Embed Size (px)
Citation preview
Төрийн
бус
байгууллагын менежмент
түүнийг
хэрэгжүүлэх
арга
зүй
АББайгууллагын
гол
шинж
чанарууд
Зохион байгуулагдсанХувийн болон улсын салбарт үйлажиллагаагаа явуулдаггүй, байгууллагынхувьд засгийн газрын бусАшгийн бус хуваарилалтӨөрөө удирдахуйСайн дурын
Яагаад
ашгийн
бус
менежмент
гэж?
Ашгийн бус салбар нь эдийн засгийн ачхолбогдлынхоо хувьд нийтэд танил биш боловчявуулж буй үйл ажиллагаа, олон нийтэд үзүүлж буйнөлөөгөөрөө сайн дурын үйл ажиллагаануудаарааолонд танил болсон
22 оронд хийсэн “Ашгийн бус салбарын харьцуулсантөсөл” судалгаанаас харахад нийт ажил эрхлэгчдийндунджаар 5 хувь нь ашгийн бус салбарт ажилладаг юмбайна. Цаашилбал цалинтай ажиллагсадаас гаднатухайн орнуудын тус салбар нь 10.4 сая сайн дурынбайнгын ажиллагсадтай. Ашгийн бус салбарын нийтажиллагсад дээрхи 22 орны нийт ажиллагсдын 7.1 хувийг бүрдүүлж байгаа
АББ-ын
тухайн
товч
ойлголт
АББ-уудын менежмент нь
Үйл ажиллагааны хувьд төрийнбайгууллагынСанхүүжилтын хувьд бизнесийн
Хосолмол
шинжтэй
ТББ
нь
ашгийн
бус
байгууллага
болох
нь
Албан ёсны бүртгэлтэйБие даасан хараат бусАшиг орлого үл хуваарилахӨөрийн удирдлагатайСайн дурын үйл ажиллагаатай.
Дүн
шинжилгээ
хийх
ньЖаргалант Бөмбөгөр Борнуур Зүүнхараа
Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй
Албан
ёсны
бүртгэлтэй
Бие
даасан
хараат
бус
Ашиг
орлого
үл
хуваарилах
Өөрийн
удирдлагатай
Сайн
дурын
үйл
ажиллагаатай
ТББ-ын
нийтлэг
үүрэг
ЧадваржуулагчИргэд, гишүүдээ
зохион
байгуулж
өөрсдийн
хүч чадлаар
орчноо
өөрчлөгч
Үйлчилгээ хүргэгчНийгэмд
болон
гишүүддээ
үйлчилгээг
үзүүлж
байдаг
НөлөөлөгчОлон
нийт
гишүүдийнхээ
санаа
бодол, хүсэл
сонирхлыг
төрд
хүргэж
байдаг, бодлогод
нөлөөлөгч,хянагч
Бүлгийн
ажил
АсуултТоБУТөслийн хүрээнд үйл ажиллагааявуулж байгаа ТББ-уудын хувьд дээрхнийтлэг үүргүүдийг хэрхэн тодорхойлохвэ?
Бүлгийн
хэлэлцүүлэг
15 минут
ТББ
ба
олон
нийт
Засгийн газрын хүрч чадаагүй ядуу, алслагдмал, олон нийтийн гүнд орж ажиллажчаддагСайн дурын дэмжлэг туслалцаатайгаар үйлажиллагаа явуулдагОлон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлж өөртөөтуслах санаачлагыг өрнүүлдэгТухайн орон нутгийн иргэдийн хэрэгцээндтааруулан үйл ажиллагаагаа уян хатанөөрчилж, бүтээлчээр хандаж чаддаг
ТББ-ын
төрөл
Манай
улсад
ТББ-ын
эрх
зүйн
үндсийг
1997 онд
гарсан
“ТББ-ын
тухай
хууль”-иар
баталгаажуулсан
”Нийгэмд үйлчилдэг төрийн бус байгууллага” гэж соёл, урлаг, боловсрол, хүмүүжил, шинжлэх ухаан, эрүүл мэнд спорт, байгаль орчин, орчин ахуйн хөгжил, хүний эрх, хүн амынтодорхой бүлэг давхаргын эрх ашгийг хамгаалах энэрлийнзэрэг чиглэлээр нийгмийн тусын тулд үйл ажиллагааявуулдаг төрийн бус байгууллагыг;
”Гишүүддээ үйлчилдэг төрийн бус байгууллага” гэж өөрийнгишүүдэд үйлчилдэг, тэдний хууль ёсны ашиг сонирхлыгхамгаалах үндсэн зорилготой, нийгэмд үйлчилдэгээс бусадтөрийн бус байгууллагыг.
Гишүүнчлэлтэй
ТББ-ын
онцлог
Гишүүнчлэлийн
төрөлБайгууллага гишүүнчлэлтэй байхыг зааж төрлийг тодорхойлно. Тухайлбал: Хүндэт гишүүн, дэмжигч гишүүн, жирийн гишүүн гэж хэн болох, ямар давуу талыг эдлэхийн заана.
Гишүүнд
тавих
шаардлагаГишүүнээр элсэхийн тулд ямар шаардлага, болзол хангахыг заана. Гишүүн нь байгууллагынүзэл баримтлал, үнэт зүйлсийг хүлээн зөвшөөрөх шаардлагатайг тусгана. Мөнбайгууллагын онцлогоос хамаарах шаардлагыг дурдана.Тухайлбал: Хүүхдийн, залуучуудын, ахмадын байгууллага гишүүний насны хязгаарыг заасан байдаг.
Гишүүнээр
элсэх
журамШинэ гишүүн элсэх журмыг тусгана. Шинээр элсэхэд хэнд хандах, хүсэлтээ хэрхэн гаргахболон шийдвэрлэх хугацааг зааж өгнө.
Гишүүний
эрх
ба
үүрэгГишүүн болсноор ямар давуу эрхийг эдлэх болон үүрэг, хариуцлага үүрэхийг заана.
Гишүүний
татварГишүүний татварын хэмжээ, ямар хэлбэрээр хэзээ төлөхийг тусгана. Ихэнхи байгууллагататварын хэмжээг дүрмэндээ шууд бичихийг сайшаадаггүй. Удирдах зөвлөлд уян хатантогтоох эрхийг олгодог байна.
Байгууллагын
үйл
ажиллагаанд
оролцох
тухайГишүүд байгууллагын удирдах ба өдөр тутмын үйл ажиллагаанд ямар хэлбэрээр оролцожболохыг тусгана.
Төрийн
бус
байгууллагын
удирдах
байгууллага
ТББ-ын тухай хуулиар гишүүнчлэлтэй ТББ-ын дүрэмдөөрөөр заагаагүй бол түүний эрх барих байгууллагань удирдах зөвлөл байна гэж тодорхойлжээ.
Гишүүнчлэлтэй төрийн бус байгууллагын эрх барихбайгууллага нь бүх гишүүдийн хурал байна.
Үүнийг дүрмээр зохицуулна
ТББ-ын
Удирдах
зөвлөл
Ихэнх гишүүнчлэлтэй ТББ-уудын ихэнхи ньбайгууллагын эрх барих дээд эрхийг гишүүдийнхуралд эдлүүлж харин удирдах зөвлөлдөө гишүүдийнхурал хооронд эрх барих эрхийг шилжүүлсэн байдаг.
Удирдах зөвлөл бол ТББ-ын сонгуульт удирдлага юм.
Гишүүнчлэлтэй байгууллага удирдах зөвлөлд эрхмэдлийн төлөөлөл шилжүүлж байгаа нь
Эрх мэдлийг хуваарилжАсуудлыг хурдан шийдвэрлэх, уян хатан, цомхонмеханизмыг бүрдүүлж байгаа хэрэг юм.
Удирдах
зөвлөлийн
ерөнхий
чиг
үүрэг
Байгууллагын зорилго зорилтуудыг тодорхойлохСтратеги зорилтуудыг хэрэгжүүлэхБайгууллагыг манлайллаар хангахГүйцэтгэх захирлыг томилох, үнэлэх, чөлөөлөхГүйцэтгэх захирлын үйл ажиллагааг дэмжин туслахСанхүүгийн бодлогыг боловсруулахБайгууллагын бүхий л үйл ажиллагаанд хяналт тавихБайгууллагыг олон нийт, Засгийн газартай холбожөгөхХөрөнгө босгох үйл ажиллагааг удирдахӨөрсдийн үйл ажиллаггаг чадварлаг явуулах
Удирдах
зөвлөл
нь
дараахь
бүрэн
эрхийг
хэрэгжүүлнэ:
ТББ-ын
хуулийн
дагуудүрэмд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах;төрийн бус байгууллагыг өөрчлөн байгуулах, татанбуулгах;байгууллагын жилийн төсөв батлах;гүйцэтгэх захирлыг сонгох, чөлөөлөх, тайлангхэлэлцэх;төрийн бус байгууллагын өмч хөрөнгийг захиранзарцуулах талаар гүйцэтгэх захирлын эрх, хэмжээгтогтоох;төрийн бус байгууллагын ажлын албаны бүтэц, зохионбайгуулалт, түүний төсвийг батлах;дүрэмд заасан бусад бүрэн эрх .
Анхаарах
асуудлууд
Орчин үеийн удирдах зөвлөлийн үүрэг болбайгууллагын бодлогыг боловсруулах, бодлогоор удирдах асуудал тул энэхүүүүргийг суулгаж өгөхөд илүү анхаараххэрэгтэй. Мөн хөрөнгө босгох үйл ажиллагаатэдний удирдан ажилах гол ажлын нэг юм.
Удирдах
зөвлөлийн
загварууд
Зөвлөгч
удирдах
зөвлөлГүйцэтгэх
захирал
байгууллагаа
өөрөө
үүсгэн
байгуулсан
ТББ-дад
уг
загвар
зохионо. Удирдах
зөвлөл
гүйцэтгэх
захиралд
зөвлөн
туслах
үүрэгтэй. Гишүүдийг
байгууллагад
шаардагдах
мэдлэг, чадвартай, зөвлөн
туслах
хүсэл
сонирхолтой, байгууллагыг
олон
нийттэй
холбох
болон
хөрөнгө
босгох
үйл
ажиллагаанд
гүүр
болж
чадах
хүмүүс
гэсэн
шалгуураар
сонгоно.Урирдах
зөвлөлийн
үйл
ажиллагааг
захирал
чиглүүлж
байдаг. Удирдах
зөвлөлийн
хурлаар
захирлын
боловсруулсан
төлөвлөгөөг
амжилттай
хэрэгжүүлэх
талаар
гишүүд
санаа
оноогоо
уралдуулна. Энэ
нь
удирдах
зөвлөлийн
хуулиар
хүлээлгэсэн
удирдах, олон
нийтийн
өмнө
хариуцлаг
хүлээх
үүргийг
алдагдуулах
сул
талтай.
Ивээн
тэтгэгч
удирдах
зөвлөлЭнэ
загвар
зөвлөн
туслах
загвартай
төстэй. Зарим
ТББ-ууд
удирдах
зөвлөлөө
зөвхөн
хөрөнгө
босгох
зорилгод
захируулан
пүүс
компаний
захирал, эрх
мэдэлтнүүдээс
бүрдүүлсэн
байдаг. Тэдний
үйл
ажиллагаа
байгууллагад
хаанаас, хэрхэн
мөнгө
цуглуулах
вэ? гэсэн
асуултыг
тойрон
явагддаг. Ивээн
тэтгэгч
загвар
удирдах
зөвлөлийн
бусад
үүргийг
гээгдүүлэх
аюултай. Тиймээс
дангаар
нь
бус
удирдах
зөвлөлийн
дотор
нь
байлгавал
зохимжтой.
Үргэлжлэл
Гүйцэтгэгч
удирдах
зөвлөлОлон
нийтийн
дундаас
төрсөн
байгууллагууд
үйл
ажиллагаагаа
удирдах
зөвлөлийн
болон
бусад
гишүүдээрээ
дамжуулан
явуулдаг. Тэдэнд
албан
тасалгаа, цалинтай
захирал, гүйцэтгэх
ажилтан
байхгүй. Бодлогоо
боловсруулан
бас
хэрэгжүүлнэ. Бүх
үйл
ажиллагаа
гишүүдийн
сайн
дурын
хөдөлмөрөөр
хэрэгжинэ. Шинээр
төрөн
гарч
буй
ТББ-д ийм загвараар үйл
ажиллагаагаа
эхлэх
нь
нийтлэг. Сул
тал
нь
цаг
заваараа
хийдгээс
ажил
хийдэх, идэвхитэй
нэгэн
дээрээ
хэт
их
ачаалал
төвлөрүүлж
залхаах
аюултай. Цалингүй
учир
хариуцлага
тооцоход
хүндрэлтэй.
Захиргаадагч
удирдах
зөвлөлБайгууллагыг
үүсгэн
санаачлагчид
удирдах
зөвлөлийг
бүрдүүлсэн
тохиолдолд
энэ
загвар
давамгайлах
төлөв
ажиглагддаг. Удирдах
зөвлөлийн
гишүүд
гүйцэтгэх
захирлын
мэдлэг
чадварт
үл
итгэж, үйл
ажиллагаанд
хэт
хутгалддагаас
үүдэлтэй. Тэд
захирлын
саналыг
үл
сонсон
өөрсдийн
бодлогыг
тулган
хүлээлгэнэ. Ийм
байгууллагад
гүйцэтгэх
захирал
байнга
солигдож
байдаг. Ажилтан
нар
нь
удирдах
зөвлөл
эсвэл
захирлын
талд
хуваагдаж
зөрчилдөөн
үүсэх
нь
нийтлэг.
Бодлого
боловсруулагч
удирдах
зөвлөл
Удирдах
зөвлөл
захирлын
ажлыг
булаах
нь
хоёрдмол
удирдлагыг
үүсгэж
ажилтнуудыг
эргэлзээнд
оруулдаг. Удирдах
зөвлөлийн
үүргийг
бодлого
боловсруулагчаар, гүйцэтгэх
захирлын
үүргийг
хэрэгжүүлэгчээр
тодорхойлох
болсон. Удирдах
зөвлөл
нь
байгууллагын
бодлого, зарчмыг
тодорхойлох, гүйцэтгэх
эрх
мэдэлтнийг
тохоон
томилох, хэрэгжилтэд
байнгын
хяналт
тавих, олон
нийтийн
өмнө
хариуцлага
хүлээх
үүрэгтэй.
Загваруудын
сайн, муу
талыг
харьцуулах
нь
Удирдах
зөвлөлийн
төрөл Сайн
тал Муу
тал
Зөвлөгч
удирдах
зөвлөл Бодлого
боловсруулах
түүнийг
хэрэгжүүлэхэд
илүү
дөхөмтэйХуулиар
хүлээсэн
удирдах
болон
гишүүд, олон
нийтийн
өмнө
хариуцлага
хүлээх
үүргийг
сулруулдаг
Ивээн
тэтгэгч
удирдах
зөвлөл Ашгийн
бус
байгууллагын
санхүүгийн
тогтвортой
байдалд
эерэг
нөлөө
үзүүлнэ.
Ивээн
тэтгэгч
нь
санхүүгийн
хувьд
дэмжлэг
үзүүлэхээс
бусад
үүрэг
хариуцлагаг
орхигдуулдаг
Гүйцэтгэгч
удирдах
зөвлөл Үйл
ажиллагааны
тогтмол
зардал/цалин
багаБүх
үйл
ажиллагаа
гишүүдийн
сайн
дурын
санаачлагаар
хэрэгжих
боломжтой
Асуудал
хариуцсан
хүмүүс
өөрийн
боломжит
цаг
заваараа
хийдэг
тул
ажил
хийдэх, хугацаа
алдах
магадлал
өндөрЗөвхөн
идэвхтэй
гишүүдэд
ачаалал
их
байдаг
Захиргаадагч
удирдах
зөвлөл Удирдах
зөвлөлийн
гишүүдийн
зүгээс
байгууллагын
өдөр
тутмын
үйл
ажиллагаанд
идэвхтэй
оролцох
боломжтой
Байгууллагын
үйл
ажиллагаа
нь
эрхэм
зорилгын
хүрээнд
бус
үүсгэн
байгуулагчын
хүсэл
сонирхлоор
хийдэгдэнэ.Үүсгэн
байгуулагч
удирдах
зөвлөлийн
гишүүн, сайн
дурын
удирдах
зөвлөлийн
гишүүдийн
хооронд
сонирхлын
зөрчил
гарах
нь
элбэг
Бодлого
боловсруулагч
удирдах
зөвлөлБайгууллагын
эрхэм
зорилгын
хүрээнд
бодлого
боловсруулах, эрх
мэдлийн
зааг
ялгаа
тодорхой
болж
орон
тооны
бус
хүмүүсийн
ажлын
ачааллын
хөнгөлж
тэдний
тогтмол
оролцоо
алдагдахгүй
байх
Бодлогын
хэрэгжилтийн
явцад
үзүүлэх
дэмжлэг
хязгаарлагдмал
байх
магадлалтай
Бизнесийн
байгууллага, ТББ-ын
удирдах
зөвлөлийн ялгаа
Бизнесийн
байгууллагын
удирдах
зөвлөлТББ-ын
удирдах
зөвлөл
Үндсэн
зорилго
Хувь
нийлүүлэгчдийн
эрх
ашгийг
хамгаалж
хөрөнгийг
аривжуулах
Үзэл
санаа, үнэт
зүйлээ
сахин
хамгаалах
Бүтэц Санхүүгийн
сонирхол
бүхий
хувьцаа
эзэмшигчийн
төлөөлөл
Хүсэл
сонирхлоороо
нэгдсэн
гишүүдийн
төлөөлөл
Хувь
нэмэр Хөрөнгө
оруулах Сайн
дурын
үндсэн
дээр
эвлэлдэн
нэгдэх
Эцсийн
үр
дүн Өндөр
ашиг Хүсэл
сонирхлын
өмчлөгчид
Бүлгийн
ажил
АсуултТанай суманд үйл ажиллагаа явуулж буй ХАМО-чдынбайгуулсан ТББ-ын удирдах зөвлөлийн хэлбэр нь альзагварт хамаарагдах вэ? Энэ нь оновчтой хэлбэр болжчадаж байна уу?
Танай суманд үйл ажиллагаа явуулж буй ХАМО-чдынбайгуулсан ТББ-ын удирдах зөвлөл нь аль хэлбэрээр үйлажиллагаагаа явуулбал илүү зохимжтой гэж та бодожбайна вэ яагаад?
Удирдах
зөвлөлийн
шийдвэр
гаргах
журам
Удирдах зөвлөлийн гишүүд /цаашид “гишүүн” гэх/ аливааасуудлыг шийдвэрлэхэд тэгш эрхтэй байна.Удирдах зөвлөл нь хувь хүний асуудлыг нууцаар, бусадасуудлыг илээр санал хураах зарчмаар шийдвэрлэнэ.Удирдах зөвлөлийн хуралдаанаар шийдвэрлэх асуудлааргишүүн сонирхлын зөрчилтэй байвал тухайн гишүүн энэтухайгаа тайлбарлаж санал хураалтанд оролцохгүй. Удирдахзөвлөлийн хуралдаан даргалагч сонирхлын зөрчилтэй байвалхуралдааныг өөр гишүүн даргална. Гишүүдийн олонхийн, ердийн олонхийн, дийлэнх олонхийнсаналаар шийдвэрлэнэ гэх мэт. Санал тэнцсэн тохиолдолдхурлын дарга эцсийн шийдвэрийг гаргах эрхийг эдлэхийгтусгадаг.
Анхаарах
асуудлууд
Мөн хурлын шийдвэр тогтоол хэлбэртэйгарах болон хурлын дарга гарын үсэгзурснаар баталгаажихыг олон байгууллагадүрмэндээ заасан байдаг. Хэлэлцэхасуудалд төлөвлөгдөөгүй асуудал оруулжхурлын дэг эвдэхгүй байхыг дүрмэнд тусгажхурлын сахилга батыг дээшлүүлдэгтуршлага бий.
Удирдах
зөвлөлийн
хурал
Удирдах
зөвлөлийн
гишүүдийн
бүрэн
эрх
хурлаар
дамжин
хэрэгжинэ. Удирдах
зөвлөлийн
хуралд
хэлэлцэх
асуудлаа
тодорхой, ойлгомжтой, үр
дүнтэй
байлгах
нь
хамгийн
чухал
байдаг. Үүний
тулд
Удирдах зөвлөлийн хурлын төлөвлөгөөГишүүдийн үнэлгээнд тулгуурласан бодлогын хэрэгжилтийн дүншинжилгээГишүүдийн саналд үндэслэсэн цаашдын хөгжлийн стратегийн төсөл
Хурлын оролцоог бүрэн хангахуйц урьчилсан зар /Хурал болох цагхугацаа, байр, хэлэлцэх асуудалтай холбоотой мэдээ, материал гэх мэт/ Хурлын явц байдлыг баталгаажуулсан тэмдэглэл /хэлэлцсэн асуудал, баталсан шийдвэр, нууц санал хураалтыг тоогоор, ил санал хураалтыг нэрээргаргасан дүн, сонирхлын зөрчилтэй холбогдсон тайлбар, гарах шийдвэрийнталаар зарчмын өөр саналтай гишүүний тайлбар гэх мэт/
Хэлэлцэх
асуудлын
загвар
Уламжлалт
загвар
/Гүйцэтгэх
захиралын
санал
хөтлөгдөх/Бүтээлч
загвар
/Бодлого
чиглэлийг
цогцоор
нь
шийдэх/
-
Гүйцэтгэх
захирлын
тайлан: Байгууллагыг
компьютержүүлэх
-
Санхүүгийн
хорооны
тайлан: Байгууллагын
санхүүгийн
тайланг
хэлэлцэх, байгууллагын
байрыг
үл
хөдлөх
хөрөнгийн
даатгалд
хамруулах-
Сонгуулийн
хорооны
мэдээлэл: Удирдах
зөвлөлд
нэр
дэвшсэн
гишүүдийн
танилцуулга-
Бусад
асуудал: Сайн
дурынхныг
элсүүлэх
-
Мэдээлэл
технологийн
системийн
хөгжилт: Технологийн
шинэ
төлөвлөгөөг
хэлэлцэх. /Гүйцэтгэх
захирал/-
Санхүүгийн
менежментэд
хийсэн
дүн
шинжилгээ: Санхүүгийн
хороо
үл
хөдлөх
хөрөнгийг
эрсдлээс
хамгаалах
бодлого, даатгалд
хамруулах. /Санхүүгийн
хороо/-
Хүний
нөөцийг
хөгжүүлэх: Удирдах
зөвлөлд
нэр
дэвшигчдийн
судалгаа, Сонгуулийн
хороо, сайн
дурынхныг
өргөжүүлэх
арга
зам. /Гүйцэтгэх
захирал/
Гүйцэтгэх
захирал
түүний
эрх
хэмжээ
Удирдах зөвлөлөөс томилогдсон байгууллагын эрхэмзорилго, бодлогыг хэрэгжүүлэгч, өдөр тутмын удирдлагыгхэрэгжүүлэгч юм.Гүйцэтгэх захирлын үүрэг
Удирдах зөвлөлөөс олгосон эрх хэмжээний хүрээндтөрийн бус байгууллагыг төлөөлөх, өмч хөрөнгийгзахиран зарцуулах;Хууль, гэрээнд заасан бусад бүрэн эрх .Гүйцэтгэх захирлын эдлэх эрх, хүлээх үүрэг, хариуцлагын хэмжээ, хязгаар, хариуцлагаас чөлөөлөхүндэслэл, хөлс, урамшуулал зэрэг асуудлыг гэрээгээрзохицуулна.Гүйцэтгэх захирал нь өөрийн бүрэн эрхийн хугацаадууссан нөхцөлд шинээр гүйцэтгэх захирлыг сонгоххүртэл албан үүргээ хэвээр гүйцэтгэнэ.
Сайн
гүйцэтгэх
захирлын
шинж
Бодлого боловсруулагч биш дэмжлэг үзүүлэгчШийдвэр гаргагч биш хэрэгжүүлэгчДарга биш манлайлагчОлгогдсон эрх мэдлийн хүрээнд ТББ-ыг төлөөлөхБатлагдсан төсвийн хүрээнд захиран зарцуулахэрх мэдлийг хэрэгжүүлэгчУдирдах зөвлөл гишүүдийг холбогчМэдээллээр хангагч, харилцаа холбоог бийболгогч
ТББ-ын
ёс
зүйн
зарчим
Зарчим
1. Дотоод
ардчилалТББ нь эрхэм зорилгоо тодорхойлох, менежментийн бодлого, тэдгээрийг хэрэгжүүлэхмеханизмыг бүрдүүлэх, санхүүгийн болон хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг хангах дотоодардчилал бүхий удирдлагын тогтолцоотой байна.
Зарчим
2. Үл
намчирхахАлбан ёсоор нам бус статусаа зарласан буюу зарчмын хувьд нам бус байх ёстойбайгууллага намчирхсан (тодорхой улс төрийн нам, бүлэг, хүчний эрх ашигт үйлчилсэн) үйл ажиллагаа явуулахгүй. Улс төрийн намын дэргэдэх байгууллага нь энэ зарчимднэгдэж болно. Ийм тохиолдолд нийтийн эр хашгийн төлөө үйл ажиллагааныхаа хүрээнднамчирхахгүй байна.
Зарчим
3. Үйл
ажиллагааны
ил
тод
байдал, хариуцан
тайлагнахТББ нь үйл ажиллагаагаа олон нийтэд ил тод, нээлттэй байлгаж тогтмол тайлагнана.
Зарчим
4. Санхүүгийн
ил
тод
байдал, хариуцлагаТББ нь санхүүгийн бүртгэл, тайланг үнэн зөв хийж, хөрөнгө нөөцийн үр ашигтайзарцуулалтыг баталгаажуулна. Санхүүгийн тайлан олон нийтэд нээлттэй байна.
ТББ-ын
ёс
зүйн
зарчим
Зарчим
5. Эрх
тэгш
байдалТББ нь үйл ажиллагаандаа нас, жендер, үндэс угсаа, гарал үүсэл, нийгэмд эзлэх байр суурь, бэлгийн чигбаримжаа, рас, хөгжлийн бэрхшээлтэй эсэх, ялшийтгэл эдэлж байсан эсэх, болон бусад хэлбэрээр үлялгаварлан гадуурхна.
Зарчим
6. Сонирхлын
зөрчилТББ нь аливаа сонирхлын зөрчлөөс зайлсхийж, гарцаагүй тохиолдолд сонирхлын зөрчилтэй этгээд энэтухай нээлттэй мэдээлнэ.
Зарчим
7. Эрүүл
мэнд, байгаль
орчинТББ нь хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд халгүй үйлажиллагаа явуулна.
Зарчим
8. Хамтын
ажиллагаа, уялдаа
холбооТББ нь бие биенээ харилцан хүндэтгэж, дэмжин, хамтын ажиллагаа, түншлэл, уялдаа холбоогообэхжүүлнэ.
ТББ-ын
санхүүжилт, орлогын
эх
үүсвэр
Гишүүний
хандив, татвар,Иргэд, аж ахуй нэгж, байгууллагын хандив,Дүрмийн зорилгоо хэрэгжүүлэхтэйхолбогдсон аж ахуйн үйл ажиллагаанаасолсон орлого,Зээлийн, өвийн болон төсөл хэрэгжүүлэхзорилгоор улсын төсвөөс олгосон хөрөнгө,Олон улсын байгуулага, гадаад орнытөслийн санхүүжилт зэргээс бүрддэг.
Хуулиар
хориглосон
санхүүгийн
үйл
ажиллагаа
ТББ нь орлогоо зөвхөн дүрэмд заасан зорилгоо хэрэгжүүлэхүйл ажиллагаанд зарцуулдана.Орлогоос ногдол ашиг хуваарилах,Иргэн, аж ахуйн байгууллагад хөрөнгийн баталгаа гаргах, тэдгээрийн төлбөрийг төлөхТББ-ын эд хөрөнгөөр хувийн ашиг олох зорилгоор санхүүгийнбуюу аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулахТөрийн бус байгууллагын удирдах зөвлөлийн гишүүн, ажилтан тухайн байгууллагын эд хөрөнгөөр хувийн ашиголох зорилгоор санхүүгийн буюу аж ахуйн үйл ажиллагааявуулахУлсын Их Хурал, Ерөнхийлөгчийн болон иргэдийнТөлөөлөгчдийн Хурлын сонгуульд нам, эвсэл, нэрдэвшигчдэд эд хөрөнгө, хандив өгөх
Гишүүний
хандив, татвар
Татвар
/Гишүүдийн
тэгш
оролцоог
хангах
эрхээ
эдлэх
механизм/Гишүүнчлэлтэй ТББ-ын гишүүнчлэлийн хураамжийн хэмжээгбүх гишүүдийн хурлаар хэлэлцэн батлах ба байгууллагындүрмийг зөвшөөрөн гишүүнээр элссэн хүн бүр тогтоосонхугацаанд нь төлөх үүргийг хүлээнэ.
ХандивГишүүний хандив
Сайн дурын үндсэн дээр гишүүнээр элсэн хүмүүсийнхувьд өөрт байгаа нөөц бололцоогоо /материаллаг болонматериаллаг бус/ байгууллагын үйл ажиллагаандхандиавлах боломж ихээхэн байдаг.
Үйл ажиллагааны чигэлэл, үр дүнтэй санал нийлж буй гадныхандивлагч
Эдгээр хүмүүст үйл ажиллагаа түүнээс гарах үр дүнгээхэрхэн илэрхийлж ойлгуулснаас ихээхэн хамааралтай.
Дүрмийн
зорилгоо
хэрэгжүүлэхтэй
холбогдсон
аж ахуйн
үйл
ажиллагаанаас
олсон
орлого
Дотоод нөөцГишүүд, дэмжигч нарын оролцоотойгоорхэрэгжүүлсэн үйл ажиллагаанаас олсонорлого /ХАМО-чид, гишүүдтэй хамтран байгуулсандундын хуримтлалын сангаас олсон ашиг/
ГадаадАшиг сонирхол ижил болон нэг нутаг дэвсгэрүйл ажиллагаа явуулж буй байгууллага, хувьхүмүүстэй хамтарсан үйл ажиллагаа явуулах/Ямар нэгэн асуудлыг шийдвэрлэхэд шаардлагатай мөнгөхөрөнгө олохдоо бус тухайн асуудалд олон нийтийнанхаарлыг хандуулж хамтран шийдвэрлэх үйл явц юм./
Бүлгийн
ажил
Бүлгийн
ажлын
нөхцөлТанай ТББ-д нарт нэн тэргүүндшаардлагатай байгаа үйл ажиллагаагсанхүүжүүлэх хөрөнгө босгох шаардлагатайболоод танай орон нутагт үйл ажиллагааявуулж буй Алт олборлогч компанид ханданхүсэлт гаргах үйл ажиллагааны чиглэл, үндэслэл, зорилгоо тодорхойлсон 3 голсанаа /шалгуур үзүүлэлт/ гаргана уу
Төслийн
санхүүжилтээр
хөрөнгө
босгох
үйл явц
Тодорхой
нэгэн
хүндрэл, бэрхшээлийг
шийдвэрлэхэд
нь
туслах
биш
Буцалтгүй
тусламж, хандив
биш
Зарчим
нь Хэлбэр
нь
Хамтран
ажиллаж
харилцан ашигтай
байх
зарчимХөрөнгө
оруулалт
Асуудлаа
тодорхойлох
арга
зүй
Ашигт малтмалын салбарт үйл ажиллагаа явуулжбайгаа компанид хандахдаа хичнээн ХАМО мөнгөнус хэрэглэж байгаа тоо нь гол биш харин энэхүүтоног төхөөрөмжийг нэвтрүүлснээр тухайн ордоосолох алтны хэмжээ хэрхэн нэмэгдэх, ингэснээрээХАМО нарын ашиглаж байгаа талбайн хэмжээхэрхэн буурах, тухайн компаний ашиглаж буйлицензтэй талбайд гар аргаар ашигт малтмалолборлохгүй байх боломж бүрдэх талаас ньтайлбарлах ёстой. Харин дээр дурьдсан мөнгөн усхэрэглэж байгаа ХАМО-чдын тоо нь үр шимийгхүртэгч нарын тоо болох учиртай.
Бүлгийн
ажил
Бүлгийн
ажлын
нөхцөлТанай ТББ-д нарт нэн тэргүүндшаардлагатай байгаа үйл ажиллагаагсанхүүжүүлэх боломжтой эх үүсвэрүүдийгтодорхойлох, хүсэлтээ илэрхийлэхстратегиийг томъёолно уу
Хөрөнгө
босгох
стратеги
Хандах
байгууллага Хөрөнгө
босгох
стратегиТөрийн
байгууллага Төрөөс
иргэдэд
үзүүлж
буй
төрийн
болон
нийгмийн
үйлчилгээний
чанар
хүртээмжийг
дээшлүүлж, хуулийн
хэрэгжилтэнд
дэмжлэг
үзүүлэх
Хувийн
байгууллага Харилцан
ашигтай
хамтын
ажиллагааг
хөгжүүлэх, компаний
нийгмийн
хариуцлагыг
дээшлүүлэхБуяны
байгууллага, хувь
хүмүүс
Тэдний
итгэл
үнэмшилд
дэмжлэг
үзүүлэх
замаар
нийгмийн
тодорхой
нэг
асуудлыг
шийдвэрлэхэд
тэдний
оролцоог
нэмэгдүүлж
нийгмийн
баялагийг
хамтдаа
бүтээж
буй
үйл
явц
Гадны
байгууллагатай
хамтран
ажиллах
үед
анхаарах
асуудлууд
Сонирхож буй байгууллагадаа өөрсдийн талаартодорхой бөгөөд эерэг хандлага төрүүлхүйц мэдээлэлбайнга дамжуулахХамтран ажиллах зорилго, стратеги, хамтын ажиллааныхэлбэрээ зөв сонгохДэмжигч байгууллагатай тохирсон зорилго, үйлажиллагааг өөрчлөхгүй байхҮйл ажиллагаагаа хамтран төлөвлөхОлгогдсон хөрөнгийг төлөвлөснөөс гадуур үйлажиллагаанд зарцуулахгүй байхХамтарсан үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж байхГүйцэтгэл үр дүнгийн талаар байнга мэдээлж байхТэдний талаар олон нийтэд мэдээлж нийтийндэмжлэгийг авах
Гадны
санхүүжилт
дэмжлэгтэй
байхын
сул тал
Ихэнх ТББ-ууд дотоодын ба өөрийн эх үүсвэрээс бус доноророн, байгууллагуудаас зонхилон санхүүжиж байгаа өнөөгийннөхцөлд тухайн санхүүжүүлэгч байгууллага, хүмүүсийнзорилго үйл ажиллагааны чиглэлээс хамаарч тэдний үйлажиллагаа ямар нэгэн хэмжээгээр “бусдаас хараат” болжулмаар “зорилтот бүлэг” нь янз бүрээр хөдөлгөөнд ордгийгүгүйсгэх аргагүй юм.
Тухайн ТББ нь үйл ажиллагаагаа явуулах хангалттайхэмжээний санхүүжилтийг гадны тусламж дэмжлэгээс аваадбайгаа тохиолдолд дотоод нөөц бололцоо дайчлан ашиглахталаар анхаарахгүй байх тохиолдол гардаг.
Үйл ажиллагаагаа цаашид тогтвортой үргэлжлүүлэх хангалтайхуримтлалтай болж чаддаггүй. Учир тухайн дэмжигчбайгууллага, хувь хүн хамтын ажиллагааны эхэнд дэвшүүлсэнзорилтыг ханган белүүлэхэд л өөрсдийн нөөц, хүч анхаарлаатөвлөрүүлэхээс бус тухайн байгууллагын тогтвортой байдалдтөдийлөн анхаараад байдаггүй.
Баримт
бичгийн
боловсруулалтад
анхаарах
Өөрсдийн санаа зорилгоо бусдад (санхүүжүүлэгчбайгууллагуудад) ойлгуулах, улмаарХөрөнгө, санхүүгийн эх үүсвэрийг бий болгохЭцэст нь санаа зорилгоо амьдралд хэрэгжүүлэх, нийгэм, олон нийтийн хөгжилд хувь нэмэр оруулахАч холбогдолтой болохыг харуулсан (хамтын хүсэлсонирхолд тулгуурласан байх)Үйл ажиллагааны нарийн төлөвлөгөөтэй байхаасгадна түүнийгээ хэрхэн зохион байгуулжхэрэгжүүлэх менежментийн чадвартайгаахаруулсан байхШаардагдаж буй төсөв бодит болохыг магадласанбайхТөслийг хэрэгжүүлэх чадавхитай гэдгээ харуулсанбайх
