МОНГОЛ-АНГЛИ ХЭЛНИЙ ТООНЫ АЙН ТОГТОЛЦОО

Проф. д-р Ж.БАТ-ИРЭЭДҮЙ,

МУИС, МСХ

E-mail: iregedui@gmail.com

http://iregedui.blogspot.com/

Тооны айн тухай

• Бодит ертөнцийн юм үзэгдэл тооноос ангид байдаггүй. Өөрөөр хэлбэл тооноос ангид юм, юмнаас ангид тоо байдаггүй гэдэг логик байдаг.

• Бодит юмсын тоо нь ширхэгээр тоолж болох тасалданги буюу саланги, ширхэгээр тоолж үл болох тасалданги буюу үргэлжилсэн гэж хоёр янз байна. Тасалданги тоог тооцоогоор, үл тасалданги тоог хэмжүүрээр илэрхийлнэ.

МОНГОЛ ХЭЛНИЙ ТООНЫ АЙ

• Ихэнхи эрдэмтэн монгол хэлний жинхэнэ нэр ганц ба олон тооны айтай гэж үздэг.

• Цөөн эрдэмтэн ганц ба олон тооны ай байхгүй, харин төрөл ба хэсэг тооны айтай гэж тайлбарладаг.

• Мөн олон тооны бүтээвэр нь хэлзүйн дагавар уу, харьцаа заах нөхцөл үү гэдэг дээр маргадаг.

• Монгол хэлний тооны айг төгс судлаагүй байна.

Тооны айг судалсан монголч эрдэмтэд

• Б.Ринчен, “Монгол хэлний тооны хэлзүйн ай”, ОУМЭ-ийн II их хурал, 2-р боть, Уб., 1973, 74-77 х.

• П.Бямбасан, “Монгол хэлний тооны айн тогтолцооны тухай”, Хэл зохиол судлал, 1975, 11-р боть, 106-120 х.

• Б.Чулуундорж, “Категорий числа в русском и монгольском языках”, Автореферат, Докторский курс, 1979

• Т.Дашцэдэн, “Орчин цагийн монгол хэлний нэрийн тоо”, Уб., 1980

• Ц.Өнөрбаян, “Орчин цагийн монгол хэлний үгзүй”, Уб., 1998, 2004, 186-196 х.

• Д.Цэрэнпил, “Мongolian Grammar” 19988 72-77 pp

Профессор Т.Дашцэдэн:

• Тоо бол нэг юм үзэгдлийг нөгөө юм үзэгдэлтэй эсрэгцүүлэн тавьж тэмдэглэсэн нь бөгөөд үүнээс уламжлан ерөнхий ба тодорхой тоо, ганц тоо, хоёр тоо, олон тоо гэж тодорхой ялгаа гарч ирнэ. Олны санаа заах ямар зүүвэргүй олон болохыг заасан илтгэгчгүй байхдаа ерөнхий тоотой, өмнө нь ганц, олон гэсэн тодотгогч орсон эсвэл олны санаа заах дагавар авбал тодорхой тоотой байна.”

Профессор П.Бямбасан:

• “Монгол хэлэнд ерөнхий ба тодорхой, ганц ба ганц бусын эсрэгцэл дээр тулгуурласан тооны категори байгаа бөгөөд үүний ерөнхий ганц ба олныг заах нь хэлзүйн арга хэрэглүүрээр илрэх хэлзүйн категори болох бөгөөд тодорхой олон, тодорхой ганц тоо нь хэлзүйн бус категорид хамаарагдана”

Профессор Ц.Өнөрбаян:

• “Монгол хэлний жинхэнэ нэрийг ихэнхидээ ерөнхий тоотой хэрэглэх ба түүний тоог тодруулах хэрэг гарвал сая тодорхой тооны нэрээр тодотгож болно. Монгол хэлний жинхэнэ нэр нь ерөнхий ганц ба олны эсрэгцэл дээр тулгуурласан тооны айтай. Монгол хэлэнд ерөнхий ганц тоог илрүүлэх ил бүтээвэр байхгүй, харин ерөнхий олныг заах бүтээврүүдтэй харьцуулбал тэг нөхцлөөр илрүүлнэ.”

Акад. Шадавын Лувсанвандан:

• 1968 онд хэвлүүлж төрийн шагнал хүртсэн “Орчин цагийн Монгол хэлний бүтэц”, дэд дэвтэр “Үг нөхцөл” хоёртоо “Монгол хэлний олны дагавар нь бусад үг бүтээх дагаврын нэг адил үгийн үндэс үүсгэхээс гадна хийсвэр бус нэр болгоно. Өөрөөр хэлбэл, юмын билгэ чанарын заасан нэрийг бод биеийг заасан утгатай нэр болгоно.” 1999:128 х. “нэрийн олныг заах дагавар”

Монгол хэлний тооны айн онцлог

• Ганц ба олон тоог ялгах чадвартай үгс буюу тоологддог үгс: гэр, мал, ном, багш

• Олон тоонд тоолж болдоггүй буюу тоолдоггүй үгс: хөдөө, бороо, мөрөөдөл, ухаан,

• Зарим хосоор байдаг зүйл ганц тоог заадаг.• Ерөнхий олныг заавал олон тооны нөхцөл

авахгүй.• Давталтаар олны утга илэрхийлж болно. Жнь:

хэн хэн, чадах чадахгүй, сайн сайн

АНГЛИ ХЭЛНИЙ ТООНЫ АЙ

• A grammatical classification used in the analysis of word classes which have contrasts of singular and plural.

• Number contrasts in English are seen in nouns (e.g. Boy boys), pronouns (she, they, myself, ourselves, this, these), determiners (this, these; each, all), and verbs (say, says; was, were)

Invariable and variable nouns

• Хувирдаг нэр үгийг variable [‘veariebl], хувирдаггүй нэр үгийг invariable гэж нэрлэж байна.

• Variable нэр үгээ regular plurals, irregular plurals гэж 2 хуваана.

• Regular plurals бол жишээ нь boy boys• Irregular plurals бол дотроо voicing,

mutation, -EN plural, zero, foreign гэж хэд хуваагдана.

Үл хувирах ганц ба олон тоот

• Ганц тоот үл хувирах: үл тоологдох нэр үг, бодит, үл тоологдох нэр үг хийсвэр, оноосон нэр, -s төгсгөлтэй зарим нэр үг, хийсвэр тэмдэг нэр

• Олон тоот үл хувирах: summation plurals scissors, other pluralia tantum in –s thanks; some plural proper name the Netherlands; unmarked plural nouns cattle, personal adjectival heads the rich;

Хувирах ганц ба олон тоо

• 1 regular plurals boy-boys буюу дүрэмт олон тоо

• 2 irregular plurals буюу дүрэм бус олон тоо voicing calf – calves; mutation foot-feet; -EN plural ox-oxen; zero sheep-sheep; foreign –us – i radius-radii; a-ae larva-larvae; um-a stratum-strata; thesis-theses; criterion-criteria; tempo-tempi;

Variable nouns

• Variable nouns have two forms, singular and plural, the singular being the form listed in dictionaries. The vast majority of nouns are variable in this way and normally the plural (-s suffix) is fully predictable both in sound and spelling by the same rules as for the –s inflection of verbs. Spelling creates numerous exceptions, however. treatment of –y; nouns of unusual form sometimes pluralize in ‘s; nouns in -o have plural in –os, with some exceptions having either optional or obligatory – oes;

Irregular plurals

• Irregular plurals are by definition unpredictable and have to be learned as individual items. In may cases where foreign words are involved, it is of course helpful to know about pluralization in the relevant languages particularly Latin and Greek. Thus, on the pattern of analysis-analyses; we can infer the correct plurals: axis-axes, basis-bases, crisis-crises etc,

Voicing + -S plural

• Some nouns which in the singular end in the voiceless fricatives spelled –th and –f have voiced fricatives in the plural, followed by /z/. In one case the voiceless fricative is /s/ and the plural has /ziz/: house-houses.

• Nouns in –th: there is no change in spelling. With a consonant before the –th, the plural is regular: berth, birth, length etc. with a vowel before the –th, the plural is again often regular, as with cloth, death, faith, moth, but in a few cases the plural has voicing (mouth, path)

• Nouns in –f(e): Plurals with voicing are spelled –ves. Regular plural only: belief, chief, cliff, proof, roof, safe;

• Voiced plural only: calf, elf, half, knife, leaf, life, loaf, self, sheaf, wolf etc.

Compounds

• Compounds form the plural in different ways, but below is the most usual.

• Plural in first element: attorney general-attorneys general, notary public – notaries public, mother-in-law-mothers-in-law, grant-in-aid – grants in aid;

• Plural in both first and last element: gentlemen farmer – gentlemen farmers; woman doctor-women doctors;

• Plural in last element: assistant director – assistant directors,

Mutation

• Mutation involves a change of vowel in the following seven nouns: foot feet, tooth teeth, man men, woman women, mouse mice, goose geese, louse lice

• With woman/women, the pronunciation differs in the first syllable only, while postman/postmen, Englishman/-men, etc have no difference in pronunciation at all between singular and plural.

The –EN plural or Zero plural

• This occurs in three nouns: brother -brethren ≈ fellow members of religious society, child-children with vowel change /ai/ - /i/, ox oxen,

• Some nouns have the same spoken and written form in both singular and plural. Note the difference here between, on the one hand, invariable nouns, which are either singular or plural, and on the other, zero plural nouns, which can be both singular and plural. (this sheep looks small; All those sheep are mine)

Animal names

• Animal names often have zero plurals. They tend to be used partly by people who are especially concerned with animals, partly when the animals are referred to as game. Where there are two plurals, the zero plural is the more common in contexts of hunting, etc. We caught only a few fish, whereas the regular is used to denote diiferent individuals or species. The fishes of the Mediterranean.

• The Degree of variability with animal is shown by the following lists: regular plural: bird, cow, eagle, hen, rabbit etc. Usually regular: elk, crab, duck, both plurals: antelope, reindeer, fish, flounder, herring, usually zero: pike, trout, carp, deer, moose; only zero: grouse,sheep, plaice, salmon

Foreign plurals

• Foreign plurals often occur along with regular plurals. They are commoner in technical usage, whereas the –s plural more natural in everyday language. Thus formulas (general) formulae –in mathematics, antennas (general and in electronics) antennae -in biology

Англи хэлний тооны айн номзүй

• “A University Grammar of English” Randolph Quirk, Sidney Greenbaum, 1973

• “The Oxford Dictionary of English Grammar, Sylvia Chalker”, Edmund Weiner,

• “Reference Guide to English: A Handbook of English as a Second Language”

• “The Concise Oxford Dictionary of Linguistics”, Peter Matthews, 2005

A University Grammar of English

Concise Dictionary of Linguistics

Reference Guide to English

Тооны айн харьцуулал

Монгол хэлний • Нэр үгийн ганц олон тооны айтай =

numerals• Олны утга илтгэх олон төрлийн

нөхцөлтэй. suffix• Үйл үгийн зарим нөхцөл олон

тооны утга илтгэнэ. –цгаа4, (verb demand)

• Төлөөний үг ганц олны утга илтгэнэ. Би – бид, тэр-тэд

• Давталтаар олны утга илтгэнэ. Айл айлын, хүн хүний, repeated words

• Хэмжээ заасан үг = Quantitative Words; сүрэг, атга, багц, хэсэг, боодол гм.

Англи хэлний• Нэр үгийн ганц олон тооны

айтай• Тооны ай төлөөний үгтэйгээ

зохицоно.• Олны утга илтгэх цөөн

нөхцөлтэй. • Үйл үгийн хувирал нь олон

тооны утга илтгэнэ.• Төлөөний үг мөн олон цөөний

утга илтгэнэ• Давталтаар олны утга

илтгэдэггүй• Дүрэм бус хувилал ихтэй

Дүгнэлт

• Монгол хэлний тооны айг бүрэн судлаагүй байна учир цаашид нарийн судалмаар юм байна.

• Хэлний жишээ баримт дутмаг байна.• Зөвхөн нэр үгийн тооны ай бага зэрэг судлагдсан, үйл

үг болон бусад үгсийн аймгийн тооны ай судлагдаагүй.• Монгол Англи хэлний зэрэгцүүлсэн судалгаа

харьцангуй хомс байна• Цаашид дангаар болон зэрэгцүүлэн судлах нь онол

практикийн ач холбогдолтой.• Сонирхсон докторант төсөл бичээд хамтарсан судалгаа

хийж болно.