จกรวาลในพทธปรชญาเถรวาท

หวขอในการน าเสนอ• ความรเบองตนเรองจกรวาลวทยา• จกรวาลในพทธปรชญาเถรวาท• โลกในพทธปรชญาเถรวาท• การก าเนดและความเสอมของจกรวาล โลกและมนษย

ความรเบองตนเรองจกรวาลวทยา

• “จกรวาล” หมายถง ▫ ปรมณฑล ประชม หม บรเวณโดยรอบของโลก

(พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน)

• “จกรวาลวทยา” หมายถง▫ ความรทวาดวยเรองโลกและบรเวณโดยรอบของโลก หรอความรเกยวกบโลกและสรรพสง

ความรเบองตนเรองจกรวาลวทยา

๑๑

จกรวาลในพทธปรชญาเถรวาท• จกรวาลในพทธปรชญาเถรวาท คอ• การศกษาเรองความเปนไปของโลก จกรวาล และสงมชวต ตงแตการเกดขน ตงอย และการเสอมสลายไป โดยการศกษาจากค าสอนทปรากฏในพระไตรปฎกและคมภรส าคญทางพทธศาสนาฝายเถรวาท เพอเตอนสตใหผศกษาเขาใจชวตไดอยางถกตอง

๒

จกรวาลทางพทธปรชญา

จกรวาลทางวทยาศาสตร

๒

• “จกรวาล” ตามรปศพทในภาษาบาลทานใชค าวา “จกกวาฬ” • ซงวเคราะหตามศพทวา ยอมผนไปราวกะจกร อธบายวา เคลอนไป คอ หมนไป ราวกะลอของรถ คอ ยอมเปนวงกลมราวกะลอรถ

ลกษณะของ “จกรวาล”

พระสรมงคลาจารย, จกรวาฬทปน, หนา ๑.

ขอบเขตและจ านวนของจกรวาล• ในโรหตสสสตร ท ๑ ขยายนยของประเดนนเอาไววา

• “ฤาษตนหนงชอ “โรหตสสะ” มฤทธเหาะไปในอากาศได มความปรารถนาทจะคนพบเสนขอบแหงจกรวาลทสดแหงโลก ทานงดเวนการกน การดม การขบถาย การนอนหลบพกผอน แลวเหาะไปหาทสดแหงจกรวาล กไมพบเสนขอบของโลกและจกรวาลสกท พบแตความกวางไกลหาทสดมได”

ดรายละเอยดใน อง. จตกก (ไทย) ๒๑/๔๕/๗๓-๗๕.

๓

ขอบเขตและจ านวนของจกรวาล• ในจฬนกาสตรไดแสดงใหเหนวาพระพทธเจาทรงหยงรวามโลกธาตอนๆ อกจ านวนมากมายนบไมถวน

ดรายละเอยดใน อง. ตก. (ไทย) ๒๐/๘๑/๓๐๖.

“อานนท (โลก) นเรยกวาโลกธาต ขนาดเลก ซงมจ านวน ๑,๐๐๐ จกรวาล โลกคณดวยสวนพนแหงโลกธาตขนาดอยางเลก ซงม ๑,๐๐๐ จกรวาลนน เรยกวา โลกธาตขนาดกลาง ซงมจ านวน ๑,๐๐๐,๐๐๐ จกรวาล โลกคณดวยสวนพนแหงโลกธาตขนาดกลางมลานจกรวาลนน เรยกวาโลกธาตขนาดใหญ ซงมจ านวน ๑๐๐,๐๐๐ โกฏจกรวาล”

๔

ขอบเขตและจ านวนของจกรวาล• ในทศนะของอรรถกถาจารย• “จกรวาลหนงมความยาว ๑,๒๐๓,๔๕๐ โยชน วดโดยรอบได ๓,๖๑๐,๓๕๐ โยชน แผนดนนนมความหนา ๒๔๐,๐๐๐ โยชน น าส าหรบรองแผนดนนน มความหนาประมาณ ๔๘,๐๐๐ โยชนและมลมส าหรบรองรบน านน ขยายอาณาเขตไปจนถงทองฟาประมาณ ๙๖,๐๐๐ โยชน”

ว.อ. (บาล) ๑/๑/๑๑๐. อางใน พระมหาหรรษา, พทธจกรวาลวทยา, หนา ๑๘

๕

อนนตาน จกกวาฬานจกรวาลน ไมมทสนสด

วสทธ. (บาล) ๑/๑๓๗/๒๒๖.

นกดาราศาสตรเหลานกเชอวา จกรวาลมความกวางใหญไพศาลหาขอบเขต หรอทสนสดมได

องคประกอบของจกรวาล

๓

• “ในสหสสโลกธาตนน มดวงจนทร ๑,๐๐๐ ดวง มดวงอาทตย ๑,๐๐๐ ดวง มขนเขาสเนร ๑,๐๐๐ ลก มชมพทวป ๑,๐๐๐ มอปรโคยานทวป ๑,๐๐๐ มอตตรกรทวป ๑,๐๐๐ มปพพวเทหทวป ๑,๐๐๐ มมหาสมทร ๔,๐๐๐ มทาวมหาราช ๔,๐๐๐ มเทวโลกชนจาตมหาราช ๑,๐๐๐ มเทวโลกชนดาวดงส ๑,๐๐๐ มเทวโลกชนยามา ๑,๐๐๐ มเทวโลกชนดสต ๑,๐๐๐ มเทวโลกชนนมมานรด ๑,๐๐๐ มเทวโลกชนปรนมมตวสวตด ๑,๐๐๐ มพรหมโลก ๑,๐๐๐ นเรยกวาสหสสโลกธาตขนาดเลก”

ในจฬนกาสตร

ดรายละเอยดใน อง. ตก. (ไทย) ๒๐/๘๑/๓๐๖-๓๐๗.

องคประกอบของจกรวาล

๓

• “พระจนทร พระอาทตยยอมหมนเวยนรอบเขาสเนรราช สองรศมสวางไสวไปทวทศโดยก าหนดทเทาใด”

• มเขาพระสเมรเปนศนยกลาง สวนดวงอาทตย ดวงจนทร และดาวเคราะหทงหลาย คอ เทหวตถหมนเวยนรอบเขาพระสเมร ดงทพรรณนาไวใน มนธาตราชชาดก วา :

ข.ชา.ตก (ไทย) ๒๗/๒๒/๑๒๔.

องคประกอบของจกรวาล

๓๖

องคประกอบของจกรวาล

โลกในพทธปรชญาเถรวาท

โลกคออะไร ???

• ความหมายในเชงมนษยศาสตร ▫ “โลก” หมายถง หมมนษย

“ภกษทงหลาย พวกเธอทงหลายจงเทยวไป เพอเกอกล เพอความสข และเพออนเคราะหชาวโลก”

ค าวาโลก มาจากค าวา “โลกานกมปายะ”

ว.ม. (ไทย) ๔/๓๒/๔๐๔๗

โลกคออะไร ???• ความหมายในเชงภมศาสตร ▫ “โลก” หมายถง แผนดนอนเปนทอยอาศยของหมสตว

“เพราะเหตนนแล ผรแจงโลก มปญญาด ถงทสดของโลก อยจบพรหมจรรยแลว เปนผสงบ รทสดแหงโลกแลว

ยอมไมปรารถนาโลกน และโลกอน”

ส .ส. (ไทย) ๑๕/๑๐๗/๑๑๙

โลกคออะไร ???• ความหมายในเชงจรยศาสตร ▫ “โลก” คอ สงขาร

“นแนะอาวโส เราบญญตโลก ความเกดแหงโลก ความดบแหงโลก

ความดบโลก และขอปฏบตใหถงความดบโลก ในรางกายอนยาวประมาณ ๑ วา มสญญาและใจ”

ส .ส. (ไทย) ๑๕/๑๐๗/๑๑๙

โลกคออะไร ???• ความหมายในเชงจตวทยา ▫ “โลก” ไดแก ความแตกสลาย

“อานนท สงใดมความแตกสลายเปนธรรมดาสงนนเราเรยกวา “โลก” กอะไรเลาชอวา

มความแตกสลายเปนธรรมดาสลาย คอ จกข....รป...จกขวญญาณ...จกขสมผสมความแตกสลายเปนธรรมดาแมความเสวยอารมณทเปนสข หรอทกข หรอมใชสข

มใชทกข ทเกดขนเพราะจกขสมผส เปนปจจยกมความแตกสลายเปนธรรมดา”

ดรายละเอยดใน ส .สฬา. (ไทย) ๑๘/๘๔/๗๗.

กลาวโดยสรปโลกคอ.....• ค าวา “โลก” จากความหมายโดยภาพรวมของพระพทธเจานนครอบคลมถงสงทเปนรปธรรม และนามธรรม สงทมชวต และไมมชวต นนเอง

โลกมกประเภท ????

แบงประเภทของโลกในเชง ภมศาสตร

(๑) มนษยโลก หมายถง หรอโลกทมนษยอาศยอย

(๒) เทวโลก หมายถง โลกทเทวดาอาศยอย

(๓) พหรมโลก หมายถง โลกทพรหมอาศยอย

แบงประเภทของโลกในเชง จรยศาสตร

(๑) กามโลก หมายถง โลกของหมสตวผเกยวของอยในกามไดแก อบายภม ๔ มนษยโลก และสวรรค ๖ ชน

(๒) รปโลก หมายถง โลกของหมสตวผเขาถงรปฌาน ไดแก รปพรหม ๑๖ ชน

(๓) อรปโลก หมายถง โลกของหมสตวผเขาถงอรปฌานไดแก อรปพรหม ๔ ชน

แบงโลกตามทศนะของพระพทธโฆษาจารย

(๑) โอกาสโลก หมายถง โลกคอแผนดน ซงเปนทอยของสงมชวตและไมมชวต

(๒) สงขารโลก หมายถง โลกคอสงขาร ของสงทมชวตและไมมชวตรวมไปถงการปรงแตงทางอารมณดวย

(๓) สตวโลก หมายถง โลกคอหมสตว ซงไดแกสตวในภมตางๆ

• เมอกลาวโดยรวมแทจรงแลวโลกม ๒ ประเภทเทานน คอ

๑. โลกภายใน ๒. โลกภายนอก

๘

โลกเกดขนไดอยางไร ???

มลเหตของการเกดขนของโลก

- พระเจาเปนผสราง

- เกดขนจากพฒนาการของธรรมชาตและสรรพสงทมอยในธรรมชาต

๕๙

- ทฤษฎบกแบง

ในทศนะของพทธปรชญาโลกเกดจาก ???

เมอสงนม สงนจงมเพราะสงนเกดขน สงนจงเกดขน

ส .น. (ไทย) ๑๖/๓๗/๗๙.

๑๐

วเคราะหอคคญญสตร• แรกเรมนนโลกถกหอหมดวยน าและปกคลมดวยความมดมด ไมมดวงจนทร และดวงอาทตยสองแสง

• เมองวนดนปรากฏขน เพราะความหอมของงวนดน จงท าใหเทวดาทลงมาจตเปนมนษยพากนชมงวนดน

• เปนเหตท าใหมนษยตดใจในรสชาตของงวนดน

• หลงจากนน เมอดวงอาทตย ดวงจนทรปรากฏ กลางวน กลางคนกปรากฏขน

ดรายละเอยดใน ท.ปา. ๑๑/๑๑๑-๑๔๐/๘๔-๑๐๒๗๑๑

โลกจะสนสดอยางไร ???

• “มบางสมยบางคราว โดยลวงไปแหงกาลอนยดยาว โลกนจะพนาศไป”

“โลกนจะถกท าลายดวยไฟ””

ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๘/๒๘.

อง.สตตก. (ไทย) ๒๓/๖๖/๑๓๒-๑๓๖

๘๑๒

บทสรป• จกรวาลและโลกเกดขนเองตามธรรมชาต เปนไปตามเหตและปจจย มไดมผสรางหรอบนดาลใหเกดขน

• การแสวงหาจดก าเนดโลกและจกรวาลนนเปน “อจนไตย”

• แตจดมงหมายหลกในการน าเสนอเกยวกบโลกและจกรวาลของพระพทธเจานน มเปาหมายเพยงเพอแงมมทาง จรยศาสตร เพอน าไปสการพฒนาตนเองไปสความจรงสงสดของพระพทธศาสนา คอ “นพพาน” นนเอง.....

๙๑๓

หากผดพลาดประการใดขออภยไว ณ ทน

สวสดครบ......

ตดตามผลงานอนๆ ของเราไดท

www.padvee.com