Ruteri
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Rrjetet Kompjuterike
Objektivat
• Të përshkruani ngjashmëritë dhe dallimet në mes tëruterit dhe kompjuterit të zakonshëm
• Të përshkruani funksionet themelore të ruterit• Të përshkruani komponentët kryesore të brendshme të
ruterit• Të përshkruani disa nga karakteristikat e sistemit operativ
të ruterit• Të përshkruani proceset në të cilat kalon ruteri gjatë
startimit• Të bëni lidhjen e ruterit me kompjuterin nëpërmjet
konzolës dhe portit ndihmës• Të përshkruani karakteristikat themelore të ndërfaqeve
të ruterit
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Ruteri
• Ruteri është pajisje që vepron në shtresën e tretë të modelitOSI, ndërlidhë dy apo më tepër rrjeta dhe gjen rrugën më të mirë për transmetimin e paketave nga burimi deri tek destinacioni
• Për nga Arkitektura është i ngjashëm me kompjuterin personal
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Funksioni i Ruterit
• Funksionet themelore të ruterit janë:– Caktimi i shtegut më te mirë
– Komutimi i paketave
– Ndërlidhja fizike
– Ndërlidhja logjike
– Kalkulimi dhe mirëmbajtja e rrugëve
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Roli i ruterit në WAN
• Për të funksionuar sa më efikas Rrjetet e mëdha organizohen në mënyrë hierarkike.
• Në një organizim të tillë Ruterët kanë funksione të specializuara. • Ruterët të cilët gjatë punës së tyre bëjnë grumbullimin dhe
shpërndarjen e informatave të rrugëtimit brenda domenit të tyrendryshe quhen edhe ruterët e brendshëm apo interiorë.
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Roli i ruterit në WAN
• Ruterë që mundësojnë ndërlidhjen e sistemit autonom meinternet apo ndonjë rrjet privat quhen ruter kufitar
• Detyra e ruterit kufitar në rrjetat private është mbrojtja ekufirit të rrjetës nga ndërhyrjet apo depërtimet epadëshiruara dhe të paautorizuara.
• Përgjegjësia tjetër e ruterit kufitar është sumerizimi apopërmbledhja e rrugëve të brendshme si dhe ridistribuimi ityre në rrjetat jashtë domenit të rrjetës private.
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Roli i ruterit në WAN
• Ruterët të cilët gjatë punës së tyre bëjnë grumbullimin dheshpërndarjen e informatave të rrugëtimit për rrjetat që gjendenjashtë sistemit autonom të tyre quhen ruterët e jashtëm apoeksteriorë.
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Arkitekturae brendshmee ruterit• Pjesët kryesore të brendshme të ruterit janë:
– Memorja RAM
– Memorja NVRAM
– Memorja Flesh
– Memorja ROM
– Njësia Qendrore Procesuese CPU
– Ndërfaqet
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Startimi i Ruterit
• Procedurat e startimit të ruterit– Kyçje dhe vetë-testimi POST – Bootstrap Programi– Lokalizimi dhe startimi i IOS-it – Lokalizimi dhe ekzekutimi i fajllin konfigurues– Niveli i përdoruesit
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Mënyrat e qasjes në ruter
• Mënyrat e zakonshme të qasjes në ruter
– Porti i konzolës
– Porti ndihmës AUX
– Protokollit Telnet/SSHv2
– TFTP server
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Sistemi Operativ i Ruterit
Ligjerues: Selman Haxhijaha
• Sistemi Operativ përdoret për menaxhimin e harduerit dhe ekzekutimin e detyrave specike të ruterit
• Njihet me emrin Internetwork Operating System –IOS
• Funksionet themelore të Sistemit Operativ janë:
– Funksionin themelor të rrugëtimit dhe komutimit.
– Mundëson kalimin e trafikut me shpejtësi të mëdhandërmjet paisjeve dhe ndërfaqeve të ndryshme në rrjetë.
– Ofron qasje të sigurt në resurset e rrjetës.
Karakteristikat e IOS-it të Ruterit
• Një nga karakteristikat e IOS-it është mundësia që t‘ipërshtatet shpejt ndryshimeve që mund të ndodhinnë rrjetë siç është ndërprerja e ndonjë linku.
• Disa nga karakteristikat e sigurisë janë:
– Filtrimi i trafikut
– Enkriptimin e fjalëkalimeve
– Autentifikimi gjatë qasjes nga distancë
– Kërkon autorizim për të ndryshuar konfigurimin
– Nëpërmjet “user account“ dhe regjistrimit gjatë qasjesmundëson identifikimin dhe filtrimin e qasjes nga persona të paautorizuar
•
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Porti i konzolës / AUX
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Portet Serike
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Roli i Ruteri në hierarkin tre shtresore të rrjetave
Rrjetet Kompjuterike
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Modeli hirarkik tre shtresor i rrjetave
• Në modelin hierarkik tre shtresor, linjat dhepajisjet e rrjeteve grupohen në tre shtresabazë e ato janë:
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Shtresa e bërthamësKomutim i paketave me shpejtësi të lartë
Shtresa e shpërndarjesNdërlidhje e bazuar në politikat e trafikut
Shtresa e qasjesQasje në workgroup lokale dhe në largësi
Funksioni i ruterit në hierarki tre shtresore
• Shtresa e bërthamës, shpërndarjes dhe qasjes shumë kjart e kanë të definuar funksionet e tyre.
• Secila shtresë ka kërkesat për veçoritë specifike nga ruterët, suiçit dhe linjave.
• Ruteri është pajisje primare që mirëmban hierarkinë logjike dhe fizike në rrjetë, prandaj konfigurimi i qëndrueshëm i ruteri është imperativ.
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Shembull i shtesës së bërthamës së rrjetit
Ligjerues: Selman Haxhijaha
• Veçorit e shtrsës së bërthamës– Komutimi i shpejtë i paketave
– Linqet me kapacitet më të madh
– Redundancë e linqeve
Shtresa e bërthamës
Shembull i shtesës së shpërndarjes së rrjetit
• Ruterët e shtresës së shpërndarjes përcaktojnë politikat e trafikut në rrjet duke përdorur:
– Përditësimet e rrugëtimit
– Përmbledhjet e rrugëve
– Trafikun e VLAN-ve
– Agregimin e adresave
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Shtresa e bërthamës
Shtresa e Shpërndarjes
Shembull i shtesës së qasjes së rrjetit
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Shtresa e bërthamës
Shtresa e shpërndarëse
Shtresa e qasjes
Rrjetat me ruter
• Duke u bazuar në modelin hierarkik ruterët ofrojnë këto veçori për rrjetet
– Rrjetet e besushme dhe në dispozicion
– Rrjet me përgjigje të shpejt
– Efikase
– Adoptueshme
– Rrjet e leht për tu qasur dhe e sigurt
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Përmbledhje
• Në këtë kapitull kemi thënë se ruteri është një kompjuter i specializuar që lidh segmentet e ndryshme të rrjetës, gjen rrugën më të mirë për të dërguar paketat e të dhënave nga rrjetanë burim e deri tek rrjeta në destinacion.
• Komponetet kryesore të brendshme të ruterit janë: – Njësia qendrore procesuese – CPU që ekzekuton instruksionet e marra nga sistemi
operativ
– Memorja RAM përdoret për të ruajtur tabelën e rrugëtimit
– Memorja NVRAM përdoret për të ruajtur konfigurimin punues fillestart
– Memorja Flash ku është i vendosur Sistemi Operativ
– Memoria ROM ku është i vendosur programi Bootstrap
– Ndërfaqet që përdoren për të lidhur ruterin me kompjuter apo suiç
• Për nga funksioni ruterët të cilët gjatë punës së tyre bëjnë grumbullimin dheshpërndarjen e informatave të rrugëtimit brenda domenit të tyre ndryshe quhenedhe ruterët e brendshëm.
• Ndërsa, ruterët të cilët gjatë punës së tyre bëjnë grumbullimin dhe shpërndarjene informatave të rrugëtimit për rrjetat që gjenden jashtë sistemit autonom të tyrequhen ruterët e jashtëm.
• Ruter të cilët mundësojnë ndërlidhjen e sistemit autonom me pjesën tjetër tërrjetës quhen ruter kufitar. Ruteri kufitar është pikë e vetme hyrëse/dalëse përçdo sistem autonom. Ligjerues: Selman Haxhijaha
Referencë
• Selman Haxhijaha – Rrjetat Kompjuterike,
UBT 2012
• http://selmanhaxhijaha.wordpress.com/category/rrjetat-kompjuterike/
• http://selmanhaxhijaha.wordpress.com/2013/10/18/pajisjet-e-rrugetimit-ne-modelin-hierarkik-tre-shtresor-te-rrjeteve/
Ligjerues: Selman Haxhijaha
Pyetje?
Ligjerues: Selman Haxhijaha