321

Эдийн Засаг дахь

Төрийн оролцоог үнэлэх нь

МУИС-ЭЗС, СЭЗ-IV Д.Мөнхтөр

Төрийн оролцоог үнэлэх нь

Агуулга

Төр гэж юу вэ?

Төрийн үүрэг үйл ажиллагаа

Төр Эдийн Засагт хэрхэн оролцож байна вэ?

Төрийн оролцоогүйгээр бидний байдал

1. ТӨР

Орчин үед Төр гэдэг бол ард

түмэн болон газар нутаг Улс

орны хөгжлийн төлөө

ажилладаг байгууллага юм.

Өнөөдрийн ардчилсан

нийгэмд бид Төр хэмээх

энэхүү байгууллагыг

удирдуулахаар Улсын Их

Хурлын гишүүдийг сонгож

төлөөллийн ардчилалыг бий

болгосон.

Төр гэдэг ойлголт бол хүн

төрөлхтний хувьд их эртнийх

бөгөөд хүний нийгэм үүссэн

цагт хамаарна.

2. Төрийн үүрэг

• Хувийн бараа

• Нийгмийн бараа

• Нийгмийн даатгал

• Нийгмийн халамж

• Дахин хуваарилалт

Байршлын

чиг үүрэг

Америкийн санхүүч Ричард Масгрейв зах зээлийн эдийн

засагт төр дээрх үндсэн 3 чиг үүрэг гүйцэтгэнэ гэж үзсэн.

Тогтворжуулах

чиг үүрэг

Хуваарилалтын

чиг үүрэг

Бүрэн ажил

эрхлэлт

Үнийн тогтвортой

байдал

засгийн жигд

өсөЭдийн лт

Төрийн үйл ажиллагаа

Төр нь иргэд аж ахуйн нэгжийн орлогоос татвар хурааж

улсын төсөвт төвлөрүүлдэг. Харин тэрхүү татварын мөнгө

нь төрийн байгууллагуудаар дамжин иргэдийн эрүүл мэнд

аюулгүй байдлыг хамгаалж түүнчлэн боловсрол соёлыг

түгээхэд зарцуулагддаг.

3. Төр-Эдийн Засагт

Урсгал

зардал-

нөхөн

үйлдвэрлэл

Хөрөнгө

оруулалт

Зээлийн

Буцаан

төлөлт

Төр нь төсвийн хөрөнгийг

дээрх 3-н чиглэлээр

зарцуулдаг.

Зах зээлийн сул тал

Зах зээлийн зарим нэг салбар эдийн засгийн ямар ч

үр ашиггүй байдаг. Ийм салбарт өрсөлдөөн ч үүсэх

боломжгүй. Монопольт үйлдвэрлэгч үнээ өрсөлдөөнт үнээс

дээгүүр, бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг бага байхаар тогтоож,

монополь ашиг авах боломжтой байдаг.

Цахилгаан эрчим хүч, авто зам, холбоо, шуудан,

агаарын тээвэр зэрэг олон үйлчилгээний үнийг төрөөс

зохицуулж байдаг. Төр үнэ зохицуулахаас гадна олон

төрлийн үйлчилгээг бас үзүүлнэ. Тухайлбал, цэвэр усны

хангамж, бохир ус, хог зайлуулах, боловсрол, эрүүл

мэндийн үйлчилгээг төрийн өмчийн байгууллагуудаас

иргэдэд үзүүлдэг.

Хөрөнгө оруулалт

Хөрөнгө оруулалтын

төслийг төр өөрөө

гүйцэтгэхээс татгалзаж Аж

Ахуй нэгжүүдийн дунд

Тендер шалгаруулах үйл

ажиллагааг зохион

байгуулдаг.

Энэ нь Төрийн эдийн

засагт оролцох оролцоо

багасч байгааг илэрхийлж

болно.

Худалдан авах ажиллагаа

Нийт худалдан авах ажиллагааны 92,2 хувийг буюу 1460,9

тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг нээлттэй тендер

шалгаруулалт эзэлж байна.

4. Төрийн оролцоог багасгах

Сүүлийн үед манай эдийн

засагт төрийн оролцох

оролцоог аль болох хумих

болдог бол төрийн оролцоог

үгүй болгох талаар ярилцах

болсон.

Төрийн өмчит компаниуд нь

ашиг олохоо больж, алдагдлыг

нь төр хариуцаж дийлэхгүй

болох үед хувьчлалалаар

төрийн оролцоог хумих

боломжтой юм.

Манай улсын хувьд 70 орчим хувь нь алдагдалтай

ажилласан гэсэн мэдээлэл байдаг

Одоо дэлхий нийтэд түгсэн онолоор бол “төр” нь

газар нутагтай, хүн амтай, тэгээд хамгийн гол нь

албадлагын аппараттай байвал сая “төр” болж байгаа

юм.

Харин ардчилсан нийгэмд албадлага гэдэг үгийг

эсэргүүцэх болсноор төрийн оролцоог багасгах талаар

ярих болсон.

Хэрвээ эдийн засагт төр оролцохгүй бол бидний

нийгэм ямар байх байсан бэ?

Төрийн оролцоо үгүй бол

Төр оршихуй дор татвар оршихуй:

Философчид төргүй байсан

үеийн “Байгалийн төлөв” гэсэн

ойлголтоор илэрхийлдэг ба

тэнд “хүн хүндээ чоно” мэт

байсан хэмээн дүгнэдэг.

Ямар ч төрийн зохицуулалт

хууль дүрэм журам байхгүй

байна гэвэл эдийн засгийн

тухай ярих ч хэрэггүй болов уу!

Учир нь төсөвт төвлөрдөг энэ

их мөнгө хөрөнгийг хэн

төвлөрүүлж эдийн засгийг

зохицуулан хөрөнгө оруулалт

хийх вэ?

Хэн нэгэн хууль зөрчин гэмт хэрэг үйлдвэл хэн

зохицуулах вэ?

Ард түмэнд аюулгүй амьдрах баталгааг хэн өгөх вэ?

Төрийн оролцоо үгүй бол

Төр бидний орлогоос татвар авахгүй бол бид юу хийж чадах вэ?

Хүмүүс саналаараа зам барилга барьж иргэдэд үнэгүй

боловсрол эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлж чадахгүй.

5. Төрийн оролцоог үнэлэх нь:

Дэлхий дээр төргүй улс гэж

нэгээхэн ч байхгүй. Харин төрийг

удирдаж байгаа хүмүүсийн мэдлэг

ур чадвараас шалтгаалаад улс

орнуудын төр ялгаатай байдаг.

Тиймээс ардчилсан төрд ард түмэн

харин сайн улс төржих ёстой гэдэг.

Яагаад гэвэл төрийн албатуудыг

ард түмэн өөрсдөө сонгон

томилсон учраас. Мөн ажиллаж

чадахгүй бол буцааж ч татах ёстой.

Энэ бол ардчиллын зарчимд

нийцнэ.

Ард түмэн төрийн хэрэгт шууд ба шууд бусаар оролцож болдог ба

дэлхийд шууд ардчиллыг дэмжиж байгаатай холбогдуулан манайд ч

бас иргэний танхим үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

Ашигласан материал

• Монгол улсын эдийн засгийн тойм 2008

• Эдийн засгийн улс төрийн оролцоо 2012 МУИС-ЭЗС

• Нээлттэй нийгэм форум Уул уурхайн салбар дахь төрийн оролцоо

• Цаг төр онлайн сэтгүүл

• Үндэсний эдийн засаг ба төрийн оролцоо хэлэлцүүлэг

• Бизнесийн орчин дахь дарамт төрийн оролцоо Р.Энхбат

• Эдийн засагт төрийн оролцоо их байх нь тийм ч их биш нийтлэл Ж.

Сандагдорж

Зургийг

• Google.com-оос

Анхаарлаа

хандуулсанд

баярлалаа!

МУИС-ЭЗС, СЭЗ-IV Д.Мөнхтөр