thì y không ích gì. B ylâu nay cô c trong sách, ho c cô nghe ngu i ta nói: mu n h ng h nh phúc không

n ph i lo cho c giàu sang, mà nh t là c n ph i cho c th a lòng mãn ý, b i vìnhi u khi giàu mà mình c bu n r u, còn nhi u khi nghèo hèn mà mình l i vui v . Bâygi cô m i bi t câu lu n thuy t y không ph i là câu c a m y nhà o c bày ra

y i, mà chánh là câu h p v i th s l m v y.Cô Túy Nga bèn m t l y may ra r i cô ng i trên b ván c m lai mà thêu. Ph n

ng i xe lâu m t m i, ph n gió th i hiu hiu, nên cô thêu t i ba gi chi u r i cô bu nng , cô m i l y g i n m t i b ván y mà ng quên h t th s , quên c gia ình.

n t i, ti ng gi y lên thang l u r m r m làm cho cô Túy Nga gi t mình m m tra, cô th y d i ng èn khí cháy sáng, còn trong nhà thì v n l m . Cô l m c mng i d y, thì èn trên l u b t lên sáng lòa, ng Cao qu n áo bàu nhàu, tóc tai chômbôm, chàng qu ng cái t24 lên bàn và h i r ng: „Lên h i nào ó"?

Túy Nga áp: „Tôi lên h i tr a", r i cô i r a m t.ng Cao thay i t m. Ch ng chàng t m r i, thì Tú Nga sai anh Cánh mua

n c m t i c ng g n xong. Túy Nga m i ch ng n c m. ng Cao b c l i dòm bànn, r i tr môi nói r ng: „Ð b y b ai n cho c. H i chi u d i C p v có mua

b theo xe n no r i. Thôi, n i. Tôi không n n a âu".i nói x ng x m nh v y, mà Túy Nga không l s c phi n gi n chút nào h t, cô

hòa hu n áp r ng:- n trên xe b t quá mình n bánh mì s sài. Ph i n thêm m t chén c m cho

ch c b ng ch .- Không. Tôi i ch i m t l m, n không c. H i chi u n bánh mì, mà n nhi u

i.ng Cao nói d t l i r i b i lên l u, không h i th m v coi i ng th nào,

i nhà m nh gi i hay không.Túy Nga ng i n c m m t mình, tuy n không bi t ngon, song c ng rán n h t m t

chén. n c m r i cô i ra i vô, d p cái n y, quét ch kia, vì cô i kh i m y b a, c l n x n, có nhi u món b i b m óng d dáy. Thình lình ng Cao trên l u

kêu l n r ng: „ n c m r i ch a? Lên ây ng h i th m m t chút coi"Túy Nga men men lên l u.

23 ph n hoa ô h i, n i t t p c a nhi u tinh hoa ánh sáng24 (casquette), nón có rìa phía tr c



ng Cao n m trong gi ng, v a th y m t v thì h i r ng: „V d i ki m ti nc hay không?"Túy Nga nghe h i vi c y thì mi ng chúm chím c i, song m t không dám ngó

ch ng, mà s c coi c ng không vui chút nào h t. Cô áp nh nh r ng:- c.- n m tr m ng b c hay không?- ... Không .- Không sao c. Ta bi u xin cho n m tr m ng b c ng tr cho d t n

ch .- i nhà th y v i má túng ti n quá.- ! D hôn! T ng âu n m b y ngàn hay sao! Th có n m tr m ng b c,

nhi u nhõi gì ó mà than túng.- Mình không hi u, ch th y má túng lung l m.- Than túng, mà r i cho bao nhiêu?Túy Nga l ng thinh, b c l i b ván mà ng i, r i áp nh r ng: „Th y nói không

ph i th y ti c v i mình, ng t vì lúc n y th y túng nên không th cho s b c nhi u nhy c. H i sáng tôi i, má mót trong t còn có b y ch c ng b c, má a cho tôim ch c ng b c tôi i ây".

ng Cao khoát mùng b c ra, châu mày tr n m t, nói l n r ng:- m ch c mà làm cái gì c! Thôi, em v d i mà tr l i i. Không thèm

âu.- Mình ng có nói nh v y. C a cha m cho, d u nhi u hay là ít mình c ng ph i

y, có l nào mình dám tr l i.- Tôi bi t mà. Th y v i má dành ti n mà út cho anh Hai. Tôi là r , cho m t

ng b c coi b ti c l m.- Mình nói sao v y? Anh Hai nh lo làm ru ng cho th y v i má, ch nh không

làm t làm riêng gì. nh d m m a dãi n ng c c kh h t s c, mà c ng không nxài chi h t. Theo tôi bi t thì t h i nào cho t i bây gi , v ch ng nh làm l icho th y v i má, ch không có làm t n hao nh ng i ta. Còn mình ây, tngày mình d n nhà trên n y làm vi c, ch a y hai n m mà th y má t n hao

i mình g n n m ngàn ng b c, ch ph i ít hay sao. Mình còn phân bì v ianh Hai n i gì.

- Bây gi mình k mà òi tôi h ?- Nói chuy n mà nghe ch k gi ng gì.- hôn! Th cho trong hai n m mà k có m y ngàn ng b c, t ng âu nhi u

m a! Mà cho ó có m t mình tôi n hay sao?- Thì th y má cho m t tr m, khi hai tr m, v ch ng mình xài chung v i nhau,

ch tôi có nói m t mình mình xài âu mà mình sân si.- Th y má cho ti n bây gi mình k v i tôi, v y ch tôi m n ph l u cho mình

, tôi cho mình may qu n n y áo kia, mua giày H châu, s m dù Nh t b n,khi d t i Long H i, khi d t i V ng Tàu, m y cái ó sao mình không k . c,mu n k v i tôi, thôi tôi v xin ti n ba tôi r i tôi tr l i cho. Th ng n ykhông ph i m t nh h , a ng b c ra thì ch c l i hít hà nh h v y âu.

Túy Nga nghe ch ng nói nh ng l i n ng n cay ng y, ch ng khác nào nhch ng c m búa mà p vô u; cô au n t c t i h t s c, ng t vì ý ngh a nh ng l i ykhông h p v i gia phong c a cô, b i v y cô không th i áp c, cô ch r ng r ng

c m t ng i l ng thinh mà ch u.



ng Cao th c hai tay vào túi áo pyjama25 i lên i xu ng m t h i, r i nói n ang: „H ! Khoe m i l m hai ch c ngàn gi lúa, mà bi u xin n m tr m ng b c nói

không có! V y mà khoe giàu gi ng gì?"Túy Nga lau n c m t mà áp r ng:- Tôi có khoe h i nào âu? Th y tôi góp lúa ru ng nhi u, song c ng ph i xài

nhi u vi c, ch ph i góp bán r i c t b c c hay sao.- Bây gi tôi m i bi t tôi l m!- Mình l m cách nào?- m cách h t th y.- i tr c có ph i tôi n n n xin mình c i giùm tôi âu.- Ph i, mình không có n n n , mà h nói nghe úng l m, nên tôi m i l m ch .- Mình nói t i câu ó thì không còn ngh a v ch ng gì n a h t. ã bi t làm thân

nhi n may r i m t ch ng mà thôi. Nh ng mà bây gi mình nói mình c i tôió là mình l m, nên mình n n n, v y thì mình mu n b tôi c ng c, tôi

ch ng dám eo theo làm b n chân x n m t mình âu mà mình ng i. B i ba mátrên nhà ng nói v i th y má tôi mà c i tôi cho mình. Bây gi mình không

ng lòng thì mình th a v i ba má xu ng nói m t ti ng v i th y má tôi thì tôi li n.

- Mình thách tôi h ?- Tôi nói thi t, ch có nói thách âu.- c. Thách tôi thì tôi s làm cho mà coi.

ng Cao chun vô mùng mà n m l i. Túy Nga n m chèo queo ngoài b ván, n ct tuôn d m d .

25 áo ng may theo l i Nh t B n



II - Lúc suy s p (4)

i tám gi t i, tr i m a r r , gió th i lao xao; h t m a r t rên mái nhà, ti ngtr c n i ti ng sau, nh than nh khóc, h i gió lòn qua c a s , chao ng n èn xaoxuy n lúc t lúc m .

Bà Lê Thái Bình n m chèo queo m t mình trên b ván gõ, gác tay qua trán, m tngó ng n èn, tai lóng nghe h t m a lâm râm, trí b t nh vi c nhà lòng càng o não.

u Hai Thái Hòa trong bu ng i ra, c u b c l i ng d a cây èn leo heo v nthu c mà hút.

Bà Lê Thái Bình ng i d y h i con r ng:- Th ng Càng nó b t nóng hôn con?- Th a, t h i t i t i gi coi b nó b t nóng r i.- i chi u con bi u a nào xu ng th y ba Nhiên mà l y thu c cho em nó?- Th a, có ai i âu. Tùng gi m c em trát g p, còn ng nhà vi c thì th ng

xuyên nó nóng l nh nên i không c.- t nh n d hôn! N u v y thì êm nay có thu c âu cho em nó u ng?- Th a, nó b t nóng r i. sáng mai r i con s m n ng i ta i l y thu c c ng

c.- i có chuy n thì v y ó, không có m t ng i mà sai.

u Hai kéo gh mà ng i.

Bà Lê Thái Bình v a têm tr u n v a nói r ng:- Th y con i sao mà t i ch ng n y ch a th y v . Tr i m a gió d quá.- Th y i h u mà. Hôm qua có trát òi h u nên th y m i i ó.- i h u l hôm th hai ây, còn h u vi c gì ây n a không bi t.- Trát d y lên h u l p t c, mà không nói h u v vi c gì. H i s m m i th y có nói

lên V nh Long th y ghé th m bác và c y bác tính giùm vi c nhà c a mìnhth coi c hay không. Có l bác c m th y l i n c m t i, nên th y v trây ch gì.

- m nay th y con tính nh v y ó, mà ý má không mu n chút nào h t. Thà làng i d ng d h n. Mình c n dùng ti n mình h i ng i ta; n u ng i ta có,ng i ta cho mình vay, thì ng i ta n l i, ng i ta không khinh khi mình c.Ch sui gia mà mình t i c y ng i ta giúp ti n b c, ã bi t mình c ng ph i trti n l i v y, mà mình còn mang n chác ngh a26, khó lòng quá. L i n u ng i ta

tình, ng i ta cho mình vay thì không nói gì, ch n u ng i ta không cho thìmình m t th di n n a.

- Ng i ta nói bác Thi n ti n b c thi u gì, bác cho thiên h vay cùng h t. Bác chong i khác vay c ng v y, thà là bác cho th y vay còn ch c h n. Theo cái án c achà chetty27 nó truy n rao hôm tr c ó, thì v n l i có b n ch c ngàn, n umình không tr thì nó thi hành phát mãi ba tr m m u ru ng c a mình. Bây gibác ra b n ch c ngàn cho th y tr cho chà và r i th y treo ba tr m m u ru ngó l i cho bác, thì ch c quá. N u th y tr không n i thì bác l y ru ng. Có b n

ch c ngàn mà l y ba tr m m u ru ng, tính ra không t i m t tr m n m ch cng b c m t m u, r quá, có l lã gì mà s .

26 chu c ngh a27 chà hay chà và, do ch Java, ch ng i n Ð , Phi Lu t Tân; Chetty là tên m t giòng h l n n . Chàchetty hay chà xã tri Vi t Nam là nh ng ng i n n i ti ng cho vay n l i c t c .



- ã bi t nh v y ó ch , ng t vì mình khó m mi ng l m ch . Thà là h i ng ing d h n.

- là sao má? Hôm chà và m i vào n ki n t i nay th y i h i b c cùng h t,mà h i không c. Giá lúa n y ai c ng rên, còn ng i có ti n d thì h gi ukín, h có dám cho ra n a âu. Cùng ng r i, nên th y m i tính h i bácThi n ó. N u bác không giúp, thì mình ph i khoanh tay mà cho chà và thihành phát mãi, ch không bi t làm sao.

Bà Lê Thái Bình ng i l ng thinh m t lát r i bà th dài mà nói r ng:- Thi t th y con làm l u l m! Ch chi h i tr c nghe l i má thì âu có m c n

c n n nh v y. Bày tranh ch c Cai t ng t n h t m y ch c ngàn. Làm T ng,làm chi không bi t, mà ph i mang nghèo nh v y. N u ng làm gi ng gì h t,

không i ch i, thì bây gi sung s ng bi t ch ng nào.- i cái m ng c a th y, nên tr i m i khi n nh v y. Thôi, má phi n trách th y

làm chi, má.- Nói chuy n cho con nghe v y thôi, ch má có phi n trách chi âu.- Vi c d l r i thì thôi. Má nh c l i, th y thêm bu n, ch không ích gì. M y

tháng nay th y lo quá, nên coi th y m nhi u.- Má bi t th y con lo lung l m, nên má có dám nói gì âu. Ti n b c là c a chung,

tr i cho thì h ng, tr i l y l i thì thôi, ngh cho cùng thì không nên bu n,không nên ti c chi h t.

- Bây gi tuy th y nghèo, song th y c ng còn danh giá v i ng i ta. Còn cónhi u ng i khác h c ng s c nghi p, mà h không c chút danh d gì h t ósao. Con dám ch c, thu nay th y má l y nh n c mà ãi thiên h , d u th nàoi n a, tr i ph t c ng không cho th y má c c kh âu mà s . Nói cùng mà

nghe, d u nhà mình có nghèo i n a, thì v ch ng con làm ru ng mà nuôi th ymá c mà.

- Ph n con thì má không lo. Má có lo là lo cho con Ba, ch ng c a nó má coikhông c chút nào h t. Cái m ng c a con ó, má s ngày sau ph i c c.

- Má nói ph i l m. Th ng Ba là con nhà giàu, mà nó l c kh c l mãng quá. Concoi ý con Ba nó không vui.

- n nào nó v nó c ng không than th chi h t, song má coi ý nó r u l m. H ió thi t là má không mu n g ; t i th y con v tình h a l v i anh bá h Thi n,

nên má ph i xuôi theo. Ý má mu n l a con nhà nghèo mà h c gi i, bi t u,má g r i mình nuôi nó, làm nh v y con nh nó có ph c h n. Ham g ch

ng môn i h 28 làm chi mà m y n m nay t n hao b c muôn, kh quá.- Vi c t n hao không nói gì. Ng t th ng Ba nó coi con không ra gì h t, con bu n

là t i cái ó. con nói chuy n t i ó thì nghe ti ng xe h i ch y vô sân, èn chói sáng lòa, th y

t m a còn lác ác. Bà Lê Thái Bình nói r ng: „Th y con v . Bi u bày tr ch m tbình trà nóng cho ng u ng; i b m a ch c l nh l m".

Thái Hòa b c ra c a m ng cha.Ông Bình m c a xe ch y vô nhà, mi ng c i ng n ngho n và nói r ng: „M c m t

ám m a dai quá". Ông v a nói v a l t kh n en, c i áo m a a cho Thái Hòa.Bà h i ông r ng:- Th y nó ghé âu hay sao mà v khuya d v y? n c m r i hay ch a?

28 môn ng h i, giàu có, t ng x ng danh v ng, c a c i



- Tôi ghé cùng h t, ghé t i ba b n nhà. Tôi ch a n c m, mà không ói. Bi u bàytr ch n c nóng cho tôi u ng m t chút cho m b ng, không g p gì d n c m.

- Tôi có bi u nó ch n c r i. Th y nó thay i, r i u ng n c.Ông Bình vô bu ng thay . Thái Hòa b ng bình n c ra r i lau b chén trà mà rót

n chén. Bà bi u bày tr nhóm l a n u m t n i c m s t và hâm n l i cho nóngi s d n.

Ông Bình ng i u ng n c. Bà kéo gh ng i ngang ó mà h i r ng: „B a nay th ynó i h u vi c gì v y?”

Ông Bình c i. Ông u ng h t b n chén n c r i m i áp r ng:- Quan Chánh kêu tôi lên mà qu tôi.- Có chuy n gì mà qu ?- Ngài nói theo t c a quan Ch qu n thì m y tháng nay tôi c lo vi c nhà, không

lo thu v nên tr n i.- Quan ch qu n ch y t 29 hay sao? Có l nào ngài làm nh v y!- Có thi t ch , ch y t kín.- Ngài m i lên n c m v i mình hôm chúa nh t ây mà.- n c m thì n, còn ch y t thì ch y, hai vi c ó khác nhau.- Quan Ch qu n ch y t nh v y, r i quan l n Chánh nói sao?- Quan Chánh nói ngài bi t tôi có n n n nhi u, nên t nhiên tôi m c lo n mà

ph i bê tr công vi c. Vì v y nên ngài không trách gì; song n u tôi m c b nvi c nhà, không kham ch c Cai t ng n a, v y thì tôi nên t ch c Cai t ng i,

ng r nh rang mà lo vi c nhà.- Ngài nói nh v y, ngh a là ngài mu n xô i mình ch gì. Không bi t ý th y

nó th nào, ch theo tôi thì c ng nên thôi ph t cho r i, ng kh i ti ng n ng ngi n thúc30.

- Bà nó hi p ý v i tôi l m. Quan l n Chánh khuyên tôi nh v y thì tôi tr l i tôicám n ngài, r i tôi ra bàn b p h u tôi vi t m t lá n xin t ch c mà a chongài li n.

- Ngài ch p n hay không?- Ch p ch . Coi b ngài vui l m. Ngài h a ngài s g i li n lên quan trên ng

trong n m b y b a có ngh nh xu ng cho mau. Ngài ân c n khuyên tôi ph irán lo vi c n n n cho xong, ch tôi là ng i có danh d mà cho chà và thihành phát mãi thì khó coi l m.

- Quan l n khuyên nh v y thì ph i l m, ng t vì lo tr n có ph i là m t vi c dâu…

- Thu c ng ph i bao m t ng nu t cho d v y mà.- Th y nó xin thôi, anh sui hay r i ch a?- Tôi l i nán bu i chi u, tôi có ghé nhà nói cho nh hay.- Ý nh th nào?- Không có ý gì; nh nghe r i thôi, ch không nói chi h t.- Hôm tr c th y nó tính c y nh ra b c tr cho chà và r i mình treo ru ng t

t th y l i cho nh. B a nay th y nó có nói chuy n y hay không?- Tôi có nói. nh tr l i r ng nh không th giúp c, b i vì tôi không nói

tr c, nên b c nh cho ra h t r i.

29 báo cáo30 n nh n, ch trích



- Hôm tr c th y nó tính nh v y, tôi ã c n. Tôi bi t h i không c âu, mài sui gia coi k quá.

- Tôi bi t nh có b c s n, nên tôi m i h i ch . H i ng Hòa d i Trà Vinh m ibán ru ng tr cho nh n m ch c ngàn ch ng n a tháng nay. T i nh khôngmu n giúp, nên nh ki m c nói nh v y, ch ai âu mà vay l quá v y.

- nh không giúp cho mình c c ng ph i l m. nh cho mình vay, nh n l icoi c ng k . L i n u giá lúa r , mình tr không n i, nh ki n mà l y ru ng t

a mình thì l i càng khó coi n a. Thà v i thiên h nh làm g t, ch v i sui giamà làm g t thì mang ti ng, t i v y nên nh không th giúp c ch gì.

- Cu c i ngh thi t ngán quá.- Cu c i thì v y, có gì âu mà ngán. Vi c t i âu hay ó th y nó bu n làm chi.

a rày tôi nói hoài, tôi xin th y nó ng thèm lo gì h t, b xui cho ch n thihành phát mãi, làm gì ó nó làm. Mình b ph t cho kh e trí, r i t o cái c nhkhác mà d ng già.

- Tôi ngh l i thi t tôi háo danh b y l m. Ch chi h i tr c tôi nghe l i bà nó thìâu có c c lòng c c trí nh v y. Có nh v y r i m i bi t khôn!

- Thôi, chuy n ã l r i, th y nó than th làm chi.- i mình phát t, thiên h áp theo v a giúp v a b , mình mu n cái gì c ng

c, mình làm b y h c ng khen…- b , h giúp, h khen là t i ng ti n ch .- n ch ng mình suy, h làm l , mà có ng i l i còn mu n p mình té cho

mau…- i không có ti n n a ch .- Thu nay ai t t v i tôi cho b ng K hi n H t v i C Huynh. H i chi u tôi c y

anh sui không c, tôi tính tr v ghé K hi n H t v i C Huynh mà c y haing hi p s c l i ng giúp giùm tôi, té ra hai ng nói chuy n c l 31, làm ghé

t mình h t mà không ích gì.- Té ra th y nó có nói v i hai ng i ó n a sao?- Ch sao. T i ghé ó nên m i v khuya nh v y ch .- Nói làm gì u ng công. Mình giúp cho thiên h thì c, ch trông gì h giúp

mình.- Tôi xin th y nó b xui i, ng có lo quá r i sanh b nh a.Thái Hòa coi d n c m r i m i cha i n. Ông Bình ng d y, thì bà nói r ng:- Th y nó có t ch c, có l ph i cho quan Ch qu n hay ch ?- Ph i v y ch . D u mình b c ra ngoài vòng mình c ng ph i gi cho tròn l

ngh a. sáng mai tôi xu ng b m l i v i quan Ch qu n. Ch c ngài trách móc,ngài nói sao xin thôi mà không cho ngài hay tr c, r i ngài t d u trìu m nth ng ti c cho mà coi.

- Ph i làm v y coi m i c ch .Ông Bình th dài và cu i mà áp r ng: „Mùi i ph i n m cho r i m i t nh trí

an lòng c”.

***

31 hay xu i l , không nhi t tình, không h m h



(5)

Cách hai tháng sau. M t bu i tr a, ông Bình dùng c m r i, tay ông c m m t cáikéo, ông x n b n i vòng theo m y hàng ki ng ngoài tr c sân mà c t lá u n nhánh.Tr i ui ui32 ch không n ng, l i nh gió tây th i hiu hiu, nên mát m . Ông s a ch u

y r i ông sang qua ch u kia, ông h t lá c t nhánh r i ông ng mà ng m, b coithung dung nhàn l c l m.

Bà Bình ng t i th m, bà ngó mông ra ngoài l mà nói r ng: „Th ng Hai nó i lêntrên tòa, nó nói d u mua c hay không c ng v y, h bán xong r i thì nó v li n, màsao t i bây gi nó c ng ch a v v y h ng bi t”.

Ông Bình c lui cui s a ki ng, ông không ngó bà, song ông áp r ng:- Chín gi m i kh i u giá bán. Vì ru ng t manh mún nhi u mi ng, nên u

i m i m t gi ch a bi t r i hay không. Bây gi ch a t i m i m t gi , nó sao cho k p.

- Nó quy t mua l i cho c s ru ng B ng Sen ng v ch ng nó làm ki mm n. Không bi t nó giành có l i ng i ta hay không.

- Nó làm r n, b luôn cho r i. Giành gi t mà mua m c thì có ích gì. Mình còny ch c m u ru ng h ng h a ó, s không s c mà làm ch .

- Thây k nó. Ti n riêng c a v ch ng nó; nó làm sao c nó làm, mình c n làmchi.

- Bà nói t i ó k th y m t cái xe h i ò ng ng ngay c a ngõ. Bà nói:” Ch cth ng Hai nó v ”. Bà ch m ch mà ngó m t h i bà l i nói: „ a, không ph ith ng Hai. Con Ba mà! Chà! V chuy n n y l i có r ng n a ch ”.

Ông Bình day ra, thì th y thi t qu cô Túy Nga, cô ng ng trên l ng, g nó l i có m t cái r ng l n v i m t cái va li, là v t n m tr c bà Bình s m cho cô v

nhà ch ng.Bà kêu a mà bi u ra vác . Cô Túy Nga th ng th ng i vô sân, cô m c áo en

qu n en, vóc coi m, da coi mét, m t coi bu n, ch không ph i t i t n ph ng phinh h i tru c. Cô vô t i th m bèn ch p tay xá cha m . Ông Bình châu mày ngó con r i

i r ng:- Con trên Sài Gòn hay là trên V nh Long mà v ây?- Th a, trên Sài Gòn con i th ng v ây.Bà ti p h i:- Con có c th c a ch Hai con hay không?- Th a, có.- Má d n ch Hai con bi u con lúc n y ng có v làm chi. Sao con l i v ?- Th a, lâu quá con nh , nên con v th m th y má.Bà v i cô Túy Nga i vô nhà.Ông Bình b cái kéo d i g c cây kim quít, ông ph i tay cho s ch r i ông c ng i

vô, v a i và h i con r ng:- Con au hay sao?- Th a, không. Con có au chi âu.- Ch sao mà m d v y?- … t i m…

32 có mây che



Ông châu mày, m t, l v u s u. Cô Túy Nga i th ng vô bu ng. Ông ng i rótc trà mà u ng. Ông th y ng i nhà vác cái r ng thì ông ngó bà mà h i r ng:- Làm gi ng gì chuy n n y v có va li mà l i có r ng n a?- ng bi t. Th nó mu n v ch i lâu.- Có ch ng mà ch i lâu n i gì? Tôi nghi có chuy n gì ó sao, nên coi b nó

bu n. âu bà kêu h i nó coi.Bà bèn kêu Tuý Nga ra bà h i r ng:- Con v r i tr n ai coi c m n c cho th ng nó n?- Th a, có ng i n u n.- i sao má d n ng có v , mà con l i v , âu con nói thi t cho má nghe th

coi?- …- Còn con v mà con em r ng theo làm gì?Cô Túy Nga ng l ng thinh m t h i r i cô vùng nói x ng x m r ng: ”Th a th y

má, ch ng c a con nó ánh i con, không cho con n a, nên con ph i v ”. ch ng ông Bình nhìn nhau ch ng h ng.

Bà l c u nói r ng:- Con d i quá! V ch ng con nít sao cho kh i r y rà v i nhau. Nó gi n nó có nói

y b i n a, sao con không ch u nh n, mà l i b ch i v , li u quá.- Th a má con nh n lung l m nên m i v i nhau t i ngày nay, n u không nh n

thì trong ba ngày u ph i r i rã r i. Ch ng c a con nó không th ng con n a,thi t nó c tâm i con v , ch không ph i r y rà s sài âu.

- Có l nào mà k c c v y!- Th a, h n m t tháng nay i con luôn m y l n. Con làm m t lì, con không i.

i hôm n y nó ánh ch i con, tr c m t má ch ng con, nó m ng con là n mày, c l t u n ch c c m, i hoài không ch u i. Con than th v i

má ch ng con và xin má phân x giùm. Má ch ng con l i binh ch ng con, ti png con là h r i c ng i con ra kh i nhà.

- Th ng có ch i b i, có mèo chó gì hôn?- Th a, cái ó sao kh i; song làm gi ng gì hay là i âu t ý, con có nói chi âu.

Ông Bình ch n mà h i r ng:- a nay toà thi hành phát mãi ru ng t c a th y. Ch ng con nó hay s y hay

không?- Th a, hay ch . Má ch ng con lên hôm tháng tr c ã có nói, mà cách m t tu n

sau c ng có th y truy n rao trong nh t trình n a.- Có rao trong nh t trình hay sao?- Th a có.- Nó hay th y t ch c Cai t ng hôn?- Th a, c ng hay n a. Má ch ng con lên nói.- Ch c là nó th y th y suy s p thôi làm Cai t ng, tiêu h t s ngi p, nên nó i

con ch gì?- Có l nh v y ó.

ch ng ông Bình ng i bu n hiu. Cô Túy Nga th y v y bèn nói r ng: „Th a th yi má, ph n con là gái, con tr n th o v i cha m , th y má g con l y ch ng, con

không dám cãi. n khi v nhà ch ng, con c ng tr n o làm dâu, làm v , con cungkính cha m ch ng, con v ng l i chi u ý ch ng. Nh ng vi c ch ng con làm cho conkh tâm c c trí trong hai n m nay, n u k ra cho th y má nghe thì làm bu n cho th y



má ch không ích gì, b i v y b y lâu nay con ôm lòng mà ch u, con không dám hmôi. Bây gi v ch ng ph i xa nhau r i, n u nói ra cho h t ã vô ích, mà l i còn thêmkhi m nhã. Tuy v y mà con t ng c ng nên nói s cho th y má hi u t i sao mà ch ngcon nó i con. Khi con m i v nhà ch ng cho t i g n m t n m, ch ng con nó làmcho con c c lòng, b t quá là t i cái thói th t giáo c a nó, ch ch ng ph i nó có ý b b ccon, vì v y nên con vì ch “tr m n m m t ch ng” ph i rán mà ch u. K t ngày nóbi u con v xin n m tr m ng b c mà má cho có n m ch c ng, thì nó b t u khkh c, r i t ó v sau m i l n th y má cho ti n thì cho có m t hai ch c, ch không cho

t hai tr m nh tr c n a, ch ng con nó ánh ch i ri t con. Nói thi t mà nghe,ch ng con c ng v y, mà má ch ng con c ng v y, th y nhà mình suy s p nên b c33

con, i con v , ch không có chi l ”. ch ng ông Bình nghe con t h t u uôi, thì c m trong lòng quá mà nói ra

không c.Túy Nga nói ti p r ng: „Con xin th y má ng bu n chi h t. T i nhà mình thi u

ph c, nên tr i khi n s nghi p tan r , ph n con long ong. V tài s n là c a t m, cói không, không r i có, b i v y d u có c ng không áng m ng, mà d u không c ng

không áng bu n. Còn ph n con long ong y là t i c n s c a con, ch không ph i t iai h t, b i v y con không dám trách cha m không l a ch cho úng mà g con, màcon c ng không dám trách ch ng con kh kh c b b c con. Nay th y má nghèo r i, màcon l i c ch ng i xô, thì con có th v nhà giúp cho th y má. y v ych ng con làm khó mà thành làm n cho con, m t là giúp cho con c tr th o chocha m trong lúc cha m suy s p, hai là giúp cho con thoát kh i cái c nh a ng c màcon ã b sa vào trong hai n m nay. V y con xin th y má ng bu n r u vi c nhà,

ng phi n trách ai h t, trí thanh t nh mà h ng chút vui v c a lúc tu i cao, b i vình phúc mà có, là nh mình không h v i b ng mình, không th n v i thiên h , nh

gia ình hòa thu n, nh tánh khí cao th ng, ch không ph i t i c a nhi u ch c l nmà c h nh phúc âu”.

Ông Bình g t u áp r ng: „M y l i con nói ó giá áng ngàn vàng. Th y khôngdè con còn nh tu i mà con có cái lòng o c, con thông th o các ng i nh thy. T i cái ki p tu c a th y còn kém l m, nên th y say mê danh d n n i h nh phúc

tr c m t mà th y không th y mà h ng, bôn ba i tìm, r i làm cho v bu n r u,con cay ng. Th y nói bao nhiêu ó, thì cho con hi u ý th y ã n n n n ch ngnào. o làm cha m v , thì ph i bi t n nh n, nên ép con, ch không nên binh con.Nh ng mà bây gi ng i ta vì th y th y nghèo mà ng i ta xô i con, th thì th ykhó mà ép con cho c. V y thì con ó, trong vài b a th y s lên V nh Long nóichuy n v i anh sui. N u thi t anh sui ch sui c ng u không th ng con, thì th y lãnh

th y nuôi, thà nhà th y nghèo con n mu i mà con c vui, h n là nhà ng igiàu có n vàng mà con ph i khóc”.

Bà ng i nghe ch ng v i con nói qua nói l i nh v y, thì bà không còn b ng nào mà trách ch ng hay là khuyên con, b i v y bà ch a n c m t l ng thinh mà ch u.Xe h i ò ng ng ngoài l n a. Chuy n n y thi t Thái Hòa v i bi n Y n v . Hai

ng i v a b c vô nhà thì bà h i Thái Hòa r ng:- Sao? R i hay ch a? Con có mua l i c mi ng nào hay không?- Th a, con mua c m t mi ng B ng Sen. H giành gi t d quá. Có m i hai

u mà con ph i theo t i giá ba ngàn m t con mua m i c.

33 khinh b , b c b o



- n u giá ông l m hay sao?- ông l m. Con th y có bác Thi n n a, s nào bác c ng giành tr giá. Bác mua

c hai ba s gì ó… Con Ba v bao gi ó em?Túy Nga g t u chào anh và áp r ng: „Em m i v chuy n xe tr c”.Bi n Y n chen vô h i ông Bình r ng:- m ông, ông Thi n trên Châu Thành u giá mua t ó là mua giùm cho ông

ch ?- Không. Tôi có c y nh âu. nh mua cho nh ch .- Tôi có biên h t. ng mua c n m mi ng. Ông c Huynh giành mua c

n mi ng, ông K hi n H t b n mi ng.- Huynh và K hi n H t c ng có u giá giành mua n a sao?- m, có. m t h t, b i vì t c a ông mi ng nào c ng t t, nên h ham l m

mà.- y mà tôi c y anh sui tôi giúp cho tôi, nh than không có ti n s n. C Huynh

i K hi n H t c ng v y. Nh n tình gi d i quá!- m, ai khác thì tôi không rõ, ch c Huynh v i K hi n H t thi u gì ti n. T i

x u, h không ch u giúp ch . H i s m m i c u Hai u s B ng Sen, haith ng cha ó ban u c ng theo giành. Tôi nói ph i cho c u Hai m t s ng

u làm ch , tôi lén nói nh , mà tôi nói n ng l i, nên h m i ch u thôi ó.- Lúc nguy m i bi t lòng d thiên h !- Thi t nh v y.Ông Lê Thái Bình ng i suy ngh m t h i r i ông th dài mà nói r ng: „Thôi, tôi

ph m t i háo danh, mà l i háo th “h gi chi danh”, thì tr i t ph t tôi ã xong r i.Tôi không bu n không ti c chi h t. Tôi ch n n n có m t u n y, là s nghi p làm raph n nhi u nh công c a bà nó giúp s c tôi trong hai m i m y n m nay. T i tôi háodanh mà làm tiêu s nghi p y, nên tôi bu n ch ó. V y tôi xin ch u l i v i bà nó…”

Bà l t t ch n mà áp r ng: „Ông không có l i chi h t. y là ý tr i mu n nh v y,ch không ph i ông l m l i âu”.

Ông c i và nói ti p r ng: “Còn s n b a nay m t hai con, th y c ng ph i nói íti cho hai con rõ. Th y làm m hôi xót con m t mà gây d ng chút nh n s n,

thi t ý th y c ng quy t dành cho con. Theo nh l i má c a con m i nói ó, thì t i ýtr i không mu n nh v y, nên m i khi n cho th y say mê cái th danh gi , mà làmtiêu h t s nghi p. Lúc th y tu i già ây th y không c h ng, mà n ngày sau haicon c ng không c nh . y là t i cái m ng, v y hai con ch ng nên bu n. Tuy bâygi th y không còn làm Cai t ng n a, ru ng t th y ã h t r i, nh ng mà th y còn cáinhà n y là cái nhà th , không ai thi hành phát mãi c, thì c ng cho v con có chdung thân, l i còn hai ch c m u ru ng h ng h a c a ông bà l i, không ai ng n

c, thì c ng cho th y nuôi v con no m, mà nh t là th y còn nguyên cái l ngtâm t t, cái tánh khí cao, cái nh n ngh a r ng, trong t ng ai ai c ng u công nh n, ththì cái danh thi t c a th y ch a m t, cái ng i c a th y ch a cùng, th y gi baonhiêu ó t ng c ng vui v i v con cho n ngày th y nh m m t”.

Thái Hòa v i Túy Nga nghe cha nói nh v y thì ngó nhau mà c i. Thái Hòa nóing: „Con ch ng bu n chút nào h t, mà con ch c em c a con c ng v y. V i hai m iu ru ng h ng h a và m i hai m u ru ng con m i giành mua l i ó, con rán s c

con làm, ch c c ng nuôi th y má sung s ng tr n i. V y con xin th y t rày s plên th y phú h t vi c nhà cho con, th y không mà u ng trà, s a ki ng, ngâm thi,ánh c , ch i cho thong th trí, c nh v y thì con vui l m”.



Túy Nga ti p nói: ”Ý con c ng v y”.Ông th th i trong lòng, nên ông vu t râu v a c i v a nói r ng: „Bây gi m i

bi t rõ ràng h nh phúc ch nào!”Bà d y Túy Nga bi u bày tr b t v t làm th t mà d n c m n, bà c m bi n Y n

ch i r i n c m, coi b bà quên vi c ru ng t b phát mãi và vi c con gái b ch ng b .



III - NG I C TÌNH X A (6)

Nguy n H i Ð ng sang Pháp qu c mà h c, vì nhà nghèo không ti n, m i n m chnh sáu ngàn quan h c b ng c a nhà n c c p mà thôi, b i v y n ói m c rách, ch u

c kh , trong sáu n m m i thi u t t nghi p tr ng Ch ngh i h c34.i nghi p chú bi n Y n, chú nghèo mà chú s t s n v s cho con h c, r i n m

tr c chú ã qua i không còn mà m ng cho con c thành danh.i ng thi u r i thì li n c nh p t ch dân Pháp và c c p b ng vào

ng ch T o tác ông pháp. Chàng b n b xu ng tàu mà v x tr c vi ng m cha,sau lo nuôi m .

Nhà c a thím bi n Y n c ng còn t i u c u Mê Ph t. T ngày ch ng thím khu ti thì thím mua gánh bán b ng, m i ngày té l i ôi ba c c b c, nên không n n i ói

khát, song nhà c a không tu b n i, b i v y mái d t, vách l ng, m a n ng l t vào nhà.i ng b c vô nhà. Thím bi n Y n th y con thì m ng quýnh, không nói c

chi h t, ch ng khóc mà thôi. H i ng ngó bàn th cha qu nh hiu ngó cái nhà ráchxiu xó, ngó m già tóc ã b c hoa râm thì chàng ng lòng, nên c ng r ng r ng n c

t. con khóc m t h i r i H i ng nói r ng: „Thôi, k t ngày nay má h t c c

kh n a. Con s làm cho m sung s ng vui v t i già, ch ng còn bu n r u chi h t.Con còn ti c có m t u là ba không còn s ng mà chung h ng phú quí v i con”.

Nh ng ng i lân c n nghe H i ng v thì áp l i th m, ng i nói chuy n n y,ng i h i vi c n l ng x ng, ng i khen H i ng có chí, k m ng thím bi n cóph c.

n x H i ng xin m d t mình ra vi ng m c a cha. Ch ng tr v thím bi nn nói v i con r ng:- r i con xu ng th m ông bà T ng m t chút. T ngày ông thôi làm T ng, ba

con không có làm bi n n a, nh ng mà ông bà c ng t t luôn luôn. N m ngoáiba con m t, nh có ông bà nên chôn c t r ràng h t s c, mà t y n nay vi cgì má c ng nh h t th y.

- chi u r i con s xu ng th m. Cách ba b n n m tr c ba có g i th cho con,ba nói gia o c a ông Bình nguy l m. Bây gi ã h t nguy hay ch a, má?

- t làm sao c! má nói cho con nghe: Con i Tây âu c vài n m, nhà n ó lên ki n ông T ng.

- Ông T ng giàu có nh v y mà m c n hay sao?- c n l n l m. H i tr c ông lo làm T ng t n hao m t l p, sau c th ng

ch c t n hao m t l p n a, trong nhà không ti n, t nhiên ph i i vay. N thìnó l i, ph n thì lúa không có giá, ông tr không n i, ch n nó m i ki n màthi hành phát mãi ru ng t c a ông h t. ã nghèo r i l i m c cái eo, quan trênnh n lúc y l i bu c ông ph i t ch c Cai t ng. R i vi c nhà l i thêm l n x n

a: Ng i r c a ông nó hành hà cô Ba, nó ánh i cô v , r i nó vào n t itoà ki n xin phá hôn thú.i ng nghe câu sau ó thì chàng bi n s c, ng ngó m trân trân, r i h i r ng:

- Tr i i! Ch ng cô Ba nó b cô hay sao?- Nó b h i ó. Có án toà cho phá hôn thú ã ba b n n m nay l n.

34 (Ecole Polytechniques), i h c bách khoa



- Vi c ông T ng b thi hành phát mãi và xin t ch c thì con hay, còn vi c c a côBa thi t con không hay chút nào h t. Cô Ba có con hay không, mà ch ng bcô nh v y má?

- Ch a có con, v y c ng là may, ch n u cô có con lòng thòng thì còn kh cho côa.

- Ch ng b r i cô n ng d a v i ai?- Thì t h i ó n gi cô v v i ông T ng bà T ng.- Bây gi ông nghèo r i, th thì cô ph i c c kh l m?- Tuy nói nghèo, song nghèo h n h i tr c v y thôi, ch ph i nh mình v y sao.

Cái nhà c a ông T ng là nhà th , ch n thi hành phát mãi không c, nênng còn ó. Ông T ng còn hai ch c m u ru ng h ng h a, c ng không thi

hành c. L i h i u giá c u Hai giành mua l i c hai m i m u n a tên m Hai ng b . Nh v y ó nên bây gi tuy nói nghèo, song c ng cònsung s ng l m ch .i ng ng i ch ng tay lên trán mà suy ngh m t h i lâu r i nói r ng:

- Vi c v ch ng c a cô Ba ngày nay có chuy n lôi thôi, con có t i trong ónhi u.

- i sao con có t i?- i i h c trên Sài Gòn, con bi t tánh tình c a ng i ch ng cô Ba ó nhi u.

Khi ng i y nói mà c i cô, thì cô có h i th m con, song con gi u, con khôngdám nói thi t, nên cô m i mang kh ó.

- i! Sui gia hai àng h nh c i g , con nói vô nói ra làm chi. Con gi u làph i, có t i gì âu.

- nào chi u nay con c ng ph i xu ng th m.- , chi u con xu ng th m m t thút. Nghe nói b a nay d i có ám gi . Mà

bây gi gi qu i thì không có m i ai h t, ch không ph i r n r nh h i tr c.Ông T ng l c c nhà s a ki ng ngâm thi, ông không i âu h t. C u Hai thìlo làm ru ng. Còn cô Ba thì cô không ch u l y ch ng khác, cô h c n, h c làmthi, cô k t b n v i con gái c a ông giáo L c d i V ng Liêm, r i ch em lâu lâuhi p l i hòa n ngâm thi v i nhau mà thôi, ch không ch i v i ai khác.

- Theo nh l i má nói ó, thì ông T ng tuy suy s p, song ngài l i còn phong l un h i tr c n a sao? Má coi ý ông và bà có bu n hay không?

- Không. Vui v h n h i tr c n a ch . Bà bây gi l i có da th t. Con xu ng ócon coi. Bà nh c nh con hoài, mà cô Ba c ng hay h i th m con n a.

- n c m chi u r i con s xu ng th m. Mà má nghe nói t i sao v ch ng côBa ph i r i rã v y má?

- Có l gì âu. Th ng ch ng c a cô Ba nó là con nhà giàu có sang tr ng, mà nót kh t l mãng quá. Nó c i cô v nó hành hà thân cô không bi t ch ng nào,

nó c xúi cô v nhà xin ti n cho nó xài. Ch ng v ch ng ông T ng nghèo r ikhông có ti n b c mà cho n a, l i nó nghe ru ng t b ch n thi hành phátmãi h t, thì nó ánh ch i xô i cô, r i nó vô n t i toà xin phá hôn thú, chcó gì âu.i ng nghe rõ u uôi thì chàng châu mày th ra, m t coi bu n thiu.n chi u, n c m r i H i ng m i i th m ông T ng Bình. Khi chàng b c vô

a ngõ thì chàng th y cái sân khác h n v i h i tr c. Khi x a sân c ng có tr ngbông, c ng có ki ng, nh ng mà bông tr ng không th t , cây tr ng không ngayhàng, l i bông không ai ch m sóc, cây không ai u n s a, nên bông coi không t t t i,



cây coi không thanh nhã. Bây gi cái sân l i thành m t c nh hoa viên p . Chánhgi a sân c ng còn cây hu nh mai nhánh lá sum sê, mà tr c cây y có xây m t h

c, trong h có p m t hòn non. Cái ng xe ngoài ngõ ch y vô bây gi cátch s , mà vô g n t i hòn non thì t ra làm hai ng, m i ng i m t bên r i giápi v i nhau t i tr c th m. Mi ng t tr ng t phía sau cây hu nh mai vô t i th m thì

lót g ch b ng th ng, chánh gi a tr ng ng ban êm ng i h ng mát, còn chungquanh s p ôn35 ch u ki ng là nh ng s n tùng kim quít, bùm s m, càng th ng, c pthì s a xuy phong, c p thì u n chi u th y. Hai bên ng vô thì tr ng bông h t th y,song m i th tr ng riêng m t li p vuông, li p thì tr ng h ng, li p thì tr ng hu , li pthì tr ng v n th , cúc, li p thì tr ng c m nhung r n, li p thì tr ng móng tay36, li p thìtr ng th c d c, cùng nhi u th bông khác mua gi ng bên Pháp nên không bi t tênmà k cho h t.

i ng ng ngó v n hoa thì trong lòng th th i, ch ng khác nào nh l cc vào l i ng tiên. Chàng ng bàng hoàng nhìn hoa ng m c nh, thình lình phí

sau hòn non có hai cô m n , m t cô m c áo en, m t cô m c áo tr ng, b c ra cúiu chào chàng, và cô m c áo en nói r ng: ”Em nghe anh v t h i tr a n gi ,

nh ng vì nhà có khách nên em không lên mà m ng anh c. M i anh vô nhà, th yem m i nói chuy n anh v i hai ông khách h i nãy. Anh h c thành danh, làm v vangcho x s , thi t em nghe em m ng h t s c”.

Cô nói ó là cô Túy Nga, còn cô m c áo tr ng là b n c m thi c a cô tên Lý ThTr ng Tho i, con c a ông giáo Lý Tr ng L c h u trí d i ch V ng Liêm.

i ng áp l r i tr l i r ng:- Cám n cô Ba có lòng chi u c . Không bi t có ông bà và c u Hai nhà hay

không?- Có nhà h t. M i anh vô.Hai cô i tr c, H i ng theo sau. Chàng coi cô Túy Nga ch ng khác gì h i

tr c, duy vóc m h n và m t có v nghiêm ngh h n.i ng v a b c lên th m, thì ông Bình v i c u Thái Hòa dòm th y nên ch y

ra chào m ng. Ông Bình n m tay và nói r ng: „Bác nghe cháu h c tr ng Ch Nghi h c mà cháu thi u c, thì bác m ng không bi t ch ng nào. Nh cháu ó m i

áng g i là trai Nam Vi t. Cháu b c vô nhà…”.i ng ú cám n, day qua b t tay chào m ng Thái Hòa, r i theo ông Bình mà

c vô c a. Chàng ch p tay xá bà Bình, chúc bà m nh gi i, th y có hai ông kháchng i t i b gh gi a bèn cúi u thi l .

Ông Bình nói v i hai ng i khách r ng: „Ông Bác v t37 mà tôi khoe v i hai ôngi nãy ó là ông n y ây”. Ông day l i nói v i H i ng r ng: „Hai ông ây là b n

thi t c a bác; ông n y là ông Lý Tr ng L c, h i tr c làm giáo s d i Trà Vinh,u trí r i nên mua nhà v t i ch V ng Liêm. Còn ông n y là ông Tr n H o Nhiên,

làm th y thu c, nhà d i Gi ng Kê. Bây gi bác chán i, không còn mu n vi c gìa h t, ch vui thú s a ki ng, tr ng cây, lâu lâu hi p v i vài ông b n già ngâm thi,

ho c lu n th s ch i v y thôi. Cháu ng i gh ây, nói chuy n ch i”. và con c a Thái Hòa c ng ra chào m ng H i ng, r i hi p cùng cô Túy Nga

và cô Tr ng Tho i ng i trên b ván ch bà Bình ng i n tr u.

35 t lo i gh b ng g m, không d a36 bông l t, có uôi37 s



Ông Bình v i hai ông khách khen H i ng con nhà nghèo mà có chí, ti c bi nn không còn mà chung h ng phú quí v i con, h i th m vi c bên Pháp, nói chuy n

cho t i t i, trong nhà t èn, r i ông m i h i H i ng r ng:- bác bi u bày tr d n c m cho cháu n, r i nói chuy n ch i nhé?- Th a ông, cháu n c m trên nhà cháu r i.- Thi t hôn?- Th a, thi t ch . Cháu n c m r i cháu m i xu ng th m ông bà ây.- Ch ng gi u chi cháu, b a nay nhà bác có k c m, nên h i chi u cúng r i d n n

m. Bác hay cháu v h i tr a, song bác ngh ph i cho cháu vui ch i v ithím bi n, nên bác không dám m i. Mà m y n m nay ám gi , bác c ng khôngcó m i khách kh a ông nh h i tr c n a, nên m i có hai ông b n ng chíây mà thôi. Cháu n c m r i, thôi lát n a r i s d n bánh n ch i. Bác th y

nh t trình nói cháu thi u r i l i c c p b ng làm Bác v t o tác38. Cháuây r i quan trên b cháu làm t i âu?

- Th a, cháu ã lãnh gi y r i, cháu s tùng s t i s T o tác Sài Gòn.- Cháu n l ng m t tháng ch ng bao nhiêu?- Th a, trên ba tr m.- Cháu s em thím Bi n lên Sài Gòn v i cháu, hay là d i n y?- Th a, cháu mu n r c má cháu lên tr n v i cháu.- , có hai m con, chung v i nhau cho ti n.- Cháu tính c i v hay ch a?- Th a, vi c y cháu ch a ngh t i.- Theo ý cháu, thì ch ng c i v , nên c i con gái tân h c hay là nên c i con

gái c u hoá.- Th a, vi c v ch ng cháu ch a ý n. Nh ng mà theo ý cháu, n u c i v

nhiên ph i k tình v i ngh a tr c h t. Còn giàu hay nghèo, m i hay c , m yu y không quan h gì l m.

t tr ng m c lên kh i ng n cây, n39 gi i vô c a sáng lòa. Ông Bình kêu TúyNga bi u d n bánh n c trà m t bàn gi a sân ng khách ra ó ng i n u ng ch icho mát.

Thái Hòa lo d n bàn gh , còn Túy Nga v i Tr ng Tho i thì lo s p t bánh n c.Ông m i khách ra cái sân g ch d a cây hu nh mai mà ng i.

Gió th i hiu hiu, tr ng soi v c v c, hoa m ch n ch , lá gi lào xào. Tr ng chàohoa tr m óa h u duyên, hoa m ng tr ng m t v ng t r ng.

Khách ng i u ng n c, nhìn hoa ng m nguy t, r i ai c ng c m h ng ng tình.Ông bèn bi u Túy Nga v i Tr ng Tho i em n ra hòa ch i mà th ng hoa th ngnguy t. Cô Tr ng Tho i n cây tranh, cô Túy Nga n cây kìm, hai ng i hòa v inhau, ti ng to nh m a tuôn nh n c , ti ng nh nh d gáy nh ve ngâm, khihùng hào nh oán nh h n, khi r r nh than nh khóc.

i ng ng i ngó c nh nghe n, m m t tâm th n, n a mê n a t nh.Hai cô v a d t n, thì ông giáo L c nói v i Túy Nga r ng: „Cô Ba, tôi nghe con

nh tôi nó nói cô có làm m t bài thi “t thán” v n tao, t r ng. âu cô ngâm nghe thcoi”.

Túy Nga chúm chím c i và áp r ng “B m th y êm r m tháng tr c, tr ng tronggió mát c ng nh b a nay, cháu b c ra v n hoa, m t mình th th n, b ng cháu th y

38 xây d ng39 ánh sáng



trong m t ám hoa ng ua n t t t i, l i có l n m t óa hoa ã tàn nên khô héo;cháu nhìn óa hoa tàn y r i cháu ng lòng, nên ng ý làm th m t bài thi. B m, cháu

i t p làm, nên thi cháu non n t l m, có âu cháu dám ngâm cho th y nghe”.Ông giáo L c nói “Thi hay d là t i t , ch không ph i t i luy n. Có ng i làm n

già mà c ng không tao. Cô làm th nào âu, cô ngâm nghe th coi, nh có câu nàokhông c thì bác s s a cho”.

Túy Nga ôm cây n kìm lên dây mà rao, r i v a n v a ngâm m t bài thi nhy:

Hoa tàn m t óa gi a êm ông,êm v ng hoa khô d não n ng;i tr c h ng h trong l n c.

Nên gi t rõ s c là không;m thi vui t m qua ngày tháng,

Son ph n ngh càng th n núi sông;y b n tri âm ai có bi t,

Treo g ng b c m ng ch n l u h ng.

Túy Nga ngâm d t bài thi r i, cô cây n trên gh , li c m t th y H i ng ngócô trân trân.

Ông giáo L c g c g c u mà nói r ng “Cháu m i t p làm thi mà cháu làm cnh v y thì khá l m. Cháu t p ri t ch c thi c a cháu s tao. Trong bài thi n y cháuthan ph n c a cháu thì ph i; nh ng mà l y t mà bình lu n thì cháu a s u a não, còn

c còn phi n, cháu ch a gi i thoát n i c. Cháu ph i rán t p luy n cho tâm antrí t nh, ng vui o v , h ng phong l u. Cháu ngh l i mà coi, phú quí, c n duyên làngh a gì? y là nh ng mùi c a T o hoá bày ra mà th lòng ng i, y là nh ng b y

mà b t nh ng k mê mu i ng qu ng vào bi n kh . Cháu ng thèm k nh ng y, cháu ph i thành tâm vui v i c nh hoa th m tr ng t , vui v i thú thi t i c m tr a,

cháu t p c nh v y r i, t nhiên trí cháu tiêu diêu, lòng cháu th th i, cháu làm thin m i thanh tao, t m i cao th ng”.Ông Tr n H o Nhiên cãi r ng: „Bài h c c a ông giáo ó là bài d y nh ng ng i

n tu i nh mình, ch cô Ba m i hai m i ngoài tu i, cô còn a tình a c m, cô m it v tóc t , ch cô ch a n m mùi i, có th nào cô làm theo l i ông d y ó

c”.i ng ti p mà nói r ng: „L i c a ông th y thu c nói ph i l m. Cô Ba còn tr

tu i nên cháu t ng khó mà làm theo l i c a ông giáo d y. ã v y mà theo ý cháu,con ng i i thi t ch ng nên v ng c u phú quí y không có giá tr chút nào h t.Còn nh mình không c u, song nh cái chí, nh cái tài, nh công phu c a mình màmình c phú quí thì cái phú quí y áng cho mình h ng l m ch . Xin l i ông giáo;

cho cháu t h t ý c a cháu. ã bi t phú quí th ng là mi ng m i câu mình vàobi n kh , song có khi nó c ng là cái v t cho loài ng i c nh tranh mà t n hoá. N uloài ng i ai c ng lo h ng th gió tr ng, không thèm k phú quí, thì h i cho ng

n hoá l m”.Ông Bình g t u v a c i v a nói r ng: „Cái lu n thuy t y là lu n thuy t c a b c

thanh niên tân h c bây gi . Nghe h u lý l m, song ý trung, tr ng v t ch t h n tinhth n. Cháu lu n phú quí nh v y ó, còn theo ý cháu c n duyên thì sao?”



i ng ngó Túy Nga r i áp r ng: „Thu nay cháu ch a có v , nên lu n v c nduyên ch c là cháu còn non n t l m. C n duyên là gì? y là cu c t tóc tr m n m,cu c v ch ng. Theo Vi t Nam, v ch ng là o tr ng, vun tr ng gia t c, còn theoPháp v ch ng là cu c gây ra gia ình h nh phúc. Mà d u Vi t Nam d u Pháp c ng

y, hai ch v ch ng có n cái ngh a ái tình luôn luôn. N u c p v ch ng nào màkhông có ái tình, thì cái gia ình y là a ng c. y v y ái tình là món r t quí báu, n umình bi t nâng cao nó lên, thì nó có th làm cho mình th th i mà b c trong ng

i, làm cho mình c ph n ch n mà lo t n hoá. Cháu t ng mình nên nuôi, chkhông nên b nó. N u trong cái thú thanh nhàn hoa th m tr ng t , thi t i c m tr a, màcó l n ái tình chan ch a n a, thì cái thú thanh nhàn y càng thêm n ng nàn, ch không

i chi h t”.Ông giáo L c c i mà nói r ng: „ a tình nên ch a thoát t c! N i còn nhi u!”Ông Bình v i ông th y thu c ng cho m y l i phê bình c a ông giáo là úng.Tr ng ã ng u. Bà Bình v i Thái Hòa i ngh ã lâu r i. Ông giáo L c v i ông

th y thu c Nhiên th y canh ã khuya nên kêu ng i ánh xe bi u b t k ng a mà v .Cô Tr ng Tho i c ng theo xe mà v v i cha.

i ng v i Túy Nga a khách ra t i ng l , ch ng xe ch y r i, hai ng ingó nhau, c hai u l s c bu n. H i ng tính tr vô sân ng t giã ông Bình mà

ngh , ch ng dè vô t i ó thì không có ông, ch còn bàn gh , èn, n c mà thôi. TúyNga nói r ng: „Ch c th y em i ngh r i. B a nay có khách th y em b gi c ng tr a,nên coi b m t”.

i ng mu n m mi ng t giã Túy Nga mà v , nh ng r i chàng d d , cúi m txu ng t suy ngh r i m i nói r ng:

- i nãy tôi nghe cô ngâm bài thi ”Hoa tàn” sao tôi c m quá. Ti c vì tôi khôngnh câu nào h t. Cô cho phép tôi chép l i ng v nhà tôi c ch i, c haykhông, cô Ba?

- c ch ; song thi không hay, anh chép làm chi?- i thiên h không bi t th nào, ch v i tôi thì có ý ngh a nhi u l m. Tôi mu n

chép ng v c l i cho k .- Chàng kéo gh ng i d a cái èn, móc trong túi l y ra m t t p gi y nh v i m t

cây vi t chì, s a so n chép thi, Túy Nga ng i i di n v i chàng mà c bài thii cho chàng vi t.

i ng chép thi r i, chàng ng i c l i, chàng c d t, chàng m i ngó TúyNga mà h i r ng: „N u v y thì trong m y n m nay cô bu n r u o não l m ph i hôn côBa?”

Trong sáu n m nay cô Túy Nga ch ng h l s c bu n cho ai bi t, mà nay cô nghei ng h i m y l i thì cô a n c m t, ng i ngó trân ám bông hu g n ó mà

ch m rãi áp r ng: „Bu n hay vui, anh xem bài thi ó thì bi t”.i ng l c u nói r ng: „Tôi mang t i l n l m! Tôi n n n n ch ng nào

ng không chu c t i n y c!”.Túy Nga ngó ngay chàng, mi ng tuy chúm chím c i, song áp r t bu n th m

ng:- Ph i. T i c a anh n ng l m. Ch ng nào anh ch t xu ng âm ph qu s x mi ng

anh cho anh coi.- Tôi mu n tránh ti ng x u nh nh , mà tôi cho cô ph i mang cái h a l n,

thi t tôi d i quá. Nh ng mà n u cô bi t c tâm s c a tôi trong lúc y, thì có cô c ng dung ch cho tôi.



- Tâm s gì?i ng không tr l i. Chàng ng i l ng thinh m t h i r i châu mày th ra mà

nói nh nh r ng: „T i h i ó tôi lén th ng cô, nên cô l y ch ng mà cô h i ý tôi, thìcó th nào tôi dám t thi t. N u tôi c n cô thì té ra…”. Chàng li c m t th y Túy Ngabi n s c, thì chàng không nói n a, trong lòng sùi s c, tr m m i ng n ngang.

Hai ng i ng i l ng thinh, chàng c m t p gi y nh m i chép thi h i nãy ó chànggi t t , cô ngó li p bông hu mà m t bông, t b v ng v , im lìm, ch có mùith m c a hoa viên bay ng t ngào, v i y n sáng c a h ng nga soi v ng v c.

i ng vùng ng d y nói r ng: „Tôi ph i r a cái t i y m i c. Tôi ph ii cô ng làm cho cô h t s u h t não, h ng chút h nh phúc, thì tôi m i h t n n n.

u cô b ng lòng, thì tôi v th a l i v i má tôi, r i sáng mai tôi xu ng t thi t v i ôngbà. Hi n bây gi tôi c phép ngh m t tu n l . Ch ng mãn phép tôi tr lên Sài Gòn

n nhà xong r i s nh ngày c i. Cô b ng lòng hay không cô Ba?”.Túy Nga c ng ng d y; cô ngó H i ng mà ra ti ng áp r ng:- Anh tính vi c gì k v y?- Có chi âu mà k .- l m ch .- Mà cô ng hay không?- Vi c y em không có ngh t i, nên anh h i thình lình, em không bi t sao mà tr

i.- y thì cô suy ngh r i s tr l i, không g p gì âu.- Ch ng nào anh m i tr lên Sài Gòn mà lãnh vi c?- y b a n a.- y thì xin anh cho em suy ngh r i t i mai em s tr l i.- Cô tính cho tôi g p cô ch nào ng tr l i?- Túy Nga tr m ngâm m t lát r i áp r ng: „T i mai, ch ng tr ng m c, em s

ch anh t i hoa viên ây. Anh xu ng thì s có em m c a cho”.i ng nói hai ti ng “c m n” mà gi ng nghe r t dan díu, m t ngó r t h u tình.

Chàng cúi u r i x ng x m tr ra l mà v . Túy Nga ng ngó theo, ch ng h t th yng chàng n a, thì cô té ng i trên gh , hai tay ch ng cái trán, n c m t tuôn d m d .

n tr ng càng thêm t , v n hoa càng thêm th m.

***



(7)

i n a canh m t. M t tr ng m c lên, làm cho phía tr i ông có m t v ng sáng lòai kh p u cây ng n c .

i ng m c y ph c àng hoàng, th ng th ng i trên l mà xu ng nhà ông Bình,a i v a ngó m t tr ng, trong lòng kh p kh i, b i h i, b i vì cái vi c mà chàng ph i

i ây là vi c quan h v cu c tr m n m c a chàng mà c ng quan h v i cái i c at v ph n mà chàng ã th ng yêu kính tr ng.Chàng b c vô c a ngõ, thì th y c a m s n m t cánh. Chàng qua kh i c a, li n

th y d ng cô Túy Nga ng ng i cái b ng tr c hòn non, cô ng d y, r i l n l n ira mà ti p chàng. Tuy i xu ng ây thì trong trí chàng ã qu quy t c u m t v ph ncho kh i u s u, mà c ng làm cho mình c ph lòng c nguy n, nh ng mà ch ngth y cô Túy Nga thì chàng l i h i h p, d ng nh ng i toan làm m t vi c qu y nàoó v y, b i th cho nên ch ng cô Túy Nga chào chàng thì chàng h i nh nh r ng:

- Ông bà còn th c, hay là ng r i?- Th y và má em ngh r i, vì êm hôm qua th c khuya, nên b a nay ngh s m.

Còn anh Hai em còn th c phía sau. M i anh b c l i cái b ng ây mà ng inói chuy n ch i cho mát.i ng i theo Túy Nga l i cái b ng tr c hòn non, r i chàng ng i m t u, cô

ng i m t u. Y n tr ng r i cái b ng sáng qu c, nên hai ng i th y m t nhau t rõ.Ng n gió hiu hiu mát m , mùi bông ph ng ph t th m tho.

i ng ng i yên r i chàng h i r ng: „Cô suy ngh r i hay ch a, cô Ba?”Túy Nga d d m t chút, r i ngó chàng mà áp ch m rãi r ng:- Th a, em suy ngh r i.- Cám n cô. Cô nh t nh mau nh v y, thì lòng lo ng i c a tôi kh i dây d a

khó ch u.Túy Nga day qua ngó chàng n a, mà trong lòng cô o não không xi t k . Cô l ng

thinh m t lát r i m i nói r ng:- Hôm qua em xin anh cho em suy ngh r i b a nay em s tr l i. Vì có l i

a nh v y, nên em ra ây. Em nói suy ngh r i, ch em có nói nh t nh r iâu mà anh v i cám n.

- y ch cô ch a nh t nh hay sao?- Th a, em suy ngh r t k l ng nên em c ng nh t nh r i n a.- Cô nh t nh th nào? Ph i cô b ng lòng nh n l i tôi nói v i cô hôm qua ó hay

không?Túy Nga l ng thinh n a. H i ng h i h p, nên ngó cô mà i cô tr l i.Túy Nga vùng c i và áp r ng: „Em ngh không nên tính nh v y. Em không l

làm v anh c”.i ng ch ng h ng, nên ng d y h i r ng:

- Cô nói thi t hay là nói ch i?- Th a, vi c quan h nh v y, có l nào em dám nói ch i.- Cô mu n gi t tôi!… Bây gi tôi m i hay tôi l m. Cô không có tình v i tôi m t

chút nào h t. Té ra cái i c a tôi không có ngh a gì.- Xin anh ng nóng gi n. Anh ng i xu ng ng em nói chuy n cho anh nghe.

i ng ng i l i, chàng khoanh tay, cúi u, không ngó Túy Nga, mà c ngkhông nói m t ti ng chi n a h t.

Tuý Nga c i m n mà nói r ng:



- Xin anh ng phi n em. T hôm qua cho t i bây gi em th y rõ b ng anh r i.Anh th ng em, thì em kính anh, em tr ng anh lung l m. i v i em, anh cócái tình u ám mà n ng nàn, cang c ng, cao th ng d ng y, em không ph ilà cây hay là á, thì có l nào em l i không có chút tình gì v i anh.

- u cô có m t chút tình v i tôi, sao tôi xin c i cô, mà cô l i không ng?- Xin anh ng có gi n n a, hãy bình t nh trí l i, r i em s phân ph i qu y cho

anh nghe.- Cô Ba ôi! Tôi xin t thi t v i cô: N u cô không nh m l i tôi, thì tôi bu n l m.

Tôi bu n là vì trong trí tôi s ngh cô chê tôi là con c a k b h c a ông, nênkhông x ng sánh ôi k t tóc v i cô.

- Em v n tr ng anh là b c cao th ng, xin anh ng ng ý th p th i nh v y ch .ó là thói c a b n th t phu, t c n , cái óc c a mình có ph i nh v y âu.

- y ch t i c nào mà cô không ng làm v tôi?- em nói anh nghe. Lúc ôi ta còn nh , m t là vì gia phong, hai là vì th thái,

nên tuy ôi ta có tình v i nhau, song không ph i hi p c, ph i m i ng i m tng . y c ng t i ôi ta không có c n duyên, nên tr i t m i khi n nh v y.Em xin anh ch ng nên c ng c u vi c tóc t mà trái m ng tr i.

- i m t c ó mà cô không ng làm v tôi ph i hôn? Cô ngh nh v y thì saim. Theo tôi t ng thì ch c là ôi ta có c n duyên v i nhau, song tr i nh c n

duyên y ph i tr c tr lúc ban u, r i sau m i sum v y c. Có l t i nhy, nên ngày tr c tôi ã th ng cô, mà tr i khi n cho tôi ái ng i không dám

nói ra, cho cô l y ch ng, r i tr i l i khi n v ch ng cô r i rã cho tôi có thph i hi p v i cô. Thu nay có nhi u c n duyên nh v y, ch nào ph i m t mìnhôi ta ây mà thôi sao.

- y là anh mu n c ng t t lý, ch chánh o có ph i nh v y âu. Emkhông th làm v anh c, còn m t c n y n a: Em ã có ch ng r i, có l nàoem l i l y ch ng m t l n n a.

- Ch ng cô ã b cô r i, cô còn nói có ch ng n a sao c.- Anh quên câu: ”Li t n vô nh giá” hay sao?- Tôi nh ch . Song câu y có can h gì n ph n c a cô âu. N u cô có ch ng,

mà v ch ng th ng yêu nhau, r i ch ng cô ch t, cô vì o cang th ng nênth ti t v i ch ng, không n l y ch ng khác, cô làm nh v y thì ph i l m. Chch ng c a cô h i tr c là a vô o, nó th y ông bà suy s p nó b cô,

ng y thì có tình ngh a gì mà cô ph i th ti t v i nó.- u ch ng có qu y cho m y i n a, v c ng c ph i, c nh v y thì m i

cao.- Hôn thú ã phá r i, còn gì n a mà x ng hô v ch ng.- Hôn thú là lu t c a con ng i, ti t trinh là o c a tr i t; lu t con ng i sao

ng lu t tr i t.- Cô Ba, tôi tính vi c tr m n m v i cô, m t vì tình, hai vì ngh a, ch tôi không

thèm k vi c gì khác n a h t. V y tôi xin cô vui lòng xuôi thu n, tr c chotôi ph tình hoài v ng, sau cho tôi chu c cái t i tôi gi u cô ngày x a. Xin cô

ng ch p t nan, mà làm cho h ng cái i c a tôi t i nghi p.- Anh th ng em nên anh g n bó, thì em c m tình anh l m. Nh ng vì em ngh k

i, không nên tính vi c tóc t . Bây gi anh h c ã có danh l n, anh l i làmquan a v cao sang, ch ng thi u chi con nhà giàu sang c u mà t gia n i trcho anh. Em khuyên anh l a ng i có s c, có tài, có h nh, có c mà c i. Còn



ph n em thì em xin ki p khác em s làm v anh mà n áp cái tình c a anhtrong ki p n y.i ng l c u th ra. Chàng suy ngh m t h i r i nói r ng: „Cô Ba, tôi ch c

cô không bi t cái tình c a tôi sâu s c là th nào. Cái êm cô ng i thêu, cô lu n o vch ng cho tôi nghe, thì m i tình n ng n gây ra t lúc y. Trót m t tháng tr ng tôinh ng i không h n, au n là t i tình sâu mà vô hy v ng. Ch ng tôi hay ông bà

nh ngày cho ch ng c i cô, thì tôi nh d i nh ngây, không còn k vi c gì th giany n a h t. Tôi li n xin qua Pháp qu c mà h c, y là tôi quy t l y s h c mà vùi l p

kh i tình. Trót sáu n m nay, cái tình c a tôi ã ch t r i, tôi nh s h c hành làm vuimà i. Thi t tôi ch ng tính bao gi tôi thèm c i v . Ch ng dè n ây, tôi ngheph n cô, tôi th y m t cô, thì ng n l a tình ã t t thình lình nó ngún l i. êm qua tôinghe cô ngâm bài thi “Hoa tàn” thì tôi c m xúc trong lòng, ch u không c, nên tôiphát bi u cái ý mu n k t tóc tr m n m v i cô. Tôi v nhà t h i hôm t i gi , tôi suyngh l i, thì cái ý tôi mu n ó ph i l m, ch không có qu y ch nào h t. Tr c ph ichia lìa, r i sau m i sum hi p, tuy cái h nh phúc c a ôi ta tr h t m y n m, song ôita c ng h ng c lâu dài; ch n u cô c ch p thì cái i c a chúng ta ph i h ng h t,cô thì u s u, tôi thì phi n não êm ngày, ng y có vui gì mà s ng. Xin cô ph i suyngh l i ”.

Túy Nga c i mà áp r ng:- Nh ng l i anh nói nghe ph i l m. Theo th th ng thì v y ó, h có tình v i

nhau thì ph i hi p tóc t , ch ng k n vi c chi khác. ôi ta ch ng ph i nhthiên h , thì b t ch c thiên h mà làm chi. Em t ng n u mình có tình v inhau, thì ph i tr ng cái tình y, ph i gi cho nó trong s ch, ng nó lem lu c

ng l m.- Mình có tình mà mình ph i hi p cùng nhau thì cái tình y trong s ch l m, có chi

lem lu c âu mà cô ái ng i.- Theo ph n anh thì ph i, còn theo ph n em thì em h l m. Em xin anh ng tính

vi c tóc t v i em. Anh hãy l a ng i khác có tài, có c mà tính cu c tr mm, cho em c u tr i kh n ph t r i ki p sau ôi ta s sum hi p.

- u cô không ng tôi, thì ch c tr n i tôi không thèm c i v .- Xin anh ng có nói nh v y. Sá gì thân hèn h nh nhu c n y mà anh ph i

kh tâm th t chí.- Vi c không g p chi l m. Cô ph i nh tâm suy ngh l i cho k ; trong n m m i

ngày ho c m t hai tháng r i s tr l i c ng c. Tôi s ch cô.- Em ã suy ngh k r i.- Thi t cô nh t nh nh v y hay sao?- Th a, ph i. Em ã nh t nh r i.

i ng ng d y ngó Túy Nga trân trân, r i chàng th dài m t cái và nói r ng:„Cô ác l m!” Và nói và xây l ng b i ra c a ngõ.

Túy Nga ng i ngó theo, hai hàng n c m t tuôn không d t. Cô khóc m t h i lâu,i cô i th th n trong v n hoa, nhìn tr ng au lòng, th y hoa th n m t, i r i ng i,

ng i r i i, bi l y m t mình cho n gà gáy sáng cô m i vô nhà.Sáng b a sau Túy Nga nghe nói H i ng b h t nhà c a ã d t m i lên Sài

Gòn t h i s m mai r i.



I V - Tình sâu ti t s ch (8)

Cách m t tháng sau, thím bi n Y n có tr v âu trong xóm mà m n th xây cho ch ng.Ng i ta h i th m thì thím nói H i ng làm quan Bác v t t i s T o Tác Sài

Gòn. Làm m xong r i thì thím i n a, nói r ng lên Sài Gòn v i con.y cho t i hai n m sau, H i ng và thím bi n Y n không có tr v trong làng

a, mà c ng không có g i th cho ai h t, nên không ai bi t còn Sài Gòn hay là ãi i ch nào khác.

t bu i tr a, lính tr m i phát th , c ng ghé nhà ông Bình mà phát nh t trình nhi b a. Cô Túy Nga nhà có m t mình, cô m t nh t báo “Thanh niên” ra, th y

ch ng u có m t bài t a ch l n nh v y: „Tài v i Tình”. Cô là ng i a tình,th y t a nh v y thì l y làm k , nên c bài y tr c.

Bài vi t nh v y:Ông Nguy n H i ng là m t ng nh n tài c a Vi t Nam, ông t i “ Chngh i h c hi u” Bá Lê mà xu t thân, c c p b ng làm K s Bác v t s

o Tác ông pháp. Chí t n th v i tài h c th c c a ông làm v vang cho b cthanh niên Nam Vi t không bi t ch ng nào. Ti c thay cho ông c ng nh tr mngàn ng thanh niên khác, h a tài thì a tình, ông c ng b dây ái tình ràngbu c lôi cu n vào bi n kh .Hôm chúa nh t r i ây, tôi th m ông b n tôi là ông y khoa T n s Lê V nh TrChâu c, tình c tôi nghe c tâm s c a ông H i ng thì tôi l y làm aulòng vô h i. Theo nh l i ông b n tôi nói l i, thì ông H i ng t nh ã có tình

i m t cô m n nào ó, nh ng vì cô chê ông nghèo hèn, không kh ng k t tóc tr mm v i ông, nên ông th t v ng m i i qua Pháp mà h c. Ông h c thành tài r i,

ông tr v x , g n bó xin k t tóc v i cô n a. Cô quy t m t lòng kháng c , ông n n th nào cô c ng không ng. L n n y ông th t v ng mà l i thêm th t chí, không

còn ham phú quí công danh gì n a. Ông ng làm K s Bác v t t i Sài Gòn sangtr ng sung s ng không ai bì k p, mà ông không thèm k , ông xin i lên xCao Miên ng i coi làm c u theo ng xe l a qua ranh Xiêm La. Ông l i trongru ng, trong r ng, dãi n ng d m m a, c c nh c áo , mà ông c ng không l p

ch s u c. Ông bu n quá nên sanh t t u ng r u, vì ông tính l y r u m nhmà r a m i s u. G n hai n m nay, ph n thì n th t th ng, c c kh ,ph n thì ngàynh êm r u m nh c t gan t ru t ông, b i v y ông ph i sanh b nh, v a autrái tim, v a au con m t. Ông ph i xin vào nhà th ng Nam Vang mà

ng b nh.Ông b n c a tôi là ông Lê V nh Tr v n là b n thi t c a H i ng h i Bá Lê, l i chuyên tr b nh trái tim và con m t. Ông Tr hay tin y m i tu t lênNam Vang th m ông H i ng, r i r c ông v Châu c t i nhà mà tr

nh cho ông. Tuy ông Tr h t lòng lo c u b n, nh ng mà cho thu c h n n atháng r i, b nh trái tim có gi m, còn c p m t c a ông H i ng v n còn lùmù, không th ng i.Tôi th y b nh c a ông H i ng thì tôi làm ti c cái tài h c c a ông h t s c, mà tôi l i ghê g m cho cái gi ng ái tình, nó m nh m n n i gi t ng i

c. Cái h i v ái tình mà ông H i ng v ng mang ó, là cái g ng cho anh em thanh niên xem.Giáo s Bùi o c



Cô Túy Nga c h t bài nh t trình, thì n c m t tuôn d m d . Cô c m t nh t trìnhvô phòng n m c i c l i, c ch ng nào cô càng au n thêm ch ng n y. Côkhóc trót gi , r i l y gi y vi t m t b c th , gi t l y nhi u t gi y hai ba ch . Côniêm th k lu ng r i sai m t a b n em xu ng V ng Liêm mua cò mà g i t i nhàth 40.

Cô n m trong phòng mà khóc hoài, cho n chi u, ông bà i xóm v , ng i nhàn c m, mà cô c ng không ch u ra n.Bà t ng au, nên t i bà vô phòng mà th m cô, té ra bà th y cô d a bên cây èn,t ngó vào t nh t trình mà khóc. Bà l y làm l , nên tr ra nói vi c mình th y ó cho

ông nghe.Ông Bình bèn kêu cô Túy Nga mà d y ra cho ông bi u. Cô b c ra, c p m t tt, tay cô c m t nh t trình. Ông th y v y bèn h i r ng: „Có vi c gì mà con khóc?”Cô Túy Nga a t nh t trình và ch cái bài “Tài v i Tình” cho ông xem. Ông c m

c l n cho bà nghe v i ông. Ông c l n r i day qua h i Túy Nga r ng: „H i ngmang b nh thì t i nghi p thi t, nh ng t i c nào con khóc n n i b n b u ng?” TúyNga th ng th ng áp r ng: „Cô m nh n nói trong bài nh t trình ó là con!”

ch ng ông Bình nhìn nhau ch ng h ng.Ông h i r ng:- Té ra H i ng có t tình v i con, có xin k t tóc tr m n m v i con hay sao?- Th a, có.- i nào?- Th a, h i bên Pháp m i v ó.- Sao con không cho th y má hay?- Con ngh con ng nh không c, nên con tr l i ngay cho nh, con không

th a l i cho th y má hay làm chi.- i nó i Pháp v thì ch ng con b con ã lâu r i, có u chi tr ng i âu

mà con ng không c?- i con hay cái tình c a nh i v i con n ng l m, cái tình y gây ra t khi nh

i thi u Tú tài và con ch a có ch ng, mà nh ái ng i không dám nói ra, i Pháp mà h c; nên sau con ngh ph n hèn c a con không x ng v i tình

ng c a nh mà con không ng.- Con d i quá! Vi c nh v y mà nó không cho hay, H i ng th t tình n

i b nh ho n, bây gi làm sao?Bà nói r ng:- i H i ng thi u Tú tài r i, tôi mu n gã ph t con Túy Nga cho nó. T i

ông mu n làm sui v i ch môn ng i h , ông h a l v i ông Thi n mà gnó cho ng Cao, tôi không bi t làm sao, nên tôi ph i xuôi theo. Ch chi h itr c mình g nó cho H i ng thì nó có âu b hành h cái thân nh v y.

- Thi t ó ch ! T i h i ó lòng tôi còn ph n ch n danh l i nên tôi l m. Thôi, vi ca bà nó nh c l i làm chi, tính vi c bây gi ây coi ph i làm sao.

- Bây gi còn tính gi ng gì n a. T i hai a nó không có duyên n v i nhau nêntr i m i khi n nh v y, thì ph i ch u, ch bi t làm sao.

Ông ng i suy ngh m t h i lâu r i ông h i Túy Nga r ng: „Con nói m y l i h i nãyó thì th y hi u ý t c a con r i. T i con vì liêm s , vì ti t giá nên con không ng

40 u n



i ng. Con nh v y thì cao thi t, nh ng mà cái cao c a con ó nó không h pi cái tình sâu c a chàng H i ng, nên chàng m i th h i. Bây gi con tính l nào?

Con ành gi ph m giá c a con cho cao hoài mà cho tiêu di t m t ng nh n tàia xã h i Vi t Nam hay sao?”Túy Nga khóc và áp r ng:- Thi t con không dè cái ái tình c a anh H i ng sâu sia41 n th . Con t ng

anh tài cao t c l n, n u con không ng nh, thì ch ng thi u n i sang tr nggiàu có cho nh k t ôi, có l nào ph n hèn c a con mà làm l y cho nh c.

- Có v y con m i th y cái ái tình ó là ái tình thi t, không gi d i chút nào h t.- Ph i con hay nh v y thì thà là con ch u h th m mà làm th p, ch con âu n

giành ph n cao mà cho nh th t chí th b nh. Con ngh l i con l i v i anhi ng nhi u l m, n u nh ch t thì cái t i c a con còn l n h n n a, bi t

ch ng nào mà chu c c.- Thi t nh v y.Túy Nga ng d d m t lát r i nói ti p r ng: “Con mu n xin th y má m t u

y: T ngày con b ch ng b , con t ng n nh n duyên con ã d t r i, nên conth tâm ph c s th y má cho n tr m tu i già, n n sanh thành cúc d c. Ch ngnhè n nh n duyên c a con còn lòng dòng, nên m i khi n có vi c r c r i nh v y. N ucon làm l thì con mang t i ác l n l m. V l i nhà có anh Hai ch Hai. V y con xinth y má vui lòng cho phép con lên Châu c tìm mà nuôi d ng anh H i ng ngcon chu c cái t i c a con, ch ng nào nh lành m nh r i con s tr v ”.

Ông Bình g t u áp r ng: “ ó là ngh a v c a con, có l nào th y ng n c n”.Bà ti p mà nói r ng: ”V y m i ph i. B nào c ng ph i ráng h t s c mà c u nó

ch ”.Cô Túy Nga s a so n hành lý r i b a sau cô ón xe h i mà i Châu c.

***

41 sâu xa



(9)

Ông y khoa T n s Lê V nh Tr m n ba c n ph d n phía sau ch Châu c,t c n làm phòng khám b nh, còn hai c n làm bi t xá.Cô Túy Nga lên t i Châu c l i ba gi chi u. Cô h i th m nhà ông Lê V nh Tr

i ng i xe kéo i l i ó. Khi cô xách vali b c vô c a thì cô th y thím bi n Y n ng itrong nhà. Cô li n vali ngoài hàng ba r i i ri t vô và khóc và h i r ng: „Thím bi n,anh Bác v t b t hay không? nh n m âu?”

Thím bi n Y n l c u, r ng r ng n c m t mà áp r ng: „Nó trong núi, ch âucó ây. T i cô mà bây gi nó ph i mang b nh ho n nhi u quá cô Ba ôi!”

Cô Túy Nga ng i d a bên thím bi n Y n mà khóc, không nói c m t ti ng chit. Thím bi n Y n th y v y thím c m tình, nên thím c ng khóc ch không n trácha.Hai ng i t d u s u não v cái h a chung m t h i, r i cô Túy Nga m i h i b nh

a H i ng phát h i nào, ch ng b nh ra làm sao, t i sao l i vô trong núi mà .Thím bi n Y n c ng nói y nh bài trong nh t trình: H i ng không k t duyên cùngTúy Nga c thì chàng th t tình xin i lên Cao Miên mà làm vi c. T ng i cho xa

ng nguôi b t n i s u, nào ng s bu n th m v n vít theo hoài êm ngày làm vi ct nh c h t s c mà c ng không nguôi c. Ch ng cùng th bèn m n r u m nh

mà gi i khuây, u ng nhi u quá nên ph i sanh b nh con m t r i luôn t i trái tim n a.Chàng m i xin ngh ra n m nhà th ng Nam Vang mà d ng b nh. Ông Bác s Tr haytin y m i l t t lên r c em v mà cho thu c. V b nh ph i tr lâu ngày, mà nh t là

n ph i ch yên t nh mát m . S n ông Bác s Tr có c t m t cái nhà mát trên tri nnúi Sam h ng gió, nên ông em H i ng t m nhà mát y r i m i ngày ôngvô tu n m ch mà cho thu c.

Túy Nga nghe rõ u uôi r i cô m i h i r ng:- y mà t ngày ông Bác s r c v cho thu c n nay, thím coi b nh có gi m

chút nào hay không?- Khá l m. M y b a rày nó không còn m t n a. Ông Bác s coi m ch h i tr a,

ng nói trái tim nó b t nhi u, song ng c n d n ng có ch c cho nó gi n, b ivì h nó gi n thì s b nh phát l i r i khó tr .

- Còn con m t bây gi ra th nào?- p con m t thì ông Bác s ng lo l m. ng nói v i tôi, ng s h t lòng lo c u

ch a, song ng s nó ph i ch u t t; nh Ph t Tr i có phò h thì ho c may nóth y l m v y thôi, ch khó t rõ nh h i tr c c. H m nay ng b ng con

t nó bì b t, có th y ng âu, n c m ph i út, ra vô ph i d t, ch nó khôngth y chi h t.

Túy Nga nghe l i ó thì n c m t tuôn d m d n a. Thím bi n Y n h i r ng:- Ông bà d i nhà m nh, cô Ba h ?- Th a, m nh.- Sao cô hay nó au?- Tôi coi nh t trình tôi m i hay.- Còn sao cô bi t tôi ây nên lên ây mà ki m?- ng nh xem nh t trình m i bi t.- Cô i lên ây ông bà hay hay không?- Th a, hay. Tôi có xin phép th y má tôi r i m i i ây. Nhà n y ph i là nhà c a

ông Bác s hay không?



- Ph i.- ng i âu v ng?- i tr a ng vô tr ng ng xem m ch cho nó, r i tôi i theo xe ng ra ây mà

y thu c. Té ra xe v t i thì có ng i tr c r c ng, vì có b nh g p. ng l t ti coi b nh d i C T m Bon, ng d n tôi ch ng v r i ng s so n thu c cho

tôi em v tr ng mà cho nó u ng. Tôi r u l m, cô Ba ôi! V ch ng tôi có làmvi c gì b t nh n th t c âu, mà sao tr i t l i h i con tôi nh v y không bi t.

u con tôi có b nào ch c là tôi ph i ch t theo nó, ch s ng sao cho c.Thím bi n Y n t i ph n con nên thím khóc n a. Túy Nga th y v y cô càng thêm n

n, nên cô c ng ch y n c m t mà nói r ng: „Anh Bác v t b nh ho n nh v y, tôi cói nhi u l m. ã bi t tôi không làm cho nh b nh, nh ng mà c ng t i c ch c a tôi

nên anh th t chí r i m i sanh b nh. Vì v y nên hay tin thì tôi lo s bu n r u không bi tch ng nào. Tôi lên ây là tôi quy t hy sanh cái danh giá c a tôi, quy t thí thân tôi mànuôi d ng s n sóc cho t i ch ng nào nh lành m nh r i tôi m i tr v . Nói cùng mànghe, ví nh tr i t không th ng b t nh ph i ch t, thì tôi c ng khó s ng c. V ytôi xin thím tha l i cho tôi, và vui lòng cho tôi mà nuôi nh. Tôi ph i ch u c c kh

i nh thì ho c may tôi m i chu c t i c a tôi c”.Thím bi n Y n th ra mà áp r ng:- Bây gi cô bi t th ng nó r i, cô nói nh v y, thì có l nào tôi i ng n c n.- Tôi c m n thím. Tôi s th cho thím mà nuôi nh.- Cha ch ! Mà nó phi n cô lung l m. T ngày nó au cho t i bây gi h nói t i

tên cô thì nó n i gi n nó r y quá. Tôi s nó không ch u cho cô g n nó ch .- Tôi s h mình mà xin l i nh. Tôi n n n r i, không l nh không dung ch .

Tôi mu n xin thím d t tôi i li n vô núi ng tôi giáp m t coi b nh tình th nào.- Không c. Tôi ph i i ông Bác s ng l y thu c r i v m i c ch . Cô

ch m t chút, ã quá b n gi r i, có l ông Bác s c ng g n v .- Anh Bác v t au nh v y mà nh n ng c hay không?- n c mà nó ng ít l m.- nh m hay không?- m h n h i tr c nhi u.- Thím i ây r i ai nhà v i nh?- Có m n m t a nh m i b n tu i, m n nó ra vô l y thu c. Tôi i thì nó

nhà, ch có ai âu. Hai ng i nói chuy n t i ó thì xe h i c a ông Bác s Tr v t i. Ông Bác s b cvô th y cô Túy Nga chào ông, thì ông h i thím bi n Y n v y ch ng i ó là ai. Thímbi n áp r ng: „Cô Ba ây là con c a ông T ng Bình d i V ng Liêm. Cô là ng imà th ng con tôi nó mu n k t duyên, song mu n không c nên nó r u bu n mà ph isanh b nh ó”.

Ông Bác s ch ng h ng. Ông ng ngó cô Túy Nga trân trân, s c m t nghiêm ngh ,làm cho ph i kiêng n mà cúi u.

Ông h i cô r ng:- Cô lên ây có vi c chi?- Th a, em coi nh t trình, em th y anh Bác v t au, nên em xin phép th y má em

mà lên ây.- Anh Bác v t n ng tình v i cô, mà cô không bi t th ng xót nh, v y thì cô lên

ây làm chi?



- Th a, vi c riêng c a em khó nói cho ông hi u c. Em th ng hay là khôngth ng ch có em bi t b ng em mà thôi.

- Cô nói th y nghe ra cô th ng anh Bác v t. Th ng sao l i i ãi v i nh l tt, làm cho nh th t tình n n i ph i b nh ho n d ng y. Tôi nói cho cô bi t,u anh Bác v t có b nào, thì cô mang t i l n l m. Theo l i anh nói chuy ni tôi thì tôi bi t nh i v i cô, nh có m t cái tình sâu sia n ng n l m. Có l

cô còn bi t s y nhi u h n tôi n a ch ?- Th a, em bi t.- , cô bi t mà sao cô ph r y cái tình y?- Th a, em ã có m t i ch ng r i. Theo luân lý c a mình thì li t n vô nh giá.

Vì v y mà em không th k t duyên cùng anh Bác v t c, ch nào ph i emph r y nh.

Ông Bác s Tr nghe m y l i sau ó, thì ng ngó cô Túy Nga r i l c u mà h ing:

- Bây gi cô hay nh au, r i cô lên ây làm chi?- Em ngh nh mang b nh ó là t i em, nên em quy t hy sinh danh giá và tánh

ng mà nuôi d ng nh cho lành m nh ng em chu c cái t i c a em chútnh.

- Cô nói sao?- Em nói em quy t lên ây làm tôi m i mà nuôi d ng anh Bác v t cho t i nh

lành m nh.- Uý! Cái ó không c. Tôi không th cho cô g p anh Bác v t c.Cô Túy Nga ch ng h ng.Thím bi n Y n nói r ng: „ nhà nãy gi cô Ba c nói c n n n l m, nên quy t lên

nuôi d ng nó mà chu c cái t i ph r y nó ngày tr c”.Ông Bác s l c u, ông kéo gh mà ng i r i nói ch m rãi mà g t gao r ng: „Tôi

không th cho cô Ba ây giáp m t v i anh Bác v t c. Không c, không c”.Cô Túy Nga v i h i ông r ng:- Th a ông, t i sao v y?- Anh Bác v t nói tâm s c a nh cho tôi nghe m y l n thì tôi bi t rõ ý nh h n

cô, oán cô hung l m. nh au trái tim t nhiên ph i c cái gi n, vì v y nên tôiki m ch yên t nh nh d ng b nh. M y tu n nay b nh trái tim ã gi mnhi u r i. N u cô giáp m t v i nh, tôi s nh n i gi n nh làm sung, r i tôi c unh không c.

- nh th ng em, n u em n, có l nh h t gi n ch .- Cô nói nh v y thì sai l m. Cô hay nh mang b nh, cô n mà nuôi nh, y là cô

i nghi p ng i m c ho n h a, ch không ph i cô trìu m n ng i a tình. nhbi t nh v y thì nh càng thêm gi n, ch không ph i nh vui âu.

- u nh còn gi n thì em s khóc lóc n n n v i nh. Em nói thi t d u nh gi n,nh m ng nhi c ánh p em i n a, em c ng cam tâm mà ch u.

- Không c. B nh ó h gi n thì nguy l m.- i nghi p em l m, ông i! H i nãy em nói v i thím Bi n, thì thím b ng lòng

i.Thím bi n Y n nói r ng: „H i nãy cô nói v i tôi thì thi t tôi có ch u, b i vì tôi có

hi u b nh tình th nào âu. Bây gi ông Bác s nói nh v y, thì tôi âu dám cho cô g pnó”.



Cô Túy Nga ng i khóc b th m thi t quá. Ông Bác s th y v y, ông bèn b i quach khám b nh, không mu n th y cái c nh o não c a m t ng i àn bà n n n. CôTúy Nga theo n n n thím bi n Y n cho cô giáp m t v i H i ng, ví nh chàng gi nchàng xô i thì cô s li u l ng. Thím bi n ng lòng, nh ng vì có l i ông Bác snói nh v y, nên thím không bi t l nào.

Cách m t h i lâu, ông Bác s Tr tr qua nhà t , ông nói r ng: „Cô Ba nói ã h ti, n u mình ng n c n thì té ra mình h p l ng. V y cô giáp m t v i anh H i

ng th coi. Song n u cho cô Ba i vô tr ng thì ph i có tôi theo m i c. L i ph ilàm ch m ch m, ch không nên làm g p. Lúc n y tôi b ng con m t c a nh, nên nhkhông th y chi h t. Bây gi mình ph i l p k nói d i r ng tôi th y thím bi n già cth c êm th c hôm nuôi b nh m t nh c, l i ph i ra vô l y thu c ho c mua n khólòng, nên tôi m n giùm cô Ba ây - ph i gi u mà kêu cô là “con Ki u” – là con gái

côi, m i vài m i tu i, nghèo nàn, song bi t ch , ph n u c m, n c, ho c iy thu c, ho c th c êm hôm, ho c c th c nh t trình cho nh nghe. Mình nóii nh v y trong ít ngày cho nh quen r i, ví nh ch ng con m t nh sáng l i nh

bi t, thì vi c ã l r i, nên có l nh b t gi n. Tôi tính nh v y, cô ngh th coi ckhông cô Ba?”

Túy Nga m ng lòng, nên l t t áp r ng:- Th a, ông tính nh v y thì hay l m.- Cha ch ! Mà tôi quên vi c n y: Tôi s cô nói chuy n r i nh bi t ti ng cô.- Em không nói chuy n.- Không nói sao c.- nh có h i hay là bi u vi c chi thì ch nói ti ng m t v y thôi, ch không nói

dài.- , ph i v y m i c. Không nên nói dài, s nh bi t ti ng; i ít ngày cho

quen r i s hay. Mà cô nh là tôi t tên cô là con “Ki u” nghe hôn. Thím bi nng nh kêu tên y, ch ng l n x n d y lâu mà h vi c. Thôi, tôi bi uu b p n u c m d n cho thím v i cô Ba n r i s i. làm th coi ho c may

nh h t s u não r i nh mau m nh c.Ông Bác s kêu u b p mà h i d n c m. Có lính tr m em th và nh t trình mà

phát. Ông Bác s so n th y có hai cái th tên H i ng, ông b túi lát n a emvô cho b n. Ông l i so n thu c b vào m t cái túi da s n sàng.

n c m r i, m t tr i ã chen l n, thím bi n Y n cùng cô Túy Nga m i lên xe h ii v i ông Bác s Tr mà vô núi Sam.

***



(10)

ng t Châu c vô núi Sam ch có b n n m ngàn th c. Cô Túy Nga ng i trênxe h i ngó hai bên thì th y ng ru ng minh mông, lúa tr chín nên vàng vàng, cònch ng tr nên ph i màu xám xám. Tr c m t m t v ng núi s ng s ng, tuy khôngcao không l n, song ng gi a ng nên coi c ng có v ch n ch 42 nguy nga.

nh l l i g p tr i chi u, ng i nhàn du ai c ng ph i vui lòng ph i d , duy có côTúy Nga m c trông cho mau t i ch ng giáp m t H i ng, l i m c lo không bi t

nh tình th nào, nên th y c nh p mà cô không bi t vui chút nào h t.Xe vô t i ch n núi r i quanh qua phía tay trái, ch y vòng theo m t con ng nh

mà lên núi. Cách ít tr m th c xe ng ng tr c c a m t cái nhà nh , tuy tr i ã ch ngng t i, song Túy Nga th y cái nhà y trên l p ngói d i óng vách ván.Thím bi n Y n ch cho Túy Nga mà nói r ng: “ Nó cái nhà n y ây”.Cô Túy Nga theo thím bi n Y n mà b c xu ng xe, trong lòng bâng khuâng, nên

không nói chi h t.Ông Bác s xâm xâm i vô nhà, hai ng i àn bà n i gót theo sau. Nh có cây èn

ng t trên bàn gi a nhà, nên trong nhà coi sáng s a. M t a trai ch ngi b n m i l m tu i ch y ra sân. Ông Bác s h i nó r ng:

- Bà c i t h i tr a n gi , ông m y nhà có nh c hay không?- Th a, có. Ông tôi c h i bà c v hay ch a.Thím Bi n Y n sai th ng nh ra ngoài xe b ng vô. Ông Bác s vô nhà, ông

cái túi da trên bàn, r i i th ng vô bu ng.Ông h i r ng: „T h i tr a t i gi con m t có nh c n a hay không?”Có ti ng áp nh nh r ng: „Không. Nh toa cho thu c nh m t nên êm”.Ông Bác s nói n a r ng: „ , ch u thu c r i a. a43 v ngo i r i có b nh g p hc, thím ph i ch , nên bây gi m a m i a thím v c. âu toa44 ra ngoài n y

ng i cho kho ng khoát, sao n m trong bu ng hoài v y?”Cô Túy Nga ng d a cái bàn vi t, cô th y ông Bác s Tr n m tay H i ng mà

t ra ngoài, H i ng b b ng bít hai con m t, m t tay níu ông Bác s , m t tay r rtrên không, s ng bàn gh , thì cô c m ng, nên n c m t nhi u gi t.

Ông Bác s H i ng ng i trên cái gh phô t i45, r i ông kéo m t cái gh khácmà ông ng i m t bên.

Thím bi n Y n có mua bánh mì, s a bò, cùng h p ng dành cho con dùng,nên nãy gi thím m c so n y. Ch ng H i ng ng i yên r i, thím m i h i r ng:

- Th ng Hai ã d n cháo cho con n r i hay ch a?- Th a r i. Con n h i nãy.- Chi u nay con n c m y chén?- Th a, hai chén.- má bi u nó n u n c nóng r i khu y s a cho con u ng.Ông Bác s Tr ti p h i H i ng r ng:- Toa h t h i h p n a ph i không?- Thi t h t.

42 chán ch hay ch n ch43 (moi), tôi44 (toi), anh45 (fauteuil), gh d a b c n m



- a lo là lo trái tim, ch con m t m a ít lo. Nay trái tim m ch nh y u r i thìt lo. Tuy v y mà m a c m toa không c bu n, không c gi n. Toa ph i

nghe l i m a a. B a nay toa còn thèm r u n a hay không?- ng còn thèm l m.- a xin toa c tuy t th ó, ch n u toa u ng r u, nó công con m t, r i m a

tr sao c.- Không u ng r u thì bu n quá.- a hi u. B m r u mà c r u, ph n thì không th y ng, nên không i âu

c, làm sao mà kh i bu n. N y, may quá toa. H i m a n c m v i thím, cóông c h c Lu t ng d t m t a con gái l i nói mà cho v i m a. ng nóicon nh m côi, nhà nghèo, h c có b ng c p s h c, mà không có công vi clàm, nên b a ói b a no. Ông g i g m nó cho m a ng quét nhà lau t , m itháng cho nó ôi ba ng b c c ng c, mi n nó có c m n thì thôi. M a s cnh n toa. Toa au, mà l i au con m t, không i âu, mà c ng không coisách c, t nhiên toa ph i bu n, nên m a m n nó giùm cho toa. M a d t nóvô ây, nó ng h toa có bu n thì bi u nó c truy n, c sách, ho c cnh t trình cho toa nghe, toa mu n g i th thì c cho nó vi t, b a nào i l ythu c, ho c ra ch mua thì sai nó i, ch thím già c , thím i c c nh c thímquá.

Ông Bác s nói t i ây, ông ngó coi ý H i ng th nào. Cô Túy Nga ng àngxa cô c ng ngó chàng trân trân.

i ng l ng thinh m t h i r i th ng th ng áp r ng:- c v y thì t t l m. H m nay m a mu n vi t vài b c th mà không bi t làm

sao mà vi t.- , có nó thì toa bi u nó vi t r i toa ký tên. Nó m i tháng cho nó ôi ba

ng b c, không t n hao gì l m.- c.- i chi u m a nói chuy n thì thím c ng b ng lòng, nên m a d t luôn nó vô

ây.- a, toa ã em nó vô ây hay sao?- .Thím bi n Y n xen vô nói r ng: „Má nghe ông Bác s ng nói c ng ph i, mà má

th y con nh m côi b v c ng t i nghi p, nên má ch u m n tay ch n cho máchút nh. Ông Bác s ch nó vô ó. Nó bi t ch , nó coi ve thu c nào u ng gi nàocho d ; cha ch , má d t, h m nay má cho con u ng thu c, thi t má s l n quá”.

i ng ng i im lìm m t lát r i nói r ng: „N u có nó vô r i, âu kêu nó l i g nây cho tôi h i nó m t chút coi”.

Thím bi n ngo t Túy Nga và nói: „Ki u à, bu c l i ây cho ông mày h i”.Cô Túy Nga b giày th ng th ng b c l i ng m t bên H i ng và l y kh n ra

lau n c m t.Ông Bác s nói: „Nó l i r i ó. Toa h i vi c chi thì h i i”.

i ng h i:- Em n m nay m y tu i?- , th a hai m i.- Cha m ch t h t, mà không có anh em gì hay sao?- Th a, không.- Em h c tr ng nào? Em bi t c ch Tây hay không?



- Th a, em h c tr ng… Châu c, em c ch Tây c.- i ng rùng mình, a hai tay run run, ngã ng a trên gh phô t i và la l n

ng: „Không thèm! Tôi không b ng lòng m n ng i n y. i nó i, i nóra kh i nhà cho mau. i, i. Không ch u, không ch u”.

Ông Bác s Tr l t t H i ng và ti p mà nói:” Thôi, i ra, i v i, ngkhông ch u m n. i, i”. Tuy ng nói nh v y, mà ng ra d u bi u ng ó. Thímbi n c ng ch y l i ôm con mà nói: „Con làm gi ng gì v y con? Sao con l i gi n?Không ch u m n thì thôi, r y rà nó làm chi?”

Túy Nga ng s ng s t, n c m t tuôn d m d .i ng n m th d c. Ông Bác s Tr m túi da l y ra m t ve d u nhãn r i a

n l m i cho H i ng h i.Cách m t h i H i ng t nh l i, ch ng tay ng i d y.Thím Bi n nói r ng: „Con au r i con nóng n y quá! Ngu i ta nghèo nàn, ng i ta

xin v i mình ng nh h t c m. M n hay là không m n thì thôi, con xô ing i ta nh v y, t i nghi p ng i ta ch . Ông Bác s m i d n ng có gi n, mà congi n li n nh v y r i làm sao mau m nh cho c”.

Ông Bác s c ng nói ti p r ng: „Toa nóng n y quá! Có gì âu mà gi n d v y”.i ng ng i l ng thinh m t h i lâu r i h i m r ng:

- Má bi t ng i ó hay không?- Ng i nào?- Ng i xin ó.- ! Thu nay ai mà bi t nó h i nào.- Thi t nh v y hay sao?- Sao l i không thi t! H i chi u má ng n c m v i ông Bác s . Ông c h c

t nó l i g i g m xin m n giùm nó, má m i th y nó ó ch .- Ng i ó bao l n tu i?- i m i chín hai m i gì ó không bi t.

i ng ng i im lìm m t h i n a r i ch m rãi nói r ng: „Ti ng nói c a ng i ósao gi ng ti ng cô Túy Nga quá. Tôi nghe cái gi ng nói ó tôi ch u không c nên tôi

i n i gi n ch . Té ra không ph i cô Túy Nga hay sao?”Ông Bác s ngó thím bi n r i ngó Túy Nga mà c i. Ông áp r ng:- Túy Nga nào âu? Con Ki u ngoài ch Châu c mà; h c trò c c a ông c

c Lu t a.- y hay sao?- Ch sao.- Cha ch ! N u thi t cô Túy Nga lên ây, ch c m a ch t c.- Cái gì mà ch t?- Toa không hi u hay sao? Cô ã khinh khi m a; bây gi m a b nh ho n, mà cô

i ây ng o m a n a, thì m a ch u sao n i.- Có cái gì mà ng o toa âu. Ví nh cô Túy Nga hay toa au, cô Túy Nga n

th m toa, ch sao mà ng o?- a không màng cái tình ó. N u ngày nay cô y t i ây, y là cô y t i nghi p

thân m a, ch không ph i cô th ng yêu m a.- u bi t t i nghi p thì ph i có th ng r i m i t i nghi p ch .- ! T i nghi p v i th ng khác nhau. Toa i ng toa th y có m t ng i

nh h té nh i. Toa l t t ch y l i h , y là toa t i nghi p h , ch nào ph i



toa yêu th ng gì h . Ví nh toa là ng i b nh mà té ó, còn ng i khinh khitoa ch y l i , toa ch u c hay sao?

Ông Bác s ngó Túy Nga r i l c u. Ông không mu n kéo nhây câu chuy n óa, nên ông nói:- Thôi, chuy n cô Túy Nga toa nên b d p i, nh c t i làm chi. Bây gi toa m n

con Ki u hay không? Nh không mu n thì m a ch nó v m a tr nó l i choông c h c Lu t.

- n thì m n ch sao… Ph i m n ng tay ch n cho bà già m a… B yquá, h i nãy m a nóng gi n m a xô i nó, không bi t bây gi nó ch u haykhông?

- Sao l i không ch u. Con nhà nghèo ói rách, có bi t liêm s là gì âu. R y chútnh mà k gì.

- Không bi t nó còn ó hay không?Thím bi n nói: ”H i nãy con gi n, nó s nó ch y ra ngoài xe kia ch âu. má

kêu nó”. Túy Nga v n ng m t bên ó, song thím bi n làm b ra c a kêu om sòm r ii d t vô.Ông Bác s nói: „Ông Bác v t có b nh nên sanh t t nóng n y, cô em ng có phi n.

Thôi, mà nuôi giùm ng”.Túy Nga d mà thôi, ch không dám nói dài.

i ng nói: „Tôi xin l i cô em. T i b nh nên tôi hay gi n d i nh v y, chkhông ph i tôi hung d chi âu. Cô em ng có s . r i bà c ch thu c cho cô embi t th nào u ng gi nào ng cô em coi mà cho tôi u ng”.

Túy Nga c ng d c t ng n, ch không dám nói chi h t.Ông Bác s Tr th y k ã thành, ông bèn m túi da ra l y hai cái th mà a choi ng, l y thu c mà giao cho Túy Nga và d n th nào ph i u ng gi nào, mà m i

n u ng bao nhiêu. Ông h a chi u b a sau ông s vô th m b nh. Ông d n H i ngng có bu n, ng có gi n, r i ông t giã lên xe mà v .Thím Bi n làm b l ng x ng, ch công vi c cho Túy Nga làm, bi u quét gi ng

m trong phòng H i ng, d n b ván phía trong cho Túy Nga ng g n ng i b nh,i sai i khu y s a cho H i ng u ng, gi ng nói nh ch nhà v i ày t , nên H i

ng không nghi n a.Túy Nga b ng ly s a em cho H i ng. Chàng l y ly s a và h i r ng:- Cô em tên gì, nói cho qua bi t ng kêu cho d ?- Em tên Ki u.- Cô em bu n ng hay ch a?- Th a, ch a.- Vi t giùm cho qua m t chút c hay không?- Th a, c.- Thôi, qua u ng s a r i qua s ch công vi c cho em làm.

i ng b ng ly s a, m t lát u ng m t h p.Thím bi n Y n ngo t cô Túy Nga qua c n bên kia mà nói nh r ng: „ c r i. Coi

nó không nghi n a. Nó th c khuya l m. êm nào c ng v y, nó l c c n canh banó m i ch u i ng . Nh cô có m t thì qua gi ng tôi phía bên n y mà ng tr c i, tôi th c v i nó”.

Túy Nga l c u áp nh nh r ng:- Tôi không m t âu. tôi th c v i nh. Thím ngh tr c i.



- Nh cô mu n th c c ng c. Nè, mà h i nãy tôi làm b ch ch cho cô ng óng nó tin, ch ch ng nào cô bu n ng thì qua ng chung v i tôi ng có

mùng, k o mu i c n ch t.- c. Thím ngh i, ng lo. Ch ng nào nh ngh r i, tôi s qua.Túy Nga i H i ng u ng h t s a r i, cô l y ly mà d p.Thím bi n Y n óng c a r i thím i ng .

***



(11)

ã g n h t canh m t, t b v ng v , ch nghe ti ng ve kêu trên ng n cây và m t látnghe ti ng chuông chùa Ph t d i ch n núi d ng m t cái bon mà thôi.

i ng ng i trân trân không nói chi h t, mà Túy Nga ng i cái gh g n ó, côngó chàng r i r i l y, ch cô không dám h môi.

Cách m t h i lâu chàng h i r ng: „Cô Ki u còn th c ó hay không?”.Túy Nga l t t ng d y áp r ng:- Th a, em còn th c ây. Ông có c n dùng vi c chi hay không?- Tôi mu n c cho cô em vi t m t chút.- Th a, c.- Cô b c l i bàn vi t, cô l y cu n “agenda” em giùm l i ây cho tôi. Cu n bìa

ng, màu xám, ngoài bìa có in ch l n “agenda” ó.- Em bi t.Túy Nga b c l i bàn vi t l y cu n agenda em a cho H i ng. Chàng c m

trong tay và g c u nói r ng: „Ph i. Cu n n y. X a rày tôi b nh, song tôi có ng ý tc m t bài thi bát cú, ng t b con m t au nên vi t ra không c. V y cô em l y

vi t m c em l i bàn ây mà ng i cho g n, r i tôi c bài thi y cho cô em chép”.Túy Nga l y vi t m c ng i d a cây èn, g n m t bên H i ng. Chàng a cu n

agenda l i cho cô và nói r ng: „Cô em gi tr ng u coi ph i có m t thi t a “ TúyNga t thán” hay không?

Cô gi ra thi t qu có bài thi c a cô làm n m tr c. Cô bèn áp r ng:- Th a, ph i. Có bài thi ó.- , cô em vi t ti p khúc d i. Cô vi t t a ch l n: „H i ng hòa v n”.- Th a, r i.- Bây gi tôi c cho cô em chép bài thi c a tôi.

i ng ng i c nh nh cho Túy Nga vi t bài thi nh v y:

t mình co du i góc tr i ông,Kh a l p ni m riêng chén r u n ng;Ngh a v , chung tình ành ph i th ,Công danh, phú quí c ng nh không;Câu ngâm h i h n b i h i khách,Gi t l y chia lìa lai láng sông;Em h i Túy Nga em n ,Tr m n m r i r m m i t h ng.

Túy Nga chép bài thi, cô c m ng không xi t k , song cô s H i ng bi t nêncô không dám khóc, cô d n lòng mà ch u, mà n c m t tuôn d m d .

May H i ng không bi u cô c l i, ch n u chàng bi u, thì ch c cô c khôngc.Chàng d a ng a trên gh phô t i mà ngh l ng. Cô ng i coi ch ng coi ý chàng còn

mu n vi c gì n a. Chàng thò tay vào túi móc ra hai cái th c a ông Bác s Tr trao h inãy, c m sò sè m t lát r i a m t cái cho cô mà h i r ng:

- Cô em xem con d u óng trên con cò ó coi th âu g i v y.- Th a, con d u nhà th M Tho.- Th c a ai v y kìa. âu cô xé c giùm cho tôi nghe.



- Túy Nga xé bao, rút th ra r i c nh v y:

Cher ami H i ng, Tôi c nh t trình có hay tin b n au và M. Tr r c b n v nhà mà u tr . Tôi

t t vi t s l c ít hàng mà c u chúc cho b n mau m nh, i ít ngày n a có d ptôi s lên Châu c mà th m b n. Theo nh tin trong nh t trình, thì m y n m nay b n c ng ch a c i v . trong

th i i n y, l i ng vào b c h c th c cao ng, mà b n ôm p ái tình n n i ph iy thân, thì tôi l y làm l . B n ph i t nh mà nh l i, i n y là i danh l i, cách

hành ng c a mình, d u i h c, hay là c i v , hay là k t b n, hay là làm vi c, b tc là lúc nào, mình u ph i ch h ng v cái danh ho c cái l i, d ng y m i h pi th i, thu n v i ng i. Cô m nh n mà b n eo i theo ó s giúp ích cho ng i c a b n v

ph ng di n danh hay là l i hay không mà b n ph i ch u kh tâm n th ? i! D u cóích cho m y i n a, n u th y b c ng gay tr thì b n ph i v ch n o khác mà i,

i nào mà ph i c tâm thi t tha trong ch khó. Sao b n không làm nh thiên h , mà l i trèo leo lên cái l i huy n v ng ái tình

làm chi cho lao tâm m t trí? Tôi quy t s em b n ra kh i cái l i huy n v ng y, tôi s kéo b n xu ng cái c nh

ch n thi t cõi tr n, ng cho b n h ng chút nh c a th gian nh các b n ngsong c a chúng ta v y. Tôi nói ngay v i b n r ng tôi có m t a em gái, n m nay

i hai m i tu i, thông th o cách giao thi p theo i nay, bi t nói ti ng Pháp, bí tánh nít46; cha m tôi khu t h t gia tài l i, tôi chia ra ph n nó m i n m h ng

huê l i trên m i ngàn gi lúa. Tôi nh t nh s g cho b n ng tr c là nó có ch ngng áng v i s gia tài c a nó, sau n a b n kh i m t mà có m t cái gia tài nh nhlàm n 47 mà b c lên cho cao thêm hoài. Tôi g i cái ch n dung c a con em tôi theo ây cho b n xem tr c. N u b n

không chê nó, thì tôi g nó cho b n li n, b n mu n nh c i ngày nào c ng c.i b n h i âm, tôi chúc b n mau mau m nh.

N m tay b n.

Túy Nga c th r i, cô ngó H i ng trân trân, có ý ch coi chàng li u nh lnào. H i ng ng i t nhiên mà h i r ng:

- Ng i vi t th có ký tên hay không?- Th a, có.- Ai v y kìa…- Th a, d i d u ký tên có biên: „Phan Th B u, n ch M Tho”.- À! Anh Th B u! Có h c th c mà v y ó! “Th Ngu” ch Th B u gì v y.Túy Nga hi u ý, thì cô l c u. Tuy v y mà cô mu n dò áo , nên cô a t m

ch n dung ính theo th cho H i ng mà nói r ng: „Th a, có t m hình ây”.i ng cùn qu n áp r ng: „Hình mà làm gì. út vô bao v i cái th r i b

trong cu n agenda”.Chàng ng i im lìm m t h i lâu r i a phong th th nhì mà h i r ng: „Còn th

y âu g i l i?”

46 (tennis), qu n v t47 bàn p,c s



Túy Nga l y phong th , thì là th c a cô g i t i V ng Liêm, tr c khi ra i. Tuyy mà cô c ng làm b coi con d u nhà th r i áp r ng: „Th a, th g i t i V ng

Liêm”.Cô và nói và ngó coi ý chàng th nào.

i ng d d r i h i r ng:- Ch bao ó gi ng tu ng ch àn bà hay là àn ông?- Th a, em không hi u.- àn ông th ng h vi t c ng, còn àn bà h vi t y u.- Th a, em coi không ra.

i ng d d m t h i n a, r i th ra mà r ng: „Thôi, xé i mà c th coi”.Túy Nga xé th . V th c a cô vi t thì cô thu c lòng, b i v y tay c m b c th , m t

ngó H i ng trân trân và mi ng c nh v y:

“ Anh H i ng áng yêu áng kính ôi! Trót hai n m nay em không c tin t c c a anh, nên em không bi t anh âu,

mà c ng không hi u anh làm vi c gì. Tuy v y mà trong trí em v n t ng t ng anhã có ôi b n, có con nh , t ng anh ã g y cu c gia ình, t ng anh ang h ngnh phúc v hi n con quí, ch ng có chút chi bu n hay là lo, c ng nh b u tr i thanhch, ch ng có mây gi ng, c ng nh m t bi n l ng trang, ch ng có sóng d n.Than ôi! Em v a c m t bài trong nh t trình, em m i hay s t ng t ng c a em

không trúng chút nào h t, em m i rõ m y n m nay vì em mà anh ph i s u não,ph i v t v t m thân, n n i ph i th b nh. Tr i t ôi! T i c a em l n bi t ch ngnào, bây gi làm sao mà chu c cho c!

Anh ôi! Hi n bây gi em au n trong lòng quá, không còn trí khôn mà t choanh hi u t m lòng c a em i v i anh. Em bi t nói làm sao bây gi ! Em xin vi t m tcâu n y: „N u anh ch t thì em không th nào s ng c”. Em t ng nói bao nhiêu ócó l cho anh hi u rõ lòng d c a em.

Mà không l tr i c ác n n i ph i khi n anh ch t nh v y. Em c ng khôngch u cho anh ch t. Em ph i làm cho anh m nh thì em m i kh i t i. V y em nh t nh

d p luân lý, em hy sinh cái i vô d ng c a em ng em c u anh.Em cúi xin anh cho phép em lên nuôi d ng anh cho anh lành m nh. Ví nh tr i

có khi n anh ph i ch t, thì ôi ta nhìn cho t n m t nhau m t l n chót, r i ch t v inhau m t l t ng ch ng u thai c ng tr lên m t lu t mà k t v ch ng v i nhau.

u anh nh m l i, thì xin anh ánh dây thép cho em bi t, em s lên li n”.

i ng nghe c d t r i, chàng d a ng a gh phô t i, tay run, mi ng h i r ng:”Ai ký tên ó?”

Tuý Nga ngó chàng không nháy m t, th ng th ng ng d y mà áp r ng: „Lê TúyNga Mê Ph p, làng Trung n”.

i ng th m t cái, r i g ng ng i d y và a tay nói r ng: „Trao cái th yi ây”.

Túy Nga út th vô bao r i a cho chàng. H i ng b th vô túi, ng i l ngthinh m t h i r t lâu, b chàng suy ngh lung l m. Túy Nga ng ngó không nháy m t.

Thình lình H i ng bi u r ng: „L i bàn vi t l y m t mi ng gi y tr ng ng tôic cho mà vi t”. Túy Nga v ng l i, i l y m t mi ng gi y em l i èn mà ng i và nóing: „Th a, có gi y r i”.

i ng c:



“Lê Túy Nga, con gái ông T ng Bình, làng Trung n, V ng Liêm”.Túy Nga run tay nên vi t ch m l m. Ch ng vi t xong r i cô m i nói r ng: ”Th a,

i”.i ng ng i im lìm m t h i n a r i vùng nói: “Vi t: Lên l p t c, tôi trông”.

Túy Nga c m ng, không th d n n a c, nên buông cây vi t ch y l i, m t taythì n m tay H i ng, còn m t tay thì v n vai chàng mà khóc và nói r ng: „Cám nanh. Em ã lên r i ây”.

i ng rùng mình, run h t c tay ch n r i th ng th ng nói r ng: „Thi t em óhay sao? Té ra h i hôm, qua nghi trúng l m…Em ã th y tình c a qua hay ch a?”

Túy Nga ng khóc r m r c, không nói c m t ti ng chi n a h t.i ng h n h , mi ng chúm chím c i mà nói r ng: „ ôi ta ã hi p nhau r i,

có vi c chi ph i bu n n a âu mà em khóc”.Túy Nga b u b o áp r ng:- Vì em mà anh ph i au nhi u quá, không bu n sao c.- c g n em thì ch c qua m nh. Bây gi trong mình qua kh e kho n nh

th ng.- Em bi t anh còn au nhi u l m.- u còn au, h em nuôi qua thì qua m nh ch gì. Em nuôi giùm qua nghe

hôn.- , em , nuôi cho anh m nh.

i ng ph chí nên ng i c i khan, còn Túy Nga càng thêm c m ng nênkhóc l n. Thím bi n Y n b c qua, th y hai tr n m tay dang díu, k khóc ng i c i,thím bi t vi c ã b mà hai bên u th a tình mãn ý, thì thím m ng nên c i ng nngo n mà nói r ng: „Th ng nhau nh v y mà tr i khi n duyên n tr c tr làm chicho k r u ng i b nh không bi t!”.

Nh ông Bác s Tr cho thu c t n tâm, mà c ng nh Túy Nga nuôi d ng an i,nên cách vài tu n l thì H i ng bình ph c, trái tim m ch nh y u nh th ng, c p

t c ng ã sáng l i, duy còn chút nh mà thôi.i b a, s m m i t t ng sáng n tám gi , chi u t b n gi r i t i ch ng v ng,

Túy Nga d t H i ng lên núi r i khi thì ng i d a g c cây, khi thì n m nghiêng trênhòn á, mà nghinh phong h ng c nh. M t tr i m c lên chói cánh ng t núi Samdãy Th t S n, lúa ng chín nên v m t màu vàng khè, làm cho khách háo c nh atình trông th y, ph i ng m ngùi vì tình, khoan khoái v i c nh. M t tr i chen l n gi cgiã d ngâm trong k t á, chim hót trên ng n cây, làm cho khách chí i tâm thanhnghe qua, nh gh o lòng son, nh khiêu chí c .

Có khi Túy Nga ngâm bài thi t thán h i tr c l i cho H i ng nghe, r i H ing c ng ngâm bài thi c a chàng h a mà áp l i, ngâm r i hai ng i ngó nhau r ng

ng n c m t. Có khi Túy Nga ng i n, H i ng n m nghe; ng i n r r nhbày t cang tr ng, ng i nghe m n mê quên l ng công danh phú quí.

n g i nhau ch ng nào, tình càng thêm sâu, ngh a càng thêm n ng, càng mê vìt, càng m n vì l i, gái ch ng chút ng i ngùng, trai ch ng còn sè s t. Tuy v y mà h

khi nào H i ng m h i mu n nói chuy n c i h i, thì Túy Nga ch n li n mà xinng: „Anh ph i rán an tâm t nh trí mà lo d ng b nh cho mau m nh, không nên lo tính

vi c gì khác. N u thi t anh th ng em, thì anh ph i nghe l i em”. M y l i nói y v adang díu, v a qu quy t, làm cho H i ng không cãi c, nên ph i d n lòng v ngch u.



t bu i s m m i, ông Bác s Tr khám b nh cho toa n chín gi r i ông r nhrang. Ông bèn sai ng i nhà mua r u, th t, bánh, trái, r i ông b lên xe h i mà ch yvô núi, tính em vô n u ng v i b n cho vui. Thím bi n Y n v i H i ng, TúyNga ti p r c ông r t vui v .

Ông Bác s coi m ch cho H i ng r i ông nói r ng: „B a nay toa thi t m nh r i,không còn m t chút b nh nào n a h t. Thôi, d n n u ng ch i m t b a, r i m a

c h t v nhà m a mà . Toa ch i ch ng nào ã thèm r i s i làm vi c”.Thím Bi n v i Túy Nga nghe H i ng thi t h t b nh thì m ng r , nên nói nóii c i coi d n lên bàn r i ch khách ng ng i chung quanh mà n u ng.Ông Bác s Tr rót m t ly r u chát mà a cho H i ng và nói r ng: „M y

tháng nay toa b c m r u, ch c toa thèm l m. B a nay u ng c. V y toa u ng i”.Túy Nga ng i ngang H i ng, cô a tay mà c n r ng: „Úy! Không nên. Xin

ông Bác s ng cho u ng. X a rày b r u ã quen r i. N u cho u ng r i anh Bác v tt bén u ng l i, s e b nh con m t ph c phát. Thôi, b luôn t t h n”.

i ng thèm r u l m, song nghe Túy Nga nói nh v y, thì chàng ngó ly r ui ngó Túy Nga và c i và nói r ng: „Cô Ba bu n, thôi tôi không u ng”.

Ông Bác s c ng c i và nói r ng: „Tôi m n cô Ba nuôi ông Bác v t b nh. Tôikhông dè ng i b nh v b ng ng i nuôi quá, hèn chi b nh m i mau h t”.

Túy Nga nghe l i pha l ng y, thì cô m c c , nên cúi m t áp r ng:- Anh Bác v t lành m nh là nh tài c a y s , ch em có công cán chi âu. Em

ch u s anh Bác v t hay v b ng em, nh ng mà n u nh không v , thì làm saohôm nay c vui nh v y.

- Cô ã công nh n r ng anh H i ng th ng v b ng cô, h cô mu n th nào,nh c ng làm theo h t th y. Bây gi tôi mu n coi cô có v b ng nh hay không,

nh nh mu n m t vi c gì cô có vui lòng làm theo hay không?- Th a, vi c em mu n có ý ngh a khác, còn vi c anh Bác v t mu n s có ý ngh a

khác, vì v y nên em e khó chìu ý nh c.i ng nghe m y l i y thì chàng ngó Túy Nga m t cách r t bu n.

Ông Bác s Tr c ng l y làm l , ông bèn nghiêm s c m t mà h i Túy Nga r ng:- Cô nói cái gì v y cô Ba? Hôm cô lên ây, cô có nói v i tôi r ng b n tôi mang

nh, l i t i n i cô, nên cô quy t hy sinh c danh giá và tánh m ng ng loph ng c u b n tôi. Bình sanh b n tôi mu n có m t u, là k t tóc tr m n m

i cô. Nay b n tôi lành m nh r i, ví b n tôi t ý mu n vi c ó, cô c ng khôngch u hay sao?

- Th a, mu n cái ó khó cho em l m.- Cô ã quy t hy sinh c danh giá và tánh m ng v i nh, sá chi m t chút ó mà

cô d d .- Th a ông, em có t i làm cho anh Bác v t r u bu n mà sanh b nh. Em ph i hy

sinh danh giá và tánh m ng mà c u nh ng em chu c t i c a em. Em h a slàm tôi m i mà nuôi d ng cho t i nh lành m nh. Nay nh lành m nh r i thìthôi, ch em có h a k t tóc tr m n m v i nh âu.i ng buông a ng d y ngó ngay Túy Nga mà nói x ng x m r ng:

- Rõ ràng cô làm b th ng, ch cô không th ng tôi chút nào h t. T i sao mà cô g t g m tôi hoài v y cô Ba?

- Xin anh c ng ng nóng gi n. Anh ng i l i r i em s nói rõ cho anh nghe.- Có chuy n gì n a âu mà nói. Bình sanh tôi ch ao c có m t u mà thôi: Là

t ngh a v ch ng v i cô. H i nh vì cô giàu sang còn tôi hèn h nên không



th ph i hi p c, tôi th t tình m i b qua Pháp mà h c. Khi tr v x , tôi haycô b ch ng , tôi li n xin c i cô. Cô ph r y tình tôi, làm cho tôi ph i b nhho n thi u chút n a tuy t m ng. May nh có b n tôi cho thu c, l i c ng nh cócô nuôi d ng gi i s u, nên tôi lành m nh. Nay s n d p có bà già tôi và có b nthi t c a tôi ây, tôi t l i xin c i cô n a. Cô b ng lòng hay là không b nglòng xin cho tôi bi t li n. Cô nói ph t m t ti ng mà thôi, ch ng c n ph i nóidài.

Túy Nga cúi u, r ng r ng n c m t mà áp nh nh r ng: „N u em li u làm vanh c, thì n m tr c anh nói em ã ng r i, có âu ph i s u não n n i sanh b nhho n”.

i ng m t, tr n m t, h i n ng l i r ng:- Té ra bây gi cô c ng không ng n a sao?- Em ã nói em không th làm v anh c.- i sao v y?- Anh không bi t hay sao?- Cô nói cho tôi nghe th coi. Cô ph i nói i.- Thân em nh óa hoa tàn, còn ph n anh nh cái l c bình quí. Hoa tàn mà c m

trên cái l c bình quí thì u ng l c bình, mà c ng th n cho hoa quá. T i v y màem không v ng l i anh c, ch nào ph i em làm khó cho anh âu. Anhth ng em, xin anh tr ng giùm em, ng làm cho em h v i cái ti t c a em m iph i.i ng nghe d t l i, thì chàng té ng i trên gh n c m t ch y ròng ròng.

Thím bi n Y n v i Bác s Tr nhìn nhau trong lòng l nh ng t. Thím bi n Y n th ycon bi l y, thím ch u không c, nên thím nói r ng: „T i nó nòng nòng quy t m t,

u cô Ba ái ng i hoài thì s nó bu n r u r i sanh b nh l i ch ”.Bác s Tr c ng ti p mà nói r ng: „Cô Ba nói nghe ph i l m. Nh ng mà ng ing l y b nh tình, thì còn k gì là cao th p n a âu. V y tôi khuyên cô Ba n u cô

th ng b n tôi, thì cô ng ph t i, ng k n i c trong gì h t. Cô ã dám hy sinhdanh giá v i tánh m ng, sá chi m t chút ó mà cô d d ”.

Túy Nga au n trong lòng quá, nên cô m c nói r ng: „Li t n vô nh giá. N uem ng làm v anh Bác v t, thì em h th n v i cái ti t c a em hoài, r i s em c ngkhông làm vui cho nh c. Em c ng th ng anh Bác v t v y ch ; n u khôngth ng, thì làm sao mà em lên ây. Ng t vì ti t giá c a em ã c r i, n u ki p n yph i hi p cùng nhau, thì tình v ch ng không c thanh b ch. Em nguy n ki psau em s làm v nh, ng cho tình v ch ng c cao, c s ch. Bây gi ch ngthi u chi gái x ng áng cho nh c i làm v : Ông Phan Th B u, d i M Tho, có

t ng i em gái giàu có, nh c i thì có s n gia tài cho nh h ng tr n i. Nh nh ng i nhi u ti n hay có tánh thô t c, nh chê ch ó, thì em xin nh c i cô Tr ng

Tho i, là con c a ông giáo L c d i V ng Liêm, cô y tuy nghèo song có tánh caoth ng, làm v nh thì x ng áng l m. Còn ph n em thì em xin k t ngh a anh em v inh thôi, ki p sau r i s làm v ch ng”.

i ng vùng ng d y nói l n r ng: „Bình sanh vô nh s c. Tôi không thèm ait. N u cô không ng tôi thì tôi s ch u cô thân tr n i”.Túy Nga và khóc và nói: ” Sá chi m t óa hoa tàn!”Cô than t i ó thì có m t cái xe ng a ng ng ngoài c a. Thím bi n Y n ngó ra r i

nói l n r ng: „ a, có ông T ng v i bà T ng lên kia!”



Thi t qu hai v ch ng ông Bình xu ng xe r i i th ng vô nhà. B n ng i trongnhà u ng d y chào m ng.

Ông Bình h i ông Bác v t r ng:- Cháu thi t m nh hay ch a? H n m t tu n nay bác không c th c a con Túy

Nga, bác không bi t b nh cháu có gi m hay không, nên ch y lên ây th m thcoi.

- Th a, cháu ã m nh r i. Ông Bác s Tr ây là anh em b n thi t c a cháu, m ixem m ch nói b nh cháu b a nay thi t d t.

Ông Bình v i Bác s chào nhau. Ông Bình day l i th y n y bàn thì ông nóing: „ a, m y bà con n i, n cho r i b a ch . V ch ng tôi lên t i Châu c vô

ti m n c m r i m i m n xe vô ây. M y bà con n i”.Vì vi c H i ng v i Túy Nga cãi l nãy gi làm cho ti c vui mà không vui, nên

không ai mu n n n a. Thím Bi n v i Túy Nga d p n, còn H i ng v i Bác sTr thì i r a tay u ng n c.

Ông Bác s Tr nói v i ông Bình r ng:- Hai bác lên ây thi t là may l m. M i x y ra m t vi c khó li u h t s c. Ph i có

hai bác thì phân gi i m i c.- Vi c gì ó?- n tôi là H i ng m nh r i. B a nay tôi mua em vô ây n m ng.

Nh n d p n y b n tôi t l i xin c i cô Ba. Cô Ba không nh m l i, làm cho b ntôi th t v ng n a.

- i sao v y?- Tôi xin nói t t nh v y cho hai bác hi u: Cô Ba không ng, cô vi n l “Li t n

vô nh giá”. Cô nói cô th ng anh Bác v t l m, ng t vì cô ã có m t i ch ngi, n u cô làm v anh Bác v t thì cô h v i ti t c a cô. Cô ch ch n y ch n ,

cô xin anh Bác v t c i th cho cô, ki p sau r i cô s làm v nh, cho tình ch ng c trong s ch. Anh Bác v t nói: „Bình sanh vô nh s c”, nh không

thèm ai h t. N u cô Ba không ng nh thì nh nguy n s ch u cô thân su t i.Thím tôi ây v i tôi không bi t x sao c. V y xin hai bác phân x giùm.

Ông Bình ng i suy ngh m t chút r i nói r ng: „Hai tr u có tình n ng v i nhau.Mà bên gái tr ng ti t h n tình, y là ph i l m. Còn bên trai thì tr ng tình h n ti t, y

ng không qu y. Tuy v y mà th y khuyên con Túy Nga ng c ch p thái quá nhy. ã bi t làm thân nhi n ph i tr ng ti t trinh, nh ng mà cái ti t c a àn bà là cái

ph m h nh vô hình, ch không ph i th v t ch t nh con th y ó. N u con có ch ng,mà con còn l u ý v i ng i khác d u con không n n m v i ng i tình c a con ó i

a, con c ng mang t i th t ti t v i ch ng. Nay con có ch ng, mà ch ng con ã 48

con r i, o cang th ng ã d t, bây gi con l y ch ng khác, thì i v i ch ng sau concó th t ti t ch nào âu. Mà d u con cho có m t i ch ng y là th t ti t, thì s th tth t ti t c a con ó l i t i n i th y, b i v y t ngày th y hay Bác v t vì n ng tình v icon mà mang b nh thì th y n n n h t s c. V y th y khuyên con ng ái ng i n a màbu n cho ông Bác v t và c ng bu n cho th y”.

Bà Bình ti p nói r ng: „H i ông Bác v t m i thi u Tú tài thì ý tôi ã mu n gã nócho ng. T i c n duyên c a nó ph i tr c tr , nên tr i khi n ph i tan r i m i hi p c.Thôi thì ph i ch u nh v y, ch cãi tr i sao c”.

48 , ly d



i ng th y v ch ng ông Bình u xuôi thu n thì m ng, nên nói v i Tuý Ngang:

- Cô Ba, cô nghe ông bà nói ó hôn? D u cô không v tình tôi, thì cô c ng ph i vtình c a ông bà m t chút. Xin cô ng ái ng i n a. Cô n c ch p ti u ti t, mà

cho h ng cái i c a tôi hay sao?- u th nào em c ng ch ng quên thân em là óa hoa tàn.- Hoa tàn mà tôi coi quý h n hoa m i n .Túy Nga ng c lên th y H i ng ngó mình r t h u tình, thì cô ng lòng, không

còn l i mà cãi n a c, nên cô th dài mà than r ng: „T o hoá sanh loài ng i, l ibày cho cái ái tình làm chi, mà ph i n ng n nh v y!”

i ng hi u ý cô ã thu n r i, nên chàng b c l i n m tay cô và c i và nóing: „Cám n cô Ba t i n c cái cây khô n y c t i l i. Tôi nguy n tôi c ng sn sóc cho óa hoa tàn t i l i m t l n n a”.

Ai n y th y u vui m ng.Ông Bác s Tr r c h t ra Châu c ch i, t i b a sau v ch ng ông Bình v i

Túy Nga d t tr v Mê Ph p.i ng vô làm vi c l i, xin i v Sài Gòn r i ch n ngày l c i Túy Nga.

nh H i 1936
