38

แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 1

กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ระดบชนมธยมศกษาปท 2 หนวยการเรยนรท 6 งานประดษฐทเปนเอกลกษณไทย (งานแกะสลกผกและผลไม) เรองท 1 ความรเบองตนเกยวกบการแกะสลกผกและผลไม เวลา 2 ชวโมง

1. มาตรฐานการเรยนรและตวชวด มาตรฐาน ง 1.1 เขาใจการท างาน มความคดสรางสรรค มทกษะกระบวน- การท างานทกษะการจดการ ทกษะกระบวนการแกปญหา ทกษะการท างานรวมกนและ ทกษะการแสวงหาความร มคณธรรมและลกษณะนสยในการท างาน มจตส านกในการใชพลงงาน ทรพยากรและสงแวดลอม เพอการด ารงชวตและครอบครว มฐ. ง 1.1 ม.2/1 ใชทกษะการแสวงหาความรเพอพฒนาการท างาน มฐ. ง 1.1 ม.2/3 มจตส านกในการท างานและใชทรพยากรในการปฏบตงานอยางประหยดและคมคา 2. สาระส าคญ การแกะสลกผกและผลไม เปนการประดษฐผกหรอผลไมใหเกดลวดลายตาง ๆ ตามทออกแบบไวไดอยางประณตสวยงาม การแกะสลกผกและผลไมมทงเพอใชในชวตประจ าวน เพอใชในโอกาสพเศษ เพอใชในการประกอบอาชพ ผแกะจะตองมความร ความเขาใจและทกษะในการใชอปกรณส าหรบการแกะสลกผกและผลไมเปนอยางด เพอใหผลงานออกมาสวยงามตามความตองการของผแกะ 3. จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนบอกความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไมได 2. นกเรยนบอกวตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไมได 3. นกเรยนบอกลกษณะการใชงานของอปกรณทใชส าหรบการแกะสลกผก และผลไมได 4. นกเรยนจบมดในการแกะสลกไดอยางถกตอง

39

5. นกเรยนใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดอยางถกตอง 6. นกเรยนปฏบตตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบยบขอบงคบของชนเรยนได (มวนย) 7. นกเรยนตงใจเรยน เอาใจใสและมความพยายามในการเรยนร เขารวมกจกรรมการเรยนรตาง ๆ (ใฝเรยนร) 8. นกเรยนตงใจและรบผดชอบในการท าหนาททไดรบมอบหมายใหส าเรจดวยความขยนและความพยายาม (มงมนการท างาน) 4. สาระการเรยนร 4.1 ความเปนมา วตถประสงคของ การแกะสลกผกและผลไม 4.2 อปกรณทส าคญส าหรบการแกะสลกผกและผลไม 4.3 วธการจบมดในการแกะสลกผกและผลไม 5. คณลกษณะอนพงประสงค 5.1 มวนย 5.2 ใฝเรยนร 5.3 มงมนการท างาน 6. สมรรถนะส าคญ 6.1 ความสามารถในการสอสาร 6.2 ความสามารถในการใชทกษะชวต 7. กจกรรมการเรยนร ขนน า 1. ครชแจงนกเรยนวาชดกจกรรมการเรยนรท 1 ความรเบองตนเกยวกบ การแกะสลกน ใชเวลา 2 ชวโมง 2. ครแจงจดประสงคการเรยนรใหนกเรยนทราบ 3. นกเรยนศกษาบตรภาพการแกะสลกผกและผลไมดงน

40

4. ครซกถามนกเรยนและใหนกเรยนแสดงความคดเหนในประเดนดงน - ภาพทนกเรยนเหนเปนภาพของอะไร (การแกะสลกผกและผลไม) - ผกและผลไมทใชในการแกะสลกมอะไรบาง (แอปเปล, ละมด, ฟกทอง, แตงกวา, แครอท, เผอก, แคนตาลป, แตงโม) - นอกจากผกและผลไมทใชในการแกะสลกผกและผลไมตามบตรภาพแลว นกเรยนคดวามผกและผลไมชนดใดอกบางทสามารถน ามาแกะสลกได (หวไชเทา, บทรท, ฟก, มะมวง, ฝรง, น าเตา, ฯลฯ) - นกเรยนทราบรเปลาวาการแกะสลกผกและผลไมมวตถประสงคเพออะไร (ขนอยกบความรเดมของนกเรยน) ขนสอน รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาดานทกษะปฏบตของเดวส (Davie’s Instructional Modal for Psychomotor Domain) ขนท 1 ขนสาธตทกษะหรอการกระท า 1. ครน าเสนอความรเรอง ความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม ดวยสไลด PowerPoint น าเสนอขอมล ผานจอโทรทศนขนาด 52 นวภายในชนเรยน 2. ครแจกใบความรท 1.1 เรอง การแกะสลกผกและผลไม 3. ใหนกเรยนทบทวนความรทเกยวของกบความเปนมา วตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไม และศกษาเพมเตมในเรอง อปกรณทส าคญส าหรบการ-แกะสลกผกและผลไมจากเอกสารใบความรท 1.1 เรอง การแกะสลกผกและผลไม

41

4. ครสนทนาซกถามนกเรยนถงความเปนมา วตถประสงคของการ-แกะสลกผกและผลไม รวมถงประเภทของการแกะสลกผกและผลไมวา - เพราะเหตใดงานแกะสลกผกและผลไมจงเปนงานศลปะประจ า ชาตไทยหรอเอกลกษณไทย (เปนงานศลปะทถายทอดกนมาจากรนสรนสบเนองมาหลายรอยป จนคณะกรรมการเอกลกษณของชาตในความรบผดชอบของส านกเลขาธการ- นายกรฐมนตร ไดก าหนดใหการแกะสลกอยในกลมวชาชางสบหม) - เพราะเหตใดในสมยโบราณงานแกะสลกผกและผลไมจงถายทอดเฉพาะหญงไทย (หญงไทยในสมยโบราณไมไดเรยนหนงสอนอกบาน ใชเวลากบ การฝกงานบาน งานประดษฐตาง ๆ) - นางนพมาศหรอทาวศรจฬาลกษณไดประดษฐกระทงเปนรปแบบใด (ดอกโกมท) - การแกะสลกผกและผลไมนาจะมความหมายวาอยางไร (การใชมดเลก ๆ หรอเครองมอขนาดเลกคลายสวทท าดวยเหลกหรอวสดเนอแขงจ าพวกเหลก เพอกรด จก เฉอน เซาะ แซะ สกด สลกเนอของผกและผลไมใหหลดออกมาและเกดลวดลาย ทสวยงาม หรอเกดลวดลายตามทออกแบบไว) - การแกะสลกผกและผลไมเปนภาชนะบรรจอาหาร จ าพวกผอบตางๆ ผแกะมวตถประสงคในการแกะสลกเพออะไร (เพอใชในชวตประจ าวน) - การแกะสลกผกและผลไมมวตถประสงคเพออะไรบาง ใหนกเรยนอธบาย ( 1. เพอใชในชวตประจ าวน, 2. เพอใชในโอกาสพเศษ, 3. เพอใชในการประกอบอาชพ, 4. เพอเปนแนวทางในการด ารงไวซงเอกลกษณไทย, 5. เพอเผยแพรศลปวฒนธรรมไทย, 6. เพอสรางความคดรเรมสรางสรรคในการคดลวดลายทแปลกใหม) 5. ใหนกเรยนแบงกลม กลมละ 6 คน หากกลมใดไมถง 6 คน ใหคนท 5 ท าหนาทสมาชกคนท 6 ดวย 6. ครชแจงบทบาทหนาทสมาชกในกลม แลวใหนกเรยนแตละกลมรบ ใบงานกจกรรมท 1.1 เรอง การแกะสลกผกและผลไมจากคร แลวเขยนชอในแบบบนทกบทบาทสมาชก 7. นกเรยนแตละกลมปฏบตตามใบงานกจกรรมท 1.1 การแกะสลกผกและผลไมทไดรบมอบหมาย

42

8. นกเรยนและครรวมกนเฉลยค าตอบใบงานกจกรรมท 1.1 9. ครสาธตการจบมดแกะสลกผกทงสองวธได แก การจบมดแบบปอกผกและผลไม และการจบมดแบบจบดนสอ 10. ครแนะน าใหนกเรยนสงเกตวธการจบมดทงสองวธเพอใหเกด ความปลอดภย 11. ซกถามนกเรยนถงวธการจบมดแกะสลกตามทไดเคยเรยนมาแลวในระดบชนประถมศกษาปท 6 และชนมธยมศกษาปท 1 12. ใหเพอน ๆ คดเลอกตวแทนนกเรยนออกมาสาธตวธการจบมดแกะสลกหนาชนเรยน จากนนใหเพอน ๆ ในชนเรยนรวมกนอภปรายถงวธการจบมด ของเพอนวาถกตองหรอไม 13. ครแนะน าใหนกเรยนสงเกตวธการจบมดจากคร จากนนใหนกเรยนปฏบตตาม 14. ใหตวแทนนกเรยนอธบายวธการจบมดตามทไดปฏบตตาม ขนท 2 ขนสาธตและใหผเรยนปฏบตทกษะยอย 1. ครแจกใบความรท 1.2 วธการจบมดแกะสลกผกและผลไม 2. ครใหนกเรยนศกษาวธการจบมดแกะสลกจากใบความร 3. นกเรยนฝกปฏบตตามวธการจบมดในใบความรท 1.2 วธการจบมด ในการแกะสลกผกและผลไม 4. ครสาธตวธการจบมดแกะสลกใหนกเรยนด โดยใหนกเรยนไดฝกปฏบตจบมดแกะสลกตามทครสาธต ขนท 3 ขนใหผเรยนปฏบตทกษะยอย 1. นกเรยนฝกจบมดแกะสลกทงสองวธ ตามขนตอนดงน 1.1 การจบมดแบบปอกผกและผลไม - ใหนกเรยนใชมอขวาจบดามมดเหมอนการจบเพอปอกผลไม - มดจะอยในลกษณะแนวนอนไปกบองมอ - นวหวแมมอวางไวบนสนมดตรงคอมด - นวชวางหรอแตะอยบนวสดทเราแกะสลกอยดานหนาของมด - สวนสามนวทเหลอใหงอรองรบการจบดามมดแกะสลกไว

43

1.2 การจบมดแบบจบดนสอ - ใหนกเรยนมอขวาจบมดแกะสลก จบมดเหมอนจบดนสอวาด - ใหมดจะอยในแนวตงกบองมอ หรอชนวสดทแกะ - นวโปง นวช นวกลางจบดามมดตรงคอมด - นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดทแกะสลก 2. ครจะคอยใหค าแนะน า ชแนะและชวยแกไขจนกวานกเรยนจะท าได ขนท 4 ขนใหเทคนควธการ 1. สนทนาใหความรเพมเตมกบนกเรยนวา การจบมดแบบปอกผกและผลไม นวหวแมมอทวางไวบนสนมดตรงคอมด จะท าหนาทกดน าหนกทปลายมดลงบนวสดทเราแกะสลก และคอยบงคบใหตรงหรอบดซายบดขวา ส าหรบนวชทนกเรยนวางหรอแตะอยบนวสดทเราแกะสลกและอยดานหนาของมดนน กเพอปองกนไมใหมดเคลอนไปเรวจนเกดความผดพลาดและอนตราย นวชยงชวยใหสามารถควบคมน าหนกการกดหรอดนมดใหมากนอยตามความตองการ และสามารถใหขยบมขนลงบนวสดทแกะไดดวย การงอและยดนว 2. สนทนาใหความรเพมเตมกบนกเรยนวา การจบมดแบบจบดนสอ นวโปง นวช นวกลางทจบดามมดตรงคอมด ท าหนาทคอยบดใบมดใหตรง หรอบดซาย บดขวา นวชออกแรงกดปลายมด นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดทแกะสลก ขนท 5 ขนใหผเรยนเชอมโยงทกษะยอย ๆ เปนทกษะทสมบรณ 1. ใหนกเรยนจบคกนปฏบตตามใบงานกจกรรมท 1.2 การใชมดกรดมะละกอ 2. นกเรยนและครรวมกนคดเลอกตวแทนนกเรยน 5 คน น าผลงานหนาชนเรยน 3. นกเรยนรวมกนแสดงความคดเหนถงวธการจบมด และปญหาใน การใชมดกรดมะละกอเพอใหเปนเสนตรงและขนานกน 4. นกเรยนรวมกนอภปรายแนวทางในการกรดมะละกอใหเปนเสนตรงและขนานกนและวธการปรบปรงการท างาน 7. ท าแบบทดสอบทายชดกจกรรมการเรยนรท 1

44

ขนสรป 1. นกเรยนฝกฝนการจบมดกรดมะละกอตามความสนใจ 2. นกเรยนรวมกนสรปถงสงทไดจากการเรยนรในเรองความรเบองตนเกยวกบการแกะสลกผกและผลไม 3. ครและนกเรยนรวมกนเฉลยแบบทดสอบทายชดกจกรรมการเรยนรท 1 6. การประเมนผล 6.1 วธการ - ตรวจผลงานใบงานกจกรรมท 1.1 ความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม (จดประสงคการเรยนรขอท 1, 2, 3) - ประเมนผลงานและสงเกตการปฏบตกจกรรมตามใบงานกจกรรมท 1.2 การใชมดกรดมะละกอ (จดประสงคการเรยนรขอท 4, 5) - สงเกตพฤตกรรมการมวนย การใฝเรยนร และการมงมนการท างาน (จดประสงคการเรยนรขอท 6, 7, 8) 6.2 เครองมอ - แบบบนทกการประเมนผลงานใบงานกจกรรมท 1.1 การแกะสลกผกและผลไม - แบบบนทกการประเมนผลงานใบงานกจกรรมท 1.2 การใชมดกรดมะละกอ - แบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมการมวนย การใฝเรยนร และการมงมน การท างาน 6.3 เกณฑ - นกเรยนผานการประเมนผลงานใบงานกจกรรมท 1.1 ตอบถก 7 ขอจาก 10 ขอ - นกเรยนผานเกณฑการประเมนผลงานใบงานกจกรรมท 1.2 ไดผล การประเมนระดบคณภาพแตละประเดนการประเมน 2 ขนไป - นกเรยนผานเกณฑการประเมนพฤตกรรมการมวนย การใฝเรยนร และ มงมนการท างาน ไดผลการประเมนระดบคณภาพ 2 ขนไป

45

เกณฑการประเมนคณภาพการปฏบตงานตามใบงานกจกรรมท 1.2

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

1. จบมดแกะสลกไดอยางถกตอง

- ใชมอทถนดจบมดโดยมดอยในแนวตงกบชนวสด หรอองมออกขาง - นวโปง นวช และนวกลางจบดามมดตรงคอมด - นวนางและ นวกอยวางแตะกบวสดแกะสลก

จบมดแกะสลกไดตามประเดนการประเมน 2 ใน 3 ขอ

จบมดแกะสลกตามประเดน การประเมนต ากวา 2 ขอ

2. ใชมดแกะสลกกรดมะละกอ

- ใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดอยางถกตอง นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดแกะสลกเพอประคองมดแกะสลก - ผลงานม ความเปนระเบยบสวยงาม

- ใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดอยางถกตอง นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดแกะสลกเพอประคองมดแกะสลกแตผลงานไมเปนระเบยบ ไมสวยงาม หรอ - ผลงานม ความเปนระเบยบ สวยงาม แตนกเรยนใชมดแกะสลกกรดมะละกอไมถกตอง

นกเรยนใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดไมถกตองและผลงานไมเปนระเบยบ สวยงาม

46

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

3. การปฏบตงาน สามารถปฏบตงานตามขนตอนหรอวธการทก าหนดไว

สามารถปฏบตงานตามขนตอนหรอวธการทก าหนดไวเปนบางครง

ไมสามารถท างานเปนระบบตามแผนทวางไว

4. การเตรยมเครองมอและ อปกรณ

มการเตรยมเครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานครบทกชน ตามทไดวางแผนไวอยางเปนระเบยบ

มการเตรยม เครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานเปนสวนใหญ แต ไมครบตามแผนงานทวางไว

มการเตรยม เครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานนอยชนมาก ไมมการวางแผนใน การปฏบตงาน

5. การใชเครองมอและอปกรณ

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดอยางถกตอง

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดถกตองเปนบางสวน

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดแตไมถกตอง

6. การเกบรกษาเครองมอ

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดเรยบรอย ปลอดภย

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดเรยบรอย

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดแตไมเรยบรอย

7. ความสะอาด

สามารถปฏบตงานดวย ความสะอาด เรยบรอย

สามารถปฏบตงานดวย ความสะอาดแต ไมเรยบรอย หรอเรยบรอยแต ไมสะอาด

ไมสามารถปฏบตงานดวย ความสะอาด เรยบรอย

47

เกณฑการประเมนพฤตกรรมการมวนย การใฝเรยนร และมงมนในการท างาน

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

การมวนย ปฏบตตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบของหองเรยน

ปฏบตตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบยบขอบงคบของหองเรยน โดยตองมการเตอนเปนบางครง

ปฏบตตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบของหองเรยน โดยตองมการเตอนเปนสวนใหญหรอไมปฏบตตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบของหองเรยน

ใฝเรยนร ตงใจเรยน เอาใจใสและม ความเพยรพยายามใน การเรยนร เขารวมกจกรรม การเรยนร ตาง ๆ

ตงใจเรยน เอาใจใสและม ความเพยรพยายาม ในการเรยนร

ไมตงใจใน การเรยนร

มงมนใน การท างาน

ตงใจและรบผดชอบในการปฏบตหนาททไดรบมอบหมายใหส าเรจดวยความขยนและความพยายาม

ตงใจและรบผดชอบในการปฏบตหนาททไดรบมอบหมายใหส าเรจ

ไมตงใจปฏบตหนาททไดรบมอบหมาย

48

7. สอและวสดอปกรณประกอบกจกรรมการเรยนสอน 7.1 บตรภาพ ผกและผลไมแกะสลก 7.2 สไลด PowerPoint น าเสนอขอมล เรอง ความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม 7.3 ใบความรท 1.1 เรอง การแกะสลกผกและผลไม

7.4 ใบงานกจกรรมท 1.1 เรอง การแกะสลกผกและผลไม 7.5 ใบความรท 1.2 วธการจบมดในการแกะสลกผกและผลไม 7.6 ใบงานกจกรรมท 1.2 การใชมดกรดมะละกอ

49

บตรภาพ

50

51

52

53

สไลด PowerPoint น าเสนอขอมล เรอง ความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม

สไลดหรอภาพนงท 1

บทบรรยาย

ครสนทนากบนกเรยนวา : จากนจะเปนการน าเสนอความเปนมาของ การแกะสลกผกและผลไม ดวย สไลด PowerPoint น าเสนอขอมล เรอง ความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม

54

สไลดหรอภาพนงท 2

บทบรรยาย

การแกะสลกของไทย เปนศลปะประจ าชาตไทยมานานหลายรอยป โดยในสมยโบราณ ผหญงไทยสวนมากไมไดเรยนหนงสอนอกบาน ใชเวลาอยกบบานเปนสวนใหญ เพอฝกท าอาหารหวานคาว ท าดอกไม เยบปกถกรอย ซงเปนสงจ าเปน ผหญงมเวลาจะเรยนการประดษฐผกและผลไมตอเนองกน จนม ความช านาญ สามารถสอนลกหลานตอ ๆ กนมาจนเปนเอกลกษณของไทย การแกะสลกผกและผลไมเปนศลปะของไทยแขนงหนงโดยจะเหนไดจากการไดก าหนดใหการแกะสลกไดจดอยในกลมวชาชางสบหม โดยคณะกรรมการ-เอกลกษณของชาต ในความรบผดชอบของส านกเลขาธการนายกรฐมนตร ไดเผยแพรเรองชวตเกยวกบชางสบหม เพอการสบทอดเอกลกษณของชาต ซงประกอบไปดวย ชางเขยน ชางแกะ ชางสลก ชางปน ชางหน ชางหลอ ชางปน ชางรก ชางบ และชางกลง

55

สไลดหรอภาพนงท 3

บทบรรยาย

ทาวศรจฬาลกษณ หรอ นางนพมาศ สนมเอกของพระรวงแหงกรงสโขทย ไดประดษฐกระทงเปนรปดอกโกมท หรอ ดอกบว ในวนเพญเดอนสบสอง ดวยเหนวาเปนดอกบวพเศษทบานในเวลากลางคนเพยงปละครงในวนดงกลาว สมควรท าเปนกระทงแตงประทป ลอยไปถวายสกการะรอยพระพทธบาท โดยไดเลอกเกสรดอกไมสตาง ๆ มาประดบตกแตงเปนรปดอกไมซอนสสลบใหเปนลวดลาย แลว เอาผลไมหรอผลพฤกษาลดาชาตมาแกะสลกเปนรปนกใหจกจบเกสรบปผาชาตตามกลบดอกโกมทอยางเปนระเบยบเรยบรอย ซงเมอพระรวงไดทอดพระเนตรกรบสงถามถงความหมาย นางกไดทลอธบายจนเปนทพอพระราชหฤทย ทมาของ การแกะสลกผกและผลไมจงเรมตนนบตงแตบดนน

56

สไลดหรอภาพนงท 4

บทบรรยาย

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2552 ไดใหความหมายของค าศพททเกยวของดงน แกะ หมายถง เอาเลบมอคอย ๆ แคะ เพอใหหลดออก, สลก หมายถง ท าใหเปนลวดลาย หรอรปภาพ ดวยวธสวสกด, ผก หมายถง อาหารทเปนพชโดยใชใบ หรอตน, ผลไม หมายถง ลกไม ผลของตนไม สรปไดวา การแกะสลกผกและผลไม หมายถง การใชมดเลก ๆ หรอเครองมอขนาดเลกคลายสวทท าดวยเหลกหรอวสดเนอแขงจ าพวกเหลก เพอกรด จก เฉอน เซาะ แซะ สกด สลกเนอของผกและผลไมใหหลดออกมาและเกดลวดลายทสวยงาม หรอเกดลวดลายตามทออกแบบไว

57

สไลดหรอภาพนงท 5

บทบรรยาย

ในการแกะสลกผกและผลไมนนมวตถประสงคแตกตางกนไปตามเจตนาของผแกะสลก ซงสามารถจ าแนกออกไดเปนขอ ๆ ดงน 1. เพอใชในชวตประจ าวน ไดแก แกะสลกเปนภาชนะบรรจอาหาร จ าพวกผอบตาง ๆ แกะสลกเปนดอก ใบ ใชประกอบอาหารประเภทแกงจด ซปหรอผด เปนตน แกะสลกเปนผกเครองจม โดยจดชดน าพรก ชดหลนตาง ๆ จดเปนชดสลดแบบตาง ๆ ทงสลดผกสก – ผกดบ 2. เพอใชในโอกาสพเศษ คอ ใชผลงานการแกะสลกผกและผลไมส าหรบจดตกแตง เชน แกะสลกฟกทองเปนแจกน แกะสลกผกผลไมเปนชอดอกไมแทนดอกไมสด เพอใชตกแตงอาหาร งานเลยง งานพเศษอน ๆ 3. เพอใชในการประกอบอาชพ ท าเปนอาชพชางแกะสลกผกผลไมตามโรงแรม รานอาหาร ทงในเมองไทย และตางประเทศ ฯลฯ

58

4. เพอเปนแนวทางในการด ารงไวซงเอกลกษณไทย 5. เพอเผยแพรศลปวฒนธรรมไทย 6. เพอสงเสรมความคดรเรมสรางสรรคในการคดลวดลายทแปลกใหม ในการประกวดการแกะสลกผกและผลไมตามหวขอทผจดประกวดก าหนดไวให ซงจะมการจดการประกวดเปนประจ าทงภาครฐและเอกชน

59

ใบความร ท 1.1

เรอง การแกะสลกผกและผลไม ความเปนมา การแกะสลกของไทยเปนงานทเกดจากฝมอ ความคด และศลปะทถายทอดกนมาจากรนสรน เปนศลปะประจ าชาตไทยมานานหลายรอยป โดยในสมยโบราณ ผหญงไทยสวนมากไมไดเรยนหนงสอนอกบาน ใชเวลาอยกบบานเปนสวนใหญ เพอฝกท าอาหารหวานคาว ท าดอกไม เยบปกถกรอย ซงเปนสงจ าเปน ผหญงมเวลาจะเรยนการประดษฐผกและผลไมตอเนองกน จนมความช านาญ สามารถสอนลกหลานตอ ๆ กนมาจนเปนเอกลกษณของไทย1 การแกะสลกผกและผลไมเปนศลปะของไทยแขนงหนงโดยจะเหนไดจากการไดก าหนดใหการแกะสลกไดจดอยในกลมวชาชางสบหม โดยคณะกรรมการเอกลกษณ ของชาต ในความรบผดชอบของส านกเลขาธการนายกรฐมนตร ไดเผยแพรเรองชวตเกยวกบชางสบหม เพอการสบทอดเอกลกษณของชาต ซงประกอบไปดวย ชางเขยน ชางแกะ ชางสลก ชางปน ชางหน ชางหลอ ชางปน ชางรก ชางบ และชางกลง นอกจากนในหนงสอนางนพมาศ หรอ ต ารบทาวศรจฬาลกษณ2 ซงเปน พระสนมเอกของพระมหาธรรมราชาลไทยหรอพระรวง แหงกรงสโขทย ไดกลาวถง วนเพญเดอนสบสองวาเปนเวลาเสดจประพาสล าน าตามพระราชพธในเวลากลางคน และไดมรบสงใหบรรดาพระสนมนางในทงหลายตกแตงกระทงประดบดอกไมธปเทยนน าไปลอยน าหนาพระทนง ในคราวนนทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ พระสนมเอกกไดคดประดษฐกระทงเปนรปดอกโกมท (ดอกบว) ขน ดวยเหนวาเปนดอกบวพเศษทบานในเวลา

1 โครงการสารานกรมไทยส าหรบเยาวชน. (2552). เรองท 9 การประดษฐผกและผลไม, สารนกรมไทยส าหรบเยาวชน เลมท 13. (ออนไลน). สบคนเมอ 7 สงหาคม พ.ศ.2552

จาก http://kanchanapisek.or.th/kp6/New/index2.php. 2 คะนงนจ กณหะกาญจนะ. (2554). ศลปะการแกะสลกผกและผลไม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. (หนา 1).

60

กลางคนเพยงปละครงในวนดงกลาว สมควรท าเปนกระทงแตงประทป ลอยไปถวายสกการะรอยพระพทธบาท โดยไดเลอกเกสรดอกไมสตาง ๆ มาประดบตกแตงเปนรปดอกไมซอนสสลบใหเปนลวดลาย แลวเอาผลพฤษาลดชาตหรอผลไมมาแกะสลกเปนรปนกใหจกจบเกสรบปผาชาตอยตามกลบดอกโกมทอยางเปนระเบยบเรยบรอย ซงเมอ พระรวงเจาไดทอดพระเนตรเหนกรบสงถามถงความหมาย นางกไดทลอธบายจนเปนทพอพระราชหฤทย พระองคจงมพระราชด ารสวา “แตนสบไปเบองหนาโดยล าดบ กษตรยในสยามประเทศถงกาลก าหนดนกขตฤกษ วนเพญเดอน 12 ใหน าโคมลอยเปนรปดอกบว อทศสกการบชาพระพทธบาทนมมทานท ตราบเทากลปาวสาน” ดวยเหตน เราจงเหนโคมลอยรปดอกบวปรากฏมาจนปจจบน3 ความหมาย ความหมายของการแกะสลกผกและผลไม สามารถอธบายความหมายตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2552 ไดดงน4 แกะ หมายถง เอาเลบมอคอย ๆ แคะ เพอใหหลดออก สลก หมายถง ท าใหเปนลวดลาย หรอรปภาพ ดวยวธสวสกด ผก หมายถง อาหารทเปนพชโดยใชใบ หรอตน ผลไม หมายถง ลกไม ผลของตนไม ส าหรบอาจารยมณรตน จนทนะผะลน ไดใหความหมายของการแกะสลกผกและผลไมไววา5 “การแกะสลกผกและผลไม หมายถง การตดแตงผกและผลไมท าใหมรปทรง และประดษฐลวดลายตาง ๆ ดวยมด หรออาจใชเครองมอคลายสวชวยเซาะรอง” สวนอาจารยจอมขวญ สวรรณรกษ ไดใหความหมายวา6 “การแกะสลกผกและผลไม หมายถง การประดษฐผกและผลไมเปนลวดลายตาง ๆ ตามทออกแบบไวอยาง 3 กรมศลปากร. (2513). นางนพมาศหรอต ารบทาวศรจฬาลกษณ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพศลปาบรรณาคาร. 4 ณภทร ทองแยม. (2551). แกะผกสลกลาย. กรงเทพมหานคร : วาดศลป. (หนา 9 – 10) 5 มณรตน จนทนะผะลน. (2546). สลกขงพรงเพรา. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตงแอนด

พบลชชง จ ากด. (หนา 6) 6 จอมขวญ สวรรณรกษ. (2547). การแกะสลกผก ผลไมและงานใบตอง. กรงเทพมหานคร :

โอ. เอส. พรนตงเฮาส. (หนา 6)

61

สวยงามประณต สรปไดวา การแกะสลกผกและผลไม หมายถง การใชมดเลก ๆ หรอเครองมอขนาดเลกคลายสวทท าดวยเหลกหรอวสดเนอแขงจ าพวกเหลก เพอกรด จก เฉอน เซาะ แซะ สกด สลกเนอของผกและผลไมใหหลดออกมาและเกดลวดลายทสวยงาม หรอเกดลวดลายตามทออกแบบไว วตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไม ในการแกะสลกผกและผลไมนนมวตถประสงคแตกตางกนไปตามเจตนาของ ผแกะสลก ซงสามารถจ าแนกออกไดเปนขอ ๆ ดงน 1. เพอใชในชวตประจ าวน ไดแก แกะสลกเปนภาชนะบรรจอาหาร จ าพวกผอบตาง ๆ แกะสลกเปนดอก ใบ ใชประกอบอาหารประเภทแกงจด ซปหรอผด เปนตน แกะสลกเปนผกเครองจม โดยจดชดน าพรก ชดหลนตาง ๆ จดเปนชดสลดแบบตาง ๆ ทงสลดผกสก – ผกดบ

ภาพประกอบท 1.1.1 การแกะสลกผกเครองจม

ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ แกะสลกโดย : เดกหญงกญญารตน ประทมแมน และเดกหญงจราพร จนทย

62

2. เพอใชในโอกาสพเศษ ใชส าหรบจดตกแตง เชน แกะสลกฟกทองเปนแจกน แกะสลกผกผลไมเปนชอดอกไมแทนดอกไมสด เพอใชตกแตงอาหาร งานเลยง งานพเศษอน ๆ

3. เพอใชในการประกอบอาชพ ท าเปนอาชพชางแกะสลกผกผลไมตามโรงแรม รานอาหาร ทงในเมองไทย และตางประเทศ ฯลฯ 4. เพอเปนแนวทางในการด ารงไวซงเอกลกษณไทย 5. เพอเผยแพรศลปวฒนธรรมไทย 6. เพอสงเสรมความคดรเรมสรางสรรคในการคดลวดลายทแปลกใหม ในการประกวดการแกะสลกผกและผลไมตามหวขอทผจดประกวดก าหนดไวให ซงจะมการจดการประกวดเปนประจ าทงภาครฐและเอกชน

ภาพประกอบท 1.1.2 ภาพการน าผลงานการแกะสลกผกและผลไมใชตกแตงสวนแสดง นทรรศการของโรงเรยนบานวงเกษตร ในงานศลปหตถกรรมนกเรยน ระดบชาต

ประจ าปการศกษา 2553 “สดยอดเดกไทย กาวใหมทไกลกวา” วนท 26 – 28 มกราคม พ.ศ. 2554 ณ ศนยแสดงสนคาและการประชมเมองทองธาน

ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ แกะสลกโดย : นกเรยนโรงเรยนบานวงเกษตร

63

4.2 ประเภทของงานแกะสลก

ภาพประกอบท 1.1.3 ผลงานการแกะสลกผกและผลไมในการแขงขนการแกะสลกระดบภาค ของนกเรยนโรงเรยนบานวงเกษตร ในการแขงขนทกษะวชาการ การแกะสลกผกและผลไม

ระดบชนมธยมศกษาปท 1 – 3 ณ จงหวดเชยงใหม ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

แกะสลกโดย : นกเรยนโรงเรยนบานวงเกษตร

64

อปกรณทส าคญส าหรบการแกะสลกผกและผลไม การแกะสลกนอกจากตองเรยนรในการเลอกวสดประเภทผกและผลไมทจะน ามาแกะสลกใหสวยงามตามวตถประสงคแลว อปกรณทใชกตองเหมาะสมและมคณภาพด จงจะชวยใหการท างานสะดวกรวดเรว ผลงานมคณภาพ การเลอกอปกรณในการแกะสลก ควรพจารณาลกษณะและคณสมบตทด จะชวยใหการท างานสะดวก ผลงานไมบอบช า นอกจากนนกเรยนควรฝกปฏบตการใชใหถกตองและเกดทกษะในการใชงาน ตลอดจน การเลอกและการดแลรกษาอปกรณใหอยในสภาพทด จะชวยใหอปกรณมอายการใชงาน ยนนาน ผลงานกจะมคณภาพทด คมคากบเวลาและแรงงานทเสยไป7 ประเภทของอปกรณทใชในการแกะสลก แบงตามลกษณะการใชงานได 2 ประเภท ไดแก 1. ประเภทอปกรณหลก หมายถง เครองมอส าคญทขาดไมไดในการแกะสลก ไดแก มดแกะสลกซงมอย 2 ลกษณะ คอ ปลายเรยวโคงเลกนอย และปลายเรยวตรง ท าดวยสแตนเลส หรอทองเหลอง เพราะไมเปนสนม และไมท าใหผกหรอผลไมด า ควรมน าหนกเบา ความยาวของใบมดไมควรเกน 2.5 นว และสงทส าคญ คอ มความคม เพอใหเสน รอย รว หยก ลกษณะกลบทแกะสลกไมช าและเปนขย

ภาพประกอบท 1.1.4 มดแกะสลกทเปนอปกรณหลกในการแกะสลกผกและผลไม ชนดปลายเรยวโคงเลกนอยกบชนดปลายเรยวตรง

ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

7 คะนงนจ กณหะกาญจนะ. (2554). ศลปะการแกะสลกผกและผลไม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. (หนา 7).

1. มดแกะสลกชนด ปลายเรยวโคงเลกนอย

1

2 2. มดแกะสลกชนด

ปลายเรยวตรง

65

การดแลรกษา มวธการดงน 1.1 ระวงไมใหมดแกะสลกหลนพน หรอใชหนของแขง เพราะจะท าใหปลายมดหก บน หรออยาใชมดแกะสลกปอกเปลอกผลไมทแขงเกนไป เพราะจะท าให เสยคม 1.2 หลงการใชงาน ควรลางและเชดใหแหงเพอปองกนสนม 1.3 ลบมดใหคมอยเสมอ ถามยางผกหรอผลไมตดปลายมดจะท าใหมด ไมคม ควรใชน ามะนาวหรอน ามนเชดออกแลวลางดวยน าสะอาดเชดใหแหง 1.4 เมอใชมดเสรจ ควรเกบใสปลอกมดหรอกลองใหเรยบรอย พนจากมอเดกเลก ไมควรวางเครองมอไวบนโตะหรอบนพน อาจเกดอนตรายจากการรวงใสขาหรอเทา 2. ประเภทอปกรณเสรม หมายถง อปกรณทชวยในการแกะสลกเพอใหเกดความสะดวก รวดเรว ไดผลด ไมเสยหาย สะอาดเปนระเบยบเรยบรอย ประหยดเวลา แรงงาน และคาใชจาย โดยอปกรณเสรมในการแกะสลกผกและผลไม ประกอบดวย 2.1 มดบาง เปนมดทมใบมดยาวกวามดแกะสลก ยาวประมาณ 5 – 6 นว ปลายมดตรงหรอโคงมน ใบมดไมกวางมาก มทงดามไม และดามพลาสตก ไมควรมน าหนกมาก เพราะจะท าใหเมอย ควรเลอกใชใบมดทท ามาจากสแตนเลส จะท าใหผกไมด า และใบมดไมเปนสนม การใชงาน ใชปอกเปลอก ปาด ฝาน หนหรอเกลาผกและผลไม หรอวสดทจะแกะสลกตดแบงตดกาน ใหไดรปตามทตองการ วธเกบรกษา ลางใหสะอาด แลวเชดใหแหง หลงเลกใชงานควรเกบ ใสปลอกใหเรยบรอย

ภาพประกอบท 1.1.5 มดบางใชส าหรบการปอกเปลอก ปาด ฝาน หนหรอเกลา ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

66

2.2 มดควาน ลกษณะใบมดเรยวโคงและยาวกวามดแกะสลก การใชงาน ใชควานเมลดผลไม การเกบรกษา ลางและเชดใหแหง เมอเลกใชควรมปลอกหรอกลองใสกนปลายมดหกหรองอ หมนลบใหคมเสมอ

ภาพประกอบท 1.1.6 การใชมดควานในการควานเมลดเงาะ ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

2.3 ผาเชดมอ ควรเปนผาขนหนหรอผาทใชซบน าไดด ราคาถกและ หาซองาย การใชงาน ผาเชดมอไมควรน าไปใชในการเชดโตะ เพราะการเชดโตะจะท าใหผาสกปรก ถาน ามาเชดมอแบคทเรยจะถกน าพาโดยพาหะคอผาเชดโตะไปสผลงานแกะสลก เมอน ามารบประทานอาจกอใหเกดอาการอาหารเปนพษหรอโรคทมสาเหตมาจากอาหารได การเกบรกษา เมอใชเสรจแลวซกตากแดดใหแหง พบเกบใหเรยบรอย

67

2.4 ทปอกและฝาน ลกษณะเปนใบม 2 ใบ บางชนดมใบมดทมดานคมเพยงดานเดยว โดยคมมดหนเขาดานใน มชองวาง หางประมาณ 0.5 เซนตเมตร การใชงาน ใชปอกเปลอกผกและผลไม ใชฝานผกและผลไมใหเปน ชนบาง ๆ การเกบรกษา ลางและเชดใหแหง

ภาพประกอบท 1.1.7 ทปอกและฝานชนดตาง ๆ ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

2.5 เขยง ทขายอยทวไปท าจากไม และพลาสตก มใหเลอกหลายขนาดหลายรปทรง การใชงาน ใชรองรบเมอหนผก หรอผลไม เปนตน ไมควรใชเขยงทมเสยน เพราะเสยนจะตดไปกบผลไม เกดอนตรายเมอรบประทาน

1. ทปอกและฝานชนดใบมด 2 ใบ 1

2

3

2. ทปอกและฝานชนดใบมด 2 ใบ

3. ทปอกและฝานชนดใบมดใบเดยว

68

การเกบรกษา หากเปนเขยงไม เมอใชเสรจแลวลางท าความสะอาดเชดใหแหง น าไปผงแดดเพอฆาเชอ เขยงพลาสตกใชแลวเชดใหแหง 2.6 ถาด มทงถาดไมและถาดพลาสตก เลอกขนาดไดตามความตองการ การใชงาน ส าหรบใสผกผลไมทยงไมไดแกะสลก ใชรองรบเศษวสดทน ามาแกะสลก เพอไมใหเสยเวลาในการเกบกวาด การเกบรกษา ลางและเชดใหแหงหลงเลกใชงาน ถาดไมควรน าไป ผงแดด ฆาเชอ ถาดพลาสตกไมควรน าไปตากแดด เพราะจะท าใหถาดกรอบ และแตกได ท าใหใชงานไมคมคา 2.7 กะละมง ส าหรบใสน าลางผก และผลไมทจะแกะ หรอไวส าหรบแชผกหรอผลไมทแกะสลกเสรจแลว จะใชชนดทท าจากสแตนเลสหรอแกวกได แตควรหลกเลยงกะละมงทท าจากอะลมเนยม เพราะจะท าปฏกรยากบผกและผลไมบางชนด ท าใหมสคล า หรอด า ขนาดทใชเลอกขนาดใหญพอสมควร ไมควรมน าหนกมากเพราะไมสะดวกเวลาใชงาน การใชงาน ใสน าเพอแชผลงานทแกะสลก หรอใชลางผลไม การเกบรกษา ลางและเชดใหแหง 2.8 ผาขาวบาง การใชงาน ใชคลมผลงานทแกะสลกเรยบรอยแลว เพอรกษาความสดของผลงานโดยน าไปชบน าและบดหมาด ๆ กอนน าไปคลม การเกบรกษา ใชเสรจแลวน าไปซก ตากใหแหง อาจน าไปตากแดดเพอปองกนเชอรา เมอแหงแลวพบเกบใหเรยบรอย

69

ใบงาน กจกรรมท 1.1

การแกะสลกผกและผลไม

ใหนกเรยนปฏบตตามแนะน าดงน 1. ใหกลมของนกเรยนศกษาเอกสารใบความรท 1.1 เรอง ความเปนมาของการแกะสลกผกและผลไม แลววเคราะหค าตอบ บนทกผลการวเคราะหลงในใบงาน จากนนใหน าเสนอหนาชนเรยน 2. ใหนกเรยนแบงหนาทชวยกลมในการเรยนร โดยแตละคนมบทบาทเปนผน าสมาชกดงน สมาชกคนท 1 ผน ากลม : มหนาทประสานงานและก ากบ ควบคมการท างาน แบงหนาท แบงงานของกลม เพอใหกลมท างานไปดวยด สมาชกคนท 2 ผกระตนเตอน : มหนาทใหความชวยเหลอ หรออธบายเพมเตมแกสมาชก ชวยกระตนใหสมาชกชวยกนแสดงความคดเหน หรอท างาน คอยใหก าลงใจสมาชก สมาชกคนท 3 ผสรป : มหนาทหลอมรวมความรของกลม บนทกขอมล สรปผลงานของกลม สมาชกคนท 4 ผตรวจสอบ : มหนาทตรวจสอบผลงานของกลม ตรวจสอบสมาชกในกลมถงความเขาใจทไดรบมอบหมาย สมาชกคนท 5 ผสนบสนน : มหนาทคอยอ านวยความสะดวก จดหาวสดอปกรณ ควบคมการท างานใหเสรจทนเวลา สมาชกคนท 6 ผสงเกต : มหนาทดแล สงเกตใหสมาชกในกลมปฏบตตามบทบาทหนาท เพอใหเพอน ๆ ในกลมท างานกนดวยด ประนประนอม

70

3. ใหนกเรยนปฏบตงานรวมกนตามบทบาทหนาททไดรบมอบหมาย ภายในเวลา 20 นาท 4. เมอท ากจกรรมเรยบรอยแลวใหนกเรยนเกบวสดและอปกรณ ท า ความสะอาดบรเวณกลม พรอมกบจดโตะเรยนใหเขาท แลวรวบรวมผลงานสงครหลงจากน าเสนอผลงานแลว

71

บทบาทหนาทของสมาชกกลม

กลมท........ ชอกลม.......................................................

คนท ชอ – นามสกล บทบาทหนาท 1

...............................................................

ผน ากลม มหนาทประสานงานและก ากบ ควบคมการท างาน แบงหนาท แบงงานของกลม เพอใหกลมท างานไปดวยด

2

...............................................................

ผกระตนเตอน มหนาทให ความชวยเหลอ หรออธบายเพมเตม แกสมาชก ชวยกระตนใหสมาชกชวยกนแสดงความคดเหน หรอท างาน คอยใหก าลงใจสมาชก

3 ...............................................................

ผสรป มหนาทหลอมรวมความรของกลม บนทกขอมล สรปผลงานกลม

4 ...............................................................

ผตรวจสอบ มหนาทตรวจสอบงานกลม ตรวจสอบสมาชกในกลมถง ความเขาใจในหวขอทไดรบมอบหมาย

5 ...............................................................

ผสนบสนน มหนาทคอยอ านวยความสะดวก จดหาวสดอปกรณ ควบคมการท างานใหเสรจทนเวลา

6

...............................................................

ผสงเกต มหนาทดแล สงเกตใหสมาชกปฏบตตามบทบาทหนาท เพอใหเพอน ๆ ในกลมท างานกนดวยด ประนประนอม

** หมายเหต กรณทมสมาชก 5 คน ใหสมาชกคนท 5 ท าหนาทผสงเกต ดวย

72

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน 1. ทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ ไดคดประดษฐกระทงเปนรปดอกโกมทแลวน าผลพฤษาลดาชาตหรอผลไมมาแกะสลกเปนรปนกจกจบเกสรบปผาชาตเพอถวายสกการะสงใด ตอบ................................................................................................................. 2. เพราะเหตใดการแกะสลกผกและผลไมจงจดเปนศลปะของไทยแขนงหนง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 3. ในอดตหญงไทยสวนมากไมไดเรยนหนงสอหรอออกนอกบานใชเวลาสวนใหญอยบานเรยนรเรองใด ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 4. การแกะสลกผกและผลไม หมายถงอะไร ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 5. วตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไมมอะไรบาง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

73

6. เพราะเหตใดมดทใชส าหรบการแกะสลกจงตองลบใหคมอยเสมอ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 7. หลงการใชมดแกะสลก ด.ญ.สรารตนน าน ามะนาวมาเชดท าความสะอาดท ใบมดแกะสลก นกเรยนคดวาเพราะเหตใด ด.ญ.สรารตนจงท าเชนนน ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 8. ด.ช.สมเกยรต ใชมดบางปอกเปลอกผลไมชนดหนง หลงจากนนไมนานผลไมนนเกดสด าคล า ด.ช.สมเกยรตจงถามครประจ าชน ครประจ าชนบอกวาสาเหตทท าให ผลไมชนดนนเกดสด าคล ามาจากมดบางท ด.ช.สมเกยรตใชปอกเปลอก นกเรยนคดวา มดบางท ด.ช.สมเกยรต ใชปอกเปลอกผลไมเปนมดบางแบบใดจงท าใหสของผลไมเกด สด าคล า ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 9. เพราะเหตใดจงไมควรน าผาเชดมอไปใชในการเชดโตะ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 10. เพราะเหตใดเมอใชเขยงทท าจากไม และถาดทท าจากไม เมอลางเสรจเรยบรอยแลวจงตองน าไปตากหรอผงแดดใหแหงกอนน าไปเกบ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

74

เฉลย 1. ทาวศรจฬาลกษณหรอนางนพมาศ ไดคดประดษฐกระทงเปนรปดอกโกมทแลวน าผลพฤษาลดาชาตหรอผลไมมาแกะสลกเปนรปนกจกจบเกสรบปผาชาตเพอถวายสกการะสงใด ตอบ................................................................................................................. 2. เพราะเหตใดการแกะสลกผกและผลไมจงจดเปนศลปะของไทยแขนงหนง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 3. ในอดตหญงไทยสวนมากไมไดเรยนหนงสอหรอออกนอกบานใชเวลาสวนใหญอยบานเรยนรเรองใด ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 4. การแกะสลกผกและผลไม หมายถงอะไร ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 5. วตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไมมอะไรบาง ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

สกการะรอยพระพทธบาท

การแกะสลกของไทยเปนงานทเกดจากฝมอ ความคด และศลปะทถายทอดกนมาจากรนสรน โดยมหลกฐานปรากฏมาตงแตสมยกรงสโขทย และยงไดก าหนดใหการแกะสลกไดจดอยในกลมวชาชางสบหม โดยคณะกรรมการเอกลกษณ ของชาต ในความรบผดชอบของส านกเลขาธการนายกรฐมนตร ไดเผยแพรเรองชวตเกยวกบชางสบหม เพอการสบทอดเอกลกษณของชาต ซงประกอบไปดวย ชางเขยน ชางแกะ ชางสลก ชางปน ชางหน ชางหลอ ชางปน ชางรก ชางบ และชางกลง

เรองงานบานงานเรอน ฝกหดท าอาหารคาวหวาน ท าดอกไม เยบปกถกรอย

การใชมดเลก ๆ หรอเครองมอขนาดเลกคลายสวทท าดวยเหลกหรอวสดเนอแขงจ าพวกเหลก เพอกรด จก เฉอน เซาะ แซะ สกด สลกเนอของผกและผลไมใหหลดออกมาและเกดลวดลายทสวยงาม หรอเกดลวดลายตามทออกแบบไว

1. เพอใชในชวตประจ าวน 2. เพอใชในโอกาสพเศษ 3. เพอใชในการประกอบอาชพ 4. เพอเปนแนวทางในการด ารงไวซงเอกลกษณไทย 5. เพอเผยแพรศลปวฒนธรรมไทย 6. เพอสรางความคดรเรมสรางสรรคในการคดลวดลายทแปลกใหม

75

6. เพราะเหตใดมดทใชส าหรบการแกะสลกจงตองลบใหคมอยเสมอ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 7. หลงการใชมดแกะสลก ด.ญ.สรารตนน าน ามะนาวมาเชดท าความสะอาดท ใบมดแกะสลก นกเรยนคดวาเพราะเหตใด ด.ญ.สรารตนจงท าเชนนน ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. 8. ด.ช.สมเกยรต ใชมดบางปอกเปลอกผลไมชนดหนง หลงจากนนไมนานผลไมนนเกดสด าคล า ด.ช.สมเกยรตจงถามครประจ าชน ครประจ าชนบอกวาสาเหตทท าให ผลไมชนดนนเกดสด าคล ามาจากมดบางท ด.ช.สมเกยรตใชปอกเปลอก นกเรยนคดวา มดบางท ด.ช.สมเกยรต ใชปอกเปลอกผลไมเปนมดบางแบบใดจงท าใหสของผลไม เกดสด าคล า ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 9. เพราะเหตใดจงไมควรน าผาเชดมอไปใชในการเชดโตะ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. 10. เพราะเหตใดเมอใชเขยงทท าจากไม และถาดทท าจากไม เมอลางเสรจเรยบรอยแลวจงตองน าไปตากหรอผงแดดใหแหงกอนน าไปเกบ ตอบ................................................................................................................. .............................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................

เพอใหเสน รอย รว หยก ลกษณะกลบทแกะสลกไมช าและเปนขย

อาจเปนเพราะมยางผกหรอผลไมตดปลายมดซงจะท าใหมดไมคม

ใบมดทใชไมไดท ามาจากสแตนเลส จงท าใหผกด า

เพราะการน าผาเชดมอไปเชดโตะจะท าใหผาสกปรก แลวถาน ามาเชดมอแบคทเรยจะถกน าพาโดยพาหะคอผาเชดโตะไปสผลงานแกะสลก เมอน ามารบประทานอาจกอใหเกดอาการอาหารเปนพษหรอโรคทมสาเหตมาจากอาหารได

เพอฆาเชอ ปองกนเชอรา

76

ใบความร ท 1.2

เรอง วธการจบมดแกะสลกผกและผลไม ในการแกะสลกผกและผลไม มลกษณะการจบมดในลกษณะตาง ๆ ดงน 1. การจบมดแบบปอกผกและผลไม มอขวาจบดามมดเหมอนการจบเพอ ปอกผลไม (แบบคนไทยปอก) คอ การปอกออกนอกตวเรา8 มดจะอยในลกษณะแนวนอนไปกบองมอ โดยจบมดแกะสลกทางขวามอ นวหวแมมอวางไวบนสนมดตรงคอมด ท าหนาทกดน าหนกทปลายมดลงบนวสดทเราแกะสลก และคอยบงคบใหตรงหรอบดซายบดขวา นวชวางหรอแตะอยบนวสดทเราแกะสลกอยดานหนาของมด เพอปองกนไมใหมดเคลอนไปเรวจนเกดความผดพลาดและอนตราย นวชยงชวยใหสามารถควบคมน าหนก การกดหรอดนมดใหมากนอยตามความตองการ และสามารถใหขยบมขนลงบนวสดทแกะไดดวยการงอและยดนว สวนสามนวทเหลอใหงอรองรบการจบดามมดแกะสลกไวแต ไมก าแนน เพราะจะท าใหบดมดซายขวาไมสะดวก จะจบมดแบบปอกผลไมในกรณตองการฝาน ตด เกลา ควาน

ภาพประกอบท 1.2.1 การจบมดแบบปอกผก ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

8 คะนงนจ กณหะกาญจนะ. (2554). ศลปะการแกะสลกผกและผลไม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. (หนา 21).

77

2. การจบมดแบบจบดนสอ มอขวาจบมดแกะสลก จบมดเหมอนจบดนสอวาด หรอเขยนลาย มดจะอยในแนวตงกบองมอ หรอชนวสดทแกะ โดยนวโปง นวช นวกลางจบดามมดตรงคอมดคอยบดใบมดใหตรง หรอบดซาย บดขวา นวชออกแรงกดปลายมด นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดทแกะสลก วธนใชเมอตองการวาดลาย หรอเขยน หรอตองการใหมดอยในแนวตงกบชนงาน การกรด เซาะรอง เจาะเกสร เจาะฉลลาย แกะ

ภาพประกอบท 1.2.2 การจบมดแบบจบดนสอ ภาพประกอบโดย ครสรรฏฐ กาญจนโพธ

78

ใบงาน กจกรรมท 1.2

การใชมดกรดมะละกอ

ใหนกเรยนปฏบตตามแนะน าดงน 1. ใหนกเรยนจบค เตรยมวสดและอปกรณใหพรอม ดงน 1.1 มะละกอ 1.2 ถาด 1.3 กะละมง 1.4 มดแกะสลก 1.5 ผาเชดมอ 2. ใหแตละคฝกการจบมดและทดลองปฏบตการใชมดดวยวธการจบมดทง 2 วธ ไดแก 1. จบมดแบบจบดนสอ 2. จบมดแบบปอกผกและผลไม 3. จากนนใหเพอนทเปนคของตนเองพจารณาวาจบถกตองหรอไม 4. เมอคของนกเรยนพจารณาวาจบถกตอง ใหนกเรยนฝกกรดมะละกอเปนเสน (ตามรป) ดวยวธการจบมดแบบจบดนสอ โดยนกเรยนจะตองฝกใชมดกรดมะละกอทงลก 5. จากนนใหนกเรยนรวมกนอภปรายแนวทางในการกรดมะละกอใหเปนเสน แตละเสนควรขนานกนและมขนาดเทากนทงเสน รวมถงวธการปรบปรงการท างาน

79

เกณฑการประเมนคณภาพการปฏบตงาน

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

1. จบมดแกะสลกไดอยางถกตอง

- ใชมอทถนดจบมดโดยมดอยในแนวตงกบชนวสด หรอองมออกขาง - นวโปง นวช และนวกลางจบดามมดตรงคอมด - นวนางและ นวกอยวางแตะกบวสดแกะสลก

จบมดแกะสลกไดตามประเดนการประเมน 2 ใน 3 ขอ

จบมดแกะสลกตามประเดน การประเมนต ากวา 2 ขอ

2. ใชมดแกะสลกกรดมะละกอ

- ใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดอยางถกตอง นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดแกะสลกเพอประคองมดแกะสลก - ผลงานม ความเปนระเบยบสวยงาม

- ใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดอยางถกตอง นวนางและนวกอยวางแตะกบวสดแกะสลกเพอประคองมดแกะสลกแตผลงานไมเปนระเบยบ ไมสวยงาม หรอ - ผลงานม ความเปนระเบยบ สวยงาม แตนกเรยนใชมดแกะสลกกรดมะละกอไมถกตอง

นกเรยนใชมดแกะสลกกรดมะละกอไดไมถกตองและผลงานไมเปนระเบยบ สวยงาม

80

ประเดน การประเมน

ระดบคณภาพ ด (3) พอใช (2) ปรบปรง (1)

3. การปฏบตงาน สามารถปฏบตงานตามขนตอนหรอวธการทก าหนดไว

สามารถปฏบตงานตามขนตอนหรอวธการทก าหนดไวเปนบางครง

ไมสามารรถท างานเปนระบบตามแผนทวางไว

4. การเตรยมเครองมอและ อปกรณ

มการเตรยมเครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานครบทกชน ตามทไดวางแผนไวอยางเปนระเบยบ

มการเตรยม เครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานเปนสวนใหญ แต ไมครบตามแผนงานทวางไว

มการเตรยม เครองมอ/อปกรณไวใชในการปฏบตงานนอยชนมาก ไมมการวางแผนใน การปฏบตงาน

5. การใชเครองมอและอปกรณ

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดอยางถกตอง

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดถกตองเปนบางสวน

สามารถใชเครองมอ/อปกรณไดแตไมถกตอง

6. การเกบรกษาเครองมอ

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดเรยบรอย ปลอดภย

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดเรยบรอย

สามารถเกบเครองมอ/อปกรณไดแตไมเรยบรอย

7. ความสะอาด

สามารถปฏบตงานดวย ความสะอาด เรยบรอย

สามารถปฏบตงานดวย ความสะอาดแต ไมเรยบรอย หรอเรยบรอยแต ไมสะอาด

ไมสามารถปฏบตงานดวย ความสะอาด เรยบรอย

81

แบบทดสอบ

ชดกจกรรมการเรยนรท 1 ความรเบองตนเกยวกบการแกะสลกผกและผลไม

ค าชแจง ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสด จากนนใหนกเรยนท าเครองหมาย ลงในกระดาษค าตอบ ใชเวลา 10 นาท (10 คะแนน) 1. เพราะเหตใดจงมผกลาววา “งานแกะสลกผกและผลไมเปนงานศลปะประจ าชาต หรอ งานเอกลกษณไทย” ก. การแกะสลกผกและผลไมเปนงานทประเทศไทยไดประกาศใหทวโลกทราบวา เปนงานศลปะประจ าชาตไทยหรองานเอกลกษณไทย ข. คณะกรรมการเอกลกษณของชาต ในความรบผดชอบของส านกเลขาธการ- นายกรฐมนตรไดก าหนดใหงานแกะสลกจดอยในกลมวชาชางสบหม ค. นายกรฐมนตรประกาศใหงานแกะสลกผกและผลไมเปนงานศลปะประจ าชาต ง. ถกทกขอ 2. เพราะเหตใดในสมยโบราณงานแกะสลกผกและผลไมจงถายทอดเฉพาะหญงไทย ก. หญงไทยในสมยโบราณไมไดเรยนหนงสอนอกบาน ใชเวลากบการฝกงานบาน งานประดษฐตาง ๆ ข. ไมเปนทนยมของชายไทย เพราะมองเหนวาเปนงานของผหญงเทานน ค. หญงไทยโบราณใหความสนใจในงานแกะสลกผกและผลไมเปนพเศษ ง. ชายไทยโบราณมอหยาบกรานจาการท างานเกษตรกรรมนอกบาน ไมสามารถ หยบจบหรอท างานประดษฐได 3. นางนพมาศหรอทาวศรจฬาลกษณไดประดษฐกระทงเปนรปแบบใด ก. ดอกกหลาบ ข. ดอกดาหลา ค. ดอกบว ง. ทานตะวน

82

4. ขอใดเปนความหมายของการแกะสลกผกและผลไม ก. การใชมดเลก ๆ เพอกรด จก เฉอน เซาะ แซะ สกด สลกเนอของผกและผลไมให หลดออกมาและเกดลวดลายทสวยงาม หรอเกดลวดลายตามทออกแบบไว ข. การตดแตงผกผลไมใหมรปทรงและประดษฐลวดลายตาง ๆ ดวยสวส าหรบเซาะรอง ค. การประดษฐผลไมเปนลวดลายตาง ๆ ตามทไดออกแบบไวดวยอปกรณชนดตาง ๆ ง. ผดทกขอ 5. การแกะสลกผกและผลไมของใครไมจดอยในวตถประสงคของการแกะสลกผก และผลไมเพอใชในชวตประจ าวน ก. นรณแกะสลกผกเครองจมส าหรบการจดส ารบอาหารเพอตอนรบแขก ข. สมภารแกะสลกดอกกหลาบดวยฟกทองเพอใชในการตกแตงอาหาร ค. ศรรตนาแกะสลกภาชนะบรรจอาหารดวยผลน าเตา ง. รตนาพรแกะสลกใบไมจากแครอทน าไปประกอบอาหารประเภทแกงจด 6. ขอใดไมใชวตถประสงคของการแกะสลกผกและผลไม ก. เพอใชในชวตประจ าวน ข. เพอเปนแนวทางในการด ารงไวซงเอกลกษณไทย ค. เพอใชในการประกอบอาชพ ง. เพอเสรมสรางคานยมความเปนคนไทย 7. มดแกะสลกมกลกษณะ อะไรบาง ก. ลกษณะเดยว คอ มแกะสลกปลายเรยวตรง ข. สองลกษณะ คอ มดแกะสลกปลายเรยวโคงเลกนอย และมดแกะสลกปลายเรยวตรง ค. สองลกษณะ คอ มดแกะสลกปลายปานตรง และมดแกะสลกปลายเรยวตรง ง. สองลกษณะ คอ มดแกะสลกปลายปานโคงเลกนอย และมดแกะสลกปลายเรยวตรง 8. วสดทใชท ามดแกะสลกควรเปนวสดชนดใด เพราะเหตใด ก. อลมเนยม หรอ ทองเหลอง เพราะจะท าใหไดมดทคม และไมท าใหผกผลไมด า ข. แสตนเลส หรอ ทองเหลอ เพราะไมเปนสนม และไมท าใหผกผลไมด า ค. เหลก หรอ ทองเหลอง เพราะจะไมเปนสนม และไมท าใหผกผลไมด า ง. อลมเนยม หรอ ทองเหลอง เพราะจะท าใหไดมดทมความคม และไมท าให ผกผลไมด า

83

9. ขอใดกลาวถงการดแลรกษามดแกะสลกผกและไมไมถกตอง ก. ระวงไมใหมดแกะสลกหลนพน หรอใชหนของแขง เพราะจะท าใหปลายมดหก บน ข. หลงการใชงาน ควรลางใหสะอาดแลวเกบใสปลอกมดหรอกลองทนท เพอปองกนสนม ค. ลบมดใหคมอยเสมอ ถามยางผกหรอผลไมตดปลายมดจะท าใหมดไมคม ควรใชน ามะนาวหรอน ามนเชดออกแลวลางดวยน าสะอาดเชดใหแหง ง. ควรเกบใสปลอกมดหรอกลองใหเรยบรอย พนจากมอเดกเลก และ ไมควรวางเครองมอไวบนโตะหรอบนพน อาจเกดอนตรายจากการรวงใสขาหรอเทา 10. ขอใดเปนอปกรณเสรม หรออปกรณทชวยในการแกะสลกทกขอ ก. มดบาง มดควาน ผาเชดมอ เขยง ถาด กะละมง ผาขาวบาง ข. มดควาน มดบาง ผากนเปอน เขยง จาน กะละมง ผาขาวบาง ค. มดบาง มดแกะสลก ผาเชดมอ เขยง ถาด กะละมง ผาขาวบาง ง. มดควาน มดแกะสลก ผาเชดมอ เขยง ถาด กะละมง ผาขาวบาง

84

เฉลย

แบบทดสอบ ชดกจกรรมการเรยนรท 1 ความรเบองตนเกยวกบการแกะสลกผกและผลไม

1. ข 2. ก 3. ค 4. ก 5. ข 6. ง 7. ข 8. ข 9. ข 10. ก

85

กระดาษค าตอบ

ชอ...................................................................................เลขท........................

ก ข ค ง ก ข ค ง 1 6 2 7 3 8 4 9 5 10

86

แบบบนทกผลการจดการเรยนร แผนการจดกจกรรมการเรยนรท 1 กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย

ระดบชนมธยมศกษาปท 2 หนวยการเรยนรท 6 งานประดษฐทเปนเอกลกษณไทย (งานแกะสลกผกและผลไม)

ชดกจกรรมการเรยนรท 1 ความรเบองตนเกยวกบการแกะสลกผกและผลไม

ท ชอ-สกล

การประเมนผล

รวม

สรปผ

ลการ

ประเ

มน

ใบงา

นกจก

รรมท

1.1

ใบงานกจกรรมท 1.2 พฤตกรรม

ทดสอ

บทาย

ชดกจ

กรรม

การจ

บมดแ

กะสล

ก กา

รใชม

ดแกะ

สลก

การป

ฏบตง

าน

การเต

รยมอ

ปกรณ

กา

รใชอ

ปกรณ

กา

รเกบอ

ปกรณ

คว

ามสะ

อาด

มวนย

ใฝ

เรยนร

มง

มนใน

การท

างาน

10 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 10

50

1 ด.ช.มนตตร สรชาต 2 ด.ช.ภทธดนย สทธสารกจ 3 ด.ช.กตตธร เรองพล 4 ด.ช.นนทภพ โสภณ 5 ด.ช.อนศกด บวผา 6 ด.ช.ชาญณรงค เจรญสงห 7 ด.ญ.จนทกานต สทธสารกจ 8 ด.ญ.สนสา ชมเขยวด 9 ด.ญ.สพรรษา ชมเขยวด 10 ด.ญ.ทพวรรณ พงษเขตกรณ 11 ด.ญ.ปภสสร ทองประศร 12 ด.ญ.สภาพร สมประดษฐ 13 ด.ญ.ธารณ รอดแสง

87

ท ชอ-สกล

การประเมนผล

รวม

สรปผ

ลการ

ประเ

มน

ใบงา

นกจก

รรมท

1.1

ใบงานกจกรรมท 1.2 พฤตกรรม

ทดสอ

บทาย

ชดกจ

กรรม

การจ

บมดแ

กะสล

ก กา

รใชม

ดแกะ

สลก

การป

ฏบตง

าน

การเต

รยมอ

ปกรณ

กา

รใชอ

ปกรณ

กา

รเกบอ

ปกรณ

คว

ามสะ

อาด

มวนย

ใฝ

เรยนร

มง

มนใน

การท

างาน

10 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 10

50

14 ด.ญ.จราพร ชนฮาด 15 ด.ญ.กรกนก ศรพมพเมอง 16 ด.ญ.มนตรา บญรตน 17 ด.ญ.ปยฉตร ชาญพะนด 18 ด.ญ.อภสรา โสภณ 19 ด.ญ.กาญจนา มานะทศน 20 ด.ญ.ปยวรา รกษาแสง

ลงชอ................................................... (ครสรรฏฐ กาญจนโพธ) โรงเรยนบานวงเกษตร สรปผลการประเมน คะแนน 39 – 50 คะแนน หมายถง ดมาก คะแนน 26 –38 คะแนน หมายถง ด คะแนน 13 – 25 คะแนน หมายถง พอใช คะแนน 0 – 12 คะแนน หมายถง ปรบปรง