1

หนงสอเรยนสาระการประกอบอาชพ

รายวชา ทกษะการพฒนาอาชพ

(อช21002)

ระดบมธยมศกษาตอนตน

หลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

หนงสอเรยนเลมนจดพมพดวยเงนงบประมาณแผนดนเพอการศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน ลขสทธ

เปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

หามจาหนาย

เอกสารทางวชาการลาดบท 23/2554

2

หนงสอเรยนสาระการประกอบอาชพ

รายวชา ทกษะการพฒนาอาชพ (อช21002)

ระดบมธยมศกษาตอนตน

ลขสทธเปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

เอกสารทางวชาการลาดบท 23/2554

3

คานา

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ไดดาเนนการจดทาหนงสอ

เรยน ชดใหมนข น เพอสาหรบใชในการเรยนการสอนตามหลกสตรการศกษานอกระบบ ระดบ

การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทมวตถประสงคในการพฒนาผเรยนใหมคณธรรม จรยธรรม ม

สตปญญาและศกยภาพในการประกอบอาชพ การศกษาตอ และสามารถดารงชวตอยในครอบครว ชมชน

สงคมไดอยางมความสข โดยผเรยนสามารถนาหนงสอเรยนไปใช ดวยวธการศกษาคนควาดวยตนเอง ปฏบต

กจกรรมรวมทงแบบฝกหดเพอทดสอบความรความเขาใจในสาระเนอหา โดยเมอศกษาแลวยงไม

เขาใจ สามารถกลบไปศกษาใหมได ผเรยนอาจจะสามารถเพมพนความรหลงจากศกษาหนงสอเรยนน โดย

นาความรไปแลกเปลยนกบเพอนในชนเรยน ศกษาจากภมปญญาทองถน จากแหลงเรยนรและจากสอ

อนๆ ในการดาเนนการจดทาหนงสอเรยนตามหลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษา ขน

พนฐาน พทธศกราช 2551 ไดรบความรวมมอทดจากผทรงคณวฒและผเกยวของหลายทานทคนควาและเรยบ

เรยงเนอหาสาระจากสอตางๆ เพอใหไดสอทสอดคลองกบหลกสตร และเปนประโยชน ตอผเรยน

ทอยนอกระบบอยางแทจรง สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอขอบคณ

คณะทปรกษา คณะผเรยบเรยง ตลอดจนคณะผจดทาทกทานทไดใหความรวมมอดวยด ไว ณ

โอกาสน สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย หวงวาหนงสอเรยนชดน

จะเปนประโยชนในการจดการเรยนการสอนตามสมควร หากมขอเสนอแนะประการใด สานกงานสงเสรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ขอนอมรบไวดวยความขอบคณยง

สานกงาน กศน.

4

สารบญ

หนา

คานา

คาแนะนาการใชหนงสอเรยน 6

โครงสรางรายวชาทกษะการพฒนาอาชพ 7

บทท 1 ทกษะในการพฒนาอาชพ 8

เรองท 1 ความจาเปนในการฝกทกษะ กระบวนการผลต กระบวนการตลาด

ทใชนวตกรรมเทคโนโลยเพอพฒนาอาชพ 9

เรองท 2 ความหมายความสาคญของการจดการอาชพ 23

เรองท 3 แหลงเรยนร และสถานทฝกอาชพ 24

เรองท 4 การวางแผนโดยการกาหนดสงตางๆ 27

เรองท 5 การฝกทกษะอาชพ 30

บทท 2 การทาแผนธรกจเพอการพฒนาอาชพ 32

เรองท 1 ความหมายและความสาคญของการจดการพฒนาอาชพ 33

เรองท 2 การวเคราะหชมชนเพอการพฒนาอาชพ 34

เรองท 3 การกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมาย และกลยทธในการกาหนด

แผนพฒนาธรกจ ของชมชน 39

เรองท 4 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 43

เรองท 5 การวางแผนปฏบตการ 46

บทท 3 การจดการความเสยง 48

เรองท 1 ความหมายของความเสยงและการจดการความเสยง 49

เรองท 2 การวเคราะหศกยภาพและการจดการความเสยงกบผลการดาเนนงาน 50

เรองท 3 การแกปญหาความเสยง 56

เรองท 4 การวางแผนปฏบตการจดการความเสยง 58

บทท 4 การจดการการผลตหรอการบรการ 62

เรองท 1 การจดการเกยวกบการควบคมคณภาพการผลตหรอการบรการ 63

เรองท 2 การใชนวตกรรมและเทคโนโลยในการผลต 65

เรองท 3 การลดตนทนการผลตและการบรการ 69

5

บทท 5 การจดการการตลาด 72

เรองท 1 การจดการการตลาด 73

เรองท 2 การจดทาแผนปฏบตการ 82

บทท 6 การขบเคลอนเพอพฒนาธรกจ 86

เรองท 1 การวเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ 87

เรองท 2 การพฒนาแผนพฒนาอาชพ 89

เรองท 3 ขนตอนการขบเคลอนแผนพฒนาอาชพ 91

เรองท 4 ปญหาอปสรรคและแนวทางแกไขทเกดจากการขบเคลอนแผนธรกจ 94

บทท 7 โครงการพฒนาอาชพ 97

เรองท 1 ความสาคญของโครงการพฒนาอาชพ 98

เรองท 2 ขนตอนการเขยนโครงการพฒนาอาชพ 102

เรองท 3 การเขยนแผนปฏบตการ 109

เรองท 4 การตรวจสอบโครงการพฒนาอาชพ 110

6

คาแนะนาการใชหนงสอเรยน

หนงสอเรยนสาระการประกอบอาชพ รายวชาทกษะการพฒนาอาชพ รหส อช21002 ระดบ

มธยมศกษาตอนตน เปนหนงสอเรยนทจดทาขนสาหรบผเรยนทเปนนกศกษานอกระบบ

ในการศกษาหนงสอเรยนสาระการประกอบอาชพ รายวชาทกษะการพฒนาอาชพ ผเรยนควรปฏบต

ดงน

1. ศกษาโครงสรางรายวชาใหเขาใจในหวขอและสาระสาคญ ผลการเรยนรทคาดหวง และขอบขาย

เนอหาของรายวชานน ๆ โดยละเอยด

2. ศกษารายละเอยดเนอหาของแตละบทอยางละเอยด และทากจกรรมตามทกาหนด ถาผเรยนไม

เขาใจควรกลบไปศกษาและทาความเขาใจเนอหาใหม

3. ปฏบตกจกรรมทายเรองของแตละเรอง เพอเปนการสรปความร ความเขาใจของเนอหาในเรองนน

ๆ อกครง และการปฏบตกจกรรมของแตละเนอหา แตละเรอง ผเรยนสามารถนาไปตรวจสอบกบครและ

เพอน ๆ ทรวมเรยนในรายวชาและระดบเดยวกนได

4. แบบเรยนเลมนม 9 บทเรยนประกอบดวย

บทท 1 ทกษะในการพฒนาอาชพ

บทท 2 ความพรอมในการพฒนาอาชพ

บทท 3 การฝกทกษะเพอพฒนาอาชพ

บทท 4 การทาแผนธรกจเพอการพฒนาอาชพ

บทท 5 การจดการความเสยง

บทท 6 การจดการผลผลตและการบรการ

บทท 7 การจดการการตลาด

บทท 8 การขบเคลอนเพอพฒนาธรกจ

บทท 9 โครงการพฒนาอาชพ

7

โครงสรางรายวชาทกษะการพฒนาอาชพ อช 21002

ระดบมธยมศกษาตอนตน

สาระการเรยนร

การประกอบอาชพจาเปนตองพฒนาอยางตอเนองเพอใหทนกบการเปลยนแปลง โดยศกษา

วเคราะห ทกษะในกระบวนการผลต กระบวนการตลาดในอาชพทประกอบการอยในขณะนนวามจดออน

จดแขง อยางไร เพอปรบปรงแกไขใหทนกบการเปลยนแปลงนน

มาตรฐานการเรยนรระดบ

มความรความเขาใจทกษะในการพฒนาอาชพทตดสนใจเลอกบนพนฐานความร กระบวนการ

ผลต กระบวนการตลาดทใชนวตกรรม เทคโนโลยทเหมาะสม และประยกตใชภมปญญา

มความร ความเขาใจและสามารถจดทาแผนงานและโครงการธรกจเพอพฒนาอาชพ เขาส

ตลาดการแขงขนตามแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอสความเขมแขง

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายทกษะทเกยวของในกระบวนการผลต กระบวนการตลาดทใชนวตกรรมเทคโนโลย

ในการพฒนาอาชพทตดสนใจเลอกได

2. เหนความสมพนธของการจดระบบเตรยมความพรอมกบการพฒนาอาชพ

3. ปฏบตการวเคราะหทกษะในการพฒนาอาชพ

4. อธบายความหมายความสาคญของการจดการอาชพเพอพฒนาอาชพได

5. ดาเนนการปรบปรงแผนธรกจดานการจดการการผลตหรอการบรการ และดานการจดการ

การตลาดตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงได

6. อธบายความสมพนธระหวางระบบการพฒนาธรกจกบการขบเคลอนธรกจอยางมคณธรรม

7. ปฏบตการจดทาแผนและโครงการพฒนาอาชพได

ขอบขายเนอหา

บทท 1 ทกษะในการพฒนาอาชพ

บทท 2 ความพรอมในการพฒนาอาชพ

บทท 3 การฝกทกษะเพอพฒนาอาชพ

บทท 4 การทาแผนธรกจเพอการพฒนาอาชพ

บทท 5 การจดการความเสยง

บทท 6 การจดการผลผลตและการบรการ

บทท 7 การจดการการตลาด

บทท 8 การขบเคลอนเพอพฒนาธรกจ

บทท 9 โครงการพฒนาอาชพ

8

บทท 1 ทกษะในการพฒนาอาชพ

สาระการเรยนร

การประกอบอาชพจาเปนตองมการพฒนาทงดานกระบวนการผลต และกระบวนการตลาดอยาง

ตอเนอง เพอใหสนคาอย ในตลาดไดนาน โดยนานวตกรรมเทคโนโลยมาประยกตใชกบภมปญญาให

เหมาะสม

นอกจากจะมความร ความสามารถในทกษะกระบวนการผลตและกระบวนการตลาดแลว ผประกอบ

ธรกจจาเปนตองมความสามารถดานอนๆ ประกอบดวย ไดแก การหาแหลงทเออตอการพฒนาอาชพ ความ

เขาใจในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาตนเองอยางสมาเสมอ จงจะทาใหอาชพมความเขมแขง

กอนทจะฝกทกษะเพอพฒนาอาชพจะตองทราบวา จะฝกทกษะอะไรบาง แลววางแผนการฝกวาจะ ฝก

อยางไร ทไหน เมอไร ระหวางการฝกควรมการจดบนทกเพอสรปเปนองคความร

ตวชวด

1. อธบายความจาเปนในการฝกทกษะกระบวนการผลต กระบวนการตลาด ทใชนวตกรรม

เทคโนโลย

2. อธบายความหมายความสาคญของการจดการอาชพและระบบการจดการเพอการพฒนาอาชพโดย

ประยกตใชภมปญญา

3. อธบายแหลงเรยนรทเออตอการพฒนาอาชพได

4. สามารถวเคราะหตนเองในการพฒนาอาชพได

5. อธบายวธการวางแผนการฝกทกษะเพอพฒนาอาชพได

6. มทกษะการบนทกขอมลการฝกทกษะและขอมลจากแหลงเรยนรเพอพฒนาอาชพได

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ความจาเปนในการฝกทกษะ กระบวนการผลต กระบวนการตลาด ทใชนวตกรรมเทคโนโลย

เพอพฒนาอาชพ

เรองท 2 ความหมายความสาคญของการจดการอาชพ

เรองท 3 แหลงเรยนร และสถานทฝกอาชพ

เรองท 4 การวางแผนโดยการกาหนดสงตางๆ

เรองท 5 การฝกทกษะอาชพ

9

เรองท 1 ความจาเปนในการฝกทกษะกระบวนการผลต กระบวนการตลาด ทใชนวตกรรมเทคโนโลยเพอ

พฒนาอาชพ 1.1 ความจาเปนในการฝกทกษะเพอพฒนาอาชพ

การพฒนาทกษะอาชพดานตาง ๆ ใหทนตอการเปลยนแปลงของตลาด ไดแก ความร ความสามารถ

ในกระบวนการผลต และกระบวนการการตลาด การพฒนาอาชพมความสาคญและจาเปน ดงน

1. ดานเศรษฐกจ จากการแขงขนทางธรกจทมการแขงขนทางการตลาดสง จงเกดการรวมกลมการคา

ตาง ๆ เชน เขตการคาเสรอาเซยน เขตเศรษฐกจยโรป ดงนนการพฒนาอาชพจงเปนมการพฒนาสนคาให

สามารถเขาสตลาดการแขงขน และเปนทยอมรบของตางประเทศ

2. ดานสงคม ประเทศทมเศรษฐกจดจะสงผลใหสภาพของสงคมดขน เชน ปราศจากโจรผราย

3. ดานการศกษา ครอบครวทมเศรษฐกจดจะสามารถสงบตรหลานเขารบการศกษาไดตามความ

ตองการ และในอนาคตเยาวชนเหลานกจะเปนประชากรทมคณภาพ มความสามารถในการประกอบอาชพ

สงผลตอเศรษฐกจ สงคมใหมความเจรญกาวหนาตอไป

10

1. 2 ความจาเปนในการพฒนากระบวนการผลต

จากสภาพสงคมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา สงผลใหความตองการสนคาของผบรโภคมความ

แตกตางกนทงทางดานปรมาณและดานคณภาพ ดงนน การพฒนาอาชพจงมความจาเปนเพอรองรบการ

เปลยนแปลงนน เทคนคและวธการในการพฒนากระบวนการผลต และกระบวนการตลาด โดยการนาภม

ปญญา นวตกรรม/เทคโนโลย มาประยกตใชในการพฒนาการประกอบอาชพ

กระบวนการผลต เปนการบรหารจดการดานทน แรงงาน ทดนหรอสถานทใหเกดผลผลตหรอสนคา

ทมการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหตรงกบความตองการของตลาด องคประกอบของกระบวนการผลต

นาเสนอไดตามแผนภม ดงน

แผนภม กระบวนการผลต

1. ทน หมายถง ปจจยทเปนเงนทน วสด อปกรณ วตถดบ เครองมอ เครองจกร ซงตองศกษาวาม ทน

ใดเขามาเกยวของและถาจะปรบปรงแกไขตองพจารณาวาตองใชทนประเภทใดมากนอยเพยงใด ลดจานวนท

ใชไปบางไดหรอไม หรอใชสงทดแทนทมราคาถกแทนสงทมราคาแพงไดหรอไม หรอเนนใชทนทมอยใน

ทองถน เพราะถาใชทนจากทอนจะมคาใชจายสงขน เชน คาขนสง คาแรงงาน ถาเปนเงนทตองใชในการ

ลงทนทตองไปกยม เสยดอกเบยในอตราทสงจะทาอยางไรถงจะลดดอกเบยใหตาลง ซงจะมผลตอการลด

ตนทน

2. แรงงาน หมายถง แรงงานคน สตว เครองจกรตาง ๆ ทใชในการผลต ผ เรยนจะตองศกษา

วเคราะห การใชแรงงานวาใชแรงงานคมคากบเงนทนและเวลาหรอไม ใชแรงงานเหมาะสมกบงานหรอ

ขนาดของพนทหรอไม เชน พนทนอยกควรใชแรงงานคนไมควรใชเครองจกรขนาดใหญ แรงงานทใชม

คณภาพหรอไม มการใหขวญกาลงใจแกแรงงานทใชหรอไม

3. สถานท หมายถง ทดนทากน หรอสถานทตาง ๆ เชน หางสรรพสนคา รานคา ซงเปนสถานท

ประกอบการ ถาเปนทดนทากนอาชพเกษตรกอาจจะพจารณาวาไดใชทดนคมคากบการลงทนหรอไม ใช

ทงหมด หรอใชอยางเหมาะสมกบการปลกพชหรอเลยงสตวหรอไม มการทานบารงทดนทากนบางหรอไม

เชน บารงดนโดยปลกพชตระกลถว แลวไถกลบเพอบารงดน

กระบวนการผลต

องคประกอบ

ทน

แรงงาน

สถานท

การจดการ

ศกษา วเคราะห

สรปสงทตองพฒนา

11

สาหรบอาชพบรการ เชน ขายอาหาร เปดรานเสรมสวย ซอมรองเทา นวดแผนโบราณ ซงตองอาศย

ทาเลทตง เชน อยในยานชมชน การเดนทางสะดวกสบาย มทจอดรถใหลกคา สงตางๆ เหลานตองนามา

พจารณาเพอพฒนาใหดขน

4. การจดการ เปนการนาทน แรงงาน และทดนหรอสถานทไปบรหารจดการใหเกดผลผลตอยาง

ค มคาและไดประโยชนสงสด ดงนน การจดการจงเปนส งสาคญและจาเปนตอการประกอบธรกจ ถาม

กระบวนการจดการทผานการคด วเคราะห วางแผนอยางเปนขนตอน รอบคอบบนฐานขอมลทเปนจรง

และตามสถานการณในขณะนนกนบวาไดเปรยบกวาบคคลอน ๆ ทไมไดใหความสาคญ แตทาดวยความเคย

ชน ทาใหขาดการพฒนาอยางตอเนอง จงทาใหธรกจมแตคงทหรอถอยหลง เพอใหอาชพดาเนนตอไปได

มรายไดใหครอบครวมกนมใชในครวเรอน ควรตองคานงถงการออมเงนเพอเปนหลกประกนของครอบครว

ตอการดารงชวตของลกหลานและการศกษาตอ การประกอบอาชพจาเปนตองมการจดการในการนา

นวตกรรมหรอเทคโนโลยมาใชในการผลต เพอใหผลผลตมคณภาพและมปรมาณเพยงพอตอความตองการ

ของตลาด

1.3 ความจาเปนในการพฒนากระบวนการตลาด เปนการบรหารจดการดานการตลาด เรมตงแตการศกษา

ความตองการของลกคา การกาหนดเปาหมาย การทาแผนการตลาด การสงเสรมการขาย การกาหนดราคา

ขาย การขาย การสงมอบสนคาใหกบลกคา ผผลตกตองศกษาวเคราะหจดออน จดแขงของกระบวนการ

ตลาดทกขนตอนเพอนาขอมลมาใชพฒนาอาชพ

การตลาดเปนเรองยากของผประกอบอาชพใหม รวมถงผทประกอบอาชพอยแลว การศกษาขอมล

และการทาความเขาใจในวธการตลาดจะสามารถนามาปรบใชเพอการพฒนากระบวนการตลาด สามารถ

แสดงกระบวนการไดตามแผนภม ดงน

องคประกอบ

ผลตภณฑ / สนคา

ราคา

ชองทางการจดจาหนาย

สงเสรมการขาย

แผนภม กระบวนการตลาด

ศกษา วเคราะห กระบวนการตลาด

สรปสงทตองพฒนา

12

1. ผลตภณฑ / สนคา หมายถง ผลผลต/ผลตภณฑ/การบรการ เชน ผลผลตการเกษตร ผลตภณฑ

แปรรปตาง ๆ หรอเปนสนคาประเภทบรการ เชน ขายอาหาร เสรมสวย นวดแผนโบราณ ซงผประกอบการ

ตองพจารณาความตองการของลกคาอยตลอดเวลาวา ความตองการนนลดลงหรอเพมขน ถาลดลงจะตองม

การศกษา วเคราะห ลกษณะของผลผลต/ผลตภณฑ เชน รปลกษณ ความสวยงาม ความตนตาตนใจ

ประโยชนของการใชสอย โดยยดความตองการของกลมลกคาเปนสาคญ สาหรบอาชพบรการตองให

ความสาคญกบการบรการดวย เชน มารยาทการบรการ ความรบผดชอบ การมมนษยสมพนธ

2. ราคา หมายถง การตงราคาขายสนคา ซงขนอยกบตนทนการผลต เชน คาวสดอปกรณ คา

ดอกเบย คาเชาสถานท คาแรงงาน คาประชาสมพนธ คาขนสง คานามน ถาสงไปขายตางประเทศจะม

ราคาแพงกวาขายในประเทศไทย แตอยางไรกตามผขายควรเนนการตงราคาใหเหมาะสมกบคณภาพของ

สนคาและควรใหใกลเคยงกบคแขงขน ถาสนคาใดคแขงนอย ผขายกควรตงราคาใหยตธรรมกบผบรโภค

ไมควรเอาเปรยบลกคาเกนไป

ดงนน ผประกอบการควรศกษา วเคราะหวา ราคาของปจจยการผลตผนแปรอยางไรลดลงหรอ

เพมขน หรอจดหาวสดทมราคาถกทดแทนวสดทราคาแพงได เพอใหตนทนลดลงได หรอสามารถปรบลด

อตราดอกเบย คาเชาสถานท คาขนสง หรอลดการประชาสมพนธกจะทาใหตนทนการผลตลดลง ซงจะม

ผลตอการกาหนดราคาขายผลตภณฑ ถากาหนดราคาขายตากวาคแขง แตปรมาณการขายมากจะดกวาขาย

ราคาแพง ซงผลกาไรโดยรวมสงกวากนาจะยดหลกการน

3. ชองทางการจดจาหนาย เปนการกระจายสนคาใหไปถงผบรโภคอยางปลอดภย ซงมหลายวธ

เชน การขายผานคนกลาง การขายปลก ซงผประกอบการจะตองพจารณาความร ความสามารถและศกษา

ศกยภาพของตนเองในการเลอกชองทางการจดจาหนายสนคา ซงไมจาเปนตองมชองทางจาหนายสนคาเพยง

วธเดยว อาจใชหลาย ๆ วธเพอใหเหมาะสม เชน แตเดมขายผลไมผานคนกลางเพยงอยางเดยว ตอมาเพม

วธการขายปลก ทาใหมชองทางการจดจาหนายทงขายผานคนกลางและขายปลก

4. การสงเสรมการขาย เปนการใชเทคนคหรอวธการใหลกคารจกและตองการซอสนคาโดยวธตาง ๆ

เชน การจดใหมการชงรางวล การมสวนลด ซอ 1 แถม 1 การสงเสรมการขายอาจจะประชาสมพนธโดยวธ

ตาง ๆ เชน แจกแผนปลว ประกาศลงในหนงสอพมพ วทย โทรทศน

นอกจากจะสงเสรมการขายดวยวธตาง ๆ แลว การบรการหลงการขายกเปนเรองสาคญเพราะการท

ลกคาสงซอสนคาครงหนงนน ไมไดหมายความวาผขายจะขายไดครงเดยว แตหากมการบรการหลงการขาย

ทด ลกคากสามารถกลบมาซอใหม หรออาจบอกตอคนอน ๆ ใหมาใชบรการกได ดงนน ผประกอบการ

จะตองศกษา วเคราะห การสงเสรมการขายทดาเนนการอยวามขอดขอเสยอยางไร ควรมการปรบปรงวธการ

หรอไมอยางไร

13

กจกรรมท 1

แบบวเคราะหอาชพเพอการพฒนาอาชพ

ใหผเรยนแตละคนไปสอบถามผรทประกอบอาชพทผเรยนสนใจหรออาชพทตนเองประกอบการอย

เกยวกบสถานทดาเนนงานและสงทควรปรบปรง ทงดานกระบวนการผลต และกระบวนการตลาด แลว

บนทกลงในแบบบนทก

แบบบนทก

วเคราะหอาชพเพอพฒนาอาชพ

ชอผร....................................................................... อาชพ..................................................................

ทอย......................................................................................................................................................

เรอง สภาพทดาเนนงาน สงทควรปรบปรง

1. กระบวนการผลต

1.1 การใชทน

มการใชทนประ เภทใดบ างแล ะ

พฒนาอยางไร มสภาพ ปญหา อปสรรค

อยางไรและควรปรบปรงอยางไร

1.2 การใชแรงงาน

แรงงานทใชงานเปนแรงงานประเภท

ใด มปญหา อปสรรคอยางไรและควร

ปรบปรงอยางไร

1.3 สถานททากน

มการพฒนาสถานททากนมากนอย

เพยงใด เปนของตวเองหรอเชา มปญหา

อปสรรคอยางไรและควรปรบปรงอยางไร

1.4 การจดการ

มวธการพฒนาการจดการดานการ

วางแผน การดาเนนการตามแผน มการจด

บนทก มการทาบญชรบ-จายหรอไม และ

ค ม ค า ก บ ก า รล ง ท นห รอไ ม ม ป ญห า

อปสรรคอยางไร และควรปรบปรงอยางไร

14

เรอง สภาพทดาเนนงาน สงทควรปรบปรง

2. กระบวนการตลาด

2.1 ผลผลต/ผลตภณฑ/การบรการ

มการผลตสนคาและการพฒนาสนคา

ใหตรงกบความตองการของลกคาหรอไม

และพฒนาอยางไร มปญหา อปสรรค

อยางไรและควรปรบปรงอยางไร

2.2 ราคา

มการตงราคาและการปรบปรงการ

ตงราคาทเหมาะสมหรอไม เพราะเหตใด

ค มกบการลงทน และราคาขายของค

แขงขนเปนอยางไร มปญหาอปสรรค

อยางไรและควรปรบปรงอยางไร

2.3 ชองทางการจดจาหนาย

มชองทางการจดจาหนายและการ

พฒนาชองทางการจดจาหนายหรอไม

อยางไร มปญหา อปสรรค อยางไรและ

ควรปรบปรงอยางไร

2.4 การสงเสรมการขาย

ม ก า รส ง เส ร ม ก า รข า ย แล ะ ก า ร

พฒนาการสงเสรมการขายหรอไม อยางไร

ม ป ญ ห า อ ป ส ร ร ค อ ย า ง ไ ร แ ล ะ ค ว ร

ปรบปรงอยางไร

15

กจกรรมท 2

แบบบนทกแนวทางการพฒนาอาชพ

ใหผ เรยนรวมกลมตามอาชพทไดไปสมภาษณผร หรอผลการวเคราะหอาชพของตนเอง

ตามใบงานท 1 โดยนาขอมลทไดมาแลกเปลยนความรซงกนและกน แลวใหผเรยนสรปเปนแนวทางการ

พฒนาอาชพของตนเอง พรอมเงอนไข (ถาม) เพอนาไปสความเปนไปไดในการพฒนาอาชพ ลงในแบบ

บนทก

แบบบนทก

แนวทางการพฒนาอาชพ

อาชพ.......................................................................................................................

เรอง แนวทางการพฒนาอาชพ เงอนไข (ถาม)

1. การพฒนากระบวนการผลต

1.1 การใชทน

1.2 การใชแรงงาน

1.3 สถานท

1.4 การจดการ

16

เรอง แนวทางการพฒนาอาชพ เงอนไข (ถาม)

2. กระบวนการตลาด

2.1 ผลผลต/ผลตภณฑ/การบรการ

2.2 ราคา

2.3 ชองทางการจดจาหนาย

2.4 การสงเสรมการขาย

17

1.4 การพฒนาอาชพตอยอดและประยกตใชภมปญญา

ในปจจบนการพฒนาอาชพตอยอดเปนเรองสาคญสาหรบผผลต เพราะการทมผ ผลตจานวนมาก

ทผลตสนคาซาๆ กนจะทาใหเกดตวเลอกในการบรโภคผลตภณฑ ซงเปนการดสาหรบผบรโภค แตไมด

สาหรบผผลตเพราะจะทาใหเกดสวนแบงตลาดมากขน ดงนนผผลตตองมความคดรเรมสรางสรรคในการ

พฒนาตอยอดจากผลตภณฑเดมใหมความแตกตางและนาสนใจสาหรบผบรโภค

ภมปญญา หมายถงความร ความสามารถ ความชาญฉลาด ทกษะและเทคนคอนเกดจากพนความร

ทผานกระบวนการสบทอด เลอกสรร ปรบปรง พฒนา การสรางงาน ดวยประสบการณทสะสมมาเปน

เวลานานอยางเหมาะสม สอดคลองกบยคสมย

การพฒนาอาชพโดยการประยกตใชภมปญญา เปนการนาภมปญญามาเชอมโยงใหสอดคลองกบ

อาชพเดม จงจาเปนตองศกษา วเคราะห จดออน จดแขงของอาชพ ถงแมเรองใดจะเปนจดแขงอยแลวกตอง

วเคราะหวาควรจะพฒนาอะไรไดอก สวนจดออนยงตองวเคราะหอยางรอบคอบ ถถวนเพอใหดขนกวาเดม

เชน ปจจบนนยมใชของโบราณ กอาจจะนามาประยกตใชในการพฒนาอาชพ เชน มอาชพขายกาแฟอยแลว

กอาจจะนาวธชงกาแฟแบบโบราณมาประยกตใช เพอใหเปนจดขายและเปนการอนรกษของดดงเดม

18

กจกรรมท 3

ภมปญญาทตองใชในการพฒนาอาชพ

ใหผเรยนวเคราะหอาชพทสนใจวาจะนาภมปญญามาประยกตใชในการพฒนาอาชพไดอยางไร ลง

ในแบบบนทก โดยมผรชวยพจารณาความเปนไปไดของภมปญญาทจะนามาประยกตใชในการพฒนาอาชพ

แบบบนทก

ภมปญญาทตองใช

อาชพ .......................................................................................................................

ชอผร ........................................................................................................................

ภมปญญาทใช……………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

ประยกตใชในการพฒนาอาชพไดอยางไร

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

19

1.5 ทกษะการใชนวตกรรม/เทคโนโลยเพอการพฒนาอาชพ

นวตกรรม หมายถง ความคด การปฏบต หรอสงประดษฐใหมทยงไมเคยใชมากอนหรอเปนการ

พฒนา ดดแปลง มาจากของเดมทมอยแลว

เทคโนโลย หมายถง การใชความร เคร องมอ ความคด หลกการ เทคนค ระเบยบวธการ

ตลอดจนกระบวนการ ท มนษยพฒนาข นเพ อชวยในการทางานหรอแกปญหาตางๆ เชน อปกรณ

เครองจกร วสด หรอแมกระทงสงทไมสามารถจบตองได

การทจะยอมรบหรอปฏเสธนวตกรรม/เทคโนโลย อาจจะตองพจารณาประสทธภาพของ

นวตกรรม/เทคโนโลย สวนใหญกจะดองคประกอบ 4 ดาน คอ

1. ความสามารถในการทางาน

2. ประหยดคาใชจาย

3. ทางานไดรวดเรว

4. ไมทาลายสงแวดลอม

ความสามารถในการทางาน ไดตรงตามวตถประสงคของนวตกรรม/เทคโนโลย ไดมากนอยเพยงใด

แตจาเปนตองมเกณฑชวดเพอการยอมรบวาเทาใดจงจะยอมรบได อาจจะเปรยบเทยบกบความสามารถเดม

ทเคยใชมา แตอยางไรกตามการนานวตกรรม เทคโนโลยมาใชตองดขนกวาเดม อาจกาหนดเปนรอยละกได

เชน การใชเครองนวดขาวเครองใหมสามารถนวดขาวไดมากกวาเดมรอยละ 20 ซงยอมรบได

ประหยดคาใชจาย เปนการมงประเมนเทยบเคยงระหวางนวตกรรม/เทคโนโลยของใหมทจะนาเขา

มาใชแทนเทคโนโลยเกา โดยพจารณาเปรยบเทยบราคานวตกรรม/เทคโนโลยใหมทตองจายเปนเงน และการ

ลดรายจายจากเดม

การทางานไดรวดเรว เปนการประเมนเทยบเคยงความรวดเรวในการทางานใชเวลาสนระหวาง

นวตกรรม/เทคโนโลยเกากบใหม

ไมทาลายสงแวดลอม ผประกอบการตองคานงอยเสมอวานวตกรรม/เทคโนโลยจะนามาใชตองเปน

มตรกบสงแวดลอม และไมทาใหผทอยอาศยใกลเคยงเดอดรอน

20

การประเมนการทางานของนวตกรรม/เทคโนโลย

การประเมนการทางานของนวตกรรม/เทคโนโลยตามองคประกอบทง 4 ดาน ซงจะยอมรบ

หรอปฏเสธการใชนวตกรรม เทคโนโลย ผเรยนจาเปนตองกาหนดลกษณะบงชความสาเรจ และเกณฑ

ตวชวดความสาเรจดวยตนเองดงตวอยาง

ตวอยาง การประเมนการทางานของนวตกรรม/เทคโนโลยตามองคประกอบ

องคประกอบการประเมน ลกษณะบงชความสาเรจ เกณฑการยอมรบ

1. ความสามารถในการทางาน 1. สงทนวตกรรม/เทคโนโลย

ทาได

1. ความสามารถขนตาทยอมรบ

ไดรอยละ 90 ของสงททาได

2. การประหยดคาใชจาย 2. ประหยดคาใชจายไดรอยละ 25

เชน หวานขาวเคยใชแรงคน 10 คน

ในเวลา 10 วน จงหวานขาวเสรจ โดย

แตละคนไดคาแรงคนละ 150 บาท/

วน ดงนน รวมเปนจานวนเงนทตอง

เสย 15,000 บาท

2. ประหยดคาใชจายขนตาท

ย อ ม ร บ ไ ด ร อ ย ล ะ 2 5 จ า ก

คาใชจายเดม เชนใชรถหวาน

ขาวเหมารวมคาแรง คานามน

แ ล ะ ค า ส ก ห ร อ ต อ ง เ ส ย

ค า ใ ช จ า ย ท ง ห ม ด เ ป น เ ง น

11,250 บาท ทาใหมคาใชจาย

ลดลงรอยละ 25 เปนคาใชจายท

ลดลงซงอยในเกณฑ

3. ทางานไดรวดเรว 3. ทางานไดเรวกวาเทคโนโลยเกา

รอยละ 25 เชน เคยหวานขาวใชเวลา

1 2 ว น ใ น พ น ท 1 0 ไ ร แ ต ถ า ใ ช

นวตกรรม/เทคโนโลยใหม จะใช

เวลาเพยง 9 วนเทานน

3. ประหยดเวลาทางานขนตาท

ย อม รบ ไ ด ร อย ล ะ 2 5 จา ก

เทคโนโลยเดม

4. ไมทาลายสงแวดลอม 4. นวตกรรม/เทคโนโลยไมทาลาย

สงแวดลอม

4. ใชเครองมอตรวจสอบหรอ

สงเกตระบบนเวศในบรเวณนน

21

กจกรรมท 4

เกณฑการประเมนประสทธภาพนวตกรรม/เทคโนโลย

ใหผเรยนกาหนดเกณฑการประเมนประสทธภาพนวตกรรม/เทคโนโลยในการพฒนาอาชพ

ตามองคประกอบการประเมนทกาหนด

แบบบนทก

อาชพ .............................................................................................

องคประกอบการประเมน ลกษณะบงชความสาเรจ เกณฑการยอมรบ

ความสามารถในการทางาน

การประหยดคาใชจาย

ทางานไดรวดเรว

ไมทาลายสงแวดลอม

22

กจกรรมท 5

การตดสนใจเพอยอมรบนวตกรรม/เทคโนโลย

ใหผ เรยนวเคราะหและกาหนดวาจะนานวตกรรม เทคโนโลยใดบางมาใช เพอพฒนาอาชพ แลว

นามาประเมนประสทธภาพตามองคประกอบการประเมนลงในแบบบนทก เพอพจารณาวาจะยอมรบตาม

เกณฑท กาหนดหรอไม ตดสนใจวาจะใชนวตกรรม เทคโนโลยพรอม แสดงเหตผลการตดสนใจ

ประกอบดวย

แบบบนทก

การตดสนใจเพอยอมรบนวตกรรม/เทคโนโลย

อาชพ ........................................................................................

นวตกรรม/

เทคโนโลย

ผานเกณฑประเมน

(องคประกอบ)

ไมผานเกณฑ

ประเมน

(องคประกอบ)

การตดสนใจ เหตผล

23

เรองท 2 ความหมายความสาคญของการจดการอาชพ

การจดการอาชพ หมายถง กระบวนการจดกจกรรมงานอาชพ นบตงแตการวางแผนการจดการ

องคการ การตดสนใจ การสงการ การควบคม การตดตามผล เพอใหไดผลผลตหรอบรการทเปนทตองการ

ของลกคา และไดรบการยอมรบจากสงคม

ความสาคญของการจดการอาชพ จากคาจากดความของการจดการอาชพ ทาใหทราบถงความสาคญ

ของการจดการอาชพ เพราะทาใหผบรหารสามารถพฒนากจการใหมงไปสความมประสทธภาพและสมารถ

ดาเนนการใหบรรลวตถประสงคของกจการได กลาวคอ กจการสามารถผลตสนคาหรอบรการทมคณภาพ

ทนเวลาตามความตองการของลกคา และกจการไดรบผลตอบแทนคอกาไรสงสด สามารถขยายกจการได

หรอเพมพนในการดาเนนการได

จากการศกษาวจยพบวา การจดการอาชพใหประสบความสาเรจประกอบดวย

1. การจดการอยางมคณภาพ หมายถง ผบรหารมความรประสบการณ สามารถทางานใหบรรลผล

สาเรจอยางมประสทธภาพ

2. ผลตภณฑทมคณภาพ หมายถง การผลตสนคาทมคณภาพ อาจกระทาไดโดยการใชเทคนคตางๆ

เรมตงแตการใชวตถดบ กระบวนการผลต การตรวจคณภาพสนคากอนสงมอบใหลกคา

3. ผลตภณฑททนสมยดวยนวตกรรมใหม

4. การลงทนระยะยาวอยางมคณคา

5. สถานภาพการเงนมนคง

6. มความสามารถในการดงดดใจลกคาใหสนใจผลตภณฑ/สนคา

7. คานงถงความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม

8. การใชทรพยสนอยางคมคา

24

เรองท 3 แหลงเรยนรและสถานทฝกอาชพ

จากการทผเรยนไดศกษาเกยวกบการพฒนากระบวนการผลต กระบวนการตลาด การประยกตใชภม

ปญญาและนวตกรรม/เทคโนโลยแลว ทาใหรวาตองพฒนาอาชพดานใดบาง ในการพฒนาความร เพอการ

พฒนาอาชพ จาเปนทผประกอบการอาชพตองศกษาขอมลจากแหลงเรยนรเฉพาะ เชน ตองการเงนทนเพอ

นาไปซอเครองจกรกตองศกษาจากแหลงเงนทน หรอขาดแรงงานกตองจดเตรยมหาแรงงานในชวงทตองการ

เปนการเตรยมความพรอมเพอรองรบการพฒนาอาชพ

ผทมความสามารถในการบรหารจดการธรกจไดอยางมประสทธภาพ จาเปนจะตองรจกเลอกใช

ไดแก

1. แหลงเรยนรและสถานทฝกอาชพ

แหลงเรยนรและสถานท ฝกอาชพ หมายถง แหลงทมขอมล ขาวสาร ความร ประสบการณ

สารสนเทศ และเทคโนโลย สาหรบผเรยนใชในการแสวงหาความรและหรอฝกทกษะในการประกออาชพ

ซงมอยตามธรรมชาต และมนษยสรางขน แหลงในทนอาจจะเปนเอกสาร สถานท ตวบคคล ผร แหลงเรยนร

ธรรมชาต เชน ทะเล ปา ภเขา แหลงเรยนรทมนษยสรางขน เชน หองสมด พพธภณฑ อนเทอรเนต เวบไซต

ตาง ๆ

แหลงเรยนรและสถานทฝกอาชพมความสาคญตอการจดกจกรรมการเรยนรสาหรบผเรยน โดย

เฉพาะผเรยนทอย นอกระบบโรงเรยนทตองศกษาหาความรดวยตนเองเปนสวนใหญ จงตองอาศยแหลง

เรยนรตาง ๆ ใกลตว เชน หองสมดอาเภอ ศนยการเรยนชมชน ภมปญญา แหลงธรรมชาตตาง ๆ ผเรยน

สามารถศกษาหาความรไดดวยตนเอง แหลงเหลานเปนขมทรพยทางปญญาทสามารถคนหาความรไดไมรจบ

ปจจบนสถานท ฝกอาชพมหลากหลายท งภาครฐและเอกชนท จดใหกบประชาชนท วไป เชน

สานกงาน กศน. กระทรวงแรงงาน สานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา กระทรวงเกษตรและสหกรณ

โรงเรยนของเอกชนตาง ๆ ทเปดสอนหลกสตรวชพระยะสน

2. แหลงเงนทน

แหลงเงนทน หมายถง แหลงทสามารถใหกยมเงนเพอการประกอบอาชพได ซงมทงแหลงเงนทน

ของภาครฐและเอกชน เชน ธนาคารพาณชยตาง ๆ สหกรณ กองทนก ยมตาง ๆ การทจะก ยมไดตองม

โครงการรองรบ เพอใหแหลงเงนทนพจารณาความเปนไปไดในการสงใชเงนคน

3. แหลงวสด อปกรณ เครองจกร

แหลงวสด อปกรณ เครองจกร หมายถง แหลงขายหรอแหลงทจะไดมาของวสด อปกรณ เครองจกร

ทเกยวของกบการประกอบอาชพ เชน ประกอบอาชพการเกษตรจะตองมวสดอปกรณ เครองจกรทเกยวของ

เชน พนธพช ปย รถแทรกเตอร.

25

4. แหลงแรงงาน

แหลงแรงงาน หมายถง แหลงทจะไดแรงงานมาใช ไดแก แรงงานจาก คน สตว และเครองจกรทใช

- แรงงานคน หมายถง แรงงานเจาของกบแรงงานนอกทจางมาทางาน

- แรงงานสตว หมายถง แรงงานสตวทใชในการประกอบอาชพ เชน แรงงานจากวว ควาย ชาง มา ท

นามาใชในการประกอบอาชพ

- เครองจกร บางอาชพมการใชเครองจกรในการประกอบอาชพ เชน อาชพทานาอาจจะตองใชรถไถ

อาชพทาเหลกดดประต หนาตาง อาจจะใชเครองเชอม ตองพจารณาวา อาชพของตนเองใชเครองจกร

อะไรบาง ทมอยลาสมยหรอไมอยางไร ขนาดหรอจานวนพอเพยงกบการผลตหรอไม

5. ตลาด

คอ แหลงทมทงผซอและผขายสนคาตาง ๆ จากผผลตไปสผบรโภคหรอผใชบรการนนๆ ไดรบความ

พอใจ รวมถงการพฒนาอาชพมวตถประสงคในการขยายตลาดขายสนคาใหมากขน โดยพจารณาตลาดเดม

วา สามารถรบสนคาทพฒนาขนใหมไดหรอไม ถาไมไดจะตองหาตลาดใหมรองรบ

26

กจกรรมท 6

การสารวจแหลงทเออตอการพฒนาอาชพ

ใหผเรยนสารวจแหลงทเออตอการพฒนาอาชพของผเรยนในชมชนวา มแหลงใดบาง ตงอย

ทใด มเงอนไขการใหบรการอยางไร

แบบฝกหด

แหลงทเออตอการพฒนาอาชพ

ชอผสารวจ.....................................................................

แหลง ชอ – ทตง การใหบรการ

1. แหลงเรยนร

2. สถานทฝกอาชพ

3. แหลงเงนทน

4. แหลงวสด อปกรณ

เครองจกร

5. แหลงแรงงาน

6. ตลาด

27

เรองท 4 การวางแผนฝกทกษะอาชพ

การวางแผน หมายถง วธการตดสนใจลวงหนา เพออนาคตองคการ ซงเปนหนาทของการจดการ

ในทางเลอกวาควรจะใหใครทาอะไร ท ไหน อยางไร เปนขนตอนดาเนนงาน การใชทรพยากร

การบรหารเพอใหบรรลวตถประสงค และเปนหมายทตองการ

ทกษะ (Skill) หมายถง ความชดเจน และความชานชานาญในเรองใดเรองหนง ซงบคคลสามารถ

สรางขนไดจากการเรยนรจากสงตางๆ ทอยรอบตว

การฝกทกษะอาชพ หมายถง ฝกทกษะอาชพใดอาชพหนงจนเกดความชดเจนและชานาญ จน

สามารถถายทอดความรและประสบการณนนๆ ใหกบผอนได

ประโยชนของการวางแผนฝกทกษะอาชพ มดงน

1. มโอกาสวเคราะหทกษะทจาเปนและตองฝกอยางถถวน

2. ทาใหครอบคลมทกษะทตองการฝกและมองเหนภาพรวม ของการพฒนาอาชพทงระบบ

3. สามารถวางแผนในการเลอกสถานทฝกและวธการฝกทกษะกบหนวยงานทรบผดชอบโดยตรง

หรอบางทกษะอาจฝกดวยตนเองได

ขนตอนการวางแผนการฝกทกษะอาชพ มดงน

1. สรปทกษะทตองการฝกเพมเตม

2. ศกษาหาขอมลเกยวกบแหลงฝกทกษะอาชพ และประสานงานกบแหลงฝกวา ตองการฝกเรอง

ใดบาง เมอใด

3. กาหนดวน เวลา สถานทในการฝกทกษะทงหมดลงในการฝก

4. ผตองการฝกควรศกษาเรองทตองการฝกทกษะดวยตนเองลวงหนาไปกอน เพอใหมความเขาใจ

ในระดบหนง แลวจดเปนคาถามทยงไมเขาใจเพอนาไปซกถามในวน เวลาทมการฝกจรง

28

กจกรรมท 7

วเคราะหทกษะทตองการฝกเพอพฒนาอาชพ

ใหผ เรยนทบทวนเนอหาจากใบความรและกจกรรม เพอนามาสรปวาสงทตองการฝกทกษะเพอ

พฒนาอาชพนนมอะไรบาง ลงในแบบบนทก

แบบบนทก

สรปทกษะในการฝกเพอพฒนาอาชพ

อาชพ .............................................................

ท เรอง ทกษะทตองฝกเพมเตม

1. ความรทตองเรยนร ตวอยาง

1. การวจยการตลาด

2. .......................................

2. ทกษะท ตองการฝก เพอพฒนา

อาชพ

ตวอยาง

1. ปรบปรงดนโดยใชปยพชสด

2. .......................................

3. กระบวนการผลต ตวอยาง

1. จดหาทนเพม

2. .......................................

4. กระบวนการตลาด ตวอยาง

1. การทาบญชรายรบ – รายจาย

2. .......................................

5. การประยกตใชภมปญญา ตวอยาง

1. เทคนคการทาปยชวภาพ

2. .......................................

6. การใชนวตกรรม/เทคโนโลย ตวอยาง

1. การใชเครองนวดขาวทมประสทธภาพ

2. .......................................

29

กจกรรมท 8

แผนการฝกทกษะเพอพฒนาอาชพ

ใหผเรยนสรปทกษะทตองการฝกทกษะเพมเตม และไดมการประสานงานกบสถานทฝกแลวใหวาง

แผนการฝกทกษะลงในแบบบนทก

แบบบนทก

แผนการฝกทกษะเพอพฒนาอาชพ

อาชพ ....................................................

ท เรองทตองการฝก สถานทฝก/ผฝก วน เดอน ป วธการฝก

1.

ตวอยาง

การปรบปรงดนโดย

ใชปยพชสด

ศนยพฒนาทดน

จงหวด.....................

10 กนยายน 2552

ฝกปฏบตจรง

30

เรองท 5 การฝกทกษะอาชพ

เมอไดมการวางแผนการฝกทกษะเพอพฒนาอาชพแลว ตองดาเนนการฝกทกษะอาชพตามแผนท

กาหนดไว โดยในระหวางการฝกควรมการบนทกหรอถอดองคความรเกบไวศกษา ปองกนการลม สงทควร

จดบนทก ไดแกองคความร ขนตอนในการฝก ปญหาและแนวทางแกปญหา และอาจจะสรปแสดงความ

คดเหนของตนเองไวดวย ระหวางการฝกใหถอวา “เม อใดทลงมอปฏบต เม อนนตองไดความร และเมอ

ปฏบตเสรจแลวตองไดความรเพมขน” ความร/ทกษะทไดอาจไดจากหลายวธ เชน

1. จากการอานหนงสอ ตารา หนงสอพมพตาง ๆ แลวจดบนทกเปนความรโดยสรปหรอจดเปนผง

ความคดเพอสรปเปนความเขาใจของตนเองกได

2. จากการฝกปฏบต ตองจดบนทกเปนขนตอน เชน เรมจากการเตรยมวสด อปกรณ เครองมอตาง ๆ

ขนตอนการปฏบตเรมดวยขนตอนใดและจบดวยขนตอนใด ตามลาดบขนตอนการฝก

3. จากการสมภาษณผร ผเรยนจะตองเตรยมคาถามไปลวงหนากอนโดยลาดบคาถามตามขนตอนการ

เรยนร

4. จากการฟงทมผบรรยายหรอจากการอภปรายแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน ผเรยนจะตอง

ตงใจฟงแลว พยายามทาความเขาใจสรปเปนประเดนใหได หรอจะสรปเปนผงความคดเพอใหตนเองเขาใจก

ได

5. การจดบนทกทมาของขอมล เชน อานจากหนงสอฉบบใด เมอใด ไดรบการฝกปฏบตจากทใด

เมอไร ผรเปนใคร ผบรรยายเปนใคร

ในระหวางการฝกเพอพฒนาอาชพ ผฝกจะตองหาความรและเทคนคในอาชพใหมากทสด ซงจะชวย

ในการฝกมประสทธภาพยงขน ดงน

1. ฝกการสงเกต เชน สงเกตภาพ สงเกตการณเคลอนยาย สงเกตสงประดษฐ การสงเกต จะเปน

พนฐานของการคดสรางสรรค การคดอยางมเหตผล

2. การฝกจนตนาการ เปนความสามารถในการคดสรางภาพขนมาใหเปนสงของหนาตาของคน

สถานท เหตการณเปนอะไรกไดซ งไมเคยเหนมากอน หรอเปนส งท เปนไปได หรอเปนไปไมได การ

จนตนาการจะชวยใหมนษยคดคนอะไร ๆ ขนมาได ชวยใหเกดความสงสย คดทจะอยากทดลองหาคาตอบ

จนเกดเปนสงประดษฐ

3. ฝกการคดผสมผสานสงตาง ๆ เขาดวยกน ทาใหเกดความคดสรางสรรค เชน การออกแบบ

เครองประดบทมการผสมผสานของเพชร และทองคา

4. ฝกความจาอยางเปนระบบ เปนการจดกล มสงของตาง ๆ หรอหาวธการจา เชน จาคาศพท

ภาษาองกฤษ หรออาจใชผงความคดโดยการเชอมโยงขอมลใหญกบขอมลยอย

5. ฝกการใชเหตผลทสมพนธกน เชน สงใดสมพนธกบอะไร หรออะไรเปนเหต เปนผล

31

กจกรรมท 9

บนทกความรในการฝกทกษะเพอพฒนาอาชพ

ใหผเรยนฝกทกษะเพอพฒนาอาชพในเรองทสนใจดวยวธการตาง ๆ ตามความถนด เชน จากการ

อานตารา พบผร สมภาษณ ฟงคาบรรยาย หรอฝกปฏบต วธใดวธหนง หรอหลายวธแลวนามาบนทกลงใน

แบบบนทกทกาหนด

แบบบนทก

เรอง........................................................................ แหลงฝก/ผร...........................................................

วธการฝก................................................................. วน เดอน ป .......................................................

เนอหาความร

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

ปญหาและแนวทางแกปญหา

...........................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................. .........

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

ขอเสนอแนะ

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

32

บทท 2 การทาแผนธรกจเพอการพฒนาอาชพ

สาระการเรยนร

การทาแผนธรกจเปนการกาหนดแนวทางในการประกอบอาชพไวลวงหนาใหสมาชกทก

คนในสถานประกอบการ ครอบครว หรอ องคกรการผลตนน ๆ ไดเขาใจรวมกน โดยผานกระบวนการระดม

ความคดจากการวเคราะหชมชนสถานการณตาง ๆ แลวนามากาหนดวสยทศน พนธกจ กลยทธในการ

ดาเนนงาน ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอนาไปสความสาเรจตามเปาหมายของแผนธรกจนน ๆ ตวชวด

1. วเคราะหชมชนโดยการระดมความคดเหนของคนในชมชน และกาหนดวสยทศน

พนธกจ รายได คานยมของชมชน เปาหมาย และกลยทธตามแนวคดปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง

2. วางแผนปฏบตการ

ขอบขายเนอหา เรองท 1 ความหมายและความสาคญของการจดการพฒนาอาชพ เรองท 2 การวเคราะหชมชนเพอการพฒนาอาชพ

เรองท 3 การกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมาย และกลยทธในการกาหนดแผนพฒนา ธรกจ ของชมชน

เรองท 4 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

เรองท 5 การวางแผนปฏบตการ

33

เรองท 1 ความหมายและความสาคญของการจดการพฒนาอาชพ

การพฒนาอาชพ หมายถง การดาเนนการ เพอใหการประกอบอาชพมการพฒนากาวหนา ทง

ดานปรมาณและคณภาพใหดข นสอดคลองกบความตองการของตลาดอยางมระบบ การพฒนาอาชพม

ความสาคญ สรปได ดงน 1. เปนการใชทรพยากรในชมชนใหเกดประโยชนกบทองถ น โดยการนามา

ประกอบอาชพใหมรายไดมากขน 2. เปนการขยายตลาดใหกวางขวางออกไปไดมากขน 3. ชวยเปลยนรปแบบของผลตภณฑหรอพฒนาผลตภณฑออกสตลาดไดมากยงขน 4. ผบรโภคสามารถเลอกซอผลตภณฑตามทตนเองตองการไดมากยงขน 5. การพฒนาผลตภณฑชวยเพมปรมาณของผลตภณฑ และทาใหการใชแหลงทน

และการดาเนนการดานการตลาดสามารถดาเนนการไดมากขนดวย 6. ชวยทาใหเศรษฐกจของชมชนดขน 7. เปนการชวยพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนใหดขน และทาใหคนในชมชน

สามารถพงตนเองไดในทสด การพฒนาอาชพจะประสบความสาเรจมดนอยเพงใด ขนอยกบการพฒนาตนเองเนองจากปจจบน

เทคโนโลยขาวสารมความกาวหนา ดงนน ผ ประกอบการอาชพจาเปนตองพฒนาตนเองใหทนกบการ

เปลยนแปลงอยเสมอ โดยฝกใหเปนคนชางสงเกต ชางคด มปฏภาณไหวพรบด มความคดรเรมสรางสรรค

เปนคนละเอยดถถวน รอบคอบ มหลกการ เหตผล ประกอบกบการมความขยนหมนเพยรในการทางาน ม

ความอดทน ใฝหาประสบการณ อทศตนเพองานอาชพอยางจรงจง จงจะไดชอวาเปนผทรจกพฒนาตนเอง

เพอความสาเรจในงานอาชพ

การพฒนาตนเอง หมายถง การท บคคลกาหนดวตถประสงคหรอเปาหมายในชวตของตนไว

ลวงหนา และหาวธพฒนาใหบรรลเปาหมายทวางไว เชน กาหนดเปาหมายวาตองการปลกขาวใหได ไรละ

100 ถง ดงนน จะตองหาวธการดาเนนงานใหไดตามเปาหมาย เชน ใชพนธขาวทใหผลผลตสงควบคกบการ

ดแลรกษาอยางเอาใจใส ซงมประโยชนของการพฒนาตนเองในการพฒนาอาชพ

1. ชวยเพมพนความร ความสามารถ

2. ชวยใหเกดความเชอมนในตนเอง

3. ชวยใหเกดประสทธภาพในการทางาน

4. ชวยใหมความสขในการทางาน

5. ชวยใหเกดความคดสรางสรรคในการสรางผลงาน

34

เรองท 2 การวเคราะหชมชนเพอการพฒนาอาชพ การวเคราะหชมชน หมายถง การนาเอาขอมลทวไปของชมชนทเราอาศยอย ซงอาจจะเปน

หมบาน ตาบล หรออาเภอกไดขนอยกบการกาหนดขอบเขตของชมชนวาจะนาขอมลของชมชนในระดบใด

มาพจารณา โดยการจาแนกขอมลดานตาง ๆ เพอใหทราบถงประเดนปญหา และความตองการทแทจรงของ

ชมชน เพอจะนามากาหนดแนวทางการพฒนาอาชพใหตอบสนองตรงกบความตองการของคนในชมชน การ

วเคราะหขอมลมขนตอนการดาเนนการ ดงน

1. การศกษาและรวบรวมขอมลชมชน ขอมลชมชนเปนสงสาคญทสมาชกภายในชมชน

จะตองรและรวบรวมไวใหครบถวน ซงประกอบดวยสวนสาคญ ดงน

1.1 ขอมลดานประชากร เกยวกบจานวนประชากร เพศ อาย มจานวนเทาใด รวมถง

ขอมลอนๆ ทเกยวของ

1.2 ขอมลดานการศกษา เก ยวกบจานวนประชากรในแตละชวงอาย มระดบ

การศกษาอยางไร เชน จานวนผอานเขยนไมได ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษา ระดบอาชวศกษาและ

ระดบอดมศกษามอยจานวนเทาใด รวมถงขอมลอนทเกยวของ

1.3 ขอมลดานเศรษฐกจ เกยวกบการประกอบอาชพ รายไดของประชากรตอคน

ตอครอบครวเปนอยางไร ลกษณะของการประกอบอาชพของประชากรเปนอยางไร รวมถงขอมลอนท

เกยวของ

1.4 ขอมลดานสงคม และสงแวดลอม เกยวกบสภาพของชมชน มทรพยากร มทน

ทางสงคมอะไรบาง ตลอดจนสภาพภมประเทศ ภมอากาศ และปรมาณนาฝนมสภาพอยางไร มแหลงนา

จานวนเทาใด ตลอดจนถงดานสาธารณปโภค การคมนาคมขนสง รวมถงขอมลอนทเกยวของ

นอกจากน อาจจะรวบรวมขอมลเฉพาะดานทจะเปนประโยชนในการวเคราะหชมชน

เพมเตมอกกได เชน ขอมลดานอาชพ ดานการตลาด แนวโนมของความตองการของตลาด นโยบายของรฐท

จะเปนประโยชนตอการผลตหรอการประกอบอาชพ เปนตน ขอมลเหลานจะชวยใหเราวางแผนการ

ดาเนนการพฒนาอาชพไดรอบคอบขน

2. เทคนคการวเคราะหชมชน ในการวเคราะหชมชนอาจจะใชเทคนคการวเคราะหได

หลายอยาง ทงน ขนอยกบความพรอม และความยากงายของขอมล ซงผรวบรวมขอมลจะตองพจารณาอยาง

รอบคอบในการวเคราะหขอมลนน ไดแก

2.1 การวเคราะหขอมลโดยวธการกลม ใหสมาชกทกคนหรอผแทนในแตละกลม

ไดมสวนรวมในการวเคราะหขอมล นามาจดลาดบความสาคญของปญหาหรอขอคนพบของกลมแลวนามา

หาแนวทางแกไขปญหาตอไป

2.2 การวเคราะหขอมล โดยวเคราะหสภาพภายในและภายนอกของชมชน โดยใช

เทคนค SWOT (SWOT Analysis)

35

การศกษาความตองการของชมชนเปนการสารวจความตองการของชมชนเพอใหทราบถง

จดเดน จดดอย อปสรรคหรอความเสยงและโอกาสในดานตาง ๆ ของขอมลและความตองการของชมชน

ทงน โดยใชเทคนค SWOT ในการวเคราะหชมชน มดงน

S (Strengths) จดแขงหรอจดเดนของชมชน

W (Weaknesses) จดออนหรอขอดอยของชมชน

O (Opportunities) โอกาสทจะสามารถดาเนนการได

T (Threats) อปสรรคหรอปจจยทเปนความเสยงของชมชนทควรหลกเลยงในการ

ปฏบต

ในการวเคราะหชมชนอาจจะเขยนเปนตารางวเคราะหได ดงน

ปจจยภายใน

(จดแขง) S

(จดออน) W

ปจจยภายนอก (โอกาส) O (อปสรรคหรอความเสยง) T

การวเคราะหขอมล ผวเคราะหควรพจารณาจาแนกขอมลในดานตาง ๆ โดยใหสมาชกในชมชน

หรอกลมอาชพนนรวมกนชวยวเคราะห หากพบขอมลสวนใดทเปนจดเดนของชมชนหรอกลมอาชพนนใหใสขอมลในชอง S

หากพบขอมลใดทเปนจดออนหรอขอดอยของชมชนหรอกลมอาชพใหใสขอมลในชอง W

หากสวนใดทเปนโอกาสชองทางของชมชน เชน ความตองการสนคาของประชาชน นโยบาย

หรอจดเนนของรฐหรอของชมชนทเปนโอกาสดใหใสในชอง O

ในขณะเดยวกนขอมลใดทเปนความเสยง เชน ขอมลเกยวกบการกระทาผดกฎหมาย หรอ ความ

ตองการของชมชนไมมหรอมนอย ขาดแคลนวตถดบ หรอ ปจจยการผลต เปนตน ใหนาขอมลใสในชอง T

ทาเชนนจนครบถวน

หากสวนใดขอมลไมชดเจนเพยงพอกตองสารวจขอมลเพมเตมได จากนนนาขอมลไปวเคราะห

เพอกาหนดทางเลอกในการพฒนาอาชพหรอทางเลอกในการแกปญหาอกครงหนง กอนทจะกาหนดเปน

วสยทศนตอไป

36

กจกรรมท 1

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกชมชน ใหผเรยนแบงกล มสารวจขอมลชมชนในประเดนท พจารณาทกาหนดให นาขอมลทไดมา

วเคราะหโดยใชเทคนค SWOT แลวจาแนกใหเหนขอมลออกเปน 4 ดานคอ จดแขง จดออน โอกาส และ

อปสรรค

แบบบนทก การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในชมชน

ชอชมชน.................................................................................................ประจาป พ.ศ. ....................................

ลาดบท ประเดนทพจารณา จดแขง จดออน 1.

2.

3.

4.

5.

ดานบคลากร

1.1 ความร ความสามารถ

1.2 ความคดรเรม

1.3 ความรบผดชอบ

1.4 ขวญและกาลงใจ

1.5 ความสามคค รวมแรง รวมใจ

ดานตวสนคา/ บรการ

2.1 คณภาพ

2.2 ราคา

2.3 ประโยชนใชสอย

2.4 การใหบรการการขาย

2.5 การพฒนาสนคา

ดานการตลาด

3.1 การประชาสมพนธ

3.2 การสงเสรมการขาย

3.3 การวจยตลาด

ดานการจดการ

ดานการเงน

37

แบบบนทก การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกชมชน

ชอชมชน.................................................................................................ประจาป พ.ศ. ....................................

ลาดบท ประเดนทพจารณา โอกาส อปสรรคหรอความเสยง 1. 2.

3.

ดานการเมองและหนวยงานของรฐ 1.1 นโยบายของรฐบาลท มตอการ

ดาเนนธรกจของชมชน 1.2 นโยบายของ CEO ทมตอการดาเนน

ธรกจของชมชน 1.3 การตรวจสอบ ควบคมจากเจาหนาท

และหนวยงานของรฐ 1.4 การกาหนดโควตาการผลตและการ

สงออก ดานสงคมและเศรษฐกจ 2.1 วถการดารงชพของประชาชน 2 . 2 ท ศ นค ตข อง ผ บ รโภค แล ะ ก า ร

ยอมรบผลผลต/ งานบรการของชมชน 2 . 3 ส ภา วะ เศ รษ ฐก จโดย รวม ข อง

ประเทศ 2.4 สภาพคลองทางการเงนในประเทศ ดานเทคโนโลย

3 .1 เทค โนโล ย ในการผ ลตม ควา ม

เหมาะสม 3.2 เทคโนโลยในการตดตอสอสารกบ

ลกคา 3.3 โครงสรางพนฐานระบบสอสาร 3.4 เทคโนโลยการกระจายสนคา

38

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกชมชน (ตอ)

ชอชมชน.................................................................................................ประจาป พ.ศ. ....................................

ลาดบท ประเดนทพจารณา โอกาส อปสรรคหรอความเสยง 4.

5.

ดานการตลาดและการแขงขนภายนอก 4.1 การแขงขนการผลตและราคา 4.2 สวนแบงตลาด 4.3 การขยายตลาด ดานสงแวดลอม 5.1 มผลกระทบตอสงแวดลอม 5.2 ทรพยากรธรรมชาต 5.3 ลกษณะภมประเทศ

39

เรองท 3 การกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมายและกลยทธในการวางแผนพฒนาธรกจของชมชน

วสยทศน เปนการกาหนดภาพในการประกอบอาชพในอนาคต มงหวงใหเกดผลอยางไร หรอ

กลาวอกนยหนงคอการมองเปาหมายของธรกจวาตองการใหเกดอะไรขนขางหนา โดยมขอบเขตและ

ระยะเวลากาหนดทแนนอน เชน รานขนมปงแหงหนงในจงหวดชลบรกาหนดวสยทศนไววา “จะพฒนา

ผลตภณฑขนมปงใหมยอดการจาหนายสงสดของภาคตะวนออกภายใน 3 ป” ในการกาหนดวสยทศนเปน

การนาเอาผลการวเคราะหขอมลชมชนและขอมลอาชพของผประกอบการ มาประกอบการพจารณาอยาง

รอบคอบเพอการตดสนใจทด มความเปนไปไดเพอนาไปส ความสาเรจของธรกจในทสด พนธกจ คอ ภาระงานทผประกอบการจะตองดาเนนการใหเกดผลสาเรจตามวสยทศนทกาหนด

ไวใหได ผประกอบการจะตองสรางทมงานและกาหนดภารกจของสถานประกอบการใหชดเจน ครอบคลม

ทงดานการผลตและการตลาด การวเคราะหพนธกจ ของสถานประกอบการ สามารถตรวจสอบวาพนธกจใดควรทากอนหรอ

หลง หรอพนธกจใดควรดารงอยหรอควรเปลยนแปลง ผประกอบการและทมงานจะตองรวมกนวเคราะห

เพอกาหนดพนธกจหลกของสถานประกอบการ ผประกอบการและทมงานจะตองจดลาดบความสาคญของ

พนธกจและดาเนนการใหบรรลเปาหมายใหได เปาหมายหรอเปาประสงค เปาหมายในการพฒนาอาชพ คอ การบอกใหทราบวาสถาน

ประกอบการนนสามารถทาอะไรไดภายในระยะเวลาเทาใด ซงอาจจะกาหนดไวเปนระยะสน หรอระยะยาว

3 ป หรอ 5 ปกได การกาหนดเปาหมายของการพฒนาอาชพตองมความชดเจนสามารถวดและประเมนผลได

การกาหนดเปาหมายหากสามารถกาหนดเปนจานวนตวเลขไดกจะยงด เพราะทาใหมความชดเจนจะชวยให

การวางแผนมคณภาพยงขน และจะสงผลในทางปฏบตไดดยงขน กลยทธในการวางแผนพฒนาอาชพ เปนการวางแผนกลยทธในการพฒนาอาชพหรอธรกจนน ๆ

ใหสาเรจตามเปาหมายทวางไว การวางแผนจะตองกาหนดวสยทศน เปาหมาย ระยะเวลาใหชดเจน มการ

วเคราะหสงทจะเกดขนในอนาคต และมการทางาน วางระบบไวคอนขางสงเพอใหมความคลองตวในการ

ปรบเปลยนไดตามสถานการณทเปลยนแปลงอยางรวดเรว ทงน เพอใหผประกอบการและทมงานสามารถ

พฒนาอาชพใหมประสทธภาพและมความกาวหนาไดในอนาคต

40

ความสาคญของการวางแผน การวางแผนพฒนาธรกจของชมชน มความสาคญ ดงน

1. ชวยลดความเสยงทจะเกดขนจากความไมแนนอนในการทางานได เพราะไดมการเตรยมการ

หรอเตรยมความพรอมไวในแผนลวงหนาแลว 2. ทาใหการดาเนนการของสถานประกอบการเปนไปตามเปาหมายทวางไว ตงแตเรมตนจนถง

การดาเนนการสนสด 3. เปนการยอมรบความคด วธการใหม ๆ ในการดาเนนการเนองจากมการเปลยนแปลงอย

ตลอดเวลา

4. ชวยประหยดเวลาในการดาเนนการ เนองจากการวางแผนทาใหมองเหนภาพรวมของการ

ทางานไดตลอดทงกระบวนการ

5. ทาใหสมาชกของสถานประกอบการมความเขาใจ สามารถมองเหนภาพการทางานรวมกน

ได โดยมแผนงานเปนเครองมอการดาเนนงานทชดเจนขน

6. ทาใหเกดการประสานงานทดในสถานประกอบการ เนองจากสมาชกทกคนรแนวทางการ

ทางานลวงหนา

7. เปนแรงจงใจทดในการทางานของสมาชกในสถานประกอบการ

ขนตอนกระบวนการวางแผน

ขนตอนของกระบวนการวางแผนในการพฒนาธรกจของชมชน มดงน

1. ข นการกาหนดวตถประสงคตองใหชดเจน เพ อเปนแนวทางการปฏบตหรอการดาเนน

กจกรรมตาง ๆ

2. ขนการกาหนดวตถประสงค การกาหนดวตถประสงคตองมความชดเจนวาจะทาเพออะไร

และวตถประสงคนนจะตองมความเปนไปไดหรอไม และสามารถวดผลได

3. ขนการตงเปาหมาย เปนการระบเปาหมายทจะทาวาตงเปาหมายในการดาเนนการไวจานวน

เทาใด และสามารถวดไดในชวงเวลาสน ๆ

4. ขนการกาหนดขนตอนการทางาน เปนการคดไวกอนวาจะทากจกรรมอะไรกอน หรอหลง

ซงการกาหนดแผนกจกรรมนจะทาใหการดาเนนงานบรรลตามวตถประสงคไดอยางมประสทธภาพ 5. ขนปฏบตกจกรรมตามแผน ซงจะตองดาเนนการอยางตอเนองจงจะไดผล 6. ขนการปรบแผนการปฏบตงาน ในบางครงแผนทวางไวเมอไดดาเนนการไประยะหนง

อาจจะทาใหสถานการณเปลยนไป ผประกอบการจงควรมการปรบแผนบางเพอใหสอดคลองกบความเปน

จรงมากขน และการดาเนนงานตามแผนจะมประสทธภาพขน แบบฟอรมการเขยนแผนปฏบตการ มหลายแบบผดาเนนการสามารถเลอกใชแบบใดกไดขนอย

กบวตถประสงคของการใชและความเหมาะสมกบลกษณะงาน

41

การวางแผนกลยทธจะชวยสรางความเปนผนาหรอภาพลกษณทดใหแกองคกรหรอธรกจได

โดยแสดงใหเหนจดเดนของธรกจวาจะใหเกดอะไรขนในอนาคต ดงนน แผนกลยทธจงมความสาคญ ดงน 1. ชวยใหธรกจหรอสถานประกอบการสามารถพฒนาตนเองไดทนกบการเปลยนแปลงของ

สภาวะเศรษฐกจและสงคม เพราะไดวเคราะหใหเหนถงสภาพตาง ๆ ของธรกจหรอสถานประกอบการและ

สภาพแวดลอมมาแลว 2. ชวยใหธรกจหรอสถานประกอบการนน สามารถดาเนนการไดอสระมากข น มความ

รบผดชอบตอความสาเรจหรอลมเหลวดวยตนเอง เพราะการดาเนนงานสามารถทาไดตามแผนทกาหนดไว

ไมใชตามความตองการของผมอานาจ 3. การวางแผนตองสอดรบกบการกระจายอานาจ จะชวยใหการกาหนดระเบยบวธปฏบตตาง ๆ

ใหผปฏบตใชเปนบรรทดฐานในการทางานไดเปนอยางด ซงถอวาเปนเครองมอของการปฏบตตามแผน 4. แผนกลยทธเปนเงอนไข ของการกาหนดงบประมาณในการทางาน โดยมงเนนผลงานไดเปน

อยางด 5. แผนกลยทธเปนแผนททาทายความสามารถของผปฏบตและชวยใหผปฏบตมความคดรเรม

สรางสรรคและสามารถเลอกทางใหมในการทาธรกจหรอการประกอบการไดดวยตนเอง ดงนนแผนกลยทธ

จงเปนแผนพฒนาไดอกทางหนงดวย

42

กจกรรมท 2

การกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมายและกลยทธในการวางแผนพฒนาอาชพธรกจของชมชน 1. ใหผเรยนรวมกบคร และผนาชมชนรวมกนกาหนดความมงหวงในลกษณะของคาตอบใน

เรองเปาหมายและทศทางของชมชน ซงเรยกวา “วสยทศน”

2. ใหผเรยนกาหนด “พนธกจ” ทเปนภาระของชมชนทจะทาใหการดาเนนงานบรรลสวสยทศน

ทกาหนด 3. ใหผ เ รยนกาหนด “เปาหมาย” จะทาใหเหนทศทางของการทางานและลกษณะของ

ความสาเรจ 4. ใหผเรยนกาหนด “แผนกลยทธ” วธการทเปนหลกสาคญทจะนาไปสความสาเรจ

43

เรองท 4 ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทชถงแนวทางการดารงอย และการปฏบตตนของ

ประชาชนทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศ

ใหดาเนนไปในทางสายกลางโดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน

ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมระบบ

ภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน

ทงนจะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยงในการนาวชาการตาง ๆ มาใชใน

การวางแผน และการดาเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต

โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎและนกธรกจในทกระดบ ใหมสานกในคณธรรม ความซอสตยสจรต

และใหมความรอบรท เหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยรมสตปญญาและความรอบคอบ

เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และกวางขวางทงดานวตถ สงคม

สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด (ประมวลและกลนกรองจากพระราชดารสของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เรองเศรษฐกจพอเพยง ตามหนงสอท รล.0003/18888 ลงวนท 29 พฤศจกายน

2542 สานกราชเลขาธการ พระบรมมหาราชวง กทม.) สามารถนาเสนอโครงสรางและองคประกอบปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยงไดตามแผนภมตอไปน

แผนภม ทางสายกลางตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง คอ การยดหลก 5 ประการ ทสาคญในการดาเนนการ ไดแก

1. ทางสายกลางในการดาเนนชวต ตงแตระดบครอบครว ชมชน และระดบรฐรวมถงระบบเศรษฐกจ

ในทกระดบ

พอประมาณ

มเหตผล ภมคมกน

เงอนไขความร

(รอบร รอบคอบ ระมดระวง)

เงอนไขคณธรรม

(ซอสตย สจรต อดทน แบงปน)

44

2. มความสมดล มความสมดลระหวางคน สงคม สงแวดลอม และเศรษฐกจ มความสมดลในการ

ผลตทหลากหลาย ใชทรพยากรทมอยอยางมประสทธภาพ

3. มความพอประมาณ ความพอเพยงในการผลตและการบรโภคบนพนฐานของความพอประมาณ

อยางมเหตผล ไมขดสน ไมฟมเฟอย ในการใชทรพยากรธรรมชาตและเทคโนโลยทมความพอเพยง

4. มระบบภมคมกน มภมคมกนในการดารงชวต มสขภาพด มศกยภาพ มทกษะในการแกไขปญหา

และมความรอบร อยางเหมาะสม พรอมรบผลกระทบของการเปล ยนแปลงท งจากภายนอกและ

ภายในประเทศ

5. รเทาทนโลก มความร มสตปญญา ความรอบคอบ มความอดทน มความเพยร มจตสานกใน

คณธรรมและความซอสตย

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สามารถนามาปรบใชไดอยางหลากหลาย เชน การดาเนนชวตอยใน

ครอบครว ชมชน สงคม การประกอบอาชพ ถาไดมการนามาใชจะทาใหเกดความเสยงนอย สาหรบการ

ประกอบอาชพจาเปนตองมการศกษา วเคราะห ใหเปนไปตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ดงน

1. ความพอประมาณ โดยพจารณาความร ความสามารถ เงนทนทม แรงงานทใชความสามารถใน

การจดหาวสด อปกรณ เครองมอวา มความพอประมาณหรอไม เชน ทานา 30 ไร เพยงคนเดยวโดยไมจาง

แรงงานนอก ซงไมมความพอประมาณ ดงนน ผประกอบอาชพจาเปนตองวเคราะหวา สงทตองการพฒนา

นนมความพอประมาณมากนอยเพยงใด

2. ความมเหตผล การทจะพฒนาอาชพตองมเหตผล โดยผานการคดอยางรอบคอบบนฐานขอมลท

นาเชอถอได เชน จะขยายพนทปลกขาวนาปรงตองไดรบการยนยนจากหนวยงานทเกยวของวา จะมนาอยาง

เพยงพอ หรอวเคราะหบญชรายรบ รายจาย ซงบางรายการวเคราะหแลวไมมเหตผลทจะตองจาย

3. ความมภมคมกน การมภมคมกนจะชวยแกปญหาทจะเกดขนในอนาคตได เชน มการรบประกน

ราคาพชผล มตลาดรองรบ มการเตรยมหาแรงงานไวลวงหนา

4. เงอนไขความร ผประกอบการตองวเคราะหตนเองวา มทกษะในเรองทตองการพฒนามากนอย

เพยงใด เชน ปจจบนทาการเกษตรแบบเดมอย แตตองการจะเปลยนมาเปนเกษตรธรรมชาต เนองจาก

ปลอดภยตอสขภาพของตนเอง ผบรโภคและสงแวดลอม และยงขายไดราคาดดวย ดงนน จงตองศกษาหา

ความรในการปลกพชเกษตรอนทรย โดยไมใชปยเคม แตจะเรยนรเรองการทาและการใชปยอนทรยชนด ตาง

ๆ เชน ปยหมก ปยนาชวภาพ ปยพชสด เปนตน ตลอดจนศกษาเกยวกบปยชวภาพชนดตาง ๆ เพอนามาใช

ทดแทนปยเคม

5 . เ ง อนไขคณธรรม เปนเง อนไขท มความสาคญ โดยเฉพาะการประกอบอาชพใหยงยน

ผประกอบการตองมความซอสตย ขยน อดทน เชน การไมใสสงปลอมปนไปในสนคาทตองการขาย การโกง

ตาชง ความขยน อดทนตอการทางาน สงเหลานจะทาใหลกคามความเชอถอ ทาใหขายสนคาไดเพมขนและ

ตอเนอง

45

กจกรรมท 3

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาอาชพ

ใหผเรยนรวมกลมทมความสนใจในอาชพเดยวกน รวมกนวเคราะหความเปนไปไดในการพฒนา

อาชพใหสอดคลองกบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ลงในแบบบนทก

แบบบนทก

พฒนาอาชพตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

อาชพ ..........................................................

ท เรองทตองพฒนาอาชพ ผลการวเคราะห

เหตผล สอดคลอง ไมสอดคลอง

ตองอธบายเหตผลวา

แ ต ล ะ เ ร อ ง ม ค ว า ม

พอประมาณ มเหตผล

มภมคมกน มความร

ม ค ณ ธ ร ร ม ห ร อ ไ ม

อยางไร

46

เรองท 5 การวางแผนปฏบตการ การวางแผนปฏบตการเปนขนตอนสดทายของการทาแผนธรกจเพอการพฒนาอาชพ ทมรายละเอยด

มาจากแผนกลยทธ มากาหนดเปนโครงการ/กจกรรมทจะตองดาเนนการ โดยจะตองกาหนดวตถประสงค

เปาหมาย ระยะเวลา และผรบผดชอบ โดยผเรยน และผนาชมชน ตองชวยกนกาหนด

การวางแผนปฏบตการ (Operational Planning) หมายถงเปนการจดทาแผนระยะสน1-2 ป โดยมการ

วเคราะหสถานการณ การกาหนดวตถประสงค และเปาหมายของงาน หรอโครงการทจะตองทารวมทงจดทา

รายละเอยดของการดาเนนงานไวดวย โดยตองสอดคลองกบแผนกลยทธ

วตถประสงคของการวางแผนปฏบตการ

1. เพอกาหนดวตถประสงค และกลยทธในการพฒนาของแตละชมชนทมพนททตองการพฒนา

ทกษะ การพฒนาอาชพใหกบประชาชน

2. เพอกาหนดลาดบความสาคญของการพฒนาแผนงาน/โครงการ และมาตรการทสอดคลองกบ

วตถประสงค และกลยทธของแตละชมชนทมพนทตองการพฒนาทกษะ การพฒนาอาชพใหกบ

ประชาชน

3. เพอกาหนดแผนงาน//โครงการ และมาตรการทสนบสนนและสอดคลองกบแผนพฒนาประเทศ

ทงนเพอเชอมโยงไปสการปฏบต หรอการดาเนนงานพฒนาทกษะอาชพใหกบประชาชน

วธจดทาแผนปฏบตการ

การจดทาแผนปฏบตการโดยทวไปทกชมชนจะตองใหอยภายใตกรอบของการพฒนาประเทศ นนก

คอ การวางแผนจะตองเรมตนดวยการกาหนดกรอบแผนพฒนาโดยสวนรวมของประเทศขนมากอน เพอใช

เปนแนวทางจดทาแผนปฏบตการ แตบางครงเราอาจพบวาบางชมชนไดจดทาแผนและโครงการตางๆ ขนมา

โดยไมตององกบกรอบแผนพฒนาประเทศแตอยางใด

47

กจกรรมท 4

การวางแผนปฏบตการ

ใหผเรยนรวมกบคร ผนาชมชนรวมกนจดทาแผนปฏบตการของการทาแผนธรกจ มากาหนดเปน

กลยทธ โครงการ/ กจกรรมทจะตองดาเนนการ โดยจะตองกาหนดวตถประสงค เปาหมาย ระยะเวลา และ

ผรบผดชอบ

แบบบนทก

แผนปฏบตการ

ชอชมชน............................................................................................................ประจาป พ.ศ. ………………

กลยทธ โครงการ/

กจกรรม วตถประสงค เปาหมาย ระยะเวลา ผรบผดชอบ

48

บทท 3 การจดการความเสยง

สาระการเรยนร เปนการวเคราะหศกยภาพและการจดการเกยวกบผลการดาเนนงานทผานมาจนถงปจจบน

โดยมงเนนถงยอดการขายสนคาและบรหารผลกาไร สภาพแวดลอมภายใน ภายนอก จดออน จดแขง โอกาส

และอปสรรค มส งใดบางททาใหเกดความเสยงในการประกอบอาชพ จะไดแนวทางในการจดการแกไข

ความเสยงเหลานน เพอพฒนาอาชพใหมนคง ตวชวด 1. วเคราะหศกยภาพ และจดการเกยวกบผลการดาเนนการในอดตทผานมา 2-3 ป

จนถงปจจบน 2. อธบายวธแกปญหาความเสยงเพอความมนคงของอาชพ 3. สามารถวางแผนปฏบตการ ขอบขายเนอหา เรองท 1 ความหมายของความเสยงและการจดการความเสยง เรองท 2 การวเคราะหศกยภาพและการจดการความเสยงกบผลการดาเนนงาน

เรองท 3 การแกปญหาความเสยง เรองท 4 การวางแผนปฏบตการจดการความเสยง

49

เรองท 1 ความหมายของความเสยงและการจดการความเสยง

ความเสยง หมายถง เหตการณหรอการกระทาใด ๆ ทอาจเกดขนภายในสถานการณทไม

แนนอน และสงผลกระทบหรอสรางความเสยหายหรอความลมเหลว หรอการลดโอกาสทจะบรรลเปาหมาย

และวตถประสงค เชน การลงทนใดทมความไมแนนอนในอตราผลตอบแทนสงความเสยงกจะสงตาม ดงนน

จงอาจกลาวไดวา ความเสยง คอ อตราของความไมแนนอน

การจดการความเสยง หมายถง กระบวนการในการวเคราะห ประเมน ดแล ตรวจสอบ

และควบคมความเสยงทสมพนธกบกจกรรมหนาทและกระบวนการทางาน เพอใหงานลดความเสยหายจาก

ความเสยงมากทสด อนเนองมาจากภยทตองเผชญในชวงเวลาใดเวลาหนง หรอเรยกวา อบตภยทยากจะหยงร

วาจะเกดขนเมอใด

ความสาคญของความเสยง

ในการบรหารจดการทวไป จะตองดาเนนงานตามวตถประสงคและเปาหมายโดยเฉพาะท

จะเกยวของกบการควบคมเพอใหไดผลสมฤทธตามเปาหมายนน สงทตองเนนคอ การตรวจสอบภายใน

การควบคมภายใน การบรหารจดการความเสยง

ผลกระทบจากความเสยง

ผลของความเสยงอาจสงผลกระทบถงองคการได ดงน

1. ความเสยงตอการดาเนนการทขาดทน ผลการดาเนนงานทขาดทนขององคการแสวงหา

กาไรทเกดจากการตดสนใจผดพลาดของผบรหาร หรอเกดจากภยธรรมชาตทไมคาดฝน อาจนาไปสความลม

สลายขององคการได สวนองคการทางการศกษาถงแมไมไดเปนองคการแสวงหาผลกาไร หากผบรหาร

ตดสนใจผดพลาดยอมสงผลถงความชะงกงนหรอลมเหลวไดเชนกน

2. ความเสยงตอความลมเหลวของนโยบายหรอโครงการ หากผดพลาดในนโยบาย ยอม

สงผลตอทศทางการพฒนา หากเปนระดบโครงการกจะสงผลถงความสญเปลาของโครงการ จากการไมได

ศกษาความเปนไปได ไมไดคานงจดคมทน หรอมการทจรตคอรปชน โดยเฉพาะโครงการของภาครฐท

ประสบความลมเหลว

3. ความเสยงตอความเชอถอไววางใจ ความสาเรจหรอความลมเหลวของผบรหาร จะสงสม

ถงกระแสนยมและความไววางใจของสาธารณชน

ทาไมจงตองปองกนความเสยง

ทกคนเหนความสาคญของการปองกนความเสยงโดยการลดความเสยงอยแลว เชน ในชวต

จรงการทาประกนภยรถยนต การทาประกนชวต หรอประกนสขภาพ เหลานเปนการปองกนความเสยงสวน

บคคล สวนการปองกนความเสยงจากองคการ เพอลดความเสยงในองคการนนเอง จงพอสรปได ดงน

1. เพอใหผลดาเนนงานของหนวยงานเปนไปตามเปาหมายและวตถประสงคทวางไว

2. เพอสงเสรมความมนคง และลดความผนผวนของรายไดอนจะทาใหองคการเตบโตอยาง

มเสถยรภาพ

50

3. ลดโอกาสทจะทาใหเกดการสญเสยจากการดาเนนงาน

4. เพมคณคาใหกบบคลากร และผเกยวของ

5. เพอใหเกดการบรณาการกบระบบงานอนไดดกวาเดม

เรองท 2 การวเคราะหศกยภาพและการจดการความเสยงกบผลการดาเนนงาน

ผประกอบการตองทาการศกษาวาธรกจของตนเปนอยางไรมปจจยอะไรทมผลกระทบตอ

ความเสยง การจาแนกความเสยงเพอประโยชนในการบรหารจดการ เชน ความเสยงทวไป และความเสยง

เฉพาะพนท ในแตละประเภทมรายละเอยดแตกตางกนบางอยางสามารถปองกนได การศกษาความเสยง

เฉพาะพนทในสถานศกษา นอกจากจะศกษาปจจยภายในทมากระทบกบความเสยงแลว ยงตองพจารณาถง

ความเสยงทอาจจะเกดจากการบรหารทรพยากรมนษย การเงน การบรหารจดการทรพยสน การพสดครภณฑ

และนวตกรรม เทคโนโลย

การเขาใจระบบและตวแบบ เพอนามาจดทาการบรหารความเสยง การศกษาวงจรความเสยง

ทาใหผบรหารไดเหนภาพรวมของความเสยงทงหมด เพอประโยชนในการวางมาตรฐานระบบการควบคม

ภายใน การคนหา การระบ การวเคราะหความเสยง และการจดลาดบความเสยง วงจรความเสยง ทฝายบรหาร

จดการความเสยงจะตองศกษา เพอนามาบรหารวามวธใดบาง เชน ใชการถายโอนความเสยงหรอการควบคม

ภายใน เปนตน

ในการวเคราะหศกยภาพและการจดการความเสยงกบผลการดาเนนงาน ประกอบดวยปจจย

สาคญ ดงตอไปน

1. สนคา หมายถง สงทมตวตน เชน เสอ รองเทา หรอไมมตวตน เชน แกส ซอขายได และ

สรางความพงพอใจใหกบผบรโภคได

2. ประเภทสนคา แบงตามลกษณะการซอหรอการบรโภค แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1) สนคาอปโภค บรโภค หมายถง สนคาหรอบรการทผซอซอไปเพอใชเอง หรอ

เพอใชในครอบครว สนคาอปโภค บรโภค แบงออกเปน 3 ประเภท คอ

(1) สนคาสะดวกซอ เปนสนคาทผซอหาซอไดงาย ซอบอยครงใชเวลาในการซอ

นอย ราคาสนคาจะถก การซอมกจะมการระบยหอ เพราะผซอคนเคยกบสนคานน เชน ยาสฟน ยาสระผม

สบ ผงซกฟอก เปนตน

(2) สนคาจบจายหรอสนคาเลอกซอ เปนสนคาทผ ซอเปรยบเทยบคณภาพ ราคา

รปแบบ ส กอนการตดสนใจจะเดนดหลาย ๆ รานกอน เชน เสอผา รองเทา เครองประดบ เปนตน

(3) สนคาพเศษ เปนสนคาทมคณสมบตพเศษ ราคาแพง เชน รถยนต บาน ผซอจะ

คดเลอกอยางละเอยด เปรยบเทยบราคาสนคาและคณภาพของสนคา

2) สนคาอตสาหกรรม หมายถง สนคาทซอมาเพอนามาใชผลตเปนสนคาอนตอไป หรอ

เพอใชในการดาเนนงานของธรกจ เชน วตถดบ อปกรณเครองจกร เครองมอ สงกอสราง เปนตน

51

3. คาใชจายตาง ๆ หมายถง ตนทนสวนทหกออกจากรายไดในรอบระยะเวลาทดาเนนการ

งานหนงๆ คาใชจายสามารถแบงไดเปน 3 ประเภท ดงน

1) ตนทนขาย หมายถง ตนทนของสนคาทขายหรอบรการทให กลาวคอในกจการซอเพอ

ขาย ตนทนของสนคาทขายจะรวมราคาซอและคาใชจายอนๆ ทจาเปน เพอใหสนคาอยในสภาพพรอมทจะ

ขาย สวนในกจการผลตเพอขาย ตนทนของสนคาทขายคอ ตนทนการผลตของสนคานน ซงประกอบดวย คา

วตถดบ คาแรงงานและโสหยการผลต

2) คาใชจายในการดาเนนงาน หมายถง คาใชจายทเกดขนอนเนองมาจากการขายสนคา

หรอบรการ และคาใชจายทเกดขนเนองจากการบรหารกจการอนเปนสวนรวมของการดาเนนงาน

3) คาใชจายอนๆ หมายถง คาใชจายนอกเหนอจากทจดเขาเปนตนทนขายและคาใชจาย

ในการดาเนนงาน เชนดอกเบย จายภาษเงนได

คาใชจายสาหรบธรกจขายสนคา จะประกอบดวย ตนทนขาย คาใชจายในการดาเนนงาน

และคาใชจายอนๆ สาหรบธรกจขายบรการคาใชจายจะประกอบไปดวยคาใชจายในการดาเนนงานและ

คาใชจายอนเทานน

4. ผลกาไร คอผลตอบแทนทกจการไดรบจากการขายสนคาหรอบรการ จากการประกอบ

ธรกจ หรอเกดจากการดาเนนงาน รวมทงกจกรรมอนซงเกยวเนองกบการประกอบธรกจหรอการดาเนนงาน

5. ค แขงขน การมค แขงขนทางธรกจ เปรยบเสมอนมยาชกาลงทจะทาใหกจการและ

พนกงานขาย ตาง ๆ มความเขมแขงและอดทนทจะดาเนนการตอไปอยางมประสทธภาพ มความ

กระตอรอรน สรางสรรค และพฒนาตนเองใหมคณภาพอยางตอเนอง ถงจะแขงขนกบคแขงขนในตลาด

ธรกจไดอยางแทจรง

คแขงขนหมายถง บคคล กลมบคคลหรอสถาบนทดาเนนกจการดานธรกจอยางเดยวกน

หรอใกลเคยงกน ซงสามารถใชแทนกนได โดยตองแขงขนกนดานการขาย การผลตทงปรมาณและ

คณภาพ เพ อเปนกจการท ยดครองตลาดใหมากท สด นอกจากนการแขงขนของกจกรรมทางธรกจยงม

ความสาคญตอประชาชนทงระบบเศรษฐกจดงน 1) มสนคาใหเลอกหลากหลายมากขน เมอธรกจตางแขงขนกนมากกจะตองมสนคาและ

บรการเพมมากขน เปนผลดแกประชาชนทจะมโอกาสเลอกใชสนคาไดตามความตองการ 2) สนคามคณภาพสงขน การแขงขนเพอครองสวนแบงของตลาดใหไดมากทสดและนาน

ทสด สนคาจะตองมคณภาพมากทสดเพราะเปนแรงจงใจสาคญของลกคา 3) ราคาสนคาถกลง สนคาชนดใดกตามเมอมจานวนมากโอกาสในการเลอกมสง คแขงขน

ธรกจจะใชกลยทธจงใจลกคาดวยการลดราคา หรอใหสทธพเศษตาง ๆ เพราะปรมาณสนคาทมอยในทอง

ตลาดคอนขางมาก 4) มการพฒนาสนคาแปลกใหมขนเรอย ๆ กจการตาง ๆ ทดาเนนกจกรรมทางธรกจทมค

แขงขนมากจะตองคดคนวธการผลตทจะทาใหสนคามคณภาพสงขน รวมทงคดคนประดษฐปรบปรงสนคา

อยตลอดเวลาเพอใหเปนทตองการของผบรโภค

52

สงทควรรเกยวกบคแขงขน พนกงานขายหากมขอมลทเกยวกบคแขงขนมากเทาใด ความไดเปรยบในการขายสนคาก

ยงมมากขนเทานน การมงมนแตจะขายสนคาของตนเองเพยงอยางเดยวโดยไมพจารณาสภาพตลาดและการ

ขายของคแขงขนจะทาใหเกดปญหากบการขายของตนเอง ดงนนพนกงานขายควรรขอมลคแขงขนในดาน

ตาง ๆ ดงตอไปน (1) ขนาดของตลาด พนกงานขายจะตองหาทางทราบใหไดวาค แขงขนครอบครองสวน

แบงตลาดอยมากนอยเพยงใด แนวโนมการขายในอนาคตจะเปนลกษณะใด กลมลกคาทสาคญ ไมวาจะเปน

เพศ อาย อาชพ และฐานะโดยรวม (2) การจดจาหนายสนคา แมจะเปนสนคาชนดเดยวกน สนคาแตละชนดของแตละบรษท

หรอแตละยหอ จะมวธการจดจาหนายสนคาทแตกตางกน (3) วธการสงเสรมการขาย การสงเสรมการขายของสนคาตาง ๆ ในปจจบนมหลากหลาย

วธและเปนการแขงขนทเพมความรนแรงมากขน ไมวาจะเปนการโฆษณาดวยสอมวลชนทกชนด การลด

แลก แจก แถม สงชนสวนเขารวมชงโชค (4) ลกษณะของผลตภณฑ พนกงานขายจะตองรวาขณะนสนคาของตนมคแขงขนอยมาก

นอยเพยงใด ยหอใดบาง สนคาของบรษทใดกาลงครอบคลองตลาด มจดด จดดอยอยางไร อะไรบางทเปนจด

ไดเปรยบของสนคาของตนเองกบสนคายหออน ๆ (5) ประเภทของลกคา พนกงานขายจะตองรวาลกคาของคแขงขนเปนบคคลหรอกจการ

ประเภทใด มอานาจในการจดซอขนาดไหน ความตองการสนคาจากคแขงจานวนใด ฐานะทางการเงนมนคง

หรอไม และลกคาเหลานนตองการสนคาทมลกษณะเชนใดบาง (6) ขนาดของกจการ พนกงานขายจาเปนตองรขอมลเกยวกบกจการของคแขงขนวาม

ระดบกาลงความสามารถขนาดไหน เชน ขายเปนกจการระดบครอบครว หรอเปนกจการขนาดใหญทมกาลง

การผลตสง รวมทงเปนกจการทมสาขาครอบคลมไปทวโลกหรอไม เพราะจะไดทราบกาลงการแขงขน เชน

เงนทน แมกจการของตนเองจะมขนาดเลกกวากอาจจะมผลด (7) ยทธวธการขายของพนกงานขาย พนกงานขายเปนบคคลทมความสาคญตอกจการทก

แหงเพราะเปนกลไกหนงทจะทาใหกจการกาวหนาตอไป ทกกจการจงตองสงเสรมและสนบสนนให

พนกงานขายศกษาหาความร ความชานาญ และใหมความสามารถแขงขนกบคแขงขนได

6. สวนครองการตลาด หมายถงอตรายอดขายสนคาตอยอดขายทงสนของคแขงขน ในการ

วเคราะหสวนครองตลาด โดยจะหาสวนครองตลาดทเกดขนแลวนาไปเปรยบเทยบกบอตราสวนครองตลาด

ทไดกาหนดไว แลววเคราะหถงผลตางทเกดขนวาเกดจากสาเหตอะไรแลวจงหาวธแกไขปรบปรงตอไป

7. สมรรถนะธรกจ หมายถง ความร ทกษะ และคณลกษณะทจาเปนของบคคลในการ

ทางานบรหารธรกจใหประสบความสาเรจ มผลงานไดตามเกณฑหรอมาตรฐานทกาหนดหรอสงกวา

53

ตวอยางสมรรถนะ

1. สมรรถนะสวนบคคล ไดแก การตดตอสอสาร ความมนใจตนเอง ความคดสรางสรรค

และการสรางนวตกรรม เปนตน

2. สมรรถนะของผจดการ ไดแก การตดตอสอสาร การวางแผน และการบรหารงาน การ

ทางานเปนทม ความสามารถเชงกลยทธ ความสามารถดานตางประเทศ ความสามารถในการจดการตนเอง

เปนตน

8. สภาพแวดลอมภายใน หมายถง การศกษาจดแขง จดออน กลยทธและวธการของค

แขงขน เพอใหสามารถหามาตรการในการตอบสนอง ประกอบดวย

จดแขง คอ การวเคราะหสงแวดลอมภายในองคกร สงแวดลอมใดมศกยภาพ มคณภาพ ถอ

วาเปนจดแขง เชน ผลตภณฑมคณภาพด เปนตน

จดออน คอ การวเคราะหสงแวดลอมภายในองคกร สงแวดลอมใดทมประสทธภาพและ

สรางความเสยหายใหองคกรถอวาเปนจดออน เชน บคลากรขาดความชานาญในการผลตสนคา เปนตน

9. สภาพแวดลอมภายนอก หมายถง การศกษาโอกาสและอปสรรค ตองมความรเกยวกบ

โครงสรางธรกจของตวองคกรเอง ขอมลลกคา ขอมลคแขง ขาวสารทางเศรษฐกจทงภายในและภายนอก

ประเทศมาเปนตวชวยในการวเคราะหบนพนฐานของขอมลทเปนจรง

โอกาส คอการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกองคกร สงแวดลอมใดทสงผลดตอองคกร

และเออใหองคกรประสบความสาเรจตามเปาหมายถอวาเปนโอกาส เชน การทาธรกจการขนสง ราคานามน

ทตาลงถอเปนโอกาสในการทากาไร เปนตน

อปสรรค คอ สงแวดลอมภายนอกองคกรทสงผลเสยหายตอองคกร เชน ในชวงเศรษฐกจ

ตกตา ผ บรโภคมอานาจการซอลดลง สงผลใหยอดขายสนคาตาง ๆ ลดลง และภยนาทวมกอใหเกดความ

เสยหายกบผประกอบการตาง ๆ หรอการทาธรกจการขนสงถานามนขนราคา ถอวาเปนอปสรรคตอองคกร

เพราะจะทาใหผลกาไรลดลง เปนตน

10. วงจรความเสยง

วงจรความเสยง หมายถง การตดสนใจของผบรการทกระดบจะตองเผชญกบความเสยง การ

ทจะตองเผชญและตองเอาชนะความเสยงไดนน ผบรหารจาเปนตองรและเขาใจวงจรความเสยงเพอจะได

นามาใชในการบรหารจดการความเสยงตามวตถประสงคขององคกร

54

การสรางตนแบบวงจรความเสยงจะทาใหผ บรหารไดมองเหนภาพรวมของความเสยง

ทงหมด สามารถนามาใชในการวางมาตรฐานระบบควบคมภายในของผบรหารหรอของผตรวจสอบภายใน

อกดวย รวมทงการนาผลการปฏบตตามตนแบบวงจรความเสยงมาวางแผนการตรวจสอบ หรอการวาง

แผนการตรวจสอบภายในของผตรวจสอบไดอกวธหนง

2

7 3

1

6 4

5

ภาพ แสดงตนแบบวงจรความเสยง

สารวจ

ความเสยง

การตรวจสอบ

ความเสยง

คนหาและระบ

ความเสยง ทาความเขาใจ

วตถประสงคของ

องคกรนน ๆ

การบรหาร

ความเสยง

การประเมน

และจดลาดบ

ความเสยง

การวเคราะห

ความเสยง

55

1. ทาความเขาใจวตถประสงคขององคการ เพอใหบคลากรทกคนไดเขาใจทศทางและ

จดม งหมาย การทจะทาใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายขององคการ ตองอาศยการสนบสนนจาก

องคประกอบของวตถประสงค

2. การสารวจความเสยง ผบรหารควรมอบหมายใหมผรบผดชอบขน โดยเฉพาะทาหนาท

สารวจความเสยงอาจเปน ฝายตรวจสอบ หรอผตรวจสอบภายใน แตงตงผรบผดชอบ เปนฝายบรหารความ

เสยงโดยมอบหมายใหคณะทางานจากผเช ยวชาญของหนวยงานตาง ๆ เปนคณะทางานเฉพาะกจจนกวา

กจกรรมการสารวจความเสยงแตละครงจะแลวเสรจ

3. การคนหาและระบความเสยง เปนการคนหาความเสยงทตองการจากขอมลตาง ๆ

4. การวเคราะหความเสยง การวเคราะหขนอยกบลกษณะความเสยงและชนดของเครองมอ

ทจะพจารณามาใชในการวเคราะหทนยมกนคอ การวเคราะหเชงเปรยบเทยบ

5. การประเมนและจดลาดบความเสยง การประเมนความเสยง ความเสยงมทงรปธรรมและ

นามธรรมแตหลกการประเมนจะตองทาใหเหนถงความชดเจน แปลผลออกมาเปนเชงรปธรรมทสมผสได

วดได กลาวคอ วดเปนจานวนได และวดเปนเวลาได การจดลาดบความเสยงอาจจดเปน ความเสยงสง ความ

เสยงปานกลาง ความเสยงตา เมอสรปผลออกมาไดแลว จงนาไปบรหารความเสยงตอไป

6. การบรหารความเสยง การบรหารความเสยง ถอเปนหวใจของความสาเรจขององคการ

โดยตรง ทงน เพราะความเสยงเปนอปสรรคสาคญตอความสาเรจตามวตถประสงคขององคการ ดงนน จง

เปนหนาทของฝายจดการทตองรบผดชอบบรหารความเสยงใหเกดประโยชนสงสดตอองคการ

7. การตรวจสอบความเสยง เปนกระบวนการทเกยวกบการ ควบคม กากบ และตดตามผล

วากลไกลการบรหารความเสยงมการปฏบตตามหรอไมเพยงใด โดยการสอบทานความเสยง และการควบคม

ภายใน การประเมนระบบควบคมภายใน การวางมาตรการปรบปรงแกไข และการสรางสญญาณเตอนภย

ผบรหารองคการจะตองตรวจสอบความเสยงมใหเกดขน หรอถามกสามารถควบคมปองกน

ใหเกดแตนอยทสด

56

เรองท 3 การแกปญหาความเสยง

การแกไขปญหาความเสยง หมายถง การทาใหเกดสภาพการณทเราคาดหวง การทคน

จานวนมากไมสามารถแกไขปญหาตนเอง หรอผบรหารไมสามารถจะแกปญหาหนวยงานของตนได ถงแม

จะรสภาพหรอเปาหมายอยแลว แตกไมสามารถไปสเปาหมายได ทงน เพราะปญหาอาจมมาก รนแรง มความ

สลบซบซอน คลมเครอ และแฝงไวดวยปญหาอน ๆ เปนตน

การแกปญหาความเสยงม 4 ขนตอน ดงน

ภาพ แสดงขนตอนการแกปญหาความเสยง

1.ขนระบปญหา

4. ขนกาหนดแนว

ทางแกไขปญหา

2. ขนสาเหต

ของปญหา

3. ขนการกาหนด

จดมงหมายในการ

แกปญหา

57

1. ขนระบปญหา เปนขนแรกทมความสาคญ เพราะถาเราไมทราบปญหาเรากไมมทางแก

ปญหาได จาเปนตองหาสาเหตแหงปญหาแลวจะนาสาเหตนนมาเรยงลาดบความสาคญอะไรเปนเหตเปนผล

2. ขนสาเหตของปญหา การหาสาเหตของปญหาไมถกตองจะทาใหการแกปญหาผดไป ซง

ตามปกตคนเรามกจะยดตดกบแนวคด หรอความรเดม ๆ ทาใหมองเหนปญหาแตเพยงดานท สมพนธ

สอดคลองกบแนวคดนน ๆ อกประการ ผทรถงสาเหตทแทจรงแลวรบดวนสรปโดยไมพยายามคนหาสาเหต

อน ๆ

3. ขนการกาหนดจดมงหมายในการแกปญหา การคดเลอกสาเหตทกอใหเกดปญหาแลว

นาไปหาแนวทางแกไขจะทาใหปญหานนไดรบการแกไข เชน ปญหาอตราการเพมของประชากรสงมาจาก

สาเหตอะไร คนเกดมาก คนตายนอย หรอคนอพยพเขามามาก เปนตน

4. ขนกาหนดแนวทางแกไขปญหา การกาหนดทางเลอกในการแกไขปญหาซงอาจจะเปน

ทางเลอกทสามารถนาไปใชแกปญหาไดจรง ไมใชเปนเพยงอดมการณหรออดมคต หรอทางเลอกนน

สามารถนามาเปรยบเทยบกนได ทงทวดเปนตวเงนไดและไมสามารถวดเปนตวเงนได

การเลอกวธทดทสดในการแกไขปญหานน ควรมการเปรยบเทยบตวเลอกทงหมดทไดดวย

วธตาง ๆ โดยประเมนตวเลอกแตละตว แลวจงตดสนใจเลอกวธแกปญหาทดทสด หรอหาวธใหม ปลอยให

ปญหาคลคลายไปเองโดยไมตองทาอะไร

58

เรองท 4 การวางแผนปฎบตการจดการความเสยง การวางแผนปฏบตการจดการความเสยง ควรมผแทนจากฝายตาง ๆ ในองคการเปนเสมอน

คณะทางานกลาง หากคณะทางานยงไมมความชานาญพอ ควรจางทปรกษาเขามาทางานรวมกน เพอวางแผน

ปฏบตการจดการความเสยง โดยเรมจากการสรางตวแบบบรหารความเสยงระดบองคการ ซงจะตองมการ

ทบทวน วเคราะห ตดสนใจและประเมนความเสยงขององคการกอน ดงน

1. กาหนดตวชวดประสทธภาพ 2. จดการฝกอบรมใหความรกบผแทนฝายตาง ๆ ใหตระหนกถงความเสยง 3. จดทาแบบสอบถาม 4. จดใหมการสมภาษณ 5. ดาเนนการทบทวนเอกสารทมอยจากฝายตาง ๆ โดยเนนเฉพาะดานความเสยง

6. จดสมมนาเชงปฏบตการอยางตอเนอง 7. จดทาตวแบบความเสยง 8. ตรวจสอบตดตามพนทของฝายตาง ๆ 9. วเคราะหสงทไดจากการประเมน สงทจะไดจากการดาเนนงานในขนน มดงน 1. สามารถบงชไดวาความเสยงขององคการมอะไรบางอยางชดเจน 2. สามารถจดลาดบความสาคญ และประเมนความเสยงเหลานน 3. จดทาแผนปฏบตการจดการความเสยงในเรองทสาคญไดอยางชดเจน 4. ไดรายงานการบรหารความเสยงตอผบรหารได 5. สามารถจดลาดบแผนความเส ยงตามความสาคญ และจาเปนกอนหลงโดยทาเปน

แผนปฏบตการทชดเจน การวางแผนปฏบตการจดการความเสยง ประกอบดวยขนตอนดาเนนการ ดงน

1. สารวจความเสยงในองคการ การสารวจความเสยงทงองคการโดยศกษาจากตวแทนฝายตาง

ๆ ดวยวธการตอบแบบสอบถาม การสมภาษณ เพอใหไดขอมลทเปนเหตเปนผลตอความเสยงขององคการ

โดยนาขอมลมากรอกในตารางความเสยงทกาหนดไว ตามตวอยางดงน

2. ประเมนความเสยงในระดบองคการ คณะทางานกลางรวบรวมขอมลความเสยง จากฝายตาง

ๆ ทเกยวของ นามาจดลาดบความเสยง โดยอาจเชญผมสวนเกยวของรวมพจารณา

3. กาหนดตวควบคมความเสยงทจะเกดขนในโอกาสตาง ๆ รวมถงผลกระทบทอาจเกดขนได

4. การทาแผนปฏบตการ จะตองเลอกความเสยงสงสดทเปนวกฤตกอนมาทาแผนปฏบตการ

เชน การทจรตคอรรปชน การผนผวนจากราคาสนคาตนทน เปนตน

5. การทารายงานสรปความเสยง เพอนาขอมลความเสยงมาจดทาแผนปฏบตการการจดการ

ความเสยง โดยเรองวกฤตทตองเรงแกไข

59

ตวอยาง แสดงขอมลของความเสยงภายในองคการทงหมดของฝายเทคโนโลย

ลาดบ ความเสยง สาเหต ผลกระทบ การควบคมใน

ปจจบน

ประสทธผล

ในการ

ควบคม 1 การเพมขนของเวบ

แอพพลเคชนใน

ปจจบน

แนวโนม

ทางดานพาณชย

อเลกทรอนกส

บรษทตองใหบรการ

ผานทาง

อเลกทรอนกสมาก

ขนตามแนวโนม

ใหผพฒนาระบบม

ความร ความชานาญ

ในโครงสราง

พนฐานของเวบมาก

ขน

พอใช

2 การทานบารง

เครองคอมพวเตอร

ขนาดใหญตองใช

ความพยายามมาก

ขาดบคลากร ไมสามารถ

ใหบรการไดด

จางบรษทขางนอก

ทา

พอใช

3 ศนยคอมพวเตอรม

ปญหา

ไฟไหม/

แผนดนไหว/

ระเบด/ ไฟดบ

ระบบธรกจทงหมด

ไมสามารถดาเนน

ตอไปได

มสถานทสาหรบ

หนวยประมวลผล

มากกวา 1/ มระบบ

สารอง

ด

สรป

ดงนนการบรหารจดการความเสยงทเปนระบบจะตองไดรบความรวมมอจากบคลากรทกคน

ทกฝายในหนวยงาน ซงตองถอวาเปนกจกรรมของทกคนในองคการ ผบรหารจะตองสรางความเขาใจ ใหทก

คนตระหนกถงภยวกฤต ความเสยง ทกคนตองทาเปนประจาและทาอยางตอเนองเปนระบบ มรปแบบท

ชดเจน

60

หลกการบรหารความเสยงประกอบดวย

1. การวางแผนกลยทธ

2. การวเคราะหความเสยง

3. การควบคมความเสยง

ในการดาเนนงานปฏบตการจดการความเสยง จะไดมาจากฝายและองคการมาชวยกนประเมน

ความเสยงตาง ๆ แลวจดลาดบวาอะไรเปนความเสยง ระดบมากนอยเพยงใด รนแรงแคไหน เพอนาความ

เสยงนน ๆ มาบรหารจดการกอน หลง สวนการพจารณาตวควบคมความเสยงทาใหเหนสภาพการบรหาร

ความเสยงในองคการ วามการกาหนดอยางไร ในการทาแผนปฏบตการบรหารความเสยง โดยเรยงลาดบ

วกฤตวาอะไรมากอนและอะไรมาหลง ซงเปนขนตอนสดทายของการบรหารความเสยง ทมรายละเอยดใน

เชงปฏบตการ สามารถนาไปใชไดจรงในหนวยงาน

61

กจกรรมท 1

การวเคราะหศกยภาพและการจดการความเสยงในองคการ ใหผเรยนแบงกลม ๆ ละ 5 คน เลอกประธาน ผนาเสนอ และเลขา แลวรวมกนพจารณาตาม

ประเดน ดงตอไปน

1. อาชพ……………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

2. ขนระบปญหา……………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

3. ขนหาสาเหตของปญหา……………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

4. ขนกาหนดจดมงหมายในการแกปญหา……………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

5. ขนกาหนดแนวทางแกปญหา……………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………..

62

บทท 4 การจดการการผลตหรอการบรการ

สาระการเรยนร ในสภาวะการแขงขนทางการคาและการตลาดยคโลกาภวตน ธรกจตองมการปรบตวท

รวดเรว เพอตอบสนองความตองการของผบรโภค ในขณะทผบรโภคมความตองการสนคาทหลากหลายและ

เปลยนแปลงตลอดเวลา ปจจยสาคญหนงทผ บรโภคใชในการตดสนใจเลอกสนคา และบรการ คอ คณภาพ

ของสนคา จงเปนสงสาคญทผประกอบอาชพตองใหความสาคญและความจาเปนในการจดการการผลตและ

การบรการ ตวชวด 1. จดการเกยวกบการควบคมคณภาพ 2. อธบายวธการใชนวตกรรมเทคโนโลยในการผลต 3. อธบายขนตอนการลดตนทนการผลตหรอการบรการ 4. จดทาแผนการผลตหรอการบรการ ขอบขายเนอหา เรองท 1 การจดการเกยวกบการควบคมคณภาพการผลตหรอการบรการ

เรองท 2 การใชนวตกรรมและเทคโนโลยในการผลต เรองท 3 การลดตนทนการผลตและการบรการ

63

เรองท 1 การจดการเกยวกบการควบคมคณภาพการผลตหรอการบรการ 1. ความหมายการจดการเกยวกบการควบคมคณภาพการผลตหรอการบรการ

การประกอบการอาชพใหมความเจรญกาวหนานน จาเปนทผประกอบการอาชพ ตองมความรความ

เขาใจ ในเรองการจดการ การผลตและการบรการเปนอยางด การจดการการผลตหรอการบรการมความหมาย

สรปไดดงน การจดการ หมายถง กระบวนการทดาเนนงานตามขนตอนตาง ๆ อยางตอเนองและมการ

ประสานงานกน เพอใหบรรลเปาหมายขององคกรหรอกจการ การผลต หมายถง การจดทา การประกอบ หรอสรางสนคาหรอผลตภณฑโดยผาน

กระบวนการแปรสภาพจากวตถดบ การบรการ หมายถง การบรการทดแกลกคา หรอการทาใหลกคาไดรบความพงพอใจ ม

ความสขและไดรบผลประโยชนอยางเตมท การควบคมคณภาพ หมายถง การจดกจกรรมตาง ๆ เพ อใหผลตภณฑตอบสนองความ

ตองการและสามารถสรางความพงพอใจใหกบลกคาบนแนวคดพนฐานวา เม อกระบวนการด ผลลพธท

ออกมากจะดตาม 2. วตถประสงคการจดการเกยวกบการควบคมคณภาพการผลตหรอการบรการ

การควบคมคณภาพนน มวตถประสงคเพอใหสนคาหรอผลตภณฑหรอการบรการบรรลจดมงหมาย

ดงตอไปน 1) สนคาทสงซอหรอสงผลตมคณภาพตรงตามขอตกลงหรอเงอนไขในสญญา 2) กระบวนการผลตดาเนนไปอยางถกตองเหมาะสม 3) การวางแผนการผลตเปนไปตามทกาหนดไว

4) การบรรจหบหอดและเหมาะสม หมายถง สามารถนาสงวสดยงจดหมายปลายทางใน สภาพด นอกจากนการควบคมคณภาพยงกอใหเกดประโยชนตอการผลต คอ 1) เพ อใหเสยคาใชจายหรอตนทนตาท สด โดยการใชปจจยการผลตและวธการผลตท

เหมาะสม 2) เพอใหไดปรมาณสนคาตรงตามความตองการของตลาดไมมาก และไมนอยเกนไป จน

ไมสามารถตอบสนองความตองการของตลาดได 3) เพอใหไดสนคาตรงตามเวลาทลกคาตองการ 4) เพอใหไดคณภาพสนคาตรงตามทลกคาตองการ ไมมจดบกพรองหรอเนาเสย 3. ขนตอนการควบคมคณภาพการผลต แบงออกเปน 4 ขนตอน คอ

1) ขนการกาหนดนโยบาย ในขนนจะเปนการกาหนดวตถประสงคกวาง ๆ เชน ระดบสนคา

ขนาดของตลาด วธการจาหนาย ตลอดถงการรบประกน ขอกาหนดเหลานจะเปนเครองชนาวากจการจะตอง

ทาอะไรบางเพอใหบรรลวตถประสงคทไดวางเอาไว

64

2) ขนการออกแบบผลตภณฑ การออกแบบผลตภณฑในทน หมายถง การกาหนด

คณลกษณะของผลตภณฑ เชน วทยทจะทาการผลตขนนมขนาดกวตตสามารถรบไดกชวงความถ และม

ระบบตดคลนรบกวนหรอไม เปนตน ขอควรคานงถงสาหรบการออกแบบผลตภณฑนคอ จะตองรวา ฝายผลตมขดความสามารถมากนอยเพยงใด การออกแบบผลตภณฑ จงตองมความสมพนธกบระบบการผลต

3) ขนตอนการควบคมคณภาพของการผลต การควบคมคณภาพการผลต แบงออกเปน

ขนตอนยอย 3 ขน คอ การตรวจสอบคณภาพของชนสวน การควบคมกระบวนการผลตและการตรวจสอบ

คณภาพของผลตภณฑ โดยในการตรวจสอบทง 3 ข นน สวนใหญจะใชเทคนคการส มตวอยาง เพราะ

ผลตภณฑทผลตไดนนมจานวนมากไมอาจจะทาการตรวจสอบไดอยางทวถงภายในเวลาจากด 4) ขนการจาหนาย การควบคมคณภาพ จะมลกษณะเปนการใหบรการหลงการขาย ซงใน

ระบบการตลาดสมยใหมถอวาเปนเรองสาคญมาก เพราะสนคาบางชนดโดยเฉพาะอยางยงสนคาประเภท

เครองมอ เครองจกรหรออปกรณทางอเลกทรอนกสซงมวธการใชและการดแลรกษาทคอนขางยงยาก ผผลต

หรอผขายจะตองคอยดแลเพอใหบรการหลงการขายแกผซออยเสมอ เพอสรางความพงพอใจ ซงจะมผลตอ

ความเชอมนและความกาวหนาทางธรกจในอนาคต

65

เรองท 2 การใชนวตกรรมและเทคโนโลยในการผลต 1. ความหมายของการใชนวตกรรมและเทคโนโลยในการผลต

การใชนวตกรรมและเทคโนโลยในการผลต เปนการพฒนาความสามารถในการผลต ผลตภณฑของมนษย ชวยในการแกปญหาและสนองความตองการของมนษยอยางสรางสรรค โดยนาความร

มาใชกบกระบวนการเทคโนโลยเพอสรางและใชสงของ เครองใช วธการใหการดารงชวตมคณภาพดยงขน นวตกรรมและเทคโนโลย สามารถอธบายไดดงน

1) นวตกรรม หมายถง ความคด การปฏบต หรอสงประดษฐใหม ทยงไมเคยมใชมากอน

หรอเปนการพฒนาดดแปลงมาจากของเดมทมอยแลว

2) เทคโนโลย หมายถง สงทมนษยพฒนาขน เพอชวยในการทางานหรอแกปญหาตาง ๆ

เชน อปกรณ เครองมอ เครองจกร วสด หรอแมกระทงสงทไมไดเปนสงของทจบตองไดหรออาจเปนระบบ

หรอกระบวนการตาง ๆ เพอใหการทางานบรรลผลเปาหมาย และครอบคลมถงเรอง ดงตอไปน

(1) คน เปนแหลงทรพยากรทสาคญ ไดแก เจาของกจการ แรงงานคนภายนอกท

จางมาทางาน เปนตน

(2) วสดและเครองมอ ไดแก วสดอปกรณตาง ๆ

(3) เทคนค วธการ ไดแก ความรทไดจากการศกษาคนควาดวยตนเอง

(4) สถานท ไดแก ไรนา ฟารม ภเขา แมนา ทะเล สถานประกอบการตาง ๆ

2. ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลย

จากการนาเทคโนโลยไปใชในชวตประจาวนของมนษย ทงนจากการนาเทคโนโลยมาใช

อยางแพรหลาย ทาใหเกดทงประโยชนและผลกระทบตอการดารงชวต สรปไดดงน

1) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยตอการศกษา นกศกษาสามารถเรยนไดจากท

บานโดยไมตองเดนทางไป เชน การเรยนการสอนทางไกลผานอนเทอรเนต ทงภายในและภายนอกประเทศ

รวมทงการศกษาคนควาขอมลจากอนเทอรเนตทมไมจากด และการศกษาเรยนรจากสอประเภทตาง ๆ เชน

วทย โทรทศน วดโอและคอมพวเตอร เปนตน จากการนาเทคโนโลยมาใชในการเรยนการสอน ทาใหเกด

ปญหาขาดปฏสมพนธทดตอกนระหวางผเรยนกบคร เพราะการเรยนร โดยผานสอเทคโนโลยทาใหครซง

เปนผถายทอดความร มบทบาทลดนอยลง

2) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยตอสงแวดลอม เทคโนโลยเขามามบทบาทใน

การปรบปรงคณภาพของดน นาและอากาศ รวมทงมการนาของเหลอใชทผานกระบวนการทางเทคโนโลย

แลวกลบมาใชใหมโดยไมตองใชทรพยากรหลก เทคโนโลยจะกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม เพราะมนษย

นาเทคโนโลยมาใชอยางผดวธ เพอมงแตประโยชนสวนตน จนหลงลมผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการใช

เทคโนโลยของตน

3) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยตอสงคม เทคโนโลยกบสงคมเปนของคกน เมอ

เทคโนโลยเขามามบทบาทเปรยบเสมอนยอโลกใหเลกลง เนองจากความสะดวกในการตดตอขาวสารขอมล

ทาใหธรกจตดตอไดอยางรวดเรว มประสทธภาพ มผลใหเศรษฐกจเจรญกาวหนาอยางรวดเรว จาก

66

ความเจรญกาวหนาของเทคโนโลยกอใหเกดปญหาการวางงานของแรงงาน เนองจากมการนาเครองจกรมา

ใชแทนแรงงานคน และปญหาจากการปรบตวของผไมรในเรองของการใชเทคโนโลยสมยใหม จงกอใหเกด

ปญหาการนาเทคโนโลยไปใชอยางไมถกตอง

4) ประโยชนและผลกระทบของเทคโนโลยตอสขภาพ เนองดวยเทคโนโลยม งสรางสง

อานวยความสะดวกตอมนษย โดยเฉพาะดานสขภาพ มเครองออกกาลงกายภายในบาน มวทยโทรทศนและ

แหลงบนเทง เพอเสรมสรางสขภาพ ทงทางรางกายและทางจตใจ ทงนในวงการแพทยมความกาวหนาในการ

รกษามากขนและมขอมลทางการแพทยเผยแพรผานทางอนเตอรเนตทาใหแพทยทวโลกสามารถรวมมอใน

การปฏบตงานรวมกนได นอกจากนนเทคโนโลยทางดานคอมพวเตอรมผลทาใหเยาวชนขาดความสนใจการ

เรยน มงแตการเลนเกมคอมพวเตอร ไมมเวลาออกกาลงกาย มพฤตกรรมทกาวราวชอบการตอส สมาธสน

อารมณรนแรง ไมไดรบการพกผอนอยางเพยงพอ ทาใหเกดความเครยด สายตาสนเรวกอนเวลาอนควร

สรปไดวาเทคโนโลยจะมประโยชนอยางมาก เมอผใชมการนาไปใชไดอยางถกวธและ

เหมาะสม และจะเกดผลกระทบอยางมากมาย เมอผใชนาเทคโนโลยไปใชแบบผด ๆ ดวยความไมร หรอใช

เทคโนโลยมากเกนกวาความจาเปน

3. กระบวนการเทคโนโลยในการผลต

กระบวนการเทคโนโลยเปนกระบวนการทเกยวของกบการแกปญหา โดยการใชความคด

รเรมอยางสรางสรรคและรอบคอบ เพอสรางผลตภณฑทกอใหเกดประโยชนตามความตองการของมนษย

อยางมประสทธภาพ

หลกการเบองตนของกระบวนการทางเทคโนโลยการออกแบบผลตภณฑ สามารถแบง

ออกเปนขนตอน ไดดงน

แผนภม กระบวนการเทคโนโลยในการออกแบบผลตภณฑ

1. กาหนดปญหาหรอความตองการ 2. สรางทางเลอกหรอวธการ

4. ออกแบบและลงมอสราง 3. เลอกวธการทเหมาะสม

5. ทดสอบและประเมนผล ปรบปรงแกไข

67

4. การใชกลยทธในการเพมและพฒนาคณภาพผลตภณฑ

ปจจบนเทคโนโลยเขามามบทบาทอยางมากในการดารงชวตของมนษย ไมวาจะเปนการ

ผลตในภาคอตสาหกรรม เกษตรกรรมหรอการบรการ ลวนแตนาเทคโนโลยเขามาใชในกจกรรมตาง ๆ

ทงสน เพราะการนาเทคโนโลยเขามาใชในกจกรรมตาง ๆ จะเพมประสทธภาพการผลตใหดขน เชน สามารถ

ทางานไดเรวขน ไดปรมาณมากขน งานมคณภาพมากขน ลดเวลาในการทางาน ลดคาใชจายในการใช

แรงงานคน และทสาคญถาเปนภาคอตสาหกรรมหรอภาคเกษตรกรรมซงตองมการแขงขนในทางธรกจ ใคร

นาเทคโนโลยมาใชกอนคนอนถอวาเปนกลยทธอยางหนงทจะทาใหประสบความสาเรจกอนคแขง ซงคาวา

กลยทธ หมายถง วธปฏบต หรอแนวทางในการปฏบตงานทจะทาใหแผนงานประสบผลสาเรจ ขณะจดทากล

ยทธจะตองมการตรวจสอบดวามจดออนในกจกรรมใดหรอมจดแขงในกจกรรมใดหรอคแขงมจดออนใน

กจกรรมใด จดแขงในกจกรรมใด แลวนามาเปรยบเทยบกบของเรา เพอทาการปรบกลยทธตอไป

เมอรวามจดออนทจดใด กสามารถนาเอาเทคโนโลยมาใชในสวนทเปนจดออนนน เพอเพม

ประสทธภาพและพฒนาคณภาพผลตภณฑ ดงตวอยางการใชและปรบกลยทธในการเพมและพฒนาคณภาพ

ผลตภณฑ ดงน

ตวอยางท 1

ในอดต การเกยวขาวในนาทมพนทกวาง ๆ จะใชแรงงานคนในการเกยวขาวจานวนมาก

ตอมามการนาเทคโนโลยเขามาชวยในการเกยวขาว เชน เครองจกรในการเกยวขาว ทาใหสามารถลดจานวน

แรงงานคนและลดเวลาในการเกยวขาวลงไดอยางมาก และถามการแขงขนทางธรกจการขายขาวเกษตรกร

จะตองมการปรบกลยทธในการนาเทคโนโลยเขามาชวยในการเกยวขาว เพอใหสามารถเกยวขาวไดจานวน

มากและใชเวลานอย เพอใหสามารถนาขาวออกมาจาหนายไดกอน

ตวอยางท 2

โรงงานนาพรกเผาแหงหนง เดมการลางผก บดพรกหรอเครองเทศ การผสมสวนผสมและ

การบรรจจะใชแรงงานคนแทบทงหมด ทาใหผลผลตทออกมาไมดเทาทควร เชน ผกไมสะอาด สวนผสมไม

ดพอ นาหนกและปรมาณไมไดมาตรฐาน ใชแรงงานคนมาก ทาใหเสยคาใชจายสง รวมถงใชเวลาในการ

ทางานมาก ทาใหไมสามารถแขงขนกบค แขงขนอน ๆ ได สงผลใหเสยโอกาสทางธรกจ เพราะฉะนน

โรงงานนาพรกเผาแหงน จงไดมการปรบกลยทธในการดาเนนกจกรรมโดยการนาเอาเทคโนโลยการผลตมา

ชวย เชน เครองลางผก เครองบด เครองผสมและเครองบรรจภณฑทาใหสามารถผลตนาพรกเผาไดม

ประสทธภาพและคณภาพมากขน รวดเรวขน ลดคาใชจายในการผลต สามารถผลตนาพรกเผาออกสตลาด

แขงขนกบคแขงรายอน ๆ ไดทนเวลาและรวดเรวขน

68

5. การเลอกใชเทคโนโลยอยางสรางสรรค

การเลอกใชเทคโนโลยอยางสรางสรรคตอชวต สงคม สงแวดลอมและงานอาชพ มหลกการ

ดงตอไปน

1) การวเคราะหเปรยบเทยบผลตภณฑหรอวธการทไดจากเทคโนโลยตาง ๆ ทงทางดาน

คณภาพ รปแบบ วสด ความสะดวกในการใช ความคมคา โดยกอนทจะตดสนใจเลอกเทคโนโลยใดมาใชนน

ผ ประกอบการหรอเจาของกจการ ควรนาคณลกษณะทวไป คณลกษณะเฉพาะของเทคโนโลยมาศกษา

เปรยบเทยบกอนการตดสนใจเลอก

2) เมอมการเลอกใชเทคโนโลยสาหรบการสรางและพฒนาผลตภณฑ เพอสนองตอความ

ตองการของมนษยแลว ยอมตองมผลกระทบตอสงคมและสงแวดลอมตามมาดวย ดงนนผประกอบการหรอ

เจาของกจการตองศกษาทบทวนวาเทคโนโลยทกาหนดเลอกใชนนม ขอด ขอเสยและผลตอสงคมและ

สงแวดลอมทจะไดรบนนเปนอยางไร

3) ตดสนใจเลอกและใชเทคโนโลยมผลตอชวตทมผลดตอสงคมและสงแวดลอมในทาง

สรางสรรคมากทสด

69

เรองท 3 การลดตนทนการผลตหรอการบรการ

1. แนวคดในการลดและควบคมตนทนการผลต การดาเนนงานธรกจทกประเภท ใหสามารถดารงอยไดอยางมนคง จาเปนทผประกอบการ

หรอเจาของธรกจตองหาวธการลดตนทนการผลตและการบรการโดยแนวคดในการลดและควบคมตนทน

การผลตนน มหลกการ ดงน 1. ศกษาวเคราะหและสารวจสถานภาพปจจบนของการผลต คอ แรงงาน วตถดบ ตนทน

การผลต เมอรปจจยการผลตแลวทาใหสามารถหาขอบกพรองและหาวธลดตนทนได 2. วเคราะหหาสาเหตของตนทนสญเปลาทเกดขนจากการผลตสนคา และการบรการ

หมายถง การเสยคาใชจายแตไมไดกอใหเกดประโยชนตอธรกจ 3. ปฏบตการลดและควบคมตนทนการผลตในสวนของคาใชจายทไรประสทธภาพ มความ

สญเปลา โดยดาเนนการตอเนองใหบรรลผลสาเรจ การดาเนนธรกจตองเผชญกบขอจากดหลายอยางทเปนอปสรรคและเปนเหตใหตนทนการ

ผลตสงขน จากหลายปจจย คอ ตนทนแรงงานมแนวโนมสงขน ตนทนวตถดบแพงขน โดยเฉพาะการนา

วตถดบจากภายนอกเขามา ทาใหตนทนการผลตสงขน เชน คานามน คานา คาไฟฟา คแขงขนมมากขนและ

ทวความรนแรงมากขน จาเปนทผประกอบการหรอเจาของธรกจตองลดตนทนการผลตตอหนวยสนคาทผลต

จะมผลใหได กาไรมากขน ดงนนผประกอบการตองปรบวธการทาธรกจ เพอลดตนทนการผลตใหตาลง โดย

กาหนดเปาหมายการผลตใหเหมาะสมเพอความอยรอด มการปรบปรงโครงสรางในการประกอบธรกจ

พฒนาระบบการสงเสรมการขาย ซงเปนกญแจสาคญสความสาเรจ 2. ปจจยในการลด ควบคมตนทนการผลต

ในการผลตสนคาตนทนการผลตจะสงหรอตานน ขนอยกบปจจยตาง ๆ หลายประการดงน 1. ผบรหารตองมนโยบายและโครงการเพอลดตนทนการผลตอยางจรงจงและชดเจนไมวา

จะเปนนโยบายดานคณภาพมาตรฐานระดบสากล เชน ไอเอสโอ. การสนบสนนศกยภาพของบคลากร ฯลฯ

หรอระบบและวธการลดตนทน ซงตองดาเนนการอยางจรงจงและตอเนอง 2. สรางจตสานกพนกงาน ใหมจตสานกทดตอโครงการลดตนทนการผลต จงจะไดรบความ

รวมมอและประสบความสาเรจได 3. มมาตรการเพมประสทธภาพและคณภาพของการบรหารจดการธรกจอยางจรงจง ทกปจจยทกลาวมามความสาคญเทากนหมด แตการจะดาเนนการใหบรรลเปาหมายอยางม

คณภาพผบรหารธรกจตองกาหนดเปาหมายและการดาเนนงานอยางจรงจง และตองมการจดทาขอมลและวด

ประสทธภาพของการลดตนทนอยางตอเนอง ในการบรหารจดการการผลต ควรกาหนดเปาหมายในเรองตาง ๆ ดงน 1. ประสทธภาพการผลต คอ ดชนช วด การเปรยบเทยบประสทธภาพและผลการ

ดาเนนงานของธรกจเราเองกบธรกจอนท มลกษณะการดาเนนงานเดยวกนวามผลการดาเนนงานธรกจ

แตกตางกนอยางไร

70

2. คณภาพสนคาและบรการ ผประกอบการหรอเจาของธรกจตองปลกฝงใหพนกงานม

ความเขาใจในการควบคมคณภาพจะทาใหเกดความเสยหาย เพอรกษาคณภาพของผลผลตตามมาตรฐานท

กาหนดไว

3. การสงมอบ ตองสงมอบตรงเวลาตามทลกคาตองการโดยไมมปญหา การวางแผนการ

ผลตและสงมอบใหลกคาตองใหความสาคญเปนพเศษมเชนนนจะทาใหเสยระบบการทาธรกจ

4. ตนทนการผลต ในสนคาประเภทเดยวกนแตตนทนไมเทากน การลดตนทนมใชสงทจะ

ทาใหคณภาพของสนคาลดลง แตเปนการบรหารจดการในการผลตใหมการใชตนทนตาลง

5. ความปลอดภย เปนเรองท เก ยวกบพนกงานโดยตรง ซ งควรกระทาอยางย งเพราะย ง

เครงครดมากเพยงใด พนกงานกปลอดภยมากเทานน และมสวนทาใหตนทนการผลตลดนอยลง รวมทงสราง

คณภาพชวตใหพนกงานได

6. ขวญและกาลงใจ ยงมความปลอดภยสง ขวญและกาลงใจของพนกงานกยงสง โดยวธทด

ทสดคอ การเพมคาจางและเพมสวสดการใหกบพนกงาน

7. สงแวดลอมทดในโรงงาน ถอเปนการสรางคณภาพชวตทดใหกบพนกงาน ปจจบนธรกจ

ทเกยวกบมาตรฐานและจดการกบสงแวดลอมไดด ถอเปนความรบผดชอบตอสงคมดวย

8. จรรยาบรรณ ผประกอบการหรอเจาของธรกจตองยอมรบและปรบเปลยนกระบวนการ

ผลตผลตภณฑหรอการบรการ เมอเกดความผดพลาด เพอสรางความปลอดภยและความมนใจใหแกลกคา

หากเจาของธรกจสามารถปลกฝงทกขอทกลาวมาใหกบบคลากรขององคกรไดรบรและรวม

ปฏบต ปญหาในกระบวนการผลตจะไมเกดข นโดยเดดขาด และส งท สาคญท สดคอการผลตจะม

ประสทธภาพสงขน

3. การควบคมการจดการการผลตหรอการบรการ

การดาเนนงานธรกจใหมการพฒนาอยางตอเน อง เพ อใหธรกจมความม นคงน น

ผประกอบการหรอเจาของธรกจตองมระบบควบคม การจดการการผลตและการบรการ ระบบการควบคมท

นยมใชมาก ไดแก วงจรควบคม PDCA (Deming Cycle) มรายละเอยด ดงน

1) P (Planing) การวางแผน หมายถง การวางแผนวามโครงการ กจกรรมหรอวธการอะไร

ในการบรหารจดการการผลตหรอการบรการ

2) D (Do) การปฏบต หมายถง การดาเนนงานตามแผนทกาหนดไว

3) C (Check) การตรวจสอบ หมายถง การตรวจสอบผลทเกดจากการปฏบตวา มผล

เปนไปตามเปาหมายหรอวตถประสงคทกาหนดไว ในการวางแผนหรอไมอยางไร

4) A (Action) การปรบปรงแกไขและตงมาตรฐานในการทางาน หมายถง การกาหนด

แนวทาง วธการใหมเพอแกไขปญหาขอบกพรองทพบจากการตรวจสอบ

วงจรการควบคม PDCA (Deming Cycle) ตองมการดาเนนการอยางตอเนอง เมอเสรจสน

แลวตองเรมทาใหมเพอใหเกดการปรบปรงและพฒนาอยางตอเนองโดยไมหยดนง

71

กจกรรม

การวเคราะหการจดการการผลตหรอการบรการ

ใหผเรยนสรปขอมลความร เรองการจดการการผลตหรอการบรการ ตามหวขอตอไปน

1. จากขอมลทงหมด สรปไดขอมลดงน

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………(ไมเกน 5 บรรทด)

2. การจดการการผลตและการบรการ มวธการดงน

2.1……………………………………………………………………………………………….

2.2……………………………………………………………………………………………….

2.3……………………………………………………………………………………………….

3. หากผเรยนเปนเจาของธรกจหนง ผ เรยนจะมวธการจดการการผลตหรอการบรการดานใด เพราะ

อะไร

1.1 ดาน…………………………….เพราะ………………………………………………

1.2 ดาน……………………………เพราะ………………………………………………..

1.3 ดาน……………………………เพราะ………………………………………………...

4. หากผเรยนตองเลอกการจดการการผลตหรอการบรการเรงดวน ผเรยนจะเลอกดาเนนการในดานใด

เพราะอะไร

ดาน………………………………………………………………………………...……………………..

เ พ ร า ะ ……………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………..........................

72

บทท 5 การจดการการตลาด

สาระการเรยนร การจดการการตลาดมบทบาทสาคญในการดาเนนธรกจ จงจาเปนตองมความรความเขาใจ

ในกจกรรมการตลาด สามารถศกษาวเคราะหตลาดเพอใหทราบโอกาสทางการตลาดกอนตดสนใจลงทน

เพอธรกจจะไดดาเนนไปในทศทางทถกตองและมความเสยงนอย ดงนน ตลาดจงเปนความอยรอดของธรกจ ตวชวด 1.การจดการตลาดเพอนาผลผลตเขาสตลาด

2. สามารถจดทาแผนปฎบตการการจดการตลาด

ขอบขายเนอหา เรองท 1 การจดการการตลาด เรองท 2 การจดทาแผนปฏบตการ

73

เรองท 1 การจดการการตลาด

ความหมายของตลาดและการจดการการตลาด ตลาด หมายถง สถานทซ งผ ซ อและผขายมาพบเพอโอนเปลยนมอกนในกรรมสทธของ

สนคาและบรการ โดยมราคาเปนสอกลาง เปนความหมายทเปนทรจกและพบเหนกนทวไป เชน ตลาดนด

สวนจตจกร ทาขาวกานนทรง อาเภอพยหคร ตลาดสดบางกะป ศนยการคาเซนทรลพลาซา การจดการการตลาด หมายถง การดาเนนกจกรรมตาง ๆ ดานธรกจ ซงจะตองมการวาง

แผนการผลต การโฆษณา การประชาสมพนธ การวจยการตลาด การสงเสรมการขาย การทาขอมลฐานลกคา

การกระจายสนคา การกาหนดราคา การจดจาหนาย ตลอดจนการดาเนนกจการทกอยางเพอสนองความ

ตองการ และบรการใหแกผซอหรอผบรโภคพอใจ ทงในเรองราคาและบรการ การตลาดเปนกจกรรมทางการตลาดท นกการตลาดดาเนนการเร มต งแตการวางแผน

จนกระทงนาแผนเหลานนไปปฏบตการวางแผนทางการตลาด นกการตลาดตองคานงถงตวแปรตาง ๆ ทม

อทธพลตอความสาเรจของแผนการตลาด เพอใหแผนการตลาดนนมลกษณะทเหมาะสมและสอดคลองกบ

ความตองการของลกคา สามารถจาแนกตวแปรทางการตลาด ประกอบดวยผลตภณฑ ราคา และการจด

จาหนาย ซงจะตองเขาใจความหมายของคาตอไปน ใหชดเจนดงน 1. ผลตภณฑ หมายถง สนคาหรอการบรการทสามารถตอบสนองความตองการของ

ผบรโภคได โดยผบรโภคเกดความพงพอใจในดานผลตภณฑ

2. ราคา หมายถง จานวนเงนทผซอยนดจายเพอใหไดมาซงสนคาหรอบรการ

3. การจดจาหนาย หมายถง การเลอกชองทางการจดจาหนายเพอใหผลตภณฑผานออกจาก

ผผลตไปสผบรโภค และการกระจายตวสนคา ซงเปนงานทเกยวของกบการวางแผนและการใชเครองมอ

อปกรณเพอใหสนคาและวสดเคลอนยายจากแหลงผลตไปยงสถานททตองการจะใช

ในสภาพโดยทวไปเราจะเหนสดสวนประสมของการตลาด ซงประกอบดวย การโฆษณา การประชาสมพนธ การวจยการตลาด การสงเสรมการตลาด การสงเสรมการขาย การทาฐานขอมลลกคา

และการกระจายสนคา ดงแสดงในภาพสวนประสมการตลาด ดงน

ภาพ แสดงสวนประสมการตลาด

ตลาดเปาหมาย

ผลตภณฑ ราคา การสงเสรมการตลาด การจดจาหนาย

การโฆษณา การขายโดยบคคล การสงเสรมการขาย การประชาสมพนธ

74

1. การโฆษณา หมายถง การนาเสนอหรอสงเสรมความคด ในการขายสนคาหรอบรการ

ผานสอตาง ๆ มผอปถมภเปนผเสยคาใชจายในการโฆษณา โดยมวตถประสงคของการโฆษณา เพอใหเกด

ความร ความเขาใจเกยวกบสนคาและงานบรการ เปนการใหขาวสารและชกจงใหซอสนคาและซอบรการ

สอทใชในการโฆษณามหลายประเภท เชน นตยสาร หนงสอพมพ วทย โทรทศน ปายโฆษณา การโฆษณา

ทางไปรษณย เปนตน สอโฆษณาแตละประเภทจะมจดเดนและจดดอยแตกตางกน ดงนน การเลอกสอ

โฆษณาควรคานงถงวตถประสงค ดงน

1) สามารถเขาถงกลมเปาหมายใหมากทสดเทาทจะมากได

2) สอนนมประสทธภาพและไดผลสงสด

3) เสยคาใชจายตาทสด

2. การประชาสมพนธ หมายถง การตดตอสอสารเพอสงเสรมความเขาใจทถกตองรวมกน

ตลอดจนสรางความสมพนธอนดตอกนระหวางลกคา หนวยงาน รฐบาล ประชาชน เพอใหเกดความเชอถอ

ศรทธา ความคดเหน ทศนคตทดตอองคการ การประชาสมพนธ ไดแก ขาวแจกสาหรบเผยแพร การแถลง

ขาว ลกคาสมพนธ พนกงานสมพนธ ชมชนสมพนธ ส อมวลชนสมพนธ การบรการสงคมและ

สาธารณประโยชน

3. การวจยตลาด หมายถง การศกษาปจจยภายนอกและภายในเก ยวกบการตลาด ทาให

ผประกอบการมขอมลในการวางแผนการตลาดไดอยางมนใจและสามารถบอกรายละเอยดในการดาเนนงาน

ไดอยางชดเจน

การวจยการตลาดหรอการศกษาตลาด มขนตอนในการดาเนนงาน ดงน

1) การศกษาโอกาสและสถานการณของการตลาด เปนการศกษาเกยวกบเรอง โอกาสทาง

การตลาด ซงเปนการศกษาพฤตกรรมผบรโภค และ การศกษาสถานการณทางการตลาด เปนการศกษา

สงแวดลอมภายในและภายนอกของกจการนน ประกอบดวย

(1) การศกษาจดแขง เปนการศกษาถงขอดหรอจดแขงของสนคาหรอบรการ

(2) การศกษาจดออน เปนการศกษาขอเสยหรอปญหาทเกดจากองคประกอบทาง

การตลาด

(3) การศกษาโอกาส เปนการศกษาขอไดเปรยบหรอสงทเอออานวยใหแกกจการ

(4) การศกษาอปสรรค เปนการศกษาปญหา อปสรรคทจะเกดขน

2) การกาหนดวตถประสงคทางการตลาด เนนวตถประสงคทางดานการผลตผลตภณฑ

ราคา การจดจาหนาย การโฆษณา และการสงเสรมการตลาดใหสามารถตอบสนองความพงพอใจของ

ผบรโภคอนจะนาไปสการสรางยอดขายและกาไร

3) การเลอกตลาดเปาหมาย ในการเลอกตลาดเปาหมาย ตองคานงถงสงตาง ๆ ดงตอไปน

(1) โอกาสทางการตลาด

(2) ลกษณะและความตองการของตลาด

75

(3) ขนาดของตลาด

(4) ความสามารถขององคกรในการตอบสนองความตองการของตลาดไดอยางม

ประสทธภาพ

(5) คแขงขน และผลตภณฑทสามารถทดแทนได

4) การเลอกกลมเปาหมายมหลายวธ ดงน

(1) การเลอกกลมเปาหมายเฉพาะสวน คอ การเลอกกลมเปาหมายกลมใดกลมหนง

เพอศกษาศกยภาพขององคกรในการตอบสนองความตองการของลกคาเปาหมาย

(2) การเลอกกลมเปาหมายหลายสวน คอ การเลอกกลมเปาหมายมากกวาหนงกลม

และทาการตลาดพรอมกน แตลกษณะกจกรรมทางการตลาดตางกน เพอใหเกดความเหมาะสมกบลกคา

เปาหมายแตละกลม เชน บรษททผลตสนคาประเภทเดยวกนในหลายรปแบบเพอตอบสนองความตองการ

ของลกคาแตละกลมเปาหมาย เปนตน

(3) การตลาดมวลชน คอ การทาการตลาดโดยไมแบงสวนตลาด เนนการผลตเปน

จานวนมาก ตนทนตา สนคามความแตกตางกนไมมาก เพอจาหนายใหประชาชนทวไป เชน นาตาล นาอดลม

ทราย เหลก หน ปนซเมนต เปนตน

5) การศกษาพฤตกรรมผบรโภค คอ การแสดงออกของผบรโภคทเกยวกบการแสวงหา

สนคาและบรการมาเพอสนองความตองการของตนและ พฤตกรรมผบรโภค ซงแบงออกเปน 2 สวนไดแก

(1) อปนสยในการซอ หมายถง นสยในการซอสนคาของผบรโภค ซงมคาถาม

สาคญทนาสนใจในการคนหาลกษณะนสยของผบรโภคมดงน

1) ผบรโภคในกจการของเราเปนใคร

2) ตลาดตองการซอสนคาอะไร

3) จะซออยางไร

4) ทาไมผบรโภคจงตองซอ

5) เมอไรผบรโภคจะซอ

6) ผบรโภคจะซอทไหน

7) ใครมสวนรวมในการตดสนใจซอ

(2) แรงจงใจในการซอ หมายถง สาเหตททาใหผบรโภคตดสนใจซอสนคาหรอ

บรการ แรงจงใจในการซอ มหลายประเภทไดแก

1) แรงจงใจในตวสนคา ประกอบดวย แรงจงใจขนปฐมภม เปนการทผซอ

ตดสนใจซอตวสนคา เชน ตดสนใจซอตเยน แรงจงใจเฉพาะเจาะจง เปนการตดสนใจตอจากขนปฐมภม คอ

ตดสนใจซอตเยนแลวจะเลอกยหอ แบบ ขนาด ส

2) แรงจงใจซอสนคาจากผขายประจา หรออปถมภ เปนแรงจงใจททาให

ลกคาตดสนใจซอสนคาจากรานคาใด รานคาหนง

76

3) แรงจงใจเก ยวกบเหตผล เปนการตดสนใจโดยใชเหตผลในการซอ

มากกวาการใชอารมณ เชน ความประหยด คงทน

4) แรงจงใจดานอารมณ การตดสนใจซอดวยการใชอารมณของตนเอง

เชน ความภมใจ ความสวยงาม ความกลว

5) แรงจงใจฉบพลน หรอการซอดวยแรงกระตน เปนการซอสนคาโดยท

ไมไดตดสนใจซอมากอน

4. การสงเสรมการขาย หมายถง การทากจกรรม การโฆษณา การขายโดยบคคล การ

สงเสรมการขาย และการประชาสมพนธ กจกรรมน ดาเนนการโดยมวตถประสงคเพ อกระตนใหผ ซ อ

ตดสนใจเลอกซอสนคาหรอรบบรการ

กจกรรมการสงเสรมการตลาดนอกเหนอจากการโฆษณาการขายโดยบคคล และการ

ประชาสมพนธเปนการชวยกระตนความสนใจ การซอของผบรโภคหรอบคคลอนในชองทางการจดจาหนาย

การจดแสดงในงานแสดงสนคา การแจกของแถม การลดราคา การชงโชค การแขงขน การแจกคปอง แจก

แสตมปการคา หรอเนนการขายโดยบคคล ซอขายโดยใชพนกงานเปนการสอสารโดยตรงแบบเผชญหนา

ระหวางผขายและผมโอกาสเปนลกคา พนกงานขายมความสาคญมากเพราะผขายสามารถปรบราคาสนคา

หรอคาบรการใหสอดคลองกบความตองการของลกคาได พนกงานขาย ทเขาพบลกคาสมารถโนมนาวชกจง

ตลบอดจนใหขาวสารแกลกคาไดอยางเปนกนเองและยดหยนได

การวเคราะหพฤตกรรมผบรโภค หมายถง การคนหาเพอใหทราบถงสาเหตหรออทธพลทม

ตอการตดสนใจซอสนคาหรอบรการของผบรโภค ประโยชนทไดจากการวเคราะหพฤตกรรมผบรโภค ทาให

ทราบถงลกษณะทแทจรงของตลาดและผบรโภค ชวยใหผบรหารการตลาดสามารถวางแผนและปรบกลยทธ

ทางการตลาดใหเขากบสภาพความจรงทสด

นกการตลาดควรนา หลกการวเคราะหพฤตกรรมผ บรโภค มาปรบใชโดยคานงถง

รายละเอยด ดงน

1) ผ บรโภคคอใคร ใชหลกการแบงสวนตลาดเขามาประกอบการพจารณา คอ หลก

ภมศาสตร หลกประชากรศาสตร หลกจตวทยา หลกพฤตกรรมศาสตร

2) ความตองการของตลาด ผ ประกอบการจะตองศกษาวาผ บรโภคตองการอะไรจาก

ผลตภณฑทซ อ เชน บางคนใชรถยนตราคาแพง เพราะตองการความภาคภมใจ บางคนเลอกรบประทาน

อาหารในรานหรหรา นอกจากเขาตองการความอรอยจากรสชาตของอาหารแลวเขายงตองการความ

สะดวกสบาย การบรการทด เปนตน นกการตลาดจะตองวเคราะหดวาผบรโภคตองการซออะไรเพอทจะจด

องคประกอบของผลตภณฑใหครบถวนตามทเขาตองการ

3) การตดสนใจซ อ ผ ประกอบการตองศกษาถงกระบวนการตดสนใจในการซ อของ

ผบรโภคซงจะตองผานกระบวนการ 5 ขนตอน ดงน

77

1) ขนเกดความตองการ ผบรโภคมความตองการสนคาและบรการนน ๆ ความ

ตองการนอาจเกดขนจากตวกระตน เชน ความหว ความอยากได ความอยรอด ความมหนามตา การเลยนแบบ

ฯลฯ

2) ขนแสวงหาขอมล เมอเกดความตองการในสนคาหรอบรการนน ๆ ผบรโภคจะ

พยายามเสาะแสวงหาความรเก ยวกบสนคาและบรการนนจากผใกลชด เพอน ครอบครว เพอนบาน การ

โฆษณาทางสอตาง ๆ สอสารมวลชน ผเคยใชสนคานนมาแลว

3) ขนการประเมนทางเลอก เมอผบรโภคไดรบขาวสารขอมลทจะใชประกอบการ

ตดสนใจซอแลว เขาจะประเมนคาทางเลอกแตละทางเพอการตดสนใจซอ การประเมนทางเลอก ผบรโภค

มกจะใชประสบการณของเขาในอดต ทศนคตทมตอรานคาแตละยหอหรอฟงความคดเหนจากเพอน ๆ เพอ

ชวยในการเลอก

4) ขนการตดสนใจซอ หลกจากผานขนการประเมนทางเลอกแลวผบรโภคกจะ

เลอกตรายหอทตนชอบมากทสด ดงนน นกการตลาดจงตองเพมความพยายามในการใหขอมลแกผบรโภค

และชวยเหลอแนะนาผบรโภคในการตดสนใจซอ

5) ขนความรสกหลงการซอ เมอผบรโภคซอสนคาตรายหอนน ๆ ไปใชแลว หาก

ไดผลตามทตนคาดคะเนไว ยอมทาใหผบรโภคมทศนคตทดตอตรายหอนนมากยงขน แตถาใชแลวไมไดผล

ตามทคาดไว เขายอมมทศนคตไมดตอตรายหอนน

ภาพแสดงกระบวนการตดสนใจในการซอ

กระบวนการตดสนใจในการซอนจะเร มจากความรสกวาตองการสนคานน จนไปถง

ความรสกหลงการซอ กระบวนการดงกลาวนจะกนเวลามากหรอนอย ยากหรองายเพยงใดขนอยกบชนดของ

สนคา ตวบคคลททาการซอ ผตดสนใจซอ การสงเสรมการตลาด ฯลฯ แตละขนตอนของกระบวนการซอใช

เวลาไมเทากนและบางครงการซออาจจะไมไดดาเนนไปจนจบกระบวนการกได เพราะผบรโภคเปลยนใจ

หรอเกดอปสรรคมาขดขวางทาใหเลกซอ หรออาจตองทอดระยะเวลาในการซอออกไป

1.ขนเกดความตองการ 2.ขนแสวงหาขอมล 3.ขนประเมนทางเลอก

4.ขนตดสนใจซอ 5.ขนความรสกหลงการซอ

78

4) ทาไมผบรโภคจงซอ เปนการพจารณาถงวตถประสงคหรอจดมงหมายของการซอ

5) เมอไรผบรโภคจงซอ นกการตลาดจาตองทราบถงโอกาสในการซอของผบรโภค ซงจะ

แตกตางกนตามลกษณะสนคานน ๆ เพอทจะวางกลยทธทางตลาดไดเหมาะสมกบพฤตกรรมการซอของ

ผบรโภค อาจพจารณา ดงน

1) การซอสนคาใชประจาวน เปนสนคาราคาไมแพงและตองซอใชบอย ๆ ผบรโภค

มความคนเคยกบชนด ลกษณะรปรางของสนคาและตรายหอเปนอยางด การซออาจจะซอเมอของหมด หรอ

เกอบหมด หรอซอเกบตนไว เพราะถงอยางไรกตองใชอยแลว

2) กรณทผบรโภคไมคนเคยกบตรายหอนน ๆ ทง ๆ ทผบรโภครจกสนคานนด เชน

การรบประทานอาหารนอกบาน การไปเทยวตางจงหวด การเลอกโรงแรมทพก ซงจะมโอกาสซอหรอใช

บรการเหลานไดในชวงวนหยดสดสปดาหหรอวนหยดพกผอนประจาป

3) การวเคราะหดวาผบรโภคจะซอสนคาเมอไร จะทาใหสามารถกาหนดกลยทธใน

การสงเสรมการตลาดไดในชวงเวลาทเหมาะสมกบการซอ เชน การจดรายการลดราคา แถมปกเสอนกเรยน

ฟร หรอซอรองเทานกเรยนมสทธซอถงเทาราคาถก ในชวงกอนเปดภาคเรยน เปนตน

6) ผบรโภคจะซอทไหน เปนการถามเรองชองทางการจาหนาย แหลงขายทเหมาะสมกบ

สนคา โดยพจารณาดวาสนคาชนดนผบรโภคมกจะซอจากทไหน ซอจากหางสรรพสนคาใหญ หรอจากราน

ขายของชาใกลบาน เปนตน

7) ใครมสวนรวมในการตดสนใจซอ เปนการถามเพอใหทราบถงบทบาทของกลมตาง ๆ ท

มอทธพลหรอมสวนรวมในการตดสนใจซอ

โดยสรปผประกอบการและนกการตลาดจะตองศกษาปจจยทมอทธพลตอผบรโภค เพอ

ทราบลกษณะความตองการของผบรโภค เพอจดสวนประสมทางการตลาด ไดแก ดานผลตภณฑ ดานการ

สงเสรมการตลาด ดานแผนการจดจาหนายและการกาหนดราคาใหเหมาะสม

การวางแผนการตลาด หมายถง การกาหนดกลมลกคาเปาหมาย สรางความนาเชอถอใหกบ

กจการและผทจะรวมลงทน สามารถอธบายวธการทจะดงดดและรกษาลกคาทงรายเการายใหมไวได

การวางแผนกลยทธทางการตลาด หมายถง การกาหนดวตถประสงค การเลอกตลาด

เปาหมาย การพฒนากลยทธเปนการวางแผนระยะยาว ใหเกดความอยรอด กาไร ความเจรญเตบโตและความ

มนคงตลอดไป

ประโยชนขอมลในดานการตลาด มดงน

1. เกดความเขาใจในปญหา

2. คาดคะเนความตองการได

3. ใชงบประมาณอยางมเหตผลยงขน

4. บรหารงานชดเจนมเปาหมาย

5. ชวยคนหาปญหาทางธรกจ

6. ชวยเพมผลผลต

79

7. การพยากรณสภาวะธรกจ

8. ขอมลเกยวกบตลาด ลกคา และอตสาหกรรมทเปนอย สถานการณปจจบนและแนวโนมเปนอยางไร

9. ผลตภณฑคแขง วธการสงเสรมการจาหนายและผลการขยายของคแขงขนเปนอยางไร

10. ไดรบทราบขอมลผลความสาเรจและปญหาทจะเกดจากการขายหรอรายงานการขาย

11. มโอกาสเปดตลาดใหม

12. รการเปลยนแปลงของคแขงขน

13. รทนทศนคตและความตองการของลกคาและประสทธภาพของกลยทธในปจจบน

5. การทาฐานขอมลลกคา

1. ความหมายของการทาฐานขอมลลกคา หมายถง ขอมลจะชวยในการกาหนดสวนตางของ

การตลาด การกาหนดกลยทธ การตลาดทางตรงไมวาจะเปน กลยทธการสรางสรรคงานโฆษณา กลยทธสอ

ตลอดจนใชในการวเคราะหขอมลตาง ๆ เปนสงสาคญสาหรบการทาตลาดทางตรง เพราะกจการจะไม

สามารถสอสารหรอเขาใจถงกลมลกคาทคาดหวงได หากปราศจากขอมลลกคา

2. วตถประสงคการทาฐานขอมลลกคา มดงน

1. เพอใหทราบถงความสาคญของการจดทาบญชรายชอลกคา

2. เพอใหทราบถงวธการเบองตนในการจดทาบญชรายชอลกคา

3. เพอใหเขาใจถงประเภทของฐานขอมล

4. เพอใหทราบถงองคประกอบของฐานขอมลลกคา

1) การจดทาบญชรายชอลกคา สามารถดาเนนการไดดงน

(1) กรอกบตรรายชอ การสอบถามชอ สกล ทอยของลกคา โดยเตรยมบตรสาหรบกรอก

ชอทอย ของลกคาไวกอน ในขณะทขายสนคาหรอลกคาตดตอมาใหกรอกบตรรายชอ พรอมเหตผล เชน เพอ

แจงขาวสารการลดราคา เพอใหบรการหลงการขาย หรอเพอจดทาบตรสวนลด บตรสมาชกใหในภายหลง จะ

ชวยใหลกคายนดทจะใหขอมลมากยงขน หรออาจมแบบฟอรมใหลกคาทสนใจซอกรอกขอมลพรอมการ

สงซอจากสอตาง ๆ

(2) การสอบถามขอมลจากลกคาโดยตรง อาจใชวธใหพนกงานขายเปนผกรอก โดย

สอบถามขอมลตาง ๆ จากลกคา พนกงานขายจะตองชแจงกอนเสมอ ซงพนกงานขายหรอพนกงานรบ

โทรศพทเปนผกรอก บตรรายชอเอง

(3) รวบรวมรายชอจากงานแสดงสนคา หรอนทรรศการ จากผเขาชมงานนทรรศการหรอ

งานแสดงสนคาตาง ๆ กเปนอกกลมหนงทมความสนใจ การจะไดขอมลของคนกลมน อาจตองมการจดตง

โตะพเศษ พรอมเขยนประกาศแจงใหกรอกชอและทอย เพอทางกจการจะไดสงของรางวลบางอยางไปให

หรอเพอจบฉลากชงโชครางวล จะชวยใหคนกลมนยนดกรอกรายละเอยด

(4) การบรการหลงการขาย สนคาบางประเภทตองมบรการหลงการขาย โดยทวไปจะม

80

บตรรบประกนสนคาดวย ซงลกคามกจะยนดกรอกรายละเอยดทกอยางอยแลว จงเปนฐานขอมลทดและ

รายละเอยดมากกวาบตรของลกคาทแสดงขางตน สวนรายละเอยดท จาเปนท ควรจะไดจากลกคาจะได

กลาวถงในหวขอถดไป

(5) การจดสงใบสงของขวญในชวงเทศกาลหรอวาระพเศษ บางคนอาจนยมสงซอ

สนคาใหเปนของขวญแกบคคลอนโดยอาจจะมอบหมายใหทางกจการผจาหนายเปนผจดสงใหดวย ดงนน

จงควรถอโอกาสนในการขอรายละเอยดเกยวกบชอ ทอยของผซอ และผรบไวเพอเกบเปนหลกฐานขอมล

และการจดทาบญชรายชอลกคา ตอไป

(6) การสงบตรกานล หรอแบบสอบถามในกรณทมการแจกบตรลดราคา

บตรแลกตวอยางสนคาฟร หรอแบบสอบถามใหแกลกคา เมอลกคานาบตรเหลานนมาใชบรการ ทางกจการ

ควรบนทกชอ-ทอยของลกคาไว

(7) บตรเครดต เมอลกคาชาระคาสนคาหรอบรการทางกจการกสามารถจดชอ ทอย

ของลกคาไว

(8) การแนะนาตอของลกคา เมอมลกคาประจาอาจขอใหลกคาแนะนาชอ-ทอยของบคคล

ใกลชดของลกคาทคดวานาจะสนใจสนคาหรอบรการของทางกจการใหหรออาจสรางสงจงใจใหเกดการ

แนะนารายชอใหกจการ เชน หากลกคาไดรบแคตตาลอกของกจการแนะนาชอ-ทอย ของเพอนมาได 4

รายชอจะมของสมมนาคณสงใหถงบานฟร เปนตน

2) ประโยชนการทาฐานขอมลลกคา มดงน

(1) มขอมลลกคากลมททากาไรไดมาก

(2) สามารถทาใหธรกจอน ๆ กบกลมลกคาทมอยได

(3) สามารถระบคดเลอกลกคาทมงหวงไดชดเจนมากขน

(4) สามารถกาหนดกลยทธทจะเปลยนลกคาทมงหวงใหเปนลกคาของกจการ

(5) มขอมลในการทากจกรรมกบลกคา

(6) สามารถพฒนาการสงเสรมการตลาดทเหมาะสมได

(7) สามารถสรางโอกาสใหม ๆ ทางการตลาด

(8) สามารถพฒนากลยทธทจะดงดดลกคากลมน

(9) สามารถวดประสทธภาพของโฆษณาและการสงเสรมการตลาด

(10) ลดการสญเสยและสามารถเพมผลผลต

(11) ประเมนผลสาเรจในกจกรรมสงเสรมการขายได

(12) ลดตนทน และเพมปรมาณการขายเปนตน

81

6. การกระจายสนคา

การกระจายสนคา ในวงการธรกจปจจบนนกการตลาดใหความสาคญเกยวกบการกระจาย

สนคาไมนอยกวาตวแปรอน ๆ ในดานการตลาด หากผลตภณฑเปนทตองการของตลาด แตระบบการ

กระจายสนคาไมด เชน สงสนคาผดพลาด ลาชา ผดสถานท เปนตน เปนความสญเสยอนยงใหญ เพราะทาให

ยอดขายลดลงและสญเสยลกคา

1) จดประสงคของการกระจายสนคา คอ การจดสงสนคาใหลกคาไดถกตอง ไปยงสถานทท

ถกตองในเวลาทเหมาะสม โดยเสยคาใชจายนอยทสด ตลอดจนการใหบรการลกคาทดทสด

2) บทบาทและความสาคญของการกระจายสนคา เปนการเชอมโยงระหวางผ ผลตกบ

ผบรโภคหรอกลาวไดวาการทนาสนคาออกจาหนายใหผบรโภคทนตามเวลาทตองการกระจายสนคา จงม

ความสาคญทผประกอบการจะตองระมดระวงในเรองตอไปน

(1) สนคาทถกตอง

(2) เวลาทถกตอง

(3) จานวนทถกตอง

(4) สถานททถกตอง

(5) รปแบบทตองการ

การจดการกระจายสนคา คอการนาสนคาไปถงมอผบรโภคหรอลกคา ซงการกระจาย

สนคาเก ยวของกบการงานในหนาทอน ๆ ไดแก การเรมตนจากการพยากรณการขายซงเกยวกบการวาง

แผนการจดจาหนาย และการวางแผนการผลต สวนการกระจายสนคา หมายถง การบรหารระบบการขนสง

ระบบชองทางการจดซอ ระบบชองทางการจดจาหนาย ระบบสนคาคงคลง เพอใหไดมาซงประสทธภาพใน

การจดซอวสด วตถดบเพอการผลต และเพอใหไดมาซงประสทธภาพทางการตลาดทจะขายสนคาสาเรจรป

และบรการสมอผบรโภค

3) แนวคดทางการตลาดมงการผลต ปจจบนธรกจมงใหความสนใจแนวคดทางการตลาดมง

การขายเกอบทงหมด แตแนวคดการตลาดทางการศกษา สามารถแยกไดเปน 2 แนวคด คอ

(1) แนวคดมงการผลต คอ การมงถงการจดทรพยากรในการสรางผลตภณฑนาออกขายและ

สนสดทการนาเสนอขายสนคาทมอย

(2) แนวคดมงการตลาด คอ แนวทางการผลตทลกคาตองการดจากความตองการของลกคา

เปนหลกเพอตอบสนองความตองการเหลานนใหสมบรณทสด

กจกรรมทางการตลาดเปนหนาทผประกอบการและนกการตลาดจะตองดาเนนการใหบรรล

เปาหมายทวางไว ซงมแนวทางการดาเนนงาน ดงน

(1) วเคราะหสภาพแวดลอมและการวจยตลาด โดย การตรวจสอบผลกระทบทเกดจากภาวะ

เศรษฐกจและการแขงขนทมผลตอการตลาด

(2) วเคราะหผบรโภค โดย การประเมนความตองการกระบวนการซอของผบรโภคใหเขาใจ

82

(3) วางแผนการผลตและบรการ โดย การพฒนา รกษาผลตภณฑ ตรา การหบหอ รวมทง

การยกเลกผลตภณฑบางอยาง

(4) วางแผนเกยวกบราคา โดย การกาหนดชวงราคา เทคนคการตงราคา และการใชราคา

เปนตวรกหรอตงรบ

(5) วางแผนการจดจาหนาย โดยการกาหนดชองทางการจาหนาย การขนสง การเกบรกษา

การแยกแยะ การคาสง การคาปลก

(6) วางแผนการสงเสรมการจาหนาย โดย การโฆษณา การขายโดยบคคล และการ

ประชาสมพนธ

(7) พจารณาความรบผดชอบตอสงคม โดย มความรบผดชอบในแงความปลอดภย ความม

ศลธรรม และเนนประโยชนคณคาของสนคาและบรการ

(8) บรหารการตลาด โดย การวางแผนทางการตลาด การประเมนถงความเส ยงและ

ประโยชนของการตดสนใจทางการตลาด

เรองท 2 การจดทาแผนปฏบตการ

การจดทาแผนปฏบตการ เปนกระบวนการจดการทเปนระบบในการประเมนโอกาสและทรพยากร

ทางการตลาด ทสรางและรกษาความเหมาะสมระหวางวตถประสงคขององคกรกบทรพยากรทม รวมทง

โอกาสทางการตลาดทเปลยนแปลงในระยะยาว เปาหมายของการวางแผนปฏบตการทากาไร และการเตบโต

ในระยะยาว การตดสนใจทาแผนปฏบตการจงใชทรพยากรในระยะยาว

การจดทาแผนปฏบตการ ควรนากลยทธมาใชเพอมงตอบคาถาม 2 ขอ คอ

(1) จะทาอะไรเปนกจกรรมหลกในขณะน และ

(2) กจการจะบรรลเปาหมายไดอยางไร

การวางแผนการตลาดเชงกลยทธ จะทาใหพนกงานทกคนไดรวา จะปฏบตใหบรรลเปาหมายใน

ระยะยาวไดอยางไร แผนการตลาดเปนเอกสารทเขยนขน เพอใชเปนเสมอนหนงสอนาทาง สาหรบกจกรรม

ทางการตลาด แกผจดการฝายการตลาด

แผนการตลาดจะระบวตถประสงค และกจกรรมทตองทาเพอใหบรรลวตถประสงคนน การตลาดถอ

เปนกจกรรมทยากทสด ทพนกงานและผบรหารเขาใจรวมกนและทาเพอนาไปสเปาหมายรวมกนดงน

1. การเขยนแผนการตลาดทชดเจนเปนงานทตองใชเวลา แตเปนพ นฐานในการสอสารภายใน

องคการ

2. แผนการตลาดจะทาใหพนกงานทกคนทราบวา ตนมความรบผดชอบอะไร ตองทาอะไร มกรอบ

เวลาในการปฏบตงานอยางไร

3. แผนการตลาดบงบอกวตถประสงคและแนวทางการจดสรรทรพยากรเพอใหบรรลวตถประสงค

4. แผนการตลาดเปนกรอบความคดและใหทศทาง สวนการนาไปปฏบตเปนการทางานในลกษณะ

ทจดการกบปญหา โอกาส และสถานการณ

83

5. แผนการตลาดแสดงขนตอนงานทเรยงเปนลาดบกอนหลงกจรง แตขนตอนเหลานนอาจเกดขน

พรอมกนหรอประสานกนได การเขยนแผนมหลายรปแบบ ข นอย กบองคกร พนธกจ วตถประสงค

กลมเปาหมาย และสวนประสมทางการตลาดขององคกรนน

ขนตอนของการทาแผนการตลาด มดงน

ภาพองคประกอบของแผนการตลาด

การกาหนดพนธกจขององคกร เปนสงททาใหเราไดทราบวาองคกรนนทาธรกจอะไร และสงใดทา

ใหธรกจแตกตางจากคแขง องคกรมวตถประสงค ปรชญาและภาพลกษณเปนอยางไร การกาหนดพนธกจ

ควรเนนประโยชนทลกคาจะไดรบ ลกษณะของพนธกจทด ตองสะทอนวสยทศนขององคกร

การระบวตถประสงคทางการตลาด เปนขอความทระบเปาหมายทองคกรตองการบรรล โดยใช

กจกรรมทางการตลาด วตถประสงคทด ควรมลกษณะทเรยกวา “SMART” คอ

1. เจาะจง (Specifie) คอ มความเฉพาะเจาะจง ชดเจน ตองการผลออกมาในรปใด

2. วดได (Measurable) คอ วตถประสงคตองวดได ทงในดานปรมาณและคณภาพ

3. บรรลได(Achievable) คอ มลกษณะจงใจ อยบนพนฐานของความจรง มความสมาเสมอ

4. สมพนธกน (Relevant) คอ ตองมความสอดคลองกบนโยบายของบรษท

5. ระบเวลา(Time-bound) คอ องคกรตองบอกวากจกรรมนนจะเรมและสนสดเวลาใด

วตถประสงคทไมมกรอบเวลาทเรมตน และเวลาสนสดสวนใหญแลวจะไมมโอกาสบรรลได

การกาหนดพนธกจขององคกร

การระบวตถประสงคทางการตลาด

การวเคราะหสถานการณ

การสรางกลยทธทางการตลาด

การนาแผนไปปฏบตและการควบคม

84

การวเคราะหสถานการณ เปนกจกรรมทผทาการตลาด ตองเขาใจสภาพแวดลอมปจจบนและ

อนาคตสาหรบผลตภณฑ การวเคราะหสถานการณ หรออาจเรยกวา การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส

และอปสรรค โดยใชเทคนค SWOT (SWOT Analysis)

การสรางกลยทธทางการตลาด เปนการเลอกตลาดเปาหมายและสรางสวนประสมทางการตลาด

เพอใหเกดความพงพอใจแกตลาดเปาหมายขององคกร ซงประกอบดวย 3 ประการ คอ การบรรลเปาหมาย

การสรางสวนประสมทางการตลาด และการวางตาแหนงของผลตภณฑ

การนาแผนไปปฏบตและการควบคม เปนกระบวนการท ผ ทาการตลาด ตองดาเนนงานตาม

แผนการตลาดทวางไว ดวยความมนใจวาจะสามารถบรรลวตถประสงคได ซงรายละเอยดในแผนจะระบ

กจกรรม เวลา งบประมาณ ซงตองมการสอสารทด

เมอนาแผนการตลาดไปปฏบตแลว จะตองมการประเมน เพอใหทราบวา ไดดาเนนการบรรลตาม

วตถประสงคเพยงใด มอะไรทควรแกไข การวางแผนมความสมพนธใกลชดกบการควบคม เนองจากแผน

ไดระบถงสงทองคกรตองการบรรล

85

กจกรรมท 4

1. ใหนกศกษาแบงกลมๆ ละ 5 คน เลอกประธาน เลขาและผนาเสนอของกลม

2. ใหนกศกษาคนหาอาชพในชมชนมา 1 อาชพแลวรวมกนจดทาแผนการตลาด โดยใชความรจากทได

เรยนมา พรอมทงอธบายเหตผลของการทาแผนแตละขนตอน

3. ใหผแทนกลมนาเสนอ ผลการดาเนนงานกลม

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

86

บทท 6 การขบเคลอนเพอพฒนาธรกจ

สาระการเรยนร การขบเคลอนเพอพฒนาธรกจ เปนกระบวนการเรยนรทมงเนนการสงเสรมการแกปญหา

การแสวงหาความร การบรหารจดการทรพยากรพฒนาชมชน การจดทาแผนและการขบเคลอนแผน โดย

ตนเอง ดวยกระบวนการคด วเคราะห ใหเกดเปนรปธรรม จากการพออยพอกนไปสความพอเพยงจนบรรล

ความเขมแขงยงยน ทสามารถบอกตนเองไดวา สงคม ครอบครวมความอบอน เศรษฐกจมความพอเพยงและ

มการดารงชวตในสงแวดลอมทด ตวชวด 1. วเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาธรกจ 2. พฒนาแผนพฒนาอาชพ 3. ขนตอนการขบเคลอนแผนพฒนาอาชพ 4. อธบายปญหา อปสรรค และแนวทางแกไขทเกดจากการขบเคลอนแผนธรกจ ขอบขายเนอหา เรองท 1 การวเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ เรองท 2 การพฒนาแผนพฒนาอาชพ

เรองท 3 ขนตอนการขบเคลอนแผนพฒนาอาชพ เรองท 4 ปญหาอปสรรคและแนวทางแกไขทเกดจากการขบเคลอนแผนธรกจ

87

เรองท 1 การวเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ

1. องคประกอบการวเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ

การวเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ เปนการสรางความเชอมนและความ

มนใจวาแผนพฒนาอาชพมทศทางการพฒนาถกตอง สมพนธกบศกยภาพของชมชน มความเปนไปไดสงใน

การพฒนาอาชพ โดยการวเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ มองคประกอบ ดงน 1. ทนทมอยของชมชน 1) ทนทางทรพยากรธรรมชาต เชน ดนเหนยว ทราย แหลงน า ธรรมชาต

สงแวดลอม เปนตน

2) ทนทางศาสนา ศลปะ วฒนธรรม ไดแก

- ทนทางศาสนา เชน สถาปตยกรรมทางพทธศาสนา พระพทธรปสาคญ และประวตความเปนมา พระนกปฏบต พระนกเทศน เปนตน

- ทนทางศลปะ เชน สถาปตยกรรมทางพทธศาสนา ศลปะ ผาและเครอง แตงกาย ชนงานศลปหตถกรรม การละเลนพนบาน เปนตน

- ทนทางวฒนธรรมประเพณ เชน การทาบญตกบาตรตามประเพณ ทองถน เทศนมหาชาต แหเทยนเขาพรรษา เปนตน 3) ทนทางปญญาของชมชน เปนองคความรทมอยในชมชน เชน สตรขนมหมอ

แกงของจงหวดเพชรบร สตรการทาปลาสมของบานกลวย อาเภอบานหม จงหวดลพบร รวมถงผรหรอ ผ ทรงภมปญญา เชน พอคาเด อง จงหวดบรรมย ครสมหมาย จงหวดลพบร เปนผ ทรงภมปญญาดาน

เกษตรกรรมธรรมชาต ครยาสทธนนท จงหวดบรรมย ทานสมนะเสยงศล จงหวดสงหบร เปนผทรงภม

ปญญา ดานการจดการสงแวดลอม เปนตน 2. ความสามารถหลกของชมชน การพฒนาอาชพของชมชน สงสาคญทตองวเคราะหคอ ความสามารถของชมชนใหถองแท

จงจะทาการกาหนดกลยทธ การสรางคณคา และการเจรญเตบโต รวมถงการสรางความสามารถในการ

แขงขนอยางยงยนตอไปไดถกตองและเหมาะสม เชน บานทบพรกเปนชมชนทมความสามารถในการปลก

หนอไมฝรง มะละกอ ถวพ และพรก ทาใหเหนวาบานทบพรกเปนแหลงรวบรวมความสามารถหลกทาง

การเกษตร เกยวกบความร วธการผสมผสานความชานาญและเทคโนโลยการผลตผลผลตทหลากหลายเขา

ดวยกน การวเคราะหความสามารถหลกของชมชน สามารถพจารณา ไดดงน

1) ความสามารถหลกเปนการเพมศกยภาพ ทาใหชมชนนาผลตภณฑเจาะตลาดไดอยาง

หลากหลาย 2) ความสามารถหลกจะเปนประโยชนตอลกคาอยางมากในการซอสนคาของชมชน 3) ความสามารถหลกเปนสงทคแขงเลยนแบบไดยาก

88

3. ความตองการพฒนา เกดจากการมองเหนอยางลกซงของคนในชมชน บนฐานขอมลภายในตนเอง ครอบครว

และชมชน สามารถระบออกมาไดทนทและ ตรงกบความเปนจรง ความสาคญ การวเคราะหความตองการ

พฒนา ถงแมจะมการสารวจ สอบถาม จากคนภายในชมชนแตจากสภาพการเปล ยนแปลงของสงคม

เศรษฐกจ อาจจะมผลให การสารวจทวไปทพยายามจะดงขอมล สภาพเศรษฐกจ สงคมครวเรอน ออกมา

ประมวลผล วเคราะหแลวแปลความหมาย นามาใชทาแผนเพอการพฒนาจงมโอกาสเกดความคลาดเคลอน

ตอการพฒนา ดงนน เพอใหเกดความเทยงตรง สอดคลองกบสภาพความเปนจรงมากทสด การวเคราะห

ความตองการพฒนา สามารถดาเนนการไดดงน 1) เปดเวทประชาคม ทาความเขาใจ ระบความตองการความจาเปน เพอใชเปนขอมลในการ

จดทาแผนพฒนาอาชพ ซงขอมลประกอบไปดวย (1) ดานเศรษฐกจ เปาหมายทางเศรษฐกจของครอบครว การสรางความพออยพอกน การสรางรายไดสะสมทน การขยายพฒนาอาชพ (2) รายไดคาดหวงและพอเพยงตามสภาพททาไดจรงดวยตนเอง (3) ทนทมอย มทดน จานวนเทาไร มแรงงานททาไดจรง จานวนกคน มเงนทนเพยงใด

2) นาขอมลแตละดานมาสรป วเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ

89

เรองท 2 การพฒนาแผนพฒนาอาชพ

การพฒนาแผนพฒนาอาชพ เปนการนาขอมลจากการวเคราะหความเปนไปไดของ

แผนพฒนาอาชพ มาจดระบบและรายละเอยดใหมความเหมาะสมทจะดาเนนการไดตามศกยภาพของตนเอง

ตามแผนภม ตอไปน

1. ทาความเขาใจแผนพฒนาโดยใหประชาชนทงชมชน ไดรวมเรยนรเปนการสราง

ความเขาใจเพอใหเกดการมสวนรวมในการปฏบตการแกปญหาตามแผน

2. ออกแบบระบบปฏบตการตามแผน เพ อใหมองเหนรายละเอยดของเปาหมายการ

ดาเนนการ กระบวนการ และกาหนดนโยบายเพอใชดาเนนงานใหเกดประสทธภาพ

3. กาหนดตวบงชความสาเรจ โดยการกาหนดตวบงชความสาเรจของกจกรรมทกาหนดไว

ในแผนพฒนา

4. จดการความรขบเคลอนระบบปฏบตการสความสาเรจ โดยการสงเสรมใหผนาชมชน

เปนผจดการความรขบเคลอนสความสาเรจ

กาหนดตว

บงช

ความสาเรจ

(3)

การพฒนาแผนพฒนาอาชพ

การพฒนาส

ความมนคง

และยงยน

(8)

ทาความ

เขาใจแผน

ใหรเทาทน

(1)

ออกแบบ

ระบบ

ปฏบตการ

(2)

การจดการ

ความร

ขบเคลอน

(4)

ตรวจสอบ

สภาพใน

กจกรรม

(5)

สรปเสนอ

ผลงานตอ

สาธารณะชน

(7)

ตรวจตดตามแกไขขอบกพรอง

(6)

จดระบบสารสนเทศ

สงเสรมการดาเนนงาน

และรายงานผล

(9)

90

5. ตรวจสอบสภาพภายในกจกรรมโดยจดการเรยนรไหประชาชนมทกษะตรวจสอบสภาพ

ภายในกจกรรมเพอการพฒนาอยางตอเนอง

6. การตรวจตดตาม แกไขขอบกพรอง การดาเนนงานตามแผน โดยการสงเสรมใหผนา

ชมชนไดปฏบตการ ตรวจตดตามและแกไขขอบกพรองการทางานตามแผน

7. การเสนอผลงานตอสาธารณชน จดกจกรรมสงเสรมผนาชมชนและประชาชนไดมการ

แลกเปลยนเรยนรและสรปความรพรอมการนาเสนอผลการดาเนนงาน

8. การพฒนาส ความม นคงย งยน ผ นาชมชนและประชาชนรวมกนวเคราะห กาหนด

วางรากฐานของความมนคงและยงยน

9. จดระบบสารสนเทศ สงเสรมการดาเนนงานใหผนาชมชนและประชาชนรวมกนนาองค

ความรจากกจกรรมตาง ๆ ของกระบวนการมาจดเปนระบบสารสนเทศพรอมนามาบรณาการประยกตใชกบ

การทางานของตนเอง

91

เรองท 3 ขนตอนการขบเคลอนแผนพฒนาอาชพ ขนตอนการขบเคลอนแผนพฒนาอาชพ ศนยการศกษานอกโรงเรยน ผนาชมชน ภาคพฒนา

คณะทางานและประชาชน ตองรวมกนดาเนนการใน 3 ประเดน คอ ประเดนท 1 การวเคราะหความเปนไปไดของแผนปฏบตการ ประเดนท 2 การพฒนาแผนปฏบตการ ประเดนท 3 จดการความรการขบเคลอนแผนปฏบตการสความสาเรจ โดยการดาเนนงานในแตละประเดนมรายละเอยด ดงน

1. การวเคราะหความเปนไปไดของแผนปฏบตการ เปนการพจารณารวมกนของผเรยน ผนา

ชมชน คณะทางาน ประชาชน และภาคเครอขาย ความเหมาะสมของแผนปฏบตการกบสภาพความเปนจรง

ของชมชนโดยพจารณาจาก การรบไดของประชาชนในชมชน การเหนดวยของประชาชนในชมชน ความพรอมของทรพยากรทมอยในชมชน ความจาเปนทจะตองนาเขาทรพยากรจากภายนอกชมชน

2. การพฒนาแผนปฏบตการ เปนการนาขอมลจากการวเคราะหความเปนไปไดของ

แผนปฏบตการ มาปรบปรงหรอพฒนาเพอใหแผนปฏบตการมความเหมาะสมทจะดาเนนการไดตาม

ศกยภาพของชมชน 3. จดการความร การขบเคลอนแผน การจดการความร ขบเคล อนแผนปฏบตการส

ความสาเรจ ครการศกษานอกโรงเรยน ผ เรยน ผ นาชมชน ประชาชน และภาคพฒนา จะตองรวมกน

ดาเนนการโดยมกระบวนการขนตอน ดงน

92

หาความรไมได

กระบวนการจดการเรยนร (1) (2)

(3)

(4)

1) การวเคราะหโครงการ/กจกรรม นาโครงการ/กจกรรมท กาหนดไวมาวเคราะหวา

โครงการ/กจกรรมใดบางทมองคความร พรอมดาเนนการไดทนท โครงการ/กจกรรมใดบางทมองคความร

ไมเพยงพอทจะดาเนนการ จาเปนทจะตองใชกระบวนการการจดการความรมาสนบสนนการเรยนรกอนการ

ดาเนนงาน เพอใหสามารถขบเคลอนได 2) กระบวนการจดการความร การขบเคลอน โครงการ/กจกรรมดวยการนาสงทจาเปนมา

ดาเนนการดวยกระบวนการจดการความรประกอบดวยกจกรรม ดงน

2.1 กาหนดความรทตองใชทางาน ดวยการนาสงทจะตองทามาวเคราะหวาจะตอง

ใชความรหรอเรยนรอะไรบาง จงจะสามารถดาเนนการได ดงตวอยาง

วเคราะห

โครงการ/

กจกรรม

กาหนด

ความรท

จะตองใช

ทางาน

แสวงหา

ความรใน

ชมชน

ทองถน

แลกเปลยน

เรยนรสรปเปน

องคความรเพอ

ใชทางาน

- สรางองค

ความร

- นาความร

เขา

ประยกตใช

ความร

ขบเคลอน

โครงการ/

ประเมน

คณภาพ

การ

ทางาน

ตรวจตดตาม

คณภาพการทางาน

ส

ความ

สาเรจ

หาความรไมได

93

โครงการ/กจกรรม วตถประสงค ความรทตองใชงาน

2.2 การแสวงหาความรในชมชน ทองถน ดวยการแบงกลมงานรบผดชอบนาหวขอความรท

ตองใชไปแสวงหาความรจากแหลงความร สถานประกอบการ ผร ฯลฯ โดยวธการตาง ๆ เชน การถอด

บทเรยน การฝกทกษะประสบการณ จนมความกระจางในความร

2.3 ในกรณทไมสามารถแสวงหาความรในชมชน ทองถนได อาจจะดาเนนการไดโดย

1) ประชาพจารณ ดวยการรวมกนคด หาเหตผล รวมกนกาหนดวธทา รวมกน ทดลอง

พฒนาวธการ สรปเปนองคความรของชมชน นาไปประยกตใช

2) นาเขาองคความร ความรบางเรองจาเปนตองใชผเชยวชาญเฉพาะ และจาเปนตองรจรง ๆ

กควรเชญผเชยวชาญมาใหความรหรอไปศกษาหาความรจากผเชยวชาญเฉพาะจากภายนอกชมชน

2.4 การแลกเปลยนความร ดาเนนการตอเนองจากการแสวงหาความรของกลมตาง ๆ ดวยการ

ใหกลมมาแสดงขอมลความรท ไดรบมาแลว รวมกนวเคราะหหาจดรวม จดเดน ดงแปลงวธการ จดเปน

ความรใหมเพอใชทางาน

2.5 ประยกตใชความรขบเคลอนโครงการ/กจกรรม เปนขนตอนการทางานตามแผนงาน

โครงการ/ กจกรรม ดวยการนาความรทจดไวเขาไปใชดาเนนงานในแตละขนตอน

3) การตรวจตดตามคณภาพการทางาน มขนตอนทางาน ดงน

(1) จดตงใหมคณะผ ตรวจ ตดตาม จานวน 3-5 คน ศกษา ทบทวนโครงการ/กจกรรม

ทงหมดใหเขาใจวา ตองทาอะไร

(2) จดทาแผนการตรวจตดตาม พจารณาวาควรจะตรวจตดตามโครงการ/กจกรรมใด เมอไร

และมจดเนนทใหความสาคญกบเรองใดบาง

(3) ทาความเขาใจรวมกนใหชดเจนวา การตรวจตดตามไมใชการจบผด แตเปนการรวมกน

ระหวางผตรวจตดตามกบคณะทางานในการหาขอบกพรองทจะทาใหงานเสยหายหรอคณภาพตาลง แลว

ชวยกนแกไขขอบกพรอง

(4) การประเมนคณภาพการทางาน ดวยการเปดเวทประชาคมใหคณะผตรวจตดตามและ

คณะทางานแตละโครงการ/กจกรรมรวมกนเสนอสภาพและผลการดาเนนงานตอเวทประชาคม เพอให

ประชาชนไดรบรและมสวนรวมในการสงเสรมในเรองอะไรบาง และจะกาวไปขางหนาอยางไร

94

เรองท 4 ปญหาอปสรรคและแนวทางแกไขทเกดจากการขบเคลอนแผนธรกจ

ในการดาเนนการขบเคลอนแผนธรกจ เปนขนตอนการดาเนนงานตอเนองซงในระหวาง

การดาเนนงานอาจมปญหาและอปสรรคได ดงนน เพอเปนการควบคม ปญหาอปสรรค และหาแนว

ทางแกไขไดทนตอเวลา ไมปลอยใหเกดความเสยหาย จงควรดาเนนการ ดงน

1. ตรวจสอบปญหา อปสรรจากสภาพภายในของกจกรรม

1) ทาความเขาใจ ในโครงการ/กจกรรม ของตนเองวาจะตองตรวจสอบปญหา

อปสรรคภายในของตนเอง เพอนาขอบกพรองมาพฒนาการดาเนนงานใหเปนไปตามแผนทกาหนดโดยม

ขนตอนการดาเนนการ ดงน

(1) ทาความเขาใจขนตอนของการทางาน

(2) ตรวจสอบเปรยบเทยบการทางานวาเปนไปตามขนตอนหรอไม ม

ปญหาอปสรรคและขอบกพรองอยางไร

(3) ปฏบตการแกไขขอบกพรองและพฒนา

2) ดาเนนการตรวจสอบ ขนตอนดาเนนงานวาเปนไปตามเกณฑเปรยบเทยบกบสภาพท

เปนอยแลวสรปขอบกพรอง

3) ปรบปรงแกไขและพฒนา โดยนาขอบกพรองมากาหนดแนวทางแกไขและพจารณาวา

จะมการจดการหรอใชเทคโนโลยมาพฒนาใหดยงขนอยางไร

4) สรปผลการตรวจสอบเปนองคความร บนทกผลการตรวจสอบ ผลการแกไขขอบกพรอง

ผลการพฒนาสรปเปนองคความร เพอพฒนาเปนทนทางปญญา

2. การตรวจสอบ ตดตาม แกไขขอบกพรองการดาเนนงานตามแผน

1) การดาเนนงาน ตรวจสอบ ตดตามและแกไขขอบกพรองใหสามารถดาเนนงาน

ตามแผน เพอสรางประสทธผลการทางาน ใหเกดผลตอการลงทนของตนเองดวยการ

(1) วางแผนการตรวจ

(2) ปฏบตการตรวจและแกไขขอบกพรอง

(3) ปฏบตตามผลการแกไขขอบกพรอง

2) ปฏบตการจดทาแผนการตรวจกจกรรมวาอยในขนตอนใด

3) ปฏบตการตรวจและแกไขขอบกพรอง คณะผนาชมชนดาเนนการตรวจ ดงน

(1) แจงใหผ รบผดชอบทราบลวงหนาวาจะตรวจการดาเนนงาน เรอง

อะไรบาง เพอใหคณะทางานไดมสวนรวมในการตรวจสอบตนเองกบผนาชมชน

(2) ดาเนนการตรวจตดตาม โดยปฏบตการรวมกบคณะทางานพรอมสรป

ขอบกพรอง

(3) นาผลสรปขอบกพรองมารวมกนกาหนดแนวทางแกไขและจดบนทก

ใหคณะทางานผรบผดชอบ ใชดาเนนการแกไข

95

(4) กาหนดระยะเวลากลบมาตดตามผลการแกไขขอบกพรองให

คณะทางานผรบผดชอบ รบทราบ

4) ปฏบตการตดตามผลและแกไขขอบกพรอง โดยคณะทางาน ดาเนนการตดตาม

ผลการแกไขขอบกพรอง ดงน

(1) ใหคณะทางานแสดงผลการแกไขขอบกพรอง

(2) คณะทางานวนจฉยผลการแกไขขอบกพรองวาประสบผลสาเรจ

เพยงใด และจะพฒนาตอเนองอยางไร

(3) สรปผลการแกไขขอบกพรองเปนองคความร

96

กจกรรมท 1

ใหผเรยนสรปความร เนอหาสาระสาคญทเรยนรจากหนวยการเรยนร และตอบคาถามตามหวขอ

ตอไปนมาสนๆ พอเขาใจ

1. การประกอบธรกจตองอาศยปจจยอะไรบาง......................................................................

..........................................................................................................................................................................

2. ประเดนสาคญเกยวกบแผนธรกจมอะไรบาง.....................................................................

..........................................................................................................................................................................

3. ขนตอนการทาแผนธรกจ มอะไรบาง................................................................................

..........................................................................................................................................................................

4. การวเคราะหความเปนไปไดของแผนพฒนาอาชพ มอะไรบาง.........................................

..........................................................................................................................................................................

กจกรรมท 2

เมอผเรยนรเรองการขบเคลอนเพอพฒนาธรกจไปแลว ทานคดวาความรททานศกษาเรยนรมาจะ

นาไปใชประโยชนอะไรบางอธบายพอเขาใจ

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

กจกรรมท 3

ใหผเรยนนาประเดนตอไปนพดคย อภปรายในกลมเพอน แลวสรปความคดเหน จากการพดคยและ

อภปรายมาสรป โดยมประเดนตอไปน

1. เพราะอะไรจงตองเรยนรเรองการขบเคลอนเพอพฒนาธรกจ

2. ถาไมมความรความเขาใจเรองการขบเคลอนเพอพฒนาธรกจ จะเกดอะไรขน

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

97

บทท 7 โครงการพฒนาอาชพ

สาระการเรยนร โครงการพฒนาอาชพเปนการจดกจกรรมเพอนาไปส การปฏบต โดยมการกาหนด

รายละเอยดอยางมระบบและมความสมพนธวาใครทาอะไร ทไหน อยางไร เมอไร เทาไร ทาไม และหวงผล

อะไร เพอใหบรรลเปาหมายตามทกาหนดไว ตวชวด 1. อธบายความสาคญของการทาโครงการพฒนาอาชพ

2. เขยนโครงการ

3. เขยนแผนปฏบตการ

4. ตรวจสอบโครงการไดถกตองและเหมาะสม

ขอบขายเนอหา เรองท 1 ความสาคญของโครงการพฒนาอาชพ เรองท 2 ขนตอนการเขยนโครงการพฒนาอาชพ

เรองท 3 การเขยนแผนปฏบตการ เรองท 4 การตรวจสอบโครงการพฒนาอาชพ

98

เรองท 1 ความสาคญของโครงการพฒนาอาชพ

1. ความหมายของโครงการพฒนาอาชพ

จากแผนปฏบตการ เพ อการพฒนาอาชพท กาหนดไวแลวนน การนาแผนสการปฏบต

เพอใหมทศทางและขอบเขตการดาเนนงานทชดเจนจะตองมการจดทาโครงการปฏบตการควบคมการ

ดาเนนงานไว

โครงการ หมายถง งานทกาหนดจะทาในระยะหนง เพอแกปญหาหรอตอบสนองความ

ตองการทเกดขนโดยระบวาจะทาอะไร เมอไร ใชปจจยอะไร เทาไร และมวธการดาเนนงานอยางไร เมอ

สนสดระยะเวลา ปญหาหรอความตองการนน ไดรบการตอบสนองจะถอวาโครงการนนสนสด

การดาเนนงานในรปโครงการเปนวธการบรหารจดการทด เพราะทาใหเกดความชดเจน ม

เหตผล เกดความเขาใจทถกตองตรงกน และสามารถขยายผลการดาเนนงานได เพอพฒนากจกรรมหรองาน

นนใหมความเจรญกาวหนาตอไป

2. ลกษณะของโครงการทด

โครงการทดจะตองกาหนดรายละเอยดในโครงการใหชดเจนและมความสมพนธกนวา ใคร

ทาอะไร ทไหน อยางไร เมอไร เทาไร ทาไม และหวงผลอะไร โดยลกษณะของโครงการทดสรปได ดงน

1. ตองกาหนดวตถประสงคใหชดเจนและเขาใจงาย โดยเนนการกาหนดสงทตองการใหเกด

เมอโครงการสนสดลง เชน สามารถจดทาบญชครวเรอนไดถกตองและสามารถลดคาใชจายไดอยางนอย รอย

ละ 10 ของรายไดทงหมด

2. สามารถนาไปปฏบตงานไดจรง ไมเปนโครงการทเลอนลอย เพอฝน สวยหร

3. สอดคลองกบสภาพความเปนจรงทางสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และการเมอง

ตอบสนองตอความตองการและความสาคญของกลมเปาหมาย และไมเกนความรความสามารถของผปฏบต

4. มรายละเอยดของส งตาง ๆ ท เปนองคประกอบของโครงการ เชน วธการปฏบต

ระยะเวลาทแนนอนตงแตเวลาเรมตนและสนสดโครงการเพอเปนประโยชนตอการกาหนดคาใชจาย

และทรพยากร

5. ระบทรพยากรและแหลงทรพยากร ทจาเปนตองใชอยางชดเจนตลอดจนงบประมาณและ

แหลงเงนทนทตองใชในการดาเนนงาน

6. ผลทคาดวาจะไดรบตองสอดคลองกบเปาหมายและวตถประสงคของโครงการทกาหนด

ไว

3. การเตรยมการเขยนโครงการ

การประกอบอาชพสามารถแบงออกได 2 ประเภทใหญ ๆ ไดแก อาชพทประกอบการเอง

กบอาชพรบจาง ในการเขยนโครงการจาเปนทผเรยนตองรวาไมวาจะเปนอาชพประเภทใด ตองมการเตรยม

ขอมลใหพรอมกอนการเขยนโครงการมรายละเอยดดงน

1) แนวทางการเตรยมขอมลกอนการเขยนโครงการสาหรบอาชพทประกอบการเอง

99

(1) พจารณาเรองทน การดาเนนงานอาชพใหประสบความสาเรจตองศกษาขอมล

วาอาชพนนตองใชทนมากนอยเพยงไร ในเรองอะไรบาง มทนพอหรอไม ถาไมพอจะหาไดจากแหลงทนท

ใดบาง การคดอตราดอกเบยของแหลงทนเปนอยางไร ตองใชหลกประกนอะไร แลวมหลกประกนหรอไม

เงอนไขการกเงนเปนอยางไร ประเดนรายละเอยดเหลานตองพจารณาใหรอบคอบ เพอใหสามารถคานวณทน

ในการดาเนนงานไดเหมาะสมและไมกอใหเกดปญหาระหวางดาเนนงานโครงการ

(2) พจารณาเรองแรงงาน การประกอบการเองตองใชแรงงาน ผประกอบการตอง

คดวาใชแรงงานมากหรอนอยเพยงไรควรเปนแรงงานเพศหญงหรอเพศชาย ใชแรงงานเองในครอบครวหรอ

ตองใชแรงงานจากภายนอก ถาตองใชแรงงานจากภายนอกครอบครวจะหาแรงงานไดในชมชนหรอตองหา

จากทอน หากเปนแรงงานในชมชนอาจมาทางานเชากลบเยนไมตองเตรยมทพก หากมาจากภายนอกชมชน

ตองเตรยมทพกให ผประกอบการตองพจารณาใหรอบคอบและยอนกลบไปคดเรองทนดวย

(3) พจารณาเรองการตลาด ซงการตลาดนตองพจารณาวาอาชพทดาเนนการอยนน

เปนทตองการของคนในชมชนหรอแหลงใกลเคยงเพยงใด มคแขงหรอไม เพราะอาชพทประสบความสาเรจ

มากทสด คอ อาชพทปราศจากคแขง นอกจากน ตองพจารณาถงนสยการใชจายของคนในชมชนตลอดจน

กาลงซอดวยวาจะเปนอยางไร

(4) พจารณาเรองการจดการ การจดการเปนหวใจสาคญของการประกอบอาชพ

อสระ หลายคนมทน มแรงงาน ตลาดมความตองการ แตดาเนนงานอาชพไมประสบความสาเรจเนองจาก

จดการอาชพไมเปน จงจาเปนทผประกอบการตองมความรในเรองการจดการอาชพ ในอาชพทประกอบการ

ใหมากทสด การจดการทวานไดแก การบรหารเรองการลงทนทาอยางไรจงจะใหการลงทนทกบาททก

สตางคไดผลคมคา การบรหารการทางานใหมการทางานอยางมระบบ การบรหารดานการตลาดใหมคนรจก

สนคาเกดความประทบใจในสนคา

(5) พจารณาความถนดของตนเอง สงสาคญเหนอสงอนใดในการดาเนนงานอาชพ

คอ ความถนด ความสามารถ อปนสย ความพรอมของผประกอบการในการประกอบอาชพวาชอบหรอไม

ถนดหรอไม ทาไดหรอไม ถาทาไดกพจารณาสงประกอบอน ๆ ดงทไดกลาวมาแลว

(6) พจารณาอาชพทดาเนนการวามความสอดคลองกบชมชนหรอไม หากเปน

อาชพทตองใชนา มแหลงนาพอเพยงหรอไม เสนทางคมนาคมและการตดตอกบชมชนอนมสภาพอยางไร

คนในชมชนมความเชอ หรอขนบธรรมเนยมประเพณเปนอยางไร บางอาชพอาจไปขดกบความเชอของคน

ในชมชนเปนสวนมากหรอไม เชน ตดสนใจเลยงหมในขณะทคนในชมชนสวนใหญนบถอศาสนาอสลาม

หรอขดบอเลยงปลาในบรเวณใกลวด

2) แนวทางการเตรยมขอมลกอนการเขยนโครงการสาหรบอาชพรบจาง

(1) คาจางแรงงานมากหรอนอย การพจารณาวาคาจางมากหรอนอยนนจะพจารณา

จากตวเงนทไดรบอยางเดยวไมถกตอง ตองเปรยบเทยบกบเวลาทตองทางานดวยวากชวโมง เพราะบางสถาน

ประกอบการใหเงนเดอนมากกวาสถานประกอบการอน แตใหทางานตงแตเชาเลกคาเวลาพกผอนไมม

100

รายไดจากงานททาจะคมกบสขภาพรางกายของเราหรอไม ดงนนการพจารณาคาจางแรงงานจงตองพจารณา

ใหรอบดาน

(2) สถานประกอบการหลายแหงตองการผทมความร ความสามารถเฉพาะในแตละ

สาขา ตองพจารณาวามความรความถนดตรงกบงานนนหรอไม

(3) ความกาวหนาในอาชพ ควรพจารณาวาถาเขาไปทางานรบจางในสถาน

ประกอบการแลว จะมโอกาสกาวหนาไดอยางไร บางสถานประกอบการสนบสนนใหบคลากรม

ความกาวหนาโดยการใหมการฝกอบรมเพมเตมความรสงไปศกษาดงาน แตบางสถานประกอบการไมมการ

พฒนาบคลากรหรอสถานประกอบการบางแหงจายคาแรงงานตามจานวนชนงานททาได ไมมการพฒนา

ความรแตอยางใด

101

กจกรรมท 1

วเคราะหขอมลเพอการจดทาโครงการพฒนาอาชพ

ใหผเรยนวเคราะหขอมลแลวบนทกขอมลตามความเปนจรงตามหวขอตอไปน

1. อาชพทประกอบการ………………………………………………………………………….

2. ประเภทของอาชพ ประกอบการเอง

รบจาง

ขอมลวเคราะหอาชพประกอบการเอง ขอมลวเคราะหอาชพรบจาง

ประเดน ขอมลสภาพจรง ประเดน ขอมลสภาพจรง

1.ทน

2.แรงงาน

3. ตลาด

4. การจดการ

5. ความถนด

6. ความสอดคลอง

กบชมชน

1.คาจางแรงงาน

2. ความรกบงานอาชพ

ททา

3. ความกาวหนาใน

อาชพ

102

เรองท 2 ขนตอนการเขยนโครงการพฒนาอาชพ

ขอมลทตองใชในการเขยนโครงการพฒนาอาชพ

1. ขอมลทนามาใชกาหนดโครงการพฒนาอาชพ จะคลายกบการจดทาแผนแตจะมรายละเอยดของ

แตละกจกรรมมากกวาขอมลทจาเปนเหลานไดแก

1. ความตองการของตลาด กอนทจะเลอกการประกอบอาชพใด ๆ จะตองมการสารวจ

สภาพและความตองการของชมชนทจะใชเปนแหลงประกอบอาชพ เชน จานวนปะชากรในชมชน มเดก

ผใหญ ผหญง คนสงอายประกอบอาชพอะไร มฐานะอยางไร มรายไดโดยเฉลย สภาพความเปนอย ความ

นยมสนคาหรอบรการในลกษณะใด ซงสนคาหรอบรการทตดสนใจจะผลตนนมผดาเนนการอยหรอไม หรอ

มอยแลว ไมเพยงพอหรอไมมคณภาพ สวนของเรานนจะพฒนาใหแตกตางจากสนคาของผอนอยางไร การ

สารวจความตองการนอาจมวธการสอบถาม การสงเกต สถตจากหนวยงานของภาครฐและเอกชน เพอทราบ

ปรมาณความตองการของตลาดวาผลตสนคาไปแลวคมทนหรอไม

2. ความพรอมในการประกอบอาชพ เมอตดสนใจเลอกอาชพแลว จะตองพจารณาความ

พรอมดานตาง ๆ ขออาชพนน ๆ วามมากนอยพยงใด ไดแก

2.1 ความร ความสามารถเกยวกบอาชพ โดยพจารณาวาจะตองใชความร

ความสามารถดานใดบาง ผประกอบการมพนความรมากนอยเพยงใด ความรทยงขาดอยจะสามารถศกษา

ความรเพมเตมดวยวธใด

2.2 สถานท ทจะใชประกอบการกมความสาคญทจะตองพจารณา การประกอบ

อาชพบางอยางขนอยกบการใชสถานทดวย เชน ใชเนอทมากสาหรบการประกอบอาชพเกษตร สถานทตอง

อยในแหลงชมชนสาหรบอาชพคาขาย เปนตน

2.3 เงนทน ตองใชเงนทนเทาใดสาหรบอาชพทประกอบการ มเงนทนหรอยง หาก

ยงไมมจะจดหาอยางไร ทใด

24 วสดอปกรณ จะตองใชวสดอปกรณอะไรบางและมหรอยง หากยงไมม มธการ

ทจดหาไดอยางไร แหลงซออยทใด

2.5 ผรวมงาน ตองพจารณาผรวมงานวามความจาเปนตองมกคน ใครบาง แตละคน

มความรความสามารถดานใดบาง หรอควรมอบหมายงานดานใดใหรบผดชอบ

2. ขอมลเพอเขยนโครงการพฒนาอาชพ

การใหไดขอมลเพอการเขยนโครงการพฒนาอาชพ มหลายวธ ซงผเรยนอาจใชวธเดยวหรอ

หลายวธประกอบกนกได วธการเหลาน ไดแก

1. จากเอกสาร หนงสอ ไดแก หนงสอทวไป หนงสอรายป หนงสออางอง หนงสอพมพ

เอกสารรายงานตาง ๆ

2. จากสอทางไกลตาง ๆ เชน จากรายการโทรทศน วทย

103

3. จากหนวยงานตาง ๆ การดาเนนงานของหนวยงานจะมขอมลทนาสนใจ เชน ราคาขายสง

ขายปลกในรอบป ปรมาณการผลต ลกษณะของสนคาทตลาดตองการ หนวยงานเหลาน เชน กรมสงเสรม

การเกษตร พชยจงหวด กรมสงเสรมอตสาหกรรม

4. ผรในชมชน โดยการสอบถามผรในชมชน เชน ผนาในหมบาน คร อาจารย นกวชาการ

5. จากการสารวจ เราสามารถดาเนนการสารวจภายในชมชนดวนตนเอง เพอใหไดขอมลท

ชดเจนและถกตอง เชน สารวจราคาของสนคา เราอาจสอบถามจากผขายไดโดยตรงหลาย ๆ คน

6. จากการสงเกต อาจใชวธการสงเกตกได เชน สงเกตวธการขายของผประกอบการบางคน

ททาใหสนคาขายดกวาผอน

7. การสมภาษณ ใชวธนเพอใหไดขอมลทมรายละเอยด เชน วธและเทคนคการทาขนมจบ

เราอาจจะตองใชเวลาสมภาษณนานกวาวธอน ๆ ซงจะตองจดหวขอไปลวงหนากอน เพอใหไดขอมลท

ครบถวนสมบรณ

3. การเขยนโครงการพฒนาอาชพ

โครงการเปนการกาหนดรายละเอยดในสงทจะทาอยางมความสมพนธ เพอใชในการควบคมการ

ดาเนนงานอาชพใหดาเนนไปอยางเปนระบบ

การเขยนโครงการพฒนาอาชพ มรายการทตองจดทาขอมลและรายละเอยด ดงน

1) ชอโครงการ

ชอโครงการจะตองมความชดเจน เฉพาะเจาะจงเขาใจงายวาจะกระทาสงใด เชน

โครงการเลยงไกเนอ โครงการปลกกลวยนาวา

2) หลกการและเหตผล

การเขยนหลกการและเหตผล เปนการนาเสนอขอมลทแสดงใหเหนถงเหตผลและความ

จาเปนหรอความสาคญและทมาของโครงการ โดยผเขยนจะตองระบถงสภาพปญหา เหตผลความจาเปน

พรอมจดหาขอมลมาสนบสนนใหชดเจน เชน สถตขอมลจากหนวยงานภาครฐ สภาพปญหาของชมชนทผาน

การประชมประชาคม หรอนโยบายภาครฐจากสวนกลาง สวนทองถนซงจะตองแสดงใหเหนถงความ

สอดคลอง และชใหเหนถงขอดของการดาเนนงานโครงการและขอเสยหากไมมการดาเนนงานโครงการ

3) วตถประสงค

วตถประสงคเปนขอความทแสดงถงความตองการหรอผลของการกระทาสงหนงสงใดท

ชดเจน สามารถปฏบตวดและประเมนผลได โครงการหนง อาจจะมวตถประสงคเพยงขอเดยวหรอหลายขอก

ได

4) เปาหมาย

เปาหมาย เปนการกาหนดผลงานตามโครงการไวลวงหนาวา เมอดาเนนงานตามโครงการ

ไปแลวจะไดผลอะไร อยางไร การกาหนดเปาหมาย จะมการกาหนดใน 2 ลกษณะ คอ

(1) เปาหมายเชงปรมาณ เปนการกาหนดผลงานในดานปรมาณวาจะไดงาน กชน กคน ก

เลม กชด กตาบล กแหง ฯลฯ

104

(2) เปาหมายเชงคณภาพ เปนการกาหนดคณภาพของผลงานทระบไวในเชงปรมาณวางาน

ทไดจากโครงการนนดอยางไร มคณคาอยางไร เกดประโยชนอยางไร ฯลฯ

5) วธดาเนนการ

วธดาเนนการ เปนการเขยนขนตอนรายละเอยดภารกจทจะตองปฏบต เพอใหงานบรรลตาม

วตถประสงคของโครงการ ดงนน ในการเขยนวธดาเนนงานจงควรคานงถงประเดนตอไปน

(1) จาแนกเปนกจกรรมยอยหลาย ๆ กจกรรมเรยงตามลาดบ ตงแตเรมตนการดาเนนงาน

จนกระทงเสรจสนโครงการใหชดเจน

(2) กจกรรมแตละกจกรรมจะตองกาหนดระยะเวลา โดยกาหนดเปนปฏทนปฏบตงาน

ตวอยาง

ปฏทนปฏบตโครงการปลกกลวยนาวา 2 ไร

ท กจกรรม ระยะเวลาปฏบตงานตงแต 1 ม.ค. - 31 ธ.ค. 53 หมาย

เหต มค กพ มค เมย พค มย กค สค กย ตค พย ธค

1

2

3

4

5

6

7

8

ศ ก ษ า ข อ ม ล ต า ง ๆ

เชน ดานตลาดแหลง

ขาย ปจจยการผลต

เขยนโครงการ

จดหาและรวบรวม

วสด อปกรณ เงนทน

ส ถ า น ท แ ร ง ง า น

ทกษะตาง ๆ

เ ต ร ย ม แ ป ล ง ป ล ก

กลวย

ปลกกลวย

ดแลรกษาโดยใหป ย

ปองกนกาจดศตรพช

ต ด ก ล ว ย แ ล ะ จ ด

จาหนาย

ตกแตงกอกลวย

105

เม อจดทาปฏทนปฏบตงานแลวจะตองตรวจสอบความพรอมของปจจยการผลต ความร

ความสามารถของเจาของ แรงงาน เงนทน แหลงจาหนาย ทเกยวของกบการดาเนนงานอาชพ เปนการเตรยม

ความพรอมกอนการดาเนนงานโดยใชการตรวจสอบรายการตาง ๆ ดงตวอยางตอไปน

ท รายการ ม

ไมม จดหาไดอยางไร พอเพยง ขาด

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

รถแทรกเตอรสาหรบเตรยมดน

จอบ

วสด อปกรณ

ปย

สารเคมปราบศตรพช

หนอกลวย

ทดน

แรงงาน

เงนลงทน

แหลงจาหนาย

ฯลฯ

/

/

/

/

/

/

/

/

/

6) ระยะเวลาในการดาเนนงานโครงการ

การกาหนดระยะเวลาดาเนนกจกรรมตามโครงการใหระบการเรมตนกจกรรมจนกระทง

สนสด เชน ตงแต 1 มกราคม 2553 ถงวนท 31 ธนวาคม 2553

7) งบประมาณ

การกาหนดงบประมาณเปนการแสดงขอมลในรปของตวเงนหรอสงของทตคาเปนเงน โดย

จะตองแจกแจงใหชดเจนวาจะใชเงนในรายการใดบาง เชน คาแรงงาน คาขนสง คาวสดอปกรณ ในแตละ

รายการจะกาหนดใชงบประมาณเทาไร ถาจะใหสมบรณควรประมาณรายไดทคาดวาจะไดรบไวดวย เพอจะ

ไดนาไปใชในการจดการงานอาชพ ใหมความคลองตวและใชในการปรบงบประมาณ คาใชจาย เพอใหเกด

ความสมดล หรอผลกาไรในการดาเนนงานอาชพ ดงตวอยางตอไปน

106

ตวอยางการจดทางบประมาณคาใชจายโครงการปลกกลวยนาวา 2 ไร

งบประมาณทตองใช รายไดทคาดวาจะไดรบ

ท รายการ จานวนเงน

(บาท) ท รายการ

จานวนเงน

(บาท)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

คาแรงเตรยมแปลงปลก 3 วน

วนละ 100 บาท

คาหนอกลวย 150 หนอ ๆ ละ

5 บาท

คาแรงปลกกลวย 4 วน ๆ ละ

100 บาท

คาปย 3 กระสอบ ๆ ละ

100 บาท

คาสารเคมกาจดศตรพช

คาแรงตดกลวย 10 วน ๆ ละ

100 บาท

คาสกหรอของรถแทรกเตอร

คาเชาทดน

คาดอกเบย

คานามนรถ

รวม

300

750

400

300

500

1,000

200

300

200

300

6,300

1

2

3

4

5

ตดกลวยขาย 10,000 ลก

(รอยละ 10 บาท)

ตดกลวยขาย 20,000 ลก

(รอยละ 20 บาท)

ขายใบตอง

ขายหนอกลวย 100 หนอๆ

ละ 5 บาท

ขายปลกลวย

รวม

1,000

4,000

500

500

300

4,250

8) เครอขาย

เครอขาย หมายถง หนวยงานทงภาครฐและเอกชน กลมบคคล ชมชนและแหลงวทยาการท

มสวนรวมสงเสรม สนบสนน ประสานงานและมการจดกจกรรมเชอมโยงและเกอหนนกน ในการระบ

เครอขายจงตองกาหนดใหชดเจนวา เครอขายมหนวยงานหรอบคคลใดบาง และมสวนเกยวของกบการ

ดาเนนงานโครงการนอยางไร

9) การประเมนผลและรายงานผลโครงการพฒนาอาชพ

การประเมนผลและรายงานผลโครงการพฒนาอาชพ เปนการระบวาการดาเนนงาน

โครงการนกาหนดจะประเมนผลโครงการนอยางไร ดวยวธการใด การประเมนโครงงานนสามารถแบงเปน

3 ระยะ คอ

1. ประเมนผลกอนดาเนนโครงการ เปนการตรวจสอบความพรอมของปจจยตาง ๆ ทตองใช

ไดแก เงนลงทน วสด อปกรณ แรงงาน ตลาด ระบบการจดการ ความถนด ความสอดคลองของอาชพกบ

ชมชน เพอไมใหเกดความผดพลาดในระยะเรมตนโครงงาน

107

2. ประเมนผลระหวางดาเนนโครงการ เปนการประเมนระหวางการดาเนนงานเพอทราบ

ความกาวหนาของงาน แนวโนมความสาเรจของโครงการ และมปญหาอปสรรคอะไรบางเพอหาวธแกไข

3. ประเมนผลเมอสนสดโครงการเปนการประเมนผลเพอหาขอสรปเมอสนสดโครงการ

แลววา ประสบผลสาเรจตามวตถประสงคและเปาหมายหรอไม เพราะเหตใด มปญหาอปสรรคอยางไรและม

วธแกไขอยางไร

วธการประเมนผลมหลายวธ อาจใชหลาย ๆ วธประกอบกนกได เชน แบบประเมน การ

อภปราย โดยดาเนนการเม อโครงการส นสดลงตามระยะเวลาท กาหนด จากนน ประมวลขอมลการ

ดาเนนงานสรปเปนรายงานทกครง เพอใชเปนขอมลในการดาเนนงานครงตอไป หรอรายงานใหเจาของ

กจการอาชพทราบ

10) ผรบผดชอบโครงงานพฒนาอาชพ

กาหนดระบช อผรบผดชอบโครงการพฒนาอาชพ ในกรณทเปนโครงการทมผ รวมงาน

หลายคน ใหระบไวดวยวามกคน ใครบาง รบผดชอบการดาเนนงานดานใดของโครงการพฒนาอาชพนน ๆ

11) ความสมพนธกบโครงงานอน

การระบความสมพนธกบโครงการอน เปนการระบวาโครงการทดาเนนงานนเอ อ

ประโยชนตอเนองหรอประสานงานกบโครงการอนอยางไร นอกจากนยงเปนการตรวจสอบดวยวาโครงการ

ตาง ๆ ทระบดาเนนงานมความสมพนธกน หรอมความซาซอนกนหรอไม

12) ผลทคาดวาจะไดรบ

ผลทคาดวาจะไดรบ เปนการกาหนดผลผลตในดานตางๆ ท จะเกดข นทนทเม อส นสด

โครงการพฒนาอาชพรวมถงผลลพธ ในดานตางๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคต

108

กจกรรมท 1

การเขยนโครงการพฒนาอาชพ

ใหผเรยนเขยนโครงการพฒนาอาชพ ตามทผเรยนสนใจ คนละ 1 โครงการ

ตามหวขอตอไปน

1. ชอโครงการ

2. หลกการและเหตผล

3. วตถประสงค

4. เปาหมาย

5. วธดาเนนการ

6. ระยะเวลาในการดาเนนงานโครงการ

7. งบประมาณ

8. เครอขาย

9. การประเมนผลและรายงานผลโครงการ

10. ผรบผดชอบโครงการ

11. ความสมพนธกบโครงการอน

12. ผลทคาดวาจะไดรบ

109

เรองท 3 การเขยนแผนปฏบตการ

การดาเนนงานอาชพ เมอจดทาโครงการเรยบรอยแลว เพอใหการปฏบตงานเปนไปอยางม

ระบบ ผดาเนนงานโครงการควรตองจดทาแผนปฏบตการโดยนาขนตอนทระบไวในวธดาเนนการมาจดทา

รายละเอยดตามแบบฟอรม

กจกรรมหลก วตถประสงค ก ล ม

เปาหมาย

เปาหมาย

พนทดาเนนการ ระ ย ะ

เวลา งบประมาณ

หมบาน ตาบล อาเภอ

110

เรองท 4 การตรวจสอบโครงการพฒนาอาชพ

การดาเนนงาน โครงการพฒนาอาชพ ใหประสบความสาเรจการตรวจสอบตดตามโครงการ

และการควบคมโครงการ เปนระบบทสาคญตอการจดการโครงการไดดาเนนการไปอยางมประสทธภาพ

การตรวจสอบโครงการ หมายถง กระบวนการการวดและการตรวจสอบททาเปนประจาใน

แตละระยะของการดาเนนงานโครงการ โดยจะทาการวดและตรวจสอบปจจยนาเขา ไดแก ความพรอมของ

ทน แรงงาน ตลาด การจดการ ความถนด ความสอดคลองของอาชพกบชมชน กระบวนการดาเนนงาน

ตรวจสอบการดาเนนงานโครงการวาเปนไปตามแผนหรอไม และตดตามผลผลต ผลตภณฑ บรการทเกดขน

วาเปนอยางไร โดยการตดตามโครงการ มจดมงหมายเพอใหขอมลแกฝายบรหารในการชใหเหนสถานการณ

ของโครงการเกยวกบการใชทรพยากร การปฏบตกจกรรมตาง ๆ หรอผลผลต/ ผลตภณฑ/ บรการของ

โครงการเพอการแกไขปรบปรงสถานการณตาง ๆ ของโครงการทเปนปญหาไดทนทวงท

การควบคมโครงการ หมายถง กระบวนการทบงคบใหกจกรรมตาง ๆ เปนไปตามแผนงาน

และวตถประสงคท ไดกาหนดไว การควบคมโครงการจะชวยกระตนใหผ บรหารโครงการ ตลอดจน

ผปฏบตงานโครงการใหสนใจชวงการดาเนนงาน เพอไมใหการดาเนนงานเบยงเบนไปจากแผน และเพอ

แกไขขอผดพลาดเมอสถานการณไมเปนไปตามทวางแผนไว เพอใหโครงการประสบความสาเรจ ระบบการ

ควบคมโครงการเกยวกบสงตาง ๆ ควรควบคมโครงการใน 5 ดาน ดงน

1. การควบคมทรพยากรทางกายภาพ ไดแก การตรวจสอบวาวตถประสงค อปกรณ

เครองมอ อาคาร ทดน และบคลากร/ ผ ปฏบตงาน มปรมาณและลกษณะตามท กาหนดไวสาหรบการ

ปฏบตงานเพอใหเกดการประหยดในการบรรลวตถประสงค

2. การควบคมกระบวนการปฏบตงาน ไดแก การตรวจสอบกากบดแลเทคนค เครองจกร

เครองมอตาง ๆ และวธปฏบตงานของบคลากร/ ผปฏบตใหถกตองตรงตามหลกการทกาหนดไวสาหรบการ

ปฏบตงานประเภทนน ๆ

3. การควบคมผลการปฏบตงาน เปนการจดการใหโครงการการผลตไดปรมาณตามท

กาหนดไวตามคณภาพ และตามชวงเวลาทกาหนดไว

4. การควบคมดานการเงน ไดแก การควบคมดานรายจาย การควบคมดานงบประมาณ และ

ดานการบญช เพอใหเกดความมนใจวารายรบและรายจายของโครงการเปนไปตามแผนและโครงการ

สามารถทาใหเกดผลผลต/ ผลตภณฑ/ บรการตามวตถประสงค

5. การควบคมบคลากร เปนการควบคมพฤตกรรมการปฏบตงานของทมงานโครงการให

เปนไปตามวธการทกาหนดไว และใหเปนไปตามกาหนดการโครงการ การควบคมการปฏบตงานของ

บคลากรอาจใชการประเมนผลการปฏบตงานแบบเปนระบบและเปนทางการ

การตดตามและการควบคมโครงการเปนกจกรรมทเกยวเนองกน และมกใชควบคกนเพอ

ปรบการปฏบตงานใหไปสทศทางทตองการ กลาวคอ เมอไดตดตามดผลการปฏบตงานวาเปนอยางไรแลว

ตองมการควบคมเพอปรบการปฏบตงานใหไปสทศทางทกาหนดไวในแผน เพอชวยใหโครงการบรรลสงท

111

เปนวตถประสงคของโครงการ ในการดาเนนงานโครงการ การตดตามและการควบคมจงชวยใหโครงการม

ความเปนอนหนงอนเดยวกนทงระบบตลอดอายของโครงการ

การรายงานผลเปนการสรปจากผลการประเมนวาเปนไปตามโครงการหรอไม มปญหา

อปสรรคอยางไร เพอหาแนวทางแกไข และสงเสรมใหการปฏบตงานตามโครงการนนมประสทธภาพมาก

ยงขน

การประเมนผลโครงการ นอกจากจะประเมนความสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไวแลว

ผประกอบการควรทาการประเมนดานคณธรรม จรยธรรมของตนเองดวย เพราะผประกอบการสวนใหญจะ

นกถงแตผลกาไรโดยไมคานงถงคณธรรม จรยธรรม ซงจะมผลตอความมนคงของอาชพในระยะยาวดวย

112

กจกรรมท 6

ใหผ เรยนบนทกขอมล สรปผลการดาเนนงานโครงการพฒนาอาชพของตนเองตาม

แบบฟอรมทกาหนด

รายงานผลเมอสนสดโครงการ

1. ระยะเวลาดาเนนงาน

เรมโครงงานวนท.....................เดอน.............................................พ.ศ. ........................................

สนสดโครงงานวนท................เดอน.............................................พ.ศ. ........................................

รวมเวลาดาเนนงาน..................ป...................................เดอน.................................วน.................

2. ตนทนการผลต/ การบรการ................................................................................................บาท

3. จานวนผลผลตทได/การบรการทงหมด.....................................................................................

4. การจดจาหนาย/ บรการ.............................................................................................................

..................................................................................................................................................

5. ราคาจาหนายตอหนวย

ราคาตาสดหนวยละ............................................................................................................บาท

ราคาสงสดหนวยละ...........................................................................................................บาท

ราคาเฉลยหนวยละ............................................................................................................บาท

6. แหลงจาหนาย ก. .....................................................................................................................

ข. .....................................................................................................................

ค. .....................................................................................................................

7. รายได กาไร/ขาดทน..........................................................................................................บาท

8. การแบงผลกาไร/ขาดทน (ถามผรวมงาน) ...............................................................................

.................................................................................................................................................

9. ทรพยสนคงเหลอ

9.1 ..............................จานวน.......................................มลคา................................บาท

9.2 ..............................จานวน.......................................มลคา................................บาท

9.3 ..............................จานวน.......................................มลคา................................บาท

9.4 ..............................จานวน.......................................มลคา................................บาท

10. ปญหา อปสรรค และแนวทางแกไข

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

11. การตดสนใจ

11.1 ดาเนนงานตอ ระบเหตผล.........................................................................................

.................................................................................................................................

113

11.2 ดาเนนงานตอ ระบเหตผล.........................................................................................

.................................................................................................................................

11.3 ดาเนนงานตอ ระบเหตผล.........................................................................................

.................................................................................................................................

11.4 ดาเนนงานตอ ระบเหตผล.........................................................................................

.................................................................................................................................

ขอคดเหนของผร.........................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

ลงชอ.................................................

(...............................................)

วนท........เดอน.................พ.ศ. .........

114

บรรณานกรม

ฤทยภกด สมบรณ. (2551). พฒนาอาชพ ระดบมธยมศกษาตอนตน นนทบร.สานกพมพลองไลฟ เอด จากด.

คณะอาจารย กศน. สาระการเรยนรหมวดวชาพฒนาอาชพ กรงเทพฯ บรษทไผมเดย เซนเตอร จากด.

ศนยฝกและพฒนาอาชพราษฎรไทยบรเวณชายแดนสระแกว. (2552) แผนปฏบตการปงบประมาณ 2552

ศนยฝกและพฒนาอาชพราษฎรไทยบรเวณชายแดนสระแกว.

กจฐเชต ไกรวาส. (2550). การวเคราะหและประเมนผลโครงการ, ชลบร. วทยาลยการบรหารรฐกจ

มหาวทยาลยบรพา.

กองแผนงาน กรมการศกษานอกโรงเรยน. (2537). คมอการดาเนนงานโครงการ. กรงเทพฯ หางหนสวน

จากด อารตโปรเกรส.

กองพฒนาการศกษานอกโรงเรยน. (2541). ชดวชาการฝกทกษะและฝกประกอบการเฉพาะอาชพ กรงเทพฯ:

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด.

สานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน. (2548). คมอดาเนนงานจดการศกษานอกโรงเรยน เพอสราง

ชมชนเขมแขง เศรษฐกจพอเพยงพนความยากจน. กรงเทพฯ: รกษการพมพ.

กตตพนธ ดาสวสดเกยรต. (2551). การจดการความเสยงและตรวจสอบอนพนธเบองตน กรงเทพฯ:

สานกพมพเบยรสน เอดดเคชน.

สานกบรหารงานการศกษานอกโรงเรยน. แนวทางจดการศกษาเพอพฒนาอาชพ. (กพอ.) กรงเทพมหานคร:

รงสการพมพ.

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2551). แนวทางการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ. แหลงทมา

http://www.oncc.go.th/publication/50051

กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน. สอนใหคด. โรเนยว.

มยร อนมานราชธน. (2548). การบรหารโครงการ. กรงเทพฯ: สานกพมพคะนงนจการพมพ.

ศนยการศกษานอกระบบภาคกลาง. (2544). พฒนาอาชพ ระดบมธยมศกษาตอนตน กรงเทพฯ: สานกพมพ

บรษทเอกพมพไท จากด.

115

คณะผจดทา

ทปรกษา

1. นายประเสรฐ บญเรอง เลขาธการ กศน.

2. ดร.ชยยศ อมสวรรณ รองเลขาธการ กศน.

3. นายวชรนทร จาป รองเลขาธการ กศน.

4. ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาดานการพฒนาหลกสตร กศน.

5. นางรกขณา ตณฑวฑโฒ ผอานวยการกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผเขยนและเรยบเรยง

นางสาวกฤษณา โสภ ศนยฝกและพฒนาอาชพราษฎรไทยบรเวณชายแดน

จงหวดสระแกว

ผบรรณาธการ และพฒนาปรบปรง

1. นางอบล ทศนโกวท ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม

2. นายสธ วรประดษฐ สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและ

การศกษาตามอธยาศยจงหวดตราด

3. นางสาวสวชา อนหนองฉาง ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม

4. นายเสกขภทร ศรเมอง ศนยฝกและพฒนาอาชพราษฎรไทยบรเวณชายแดน

จงหวดอตรดตถ

5. นางดษฎ ศรวฒนาโรทย กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

6. นางพรทพย เขมทอง กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

7. นางสาวเยาวรตน คาตรง กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

คณะทางาน

1. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวศรญญา กลประดษฐ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผพมพตนฉบบ

นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผออกแบบปก

นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน