Küreselleşme ve Esnek Çalışma

Yalova Üniversitesi

İnsan Kaynakları ve Sosyal İlişkiler

Tezsiz Yüksek Lisans

Prof. Dr. Cihangir AKIN

ÇALIŞMA HAYATINDA ALT İŞVEREN (TAŞERON)

UYGULAMASI

Esra İlgün – Barış Aras – Tuğba Özen

Alt İşverenlik Giriş

Ekonomik ve ticari alandaki hızlı değişim karşısında, şirketler güçlü

kalabilmek için iş gücü maliyetlerini azaltmak için çözüm

aranmıştır. Bunun neticesinde, uzmanlık gerektiren alanlarda ya

da yardımcı işlerin ifasında, personel istihdam etmek yerine farklı

işverenler vasıtası ile işin ifası sağlanmaktadır.

Böylece pratikte çok kolay görülmekte birlikte, uygulamada pek çok

hukuki anlaşmazlıklara sebep olabilecek üçlü bir iş ilişkisi ortaya

çıkmıştır.

(Kaynak: Prof. Akyiğit, 2013)

Alt İşveren(Taşeronluk)

Tarihçesi Taşeron, yani alt işverenlere ilişkin ilk yasal çerçeve,1936 tarihli 3008 sayılı İş

Yasası ile çizildi.

Daha sonra, 1988 yılında çıkarılan 318 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile

de, kamu kesiminde bazı hizmetlerin satın alınması yoluyla üçüncü kişilere

gördürülmesi sağlandı.

2003 tarihli, 4857 sayılı İş Yasası ile alt işverenlik ilişkisi düzenlendi.

Alt işverenlik ilişkisi 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası

Kanunun’da da düzenlenmiş ve orada da asıl işverenin yasanın işverene

yüklediği yükümlerden dolayı ilgili sigortalı ve/veya hak sahipleri ile Kurum

(SGK)’a karşı birlikte sorumluluğundan söz edilmiştir.(SSGSSK12/son fıkra).

Kaynakça:http://www.lutfiinciroglu.com/content/view/12/19/ tarih:20/04/2013 saat:11:00”

Alt işverenlik Yönetmeliği

En son olarak 2008 yılında 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında asıl

işveren-alt işveren ilişkisinde gereken hususları düzenlemek üzere “Alt İşverenlik

Yönetmeliği” yürürlüğe girmiştir.

Bu yönetmelik; Alt işverenliğin kurulma şartlarını, alt işverene ait işyerinin bildirimini, tescilini, alt

işverenlik sözleşmesinde bulunması gereken hususları düzenlemektir.

“Kaynakça:http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi ”

4857 Sayılı İş Kanunda Alt İşveren

(TAŞERON)Tanımı

4857 sayılı iş kanununun 2. maddesinde Alt İşveren tanımı;

“Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin

yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği

ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için

görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer

işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt

işveren ilişkisi denir.”

Kaynakça:http://www.lutfiinciroglu.com/content/view/12/19/ tarih:20/04/2013 saat:11:00

Asıl İşveren& Alt İşveren İlişkisi

Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulabilmesi aşağıda sayılan koşuların varlığına

bağlıdır.

1-Öncelikle bir asıl işyeri ve asıl işveren olması gerekli. Başka bir deyişle,

Kanunda belirtilen alt işverene işi veren asıl işverenin, “işveren” niteliğinde,

yani “işçi çalıştıran” bir gerçek veya tüzel kişi olması gerekir.

2-Bu asıl işyerinde yürütülen mal ve hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde

(yemek, temizlik, tahmil, tahliye, taşıma gibi) veya yapılan asıl işin bir

bölümünde;

a-)İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle,

b-)Uzmanlık gerektiren işlerde iş alan başka bir işveren (alt işveren) olacak.

3-İş alan başka işveren işçilerini sadece o işte ve o işyerinde ve eklentilerinde

çalıştırabilecek.

Kaynakça:http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi Tarih:20/04/2013 saat:11:00

Taşeron meselesine ilişkin düzenlemeler açısından en önemli noktalardan biri de, belirli

işlerin hatta işin belirli bölümlerinin alt işveren dışında da üçüncü kişilere verilebilir

olmasıdır.

1. Asıl işveren-alt işveren ilişkinin varlığından, öncelikle “işyerinde yürütülen mal ve

hizmet üretimine ilişkin işler" için söz edilebilecektir. Bunun dışında kalan işler de üçüncü

şahıslara verilebilmekte, ancak işi alan işveren İş Kanunu anlamında “alt işveren"

sayılmamaktadır.

2. İşin “anahtar teslimi" biçiminde “ihale edilmesi" durumunda asıl iş- veren-alt işveren

ilişkisinden ve asıl işverenin alt işverenin işçilerine karşı sorumluluğundan söz

edilememektedir. Bu doğaldır, çünkü işi ihale eden iş sahibi, ihale edilen işte kendisi de

işçi çalıştırmadığından “işveren" nite¬liğini taşımamaktadır. Yüksek mahkemede “işi

bölerek ihale suretiyle muhtelif kişilere iş veren iş sahibinin İş Kanunu anlamında asıl

işveren olmadığını" karara bağlamıştır.

3. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinden söz edebilmek için, alınan işin asıl işe “bağımlı" ve

asıl iş sürdüğü müddetçe devam eden “sürekli" bir iş olması gerekmektedir. Yüksek

Mahkeme bir kararında, asıl işverenin işi ile alt işverenin işinin birbirinden “ayrı" ve

“bağımsız" olmasının birlikte sorumluluğu ortadan kaldıracağına hükmetmiştir.

Kimler Alt İşveren Değildir?

Asıl İşveren&Alt İşveren İlişkisi

Asıl işveren ile alt işveren arasında akdi bir ilişkisi vardır.

Bu ilişki istisna, vekalet olabileceği gibi taşıma ya da kira da olabilir

Bu sözleşmesel ilişkinin hizmet akdine dayanmadığı kesindir.

Alt işverenin asıl işverene karşı olan yükümlülükleri akdedilen bu sözleşme ile

belirlenir.

Asıl işverenin alt işverenin işçileri ile herhangi bir sözleşme ilişkisi yoktur.

Alt işveren, asıl işverene ait işin bir bölümünde veya yardımcı işlerinde

kendisine iş akdi ile bağlı işçileri çalıştırır. Çalıştırdığı işçilerin ücretlerini öder.

Alt işveren kendi işçileri karşısında bir işveren niteliği taşır.

Ayrıca alt işverenin işçilerini çalıştırdığı işyeri bölümü onlar yönünden ayrı bir

işyeri anlamını taşır. Bu bakımdan fiziki anlamda tek işyeri olan yerler hukuki

anlamda hem asıl işverenin hem de alt işverenin işyeridir.

“ Kaynakça:http://www.egemenoglu.av.tr/pdf/tr_1332064469_asil_isveren_alt_isveren_iliskisi.pdf “

Asıl İşverenin Yükümlülükleri

4857 sayılı iş kanununa göre asıl işveren,

alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile

ilgili olarak bu Kanundan, iş

sözleşmesinden veya alt işverenin

taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden

doğan yükümlülüklerinden alt işveren

ile birlikte sorumludur.

“ Kaynakça:http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi “

ASIL İŞVEREN & ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNDE

MUVAZAA

Alt İşveren Yönetmeliğinin madde 3/g fıkrasında ise muvazaa olarak kabul edilen

sözleşmeler şu şekilde sıralanmıştır:

İşyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin asıl işin bir bölümünde

uzmanlık gerektirmeyen işlerin alt işverene verilmesini,

Daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile kurulan alt işverenlik ilişkisini,

Asıl işveren işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak hakları kısıtlanmak

suretiyle çalıştırılmaya devam ettirilmesini,

Kamusal yükümlülüklerden kaçınmak veya işçilerin iş sözleşmesi, toplu iş

sözleşmesi yahut çalışma mevzuatından kaynaklanan haklarını kısıtlamak ya

da ortadan kaldırmak gibi tarafların gerçek iradelerini gizlemeye yönelik

işlemleri içeren sözleşmeler muvazaalı kabul edilmiş ve aynı zamanda bu

koşullardan hareketle de geniş bir muvazaa tanımı yapılmıştır.

http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-yonetmeligi

Türkiye’de Taşeron Çalışan

Sayıları

“ Kaynakça:http://www.zaman.com.tr/ekonomi_taseron-isci-sayisi-10-yilda-4-kat-artti_2007669.html Tarih:20/04/2013 saat:11:30 “

Kayıt Dışı İstihdam ve Alt

İşveren İlişkisi

Taşeron uygulamaları, kayıtdışı istihdamın, endüstri ilişkilerinde yeni bir kültürün hızla

yaygınlaşmasının da önemli nedenlerinden biridir.

Bazı işlerin taşerona verilmesi suretiyle, yapay biçimde işyeri ölçeğinin küçültülmesi, işçi sayısının

azaltılması mümkün olabilmektedir. Bu yolla taşeronlaşma, işyeri ölçeğine bağlı bir dizi yükümlülüğün

ortadan kaldırılmasının bir aracı olarak da kullanılmış ve kullanılmaktadır.

Bunlardan en önemlisi, iş güvencesine ilişkin düzenlemelerdir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun iş

güvencesine ilişkin hükümleri, 30’dan daha az işçi çalıştıran işyerlerini kapsamamaktadır. Bunun yanında,

elli veya daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için öngörülen özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma

zorunluluğu, işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla

mühendis veya teknik eleman görevlendirme yükümlülüğü, yüz elli ve daha fazla işçi çalıştırılması halinde

işçiler tarafından kurulacak tüketim kooperatiflerine yer tahsisini düzenleyen hükümler doğrudan iş kanunu

ile getirilen yükümlülüklerin başlıcalarıdır. Bunların dışında, çeşitli kanun, tüzük ve yönetmeliklerde yer alan

izin kuruluna, işyeri hekimi bulundurulmasına, beceri eğitimine, spor tesisi kurulmasına ilişkin düzenlemeler,

işçi sayısına bağlı yükümlülükler arasındadır.

• “İşyerlerinde kullanılan taşeronlar yarın sanayinin mafyasıdır. İşveren kendince yakın tehlikeyi bertaraf

edebilmek için, taşeronluğun neden olabileceği uzak tehlikeyi henüz göremiyor.REFİK BAYDUR

TÜRKİYE’DE KAYIT DIŞI İSTİHDAM SORUNU

ÇÖZMEYE YÖNELİK GİRİŞİMLER

Yıllar İtibariyle Kayıt Dışı İstihdam (Bin Kişi)

Kayıt Dışı İstihdam Toplam İstihdam (Bin Kişi) Kayıt Dışı İstihdam Oranı

2000 10.925 21.581 50,6

2001 11.382 21.524 52,9

2002 11.133 21.354 52,1

2003 10.943 21.147 51,7

2004 9.843 1 9.632 5 0,1

2005 9.666 2 0.067 4 8,2

2006 9.593 2 0.423 4 7

2007 9.423 2 0.738 4 5,4

2008 9.220 2 1.194 4 3,5

2009 9.328 2 1.277 4 3,8

2010 9.772 2 2.594 4 3,3

2011 10.139 24.110 42,1

Haz.11 10.327 25.577 40,4

Kaynak: http://www.maliye.gov.tr/YillikEkonomikRapor/Y%C4%B1ll%C4%B1k%20Ekonomik%20Rapor%202012.pdf erişim

tarihi: 23.04.2013

Türkiye’de Taşeron Çalışan

Sayıları2011 Yılında yapılan araştırmaya göre Taşeron işçiliğin en yaygın olduğu sektörler,

Temizlik işlerinde 417 bin

taşeron çalışıyor.

İnşaat işlerinde 318 bin taşeron

çalışıyor.

“ Kaynakça:http://www.sondevir.com/?aType=haber&ArticleID=100046 tarih:20/04/2013 saat:11:20 “

İŞVEREN MAĞDUR ÇÜNKÜ;

• Asıl işin bir bölümünün alt işverene/taşerona verilmesi durumunda verilen

işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren iş

olma şartı aranıyor. Asıl işveren bu şartın olduğunu sanarak işlerinin bir kısmını

taşerona veriyor. Yapılan inceleme sonucunda deniyor ki kurulan taşeron ilişkisi

kanuna uygun değil ve burada muvazaa var. Bu durumda taşeronun işçileri

baştan itibaren asıl işverenin işçisi sayılıyor. Burada da asıl işveren sonucunu

kestiremediği bir işlemden dolayı hukuki ve cezai işlemlerle karşı karşıya

kalıyor.

İŞVEREN MADURİYETİ

• İhale makamlarının kıdem tazminatından asıl işveren olmamaları

durumunda bir sorumluluğu bulunmuyor. Burada sorumluluk ihaleyi alan ve

işçiyi istihdam eden işverenlerde oluyor. İhale makamlarının işçilerin kıdeme

dayalı haklarından sorumlu olacaklarına ilişkin düzenleme yapılırsa bu

alandaki sorunlar giderilmiş olur.

• Ayrıca bir işyerinde farklı işverenlerin/taşeronların yanında çalışanların kıdeme

dayalı haklarından ihale makamı/asıl işverenlerin sorumlu olacağına ilişkin

düzenleme taşeronlarda çalışanların haklarının kaybolmasını önleyecektir.

İŞÇİ MADURİYETİ

SONUÇ

• Günümüzde mal ve hizmet üretiminde uzmanlaşmanın bir

gereği olan alt işverenlik müessesesinin, maliyetlerin

azaltılmasındaki etkisi sebebiyle verimliliği artırmanın önemli

bir aracıdır.

• İşverenler için rekabet edebilirliğin getirdiği bir zorunluluk

haline geldiği unutulmamalıdır.

• Sağlamış olduğu esneklik ve verimlilik artışından ötürü bir

çok sektöründe kendine önemli ölçüde yer bulan bu

uygulamanın daha açık , daha somut ve anlaşılır yasal

düzlemelere ihtiyacı vardır.

• Taşeron uygulamalarına sektör sınırlaması, süre sınırlaması,

mevsim sınırlaması, sayı sınırlaması ve izin sistemi

getirilebilir.

TEŞEKKÜRLER

Kaynakça

• Prof. Dr. Ercan Akyiğit, Alt İşverenlik,2013

• “http://www.lutfiinciroglu.com/content/view/12/19/

tarih:20/04/2013 saat:11:00”

• “http://www.iskanunu.com/yonetmelikler/1080-alt-isverenlik-

yonetmeligi tarih:20/04/2013 saat:11:30”

• “http://www.egemenoglu.av.tr/pdf/tr_1332064469_asil_isveren_al

t_isveren_iliskisi.pdf”

• “http://www.zaman.com.tr/ekonomi_taseron-ıscı-sayısı-10-yilda-

4-kat-artti 2007669.html tarih:20/04/2013 saat:11:30”

• “http://www.sondevir.com/?aType=haber&ArticleID=100046

tarih:20/04/2013 saat:11:20”