H Y R J E

PROCESI I INTEGRIMEVE EKONOMIKE NDËRKOMBËTARE - NJË NDËR FENOMENET MË TË RËNDËSISHME TË EKONOMISË BASHKËKOHORE BOTËRORE TENDENCA E INTEGRIMIT EKONOMIK NDËRKOMBËTAR DHE RINDËRTIMI I VENDEVE TË SHKATËRRUARA NGA LUFTA DOMOSDOSHMËRI NË ZHVILLIMIN E EKONOMISË BOTËRORE BASHKËKOHORE ORGANIZATAT EKONOMIKE NDËRKOMBËTARE ME KARAKTER UNIVERSAL DHE RAJONAL QËLLIMI KRYESOR: SHTIMI I BASHKËPUNIMIT EKONOMIK TENDENCAT E INTEGRIMEVE EKONOMIKE - MË TË SHPREHURA NË KONTINENTIN EVROPIAN KUNDËRTHËNIA MES POTENCIALIT TË FORCAVE PRODHUESE DHE TREGUT TË NGUSHTË NACIONAL TË SHKOHET NË MËNYRË MË TË GUXIMSHME NË LIDHJEN EKONOMIKE TË SHTETEVE EVROPIANE ZHVILLIMI DINAMIK TEKNIKO-TEKNOLOGJIK NË KËTO THEMELE U FORMUA BASHKËSIA EKONOMIKE EVROPIAN (BEE) QËLLIMI AFATGJATË KRIJIMI I NJË UNIONI TË VËRTETË EKONOMIK

PYETJE E REJA KARAKTER STRATEGJIK TË BOTËS SË ZHVILLUAR

INKUADRIMI NË UNIONIN EVROPIAN- NJË NDËR QËLLIMET STRATEGJIKE TË ÇDO VENDI NË EVROPË

SHKATËRRIMI I SISTEMIT KOMUNIST NË EVROPËN JUGLINDORE DHE TRANZICIONI I FILLUAR

GATISHMËRIA E UNIONIT PËR NDIHMËN NË RRUGËN DREJT DEMOKRACISË, EKONOMISË SË TREGUT DHE RISTRUKTURIMIT TË EKONOMISË

PËRGATITJET E UNIONIT EVROPIAN TË PËR SFIDËN MË TË MADHE NË HISTORINË E SAJ- ZGJERIMIN

NJOHJA MË E MIRË E PROBLEMATIKËS SË BEE DHE UNIONIT EVROPIAN

1. FORMIMI DHE QËLLIMET

IDEJA MBI EVROPËN E BASHKUAR

KRISTALIZIMI I SAJ NË PROJEKT POLITIK-QËLLIM AFATGJATË POLITIK

“SHTETET E BASHKUARA TË EVROPËS”-IDEAL NË KOHËN E VIKTOR HYGOSË

LUFTA E I BOTËRORE -VIKTIMAT NJERËZORE DHE SHKATËRRIMET MATERIALE

LUFTA E II BOTËRORE – RINGJALLJE E IDESË PËR NEVOJËN E BASHKIMIT EVROPIAN

PËRKRAHJA NGA POLITIKANËT EVROPIAN:

- KONRAD ADENAUER - KANCELAR I RF GJERMANE

- ALEIDE DE GASPERI - PREMIERI I ITALISË

- ROBERT SHUMANI- BASHKËSIA EVROPIANE PËR THËNGJILL DHE ÇELIK (18.4.1951 - PARIS)

- JEAN MONNET - KOMITETI NACIONAL PËR BASHKIMIN E SHTETEVE

EVROPIANE FORMIMI I BASHKËSISË EVROPIANE PËR ENERGJI ATOMIKE (EUROATOM) DHE I BEE-SË

MARRËVESHJA E ROMËS: 25.3.1957 (HYRI NË FUQI MË 1.1.1958)

NËNSHKRUESIT E MARRËVESHJES: FRANCA, R.F. GJERMANE, ITALIA, BELGJIKA, HOLANDA DHE LUKSEMBURGU

QËLLIMI:

KRIJIMI I TREGUT TË PËRBASHKËT PËR THËNGJILL DHE ÇELIK

RUAJTJA E PAQËS

- SJELLJA E PALËVE TË KONFRONTUARA NË NJË STRUKTURË INSTITUCIONALE

- MUNDËSIMI I BASHKËPUNIMIT SI PARTNERË TË BARABARTË

1973: BRITANIA E MADHE, IRLANDA DHE DANIMARKA

- ZGJËRIMI I FUSHËVEPRIMIT: POLITIKË SOCIALE, RAJONALE, TË MJEDISIT

1981: GREQIA

1986: SPANJA DHE PORTUGALIA

- NEVOJA PËR PROGRAME STRUKTURALE

RËNIA E MURIT TË BERLINIT (1990)

- DEMOKRATIZIMI I VENDEVE TË EQJL

- NDRYSHIMET NË STRUKTURËN POLITIKE TË EVROPËS

VENDET ANËTARE-TË VENDOSURA PËR FORCIMIN E LIDHJEVE RECIPROKE

FILLIMI I BISEDIMEVE PËR REFORMIMIN E MARRËVESHJES SË ROMËS

MARRËVESHJA E MASTRIHTIT (1991)

Paraqitje e planit ambicioz: Unioni monetar deri më 1999 Politikat e reja të përbashkëta të sigurisë dhe me jashtë

1995: Austria, Finlanda dhe Suedia-anëtare të reja Konferenca e Kelnit- kthesë e madhe në historinë e UE-së(1999) Të themelohet Pakti i Stabilitetit për Evropën Juglindore nis ekspansioni i Bashkimit Evropian drejt Lindjes dhe Juglindjes Maj 2004- Zgjerimi më i madh në historinë e UE-së Qëllimet themelore ekonomike: përparimi i zhvillimit të aktiviteteve ekonomike mes vendeve anëtare ekspansioni i përhershëm dhe i balansuar i ekonomisë

stabiliteti më i madh ekonomik përmirësimi i standardit jetësor forcimi i raporteve ekonomike mes vendeve anëtare Realizimi i qëllimeve të parashtruara realizohet përmes: eliminimit të barrierave dhe sigurimit të lëvizjes së lirë të fuqisë

punëtore, qarkullimit të kapitalit dhe shërbimeve

VENDOSJES SË TARIFËS SË PËRBASHKËT DOGANORE PËR VENDET E BEE-SË NEVOJA PËR INTERAKCION TË VAZHDUESHËM TË INTERESAVE TË PËRBASHKËTA DHE ATYRE NACIONALE RESPEKTIMI I LLOJLLOJSHMËRISË SË TRADITAVE DHE IDENTITETIT KOMBËTAR

2. ORGANET KRYESORE DHE INSTITUCIONET E BEE

STRUKTURA UNIKE INSTITUCIONALE GATISHMËRIA PËR BARTJEN E TË DREJTAVE NË INSTITUCIONET E BE-SË NDARJA E KOMPETENCAVE - QARTË E PËRCAKTUAR BARTËSE E PUSHTETIT LEGJISLATIV- KËSHILLI MINISTROR ASNJË AKT JURIDIK NUK MUND TË MIRATOHET PA MARRË QËNDRIMIN E PARLAMENTIT EVROPIAN KOMISIONI EVROPIAN- APROVON AKTET LEGJISLATIVE GJYQI I NDERIT- KUJDESET PËR RESPEKTIMIN E TË GJITHA TË DREJTAVE LIGJSHMËRITË KOMUNITARE: AKTET JURIDIKE PËR POLITIKËN E PËRGJITHSHME TË BEE-SË:-REKOMANDIMET, REZOLUTAT, RREGULLAT, VENDIMET, DIREKTIVAT BARTJA E PJESËRISHME E KOMPETENCAVE PËR ÇËSHTJET E CAKTUARA

2.1. KOMISIONI EVROPIAN

KOMISIONI EVROPIAN PARAQET: ORGANI EKZEKUTIV PËRBËRJA NGA DY PËRFAQËSUES TË SHTETEVE ANËTARE MË TË MËDHA NGA NJË PËRFAQËSUES PREJ VENDEVE ANËTARE MË TË VOGLA PËRFAQËSUESIT NACIONAL JANË TË OBLIGUAR QË TË VEPROJNË NË BAZË TË INTERESIT TË PËRBASHKËT DETYRAT E KOMISIONIT: PËRPUNON DETAJISHT POLITIKËN VIJUESE TË BEE-SË VAZHDIMISHT MERR INICIATIVËN PËR POLITIKËN E RE APLIKON POLITIKËN E MARRËVESHJES SË ROMËS KONTROLLON RESPEKTIMIN E DISPOZITAVE TË MARRËVESHJES SË ROMËS DHE ATYRE QË JANË MIRATUAR MË VONË KA TË DREJTË TË MARRË PJESË NË MBLEDHJET E KËSHILLIT MINISTROR KA TË DREJTË T'I PREZENTOJË QËNDRIMET E VETA ME QËLLIM TË SIGURIMIT TË LIGJSHMËRISË KA AUTORIZIM TA PARAQESË BEE NË ORGANIZATA TË NDRYSHME NDËRKOMBËTARE DHE NË SFERËN E MARRËDHËNIEVE TË JASHTME ME VENDET JOANËTARE

2.2. Këshilli Ministror Këshilli ministror është:

Organi më i rëndësishëm për marrjen e vendimeve Institucioni i vetëm që në mënyrë direkte paraqet qeverinë e vendeve anëtare Bie vendimet definitive mbi politikën e BEE-së: në bazë të propozimit të Komisionit të BEE-së duke marrë parasysh mendimin e Parlamentit Evropian dhe

Komitetit Ekonomik dhe Social Procedurat e vendimmarrjes: shumica shumica e kualifikuar njëzëri

STRUKTURA STRUKTURA

PERBERJAE specializuar -Keshilli per amb.jetes.-Keshilli tregt.e brend.-Cdo qeveri delegon Nga nje minister

KRYESIA-Nderrohet cdo 6 muaj sipas marrev. me rradhitje te cakt.-Orienton prioritetet-Sygjeron kompromis

SEKRETARIATI GJENERAL-Emerohet per 5 vjet-2000 nëpunës pergatisin punen -& Drejtori Gjenerale

Drejtoria gjenerale A:

Personeli dhe administrata

Protokolli dhe sigurimi

Përkthimet dhe dokumentacioni

Drejtoria gjenerale B:

Politika bujqësore

Strukturat bujqësore

Peshkataria

Drejtoria gjenerale C:

Unioni doganor, konkurrenca

Politika e legjislac.industrial

E drejta e themel.ndërmarrjeve,

shërbimet

Drejtoria gjenerale D:

Hulumtimet

Energjetika

Komunikacioni, ambienti

Drejtoria gjenerale E:

Mardh.e jasht.E.L, Azia

Vendet e ACP

Mesdheu, Amerika Latine

Drejtoria gjenerale F:

Parlamenti Evropian

Buxheti, kontabiliteti

Drejtoria gjenerale G:

Pol.soc,shëndetësia, arsimi, kultura

Punët ek, financiare, sistemi tatimor

2.3. Parlamenti Evropian Parlamenti Evropian kryesisht ka:

Ka karakter konsultativ Është i autorizuar për kontrollin e Komisionit të BEE-së nga viti 1970- për kontrollin e të hyrave dhe të dalave Struktura e parlamentit:- 10 grupe politike,18 komisione parlamentare, një byro, një Administratë

2.4. Komiteti Ekonomik dhe Social Ka karakter këshilldhënës Roli i tij-paraqitja e pjesëtarëve të grupeve të ndryshme:

-përfaqësuesit e ndërmarrësve dhe punëtorëve

-grupeve të tjera nga sferat e :bujqësisë, transportit, tregtisë,

ndërmarrjeve të vogla të profesioneve të ndryshme dhe grupi i

konsumatorëve Patjetër konsultohet në lëmitë: politika bujqësore qarkullimi i lirë i punëtorëve e drejta në vendbanim komunikacioni

tregu i brendshëm

politika sociale

fondi social evropian

hulumtimet dhe zhvillimi teknologjik

ambienti jetësor

Anëtarët nominohen nga ana e qeverive të tyre nacionale

2.5. Gjyqi i Nderit

Përbëhet nga gjyqtarët e vendeve anëtare të cilët nuk janë të

varur nga ndikimet e qeverive të tyre nacionale

Aktvendimet i bie gjyqi e jo gjyqtarët individualisht

Funksioni kryesor i Gjyqit të Nderit është:

të sigurojë aplikimin e ligjshëm të dispozitave dhe rregullave të

vendeve anëtare në mënyrë sa më korrekte

të sigurojë veprimin e institucioneve të BEE-së

respektimin e plotë të obligimeve që dalin nga marëveshjet mbi themelimin e institucioneve të BEE-së

2.6. Kontrolli Financiar (Gjyqi Financiar) U themelua me Marrëveshjen e Brukselit të vitit 1975

Përbëhet prej ekspertëve të pavarur

Gjyqi Financiar kontrollon të gjitha të hyrat dhe të dalat e Bashkësisë dhe secilit organ të tij,

Detyrë e Gjyqit Financiar është që:

në fund të çdo viti të hartojë raportin vjetor

t'ia prezantojë këtë raport organeve të tjera të Bashkësisë

ta botojë në Fletoren Zyrtare të BEE-së

2.7. Banka Qendrore Evropiane (BQE) U themelua më 30 qershor 1998

Detyra e Bankës qendrore është: të udhëheqë politikën monetare evropiane të vendosur nga Sistemi Evropian i Bankave Qendrore (SEBQ)

Bartës i vendimeve të BQE-së është : Këshilli i Guvernatorëve dhe Drejtoria

Kjo Bankë është pasardhëse e Institutit Monetar Evropian

2.8. Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD) U themelua në prill të vitit 1991 Banka ka raporte të afërta me qeveritë e shteteve të rajonit me qëllim të

përurimit të programeve për përkrahjen e rrethinës afariste Reformat për transformimi struktural në vendet e Evropës

Qendrore dhe Lindore Karakteristikat kryesore të EBRD-së: kreditimi dhe investimi i kapitalit përkrahja e zhvillimit të institucioneve demokratike të drejtat e njeriut BEE-ja - aksionari kryesorë me 51 për qind të kapitalit të gjithmbarshëm Jo më pak se 40 % të mjeteve orientohen në projektet e infrastrukturës

publike

- në përcaktimin dhe përkrahjen e një zhvillimi të shëndoshë

ekologjik Projektet që i financon banka duhet të kontribuojnë në: zhvillimin e sektorit privat privatizimin e ndërmarrjeve shtetërore nxitjen e investimeve të huaja direkte

II. POLITKAT E PËRBASHKËTA TË UE-SË

1. POLITIKA E PËRBASHKËT BUJQËSORE (PPB)

PPB- NJË NDËR DETYRAT MË TË VËSHTIRA-DISA HERË SOLLI DERI TE KUFIRI I SHTHURRJES DALLIMET E MËDHA NË SHPËRNDARJEN E FITIMIT NË TREGUN E PËRBASHKËT THEMELIMI I PPB-SË- I BAZUAR NË KËRKESAT E SHTETEVE ANËTARE PËR : SIGURIMIN E KONTINUITETIT NË MBROJTJEN E BUJQËSISË SIGURIMIN E STANDARDIT JETËSOR TË PRODHUESVE BUJQËSORË MBROJTJEN NGA KONKURRENCA E PRODHUESVE BUJQËSORË MË EFIKASË JASHTË BEE-SË MBROJTJEN NGA ÇMIMET JOSTABILE NË TREGUN BOTËROR TË PRODUKTEVE PRIMARE FORMIMI I BEE-SË NUK NWNKUPTONTE EDHE FILLIMIN E FUNKSIONIMIT TË POLITIKËS SË PËRBASHKËT BUJQËSORE, E CILA FILLIOI TË FUNKSIONOJ NGA VITI 1962. ARSYET E VONESË: BUJQËSIA – LËMI E NDIESHME E EKONOMISË DALLIMET NË MES TË VENDEVE ANËTARE NË EFIKASITETIN E PRODUKTEVE BUJQËSORE DALLIMET NË MËNYRËN E MBROJTJES NGA KONKURRENCA E JASHTME

ORGANIZATAVE TREGTARE EVROPIANE INSTRUMENTET E TREGUT TË PËRBASHKËT TË PRODHIMEVE BUJQËSORE: ELIMINOJNË BARRIJERAT E BRENDSHME TREGTARE MBAJNË BARRIERAT E PËRBASHKËTA DOGANORE NDAJ VENDEVE TË TRETA PARIMET THEMELORE TË PPB-SË (TË DEFINUARA MË 1962):

1. TREGU I PËRBASHKËT: APLIKIMIN E RREGULLAVE PËR QARKULLIMIN E LIRË TË MALLRAVE (PRODHIMEVE BUJQËSORE) MES SHTETEVE ANËTARE PËRCAKTIMI I ÇMIMEVE TË PËRBASHKËTA, PAVARËSISHT NGA SELIA E SUBJEKTIT EKONOMIK

2. PRIORITETI UNIONIT DHËNJA E PRIORITETIT PËR PRODHIMET BUJQËSORE TË UNIONIT NDAJ PRODHIMEVE TË IMPORTIT MBROJTJEN E TREGUT TË BRENDSHËM PREJ ÇRREGULLIMEVE TË SHKAKTUARA NGA IMPORTI I PAKONTROLLUAR I PRODHIMEVE BUJQËSORE ME ÇMIME TË ULËTA MBROJTJA E TREGUT NGA ÇRREGULLIMET NË TREGUN BOTËROR

3. SOLIDARITETI FINANCIAR SHPENZIMET E SHKAKTUARA NGA APLIKIMI I PPB-SË DUHET TË NDAHEN MES SHTETEVE ANËTARE, PAVARËSISHT NGA INTERESI I TYRE NACIONAL

2. EVOLUCIONI I PPB-SË DHE NDRYSHIMET NË BUJQËSI

PENGESAT DHE VËSHTËRSIA KRYESORE PËR EKZISTIMIN E NJË POLITIKE TË PËRBASHKËT QËMDRONTE NË DALLIMET E PRODUKTIVITETIT TË PUNËS MES VENDEVE ANËTARE.

PARA BEE-SË QËNDRONIN DY ZGJIDHJE TË MUNDSHME: VENDOSJA E PPB PËRMES:-PËRKRAHJES SË PRODHUESVE MË EFIKAS-DUKE SIGURUAR NDIHMËN E NEVOJSHME FINANCIARE -MBROJTJES MESATARE NGA KONKURRENCA E PRODHUESVE JASHTË BEE-SË VENDOSJA E PPB PËRMES:- SHKALLËS SË LARTË TË PËRKRAHJES FINANCIARE DHE MBROJTJES NGA KONKURRENCA E VENDEVE JOANËTARE

1957- VARËSIA DIREKTE E VENDEVE THEMELUESE TË BEE-SË- NGA BUJQËSIA NGA NUMRI I PËRGJITHSHËM I FUQISË PUNËTORE TË PUNËSUAR 25 % ISHTE E ANGAZHUAR NË BUJQËSI STRUKTURA E FONDIT TOKËSOR NUK OFRONTE MUNDËSI PËR PRODHIMTARI EKONOMIKEPJESA MË E MADHE E FERMAVE NUK ISHIN TË GATSHME PËR PRODHIMIN E SPECIALIZUAR ME SHUMICË SEPSE AFËR DY TË TRETAT E FERMAVE ISHIN ME MADHËSI PREJ 1-10 HEKTARË.

NDIKIMI I FATKEQËSIVE ELEMENTARE (THATËSIRAT, VËRSHIMET, SËMUNDJET E BAGËTIVE)- PRODHIMI MË I VOGËL SE SA QË PRITEJNË RAST TË KUSHTEVE TË VOLITSHME NATYRORE-PRODHIMI MË I MADH SE QË ISHTE PARAPARË

POZITA EKONOMIKE E PRODHUESE BUJQËSORË NË VENDET E BEE, ASHTU SIÇ NDODHË NË TË GJITHA VENDET E ZHVILLUARA, ISHTE NËN NDIKIMIN E FUQISHËM TË ECURISË SË KËRKESËS PËR PRODUKTE BUJQËSORE.

RËNDËSIA E BUJQËSISË NGA ASPEKTI I PAVARËSISË NACIONALE PËR SIGURIMIN E USHQIMI-PËRVOJA E FITUAR NGA DY LUFTËRA BOTËRORE:NUK ËSHTË E ARSYESHME MBËSHTETJA,VARËSIA NGA BURIMET E JASHTME TË USHQIMIT

1960 - ME PROPOZIMIN E KOMISIONIT TË BEE-SË, KËSHILLI MINISTROR MIRATON PARIMET THEMELORE TË PPB-SË: HAPËSIRA TREGTARE UNIKEQARKULLIMI I LIRË I PRODUKTEVE BUJQËSOREDOGANAT UNIKEÇMIMET E PËRBASHKËTA NË TREGUN E BRENDSHËMPREFERENCAT NË RAPORTET TREGTARESHPËRNDARJA E BARRËS FINANCIARE RRETH PPB-SË

ÇMIMET E PRODHIMEVE BUJQËSORE NDRYSHOJNË NË PAJTIM ME SIGURIMIN E LARTËSISË SË CAKTUAR TË TË ARDHURAVE TË PRODHUESVE BUJQËSORË

GARANTIM I ÇMIMEVE - RRITJA E PRODHIMIT BUJQËSOR, FORMIMI I TEPRICËS SË PRODHIMEVE BUJQËSORESHEQERI DHE GJALPIN

SHITJA NË TREGUN BOTËROR ME ÇMIME MË TË ULTA SE ÇMIMET QË U JANË PAGUAR PRODHUESVE BUJQËSORË TË VENDIT

DIFERENCAT PËR ÇMIM - MBULOHEN NGA MJETET E FONDIT BUJQËSOR (FEOGA)KONTRIBUTET E TË GJITHA VENDEVE ANËTARE

PROBLEMI I SIGURIMIT TË BURIMEVE ADEKUATE PËR FINANCIMIN E PPB – ABSORBIMI I 50% TË MJETEVE TË BUXHETIT1988 - 64% E BUXHETIT; 2000 - 47%

NDRYSHIME NË SFERËN E PUNËSIMIT NË BUJQËSI 1975-1983 NË 9 VENDET ANËTARE NUMRI I TË PUNËSUARVE U ZVOGËLUA PËR 20% 1985- PJESËMARRJA E BUJQËSISË NË NUMRIN E PËRGJITHSHËM TË TË PUNËSUARVE: 7,5 %

1. ZVOGËLIMIT TË NUMRIT TË TË PUNËSUARVE NË BUJQËSI

2. RRITJES SË PRONAVE BUJQËSORE PLANI I MANSHOLTIT – NUK U REALIZUA NË PRAKTIK SEPSE U VLERSUA MJAFT RADIKAL DHE I PAPËRSHTATSHËM PROBLEMI KRYESOR – TË CILIN KJO POLITIK NUK MUNDI TA ZGJIDHTE ISHETE HIPERPRODUKSIONI I PRODUKTEVE BUJQËSORE PPB-JA KONTRIBUOI NË RRITJEN E PRODUKTIVITETIT TË BUJQËSISË, PA SIGURUAR RRITJEN E KONSUMIT PËR KËTO PRODUKTE

- 1980 - 1985 PRODHIMI BUJQËSOR RRITET ME NORMËN MESATARE VJETORE PREJ 2.4 %,NDËRSA KONSUMI RRITET PËR VETËM 0.9% REZULTATETET E ANALIZAVE AFATGJATA JANË: GJASAT PËR PLASMANIN MË TË MADH NË TREGUN BOTËROR DO TË JENË MJAFT MODESTE MASAT E PPB-SË NUK DHANË REZULTATE NË PËRMIRËSIMIN E STRUKTURËS SË BUJQËSISË NË BEE KJO SITUATË NUK U ZBUT AS ME: EKSPORTI I SUBVENCIONUAR ZBRITJA E PRODUKTEVE BUJQËSORE PËR BLERËSIT NË TREGUN E VENDIT DËRGESAT HUMANITARE VENDEVE TË VARFËRA VAZHDIMI I KËSAJ POLITIKE DO TË THOSHTE GRUMBULLIM I MËTEJMË I REZERVAVE TË PRODUKTEVE BUJQËSORE

- RRITJE E SHPENZIMEVE PËR VENDOSJEN E TYRE NË DEPO

AKTUALIZIMI I IDEVE PËR HARMONIZIMIN E PRODHIMIT DHE NEVOJAVE REALE PËR PRODUKTE BUJQËSORE 1985- REFORMAT FUNDAMENTALE TË PPB-SË KOMISIONI EVROPIAN PREZANTON “LIBRIN E GJELBËRT”

- “PERSPEKTIVAT PPB-SË”-ME KËTË SYNOHEJ ANALIZA E ZGJIDHJEVE ALTERNATIVE PËR TË ARDHMEN E PPB-SË MODERNIZIMI I BUJQËSISË DHE ORIENTIMI KAH SHËRBIMET KËSHTUQË NUMRI I POPULLATËS QË PUNONTE TOKËN SHENOI RËNIE NË 7%, NË KRAHASIM ME 20% SA ISHTE PARA GJYSEM SHEKULLI ZHVILLIMI RURAL –U BË PJESË E AGJENDËS 2000 TË UE-SË DHE ZYRTARISHT U SHËNDRRUA NË SHTYLLËN E DYTË TË PPB-SË“AGJENDA 2000” – PARAQET REFORMËN MË RADIKALE TË BËRË NDONJËHERË PARASHIQIMET 2000-2006: PËR BUJQËSI TË NDAHEN 40.5 MILIARDË €/VITNDËR QËLLIMET KRYESORE TË “AGJENDËS” ISHIN: SIGURIMI I KONKURRENCËS SË SEKTORIT AGRAR TË UE-SË (NË TREGUN E VENDIT DHE ATË TË JASHTËM)PROMOVIMI I ZHVILLIMIT TË SHPEJTUAR TË SEKTORIT RURAL DHERUAJTJA E NIVELIT TË ARRITUR TË STANDARDIT JETËSOR TË POPULLSISË BUJQËSORE

NDRYSHIMET DHE REFORMAT PËR TË MUNDËSUAR IMPLEMENTIMIN E PARIMEVE TË AGJENDËS 2000 (KAH MESI I VITIT 2003)

U ZVOGËLUAN NDIHMAT PËR PRODHIM DUKSHËM

U RRITËN PAGESAT DIREKTE PËR FARMERËT

KUSHT PËR PAGESA:LIDHEJ ME RESPEKTIMI I RREGULLAVE PËR AMBIENTIN, STANDARDET E HIGJIENËS DHE MBROJTJEN E FSHATRAVE

UE FINANCON NJË NUMËR TË KONSIDERUSHËM TË HULUMTIMVE:

HULUMTIMET PËR PRODHIM TË QËNDRUESHËM

PËR SHFRYTËZIMIN RACIONAL TË BURIMEVE NATYRORE

SI DHE PËR STUDIMET MBI SËMUNDJET E BIMËVE DHE KAFSHËVE

PROCESI I ZGJERIMIT TË UE-SË – DO TË JETË SFIDUES

SJELLË DYFISHIMIN E FUQISË PUNËTORE BUJQËSORE DHE TOKËS SË PUNUESHME

TREGU I PËRBASHKËT RRITET PËR AFËRSISHT 100 MILIONË KONSUMATORË

ZGJERIMI DO T’U MUNDËSOJË SHTETEVE TË REJA SHFRYTËZIMIN MË TË MIRË TË POTENCIALEVE TË TYRE BUJQËSORE

PLOTËSIMI I PARAKUSHTEVE PËR RISTRUKTURIMIN DHE MODERNIZIMIN E SEKTORIT TË BUJQËSISË

QËLLIMET E INSTRUMENTEVE TË UE- SË PËR PËRKRAHJEJEN E RESTRUKTURIMIT NË BUJQËSI: ZHVILLIMI I QËNDRUESHËM I BUJQËSISË DHE IMPLEMENTIMIN E ACQUIS COMMUNAUTAIRE PËRMBUSHJA E QËLLIMEVE TË PPB-SË-DËSHMI PËR GATISHMËRINË E UE-SË PËR SFIDAT E SHEKULLIT XXI: NGA ASPEKTI FINANCIAR POLITIK INSTITUCIONAL

III. POLITIKA E PËRBASHKËT INDUSTRIALE

1. EVOLUCIONI I POLITIKËS INDUSTRIALE

NË FILLIM TË FUNKSIONIMIT TË BEE-SË, POLITIKA INDUSTRIALE ISHTE MË TEPËR NJË IDE SE SA NJË PROGRAM I DEFINUAR

MARRËVESHJA E ROMËS NUK E PARASHEH POLITIKËN INDUSTRIALE

RREGULLAT DHE DISPOZITA QË KANË TË BËJNË ME SFEREN E INDUSTRIS:

- ÇËSHTJA E KONKURRENCËS NË BEE

- HARMONIZIMI I STANDARDEVE TEKNIKE

- SPECIALIZIMI

SHKAQET E NJË MUNGESE TË TILLË:

TEZA SE VENDOSJA E TREGUT TË PËRBASHKËT SPONTANISHT DO TË ÇOJË DERI TE TRANSFORMIMI I INDUSTRISË

NË KËTË MËNYRË POLITIKA INDUSTRIALE DO TË ZHVILLOHET SI NJË PROCES I NATYRSHËM

DEKADA E PARË E EKZISTIMIT TË BEE-SË

VËREHET JOINTERESIMI PËR POLITIKËN INDUSTRIALE

STRATEGJIA KRYESORE E KOMISIONIT TË BEE-SË NË SFERËN E ZHVILLIMIT INDUSTRIAL ISHTE KRIJIMI I TREGUT UNIK MES VENDEVE ANËTARE

1967- FILLON TË FUNKSIONOJË DREJTORIA PËR PUNËT INDUSTRIALE EDHE PSE VEPRIMTARI E SAJ ISHTE E KUFIZUAR

1968- DREJTORIA PËR PUNËT INDUSTRIALE ANALIZOI STRUKTURËN INDUSTRIALE TË BEE-SË DHE KËRKOI DISA NDRYSHIME

1972- FILLIMI I POLITIKËS SË VËRTETË INDUSTRIALE KU PROPOZOHET MEMORANDUMI “COLONNA” MBI POLITIKËN INDUSTRIALE

KY MEMORANDUMI PARASHEH:

FORMIMIN E TREGUT UNIK ME ELIMINIMIN E BARRIERAVE EKZISTUESE

AKTIVITETET TË CILAT DO TA NDIHMONIN ZHVILLIMIN E AFARIZMIT NË TËRË HAPËSIRËN E BEE-SË

AKTIVITETET QË DO T'U MUNDËSONIN FIRMAVE EVROPIANE PËRBALLIMIN E KONKURRENCËS PREJ VENDEVE JASHTË BEE-SË

MASAT PËR TA NDIHMUAR INDUSTRINË QË TË ADAPTOHET NË KUSHTET E NDRYSHUARA (SIDOMOS LIDHUR ME PROBLEMIN E PUNËSIMIT)

SHKALLËN MË TË LARTË TË SOLIDARITETIT NË MARRËDHËNIET E JASHTME EKONOMIKE

-NË SFERËN E KONTROLLIT TË KOMPANIVE MULTINACIONALE

-NË SFERËN E BASHKËPUNIMIT TEKONOLOGJIK

DHJETOR 1973- KËSHILLI I BEE-SË MIRATON PROGRAMIN AKSIONAL TË POLITIKËS INDUSTRIALE POR MUNGUAN REZULTATET E REALIZIMIT TË SAJ

KAH MESI I VITETEVE TË SHTATËDHJETA VËREHET NJË PËRPARIMI NË:

SFERËN E TREGUT TË BRENDSHËM DHE

SFERËN E KONKURRENCËS

PENGESAT KRYESORE PËR ZHVILLIMIN E POLITIKËS INDUSTRIALE:

MUNGESA E FORCËS POLITIKE TË DREJTORATIT PËR PUNËT INDUSTRIALE

NDIKIMIT TË PAMJAFTUESHËM TË DREJTORATIT NË MARRJEN E VENDIMEVE INDUSTRIALE NË VENDET ANËTARE

TENDENCAT THEMELORE NË ZHVILLIMIN E POLITIKËS INDUSTRIALE JANË:

FORMIMI I TREGUT TË PËRBASHKËT ME ELIMINIMIN E BARRIERAVE TEKNIKE DHE TREGTARE

RIORGANIZIMI I INDUSTRISË QË KA PËRJETUAR KRIZË

STIMULIMI I INDUSTRISË SË RE

2. QËLLIMET E POLITIKËS INDUSTRIALE

BEE- TË BËHET KONKURRENTE ME SHBA DHE JAPONINË

TË FORMOJË NJË BAZË UNIKE INDUSTRIALE

E TËRA KJO KA TË BËJM ME ELIMINIMI I TË GJITHA BARRIERAVE NË TREGUN E BRENDSHËM TË BEE

STIMULIMI I FORMIMIT TË KOMPANIVE EVROPIANE

MODERNIZIMI I INDUSTRISË TRADICIONALE (ANIJENDËRTIMTARIA, INDUSTRIA E LETRËS, E TEKSTILIT ETJ)

REALIZIMI I KËTIJ QËLLIMI, NË PAJTIM ME SISTEMINE TREGUT TË HAPUR, KËRKON:

SHPEJTIMIN E ADAPTIMIT TË INDUSTRISË NË NDRYSHIMET STRUKTURALE

NXITJEN E ZHVILLIMIT TË NDËRMARRJEVE NË TËRË BASHKËSINË- SIDOMOS TË NVM-VE

NXITJEN E BASHKËPUNIMIT MES NDËRMARRJEVE

SHFRYTËZIMIN SA MË TË MIRË TË POTENCIALIT INDUSTRIAL NË POLITIKËN E INOVACIONEVE, HULUMTIMEVE DHE ZHVILLIMIT TEKNOLOGJIK

SHTETET ANËTARE KONSULTOHEN MES VETI DHE HARMONIZOJNË VEPRIMIN

QËLLIMET E KËSAJ POLITIKE NDRYSHONIN,VARËSISHT SE PËR CILIN VEND ANËTAR BËHEJ FJALË.

VEPRIMET QË KONSIDEROHET SE NUK JANË FER:

ÇMIMET BLERËSE APO SHITËSE TË PËRCAKTUARA NGA ANA E BLERËSVE APO SHITËSVE DOMINANTË

RESTRIKSIONET NË PRODHIM APO NË ZHVILLIMIN TEKNOLOGJIK

KUSHTËZIMET GJATË LIDHJES SË MARRËVESHJEVE

KUSHTET JO TË BARABARTA NË TREG(TRETMAN SPECIAL PËR NDONJË PARTNER)

MUNDËSITË E KEQPËRDORIMIT TË NDIHMAVE SHTETËRORE DHËNË INDUSTRISË:

-I SIGUROHET PËRPARËSI PRODHUESIT TË VENDIT

-VENDET ANËTARE TË BEE-SË MUND TË PËRKRAHIN INDUSTRINË E VET NË MËNYRË FINANCIARE (FORMA TË NDRYSHME TË NDIHMËS)

-QËLLIMI: T'I FORCOJNË POZICIONET NDAJ KONKURRENCËS SË JASHTME

BEE NUK U LEJON VENDEVE ANËTARE LIRI TË PLOTË NË PËRKRAHJEN E INDUSTRISË SË VET

NUK LEJOHET AJO FORMË E NDIHMËS SHTETËRORE QË ÇRREGULLON KONKURRENCËN NE TREGUN E PËRBASHKËT (NENI 92)

BEE-JA NUK PENGON NDIHMËN SHTETËRORE QË KA PËR QËLLIM ZHVILLIMIN E AKTIVITETEVE TË NDRYSHME EKONOMIKE

-UNIDATA (MARRËVESHJE INTEGRUESE E PRODHUESVE FRANCEZË, GJERMANË DHE HOLANDEZË PËR PRODHIMIN E KOMPJUTERËVE, NËNSHKRUAR MË 1973 DHE E NDËRPRERË SE SHPEJTI) ZBATIMI I POLITIKËS SË PËRBASHKËT TË KONKURRENCËS

- KOMPETENCË E DREJTORISË SË PËRGJITHSHME TË KONKURRENCËS NË UE DREJTORIA ANGAZHOHET:KUNDËR FORMIMIT TË MONOPOLEVEKONTROLLIMIN E SHKRIRJES SË KOMPANIVE TË MËDHALIBERALIZIMIN E TREGTISË KONTROLLIN E INTERVENIMEVE SHTETËRORE DHE SUBVENCIONEVEMIRRET ME DIMENSIONIN NDËRKOMBËTAR TË KONKURRENCËSVEPRON SI KËSHILLTARE PËR POLITIKËN E KONKURRENCËS NË VENDET E TRANZICIONIT TË EVROPËS JUGLINDORE

5. HARMONIZIMI I STANDARDEVE TEKNIKE

QASJE E RE NË BEE BAZUAR NË KËTO PARIME: MARRËVESHJEN E ANËTARËVE PËR PËRCJELLJEN E VAZHDUESHME TË NORMAVE PËR ELIMINIMIN E NORMAVE TË PANEVOJSHME MARRËVESHJEN E ANËTARËVE PËR PRANIMIN RECIPROK TË REZULTATIT TË TESTEVE

FORMULIMIN E RREGULLAVE TË PËRBASHKËTA LIDHUR ME VEPRIMTARINË E ORGANIZATAVE QË LËSHOJNË CERTIFIKATA TË NDRYSHMENË MARRËVESHJET MBI KONSULTIMET E MËHERSHME NË NIVEL TË BASHKËSISË, PO QE SE MASAT NACIONALE/PROPOZIMET PËR MASA TË REJA MUND TË ÇRREGULLOJNË VEPRIMIN E TREGUT TË BRENDSHËM NË ZGJERIMIN E KOMPETENCAVE TË BASHKËSISË PËR DEFINIMIN E KARAKTERISTIKAVE TEKNIKE EVROPIANE/STANDARDEVE NACIONALE NË SFERAT ME INTERES SHOQËROR- SHËNDETËSIA- SIGURIMI- MBROJTJA E PUNËTORËVE NË VENDIN E PUNËS - RUAJTJA E AMBIENTIT TË NJERIUT NË PËRKRAHJEN E ZHVILLIMIT INDUSTRIAL,FORCIMI I SHPEJTË I KAPACITETEVE TË NEVOJSHME PËR APLIKIMIN E STANDARDEVE TË PËRBASHKËTA EVROPIANE

VENDOSJA E TREGUT TË PËRBASHKËT-ELIMINIMI I BARRIERAVE TEKNIKE NË KËMBIMIN E MALLIT MES VENDEVE ANËTARE

KOMISIONI INICON THEMELIMIN E ORGANIZATAVE TË SPECIALIZUARA PËR PËRGATITJEN E PROPOZIMET PËR HARMONIZIMIN TEKNIK DHE STANDARDIZIMIN:

-CEN/CENELEC -ZYRA EVROPIANE PËR PATENT

DETYRAT: PËRGATITJA E PROPOZIMET PËR HARMONIZIMIN TEKNIK DHE STANDARDIZIMIN BASHKËPUNIMI ME ORGANIZATAT NDËRKOMBËTAREË

PROBLEMATIKA E ELIMINIMIT TË BARRIERAVE NGA ASPEKTI I NDËRMARRJEVE: PRODHUESI MERR MBI VETE PËRGJEGJËSINË PËR KUALITETIN E PRODHIMIT: - PËR CILËSINË TEKNIKE- ASPEKTIN E PLOTËSIMIT TË KËRKESAVE PËR MBROJTJEN E KONSUMATORËVE - RUAJTJEN E AMBIENTIT NJERËZOR

KEQPËRDORIMI I STANDARDEVE TEKNIKE: REFUZIMI TË BËHET SERVISIMI I APARATEVE-PO QE SE JANË BLERË NË NDONJË VEND TJETËR DISA PRODUKTE INDUSTRIALE- MUND TË JENË DY HERË MË TË SHTRENJTA NË NJËRIN SE SA NË VENDIN TJETËR ANËTAR TË BEE-SË

SHKAKU: QEVERITË NACIONALE PRAKTIKOJNË BARRIERAT JODOGANORE QË I SIGUROJNË PRODHUESIT TË VENDIT POZITËN DOMINANTE

6. NDRYSHIMET STRUKTURALE DHE NDIHMA RAJONEVE MË PAK TË ZHVILLUARA NË KUADËR TË BEE-SË

NDRYSHIMET STRUKTURALE NË INDUSTRINË E BEE-SË JANË REZULTAT I NEVOJËS PËR ZËVENDËSIMIN E INDUSTRISË TRADICIONALE ME NJË INDUSTRI BASHKËKOHORE ME STANDARDE TË LARTA TEKNOLOGJIKE

PROBLEMI: DALLIMET NË APLIKIMIN E TEKNOLOGJISË SË RE

BEE NUK MUNDI TA MBAJË HAPIN NË TREGUN E PRODUKTEVE ME TEKNOLOGJI TË LARTË:

ELEKTRONIKË

TEKNOLOGJI INFORMATIVE

NË PRODHIMIN E KOMPJUTERËVE, PAJISJEVE TË TELEKOMUNIKIMIT DHE INTEGRALEVE

VËSHTIRËSITË E KOMISIONIT TË BEE-SË PËR ZHVILLIMIN E POLITIKËS INDUSTRIALE DHE TEKNOLOGJIKE - KRYESISHT TË NATYRËS POLITIKE

QEVERITË E VENDEVE ANËTARE KANË PARASYSH INTERESIN NACIONAL:

-LOKOMOTIVAT PËR HEKURUDHËN BELGE PRODHOHEN NË BELGJIKË

-FRANCA, BRITANIA E MADHE DHE GJERMANIA- PRODHUES MË TË MËDHENJ DHE MË EFIKAS

DHËNIA E PËRPARËSISË PRODHIMIT TË VENDIT - LIDHET PËR SHKAQET TEKNIKE SIÇ JANË:

SIGURIA MË E MADHE

AFATET E DËRGIMIT TË MALLIT

LIDHJET MË TË LEHTA AFARISTE DHE

PROBLEMI I PUNËSIMIT

PENGESA TË MËDHA PËR VENDOSJEN E STRATEGJISË SË PËRBASHKËT INDUSTRIALE

ANGAZHIMI MË I MADH I BEE-SË NË SFERËN E NDRYSHIMEVE STRUKTURALE ËSHTË BËRË NË INDUSTRINË E ÇELIKUT

MIRATOHET PLANI I RIORGANIZIMIT TË INDUSTRISË SË ÇELIKUT

REZULTATI:ZVOGËLIMI I HUMBJEVE TË MËDHA

HAPI I PARË:KOMISIONI MERR VENDIM PËR ELIMINIMIN E HIPERPRODUKSIONIT

-IA PËRSHTATË PRODHIMIN KËRKESAVE EKZISTUESE, PËRMES KUOTAVE PRODHUESE TË CAKTUARA NGA ANA E PRODHUESVE MË EMINENTË TË ÇELIKUT

HAPI I DYTË: RESTRUKTURIMI I INDUSTRISË SË ÇELIKUT DHE ZVOGËLIMI I KAPACITETEVE TË SAJ

PARAQITJA E PENGESAVE SERIOZE- RRITJA E NGADALËSUAR E KËRKESËS PËR ÇELIK

SHITJA E REZERVAVE TË ÇELIKUT ME ÇMIME MË TË ULËTA

KOMISIONI I BEE-SË APLIKON DËNIME TË RREPTA NË TË HOLLA

NDRYSHIME STRUKTURALE: NË INDUSTRINË E NDËRTIMIT TË ANIJEVE DHE TË TEKSTILIT

DY ASPEKTET E VËSHTRIMIT TË AKSIONEVE TË BEE-SË NË PROCESIN E ADAPTIMIT NË NDRYSHIMET STRUKTURALE TË INDUSTRISË:

ELIMINIMI I KUNDËRTHËNIEVE DHE DISPROPORCIONEVE NË AKSIONET NACIONALE,

ASPEKTI I SHFRYTËZIMIT TË MUNDËSIVE NË KUADËR TË BEE-SË:

-FINANCIMI I PËRBASHKËT

-ZGJERIMI I TREGUT

-SHMANGIA NGA KONKURRENCA JOLOJALE

STRATEGJIA E MBYLLUR – ZËVENDËSOHET ME NJË STRATEGJI TË HAPUR

TË GJITHA VENDET E BEE DO T'I GËZONIN PËRPARËSITË E INTEGRIMIT

IDENTIFIKIMI I ZONAVE TË PRAPAMBETURA

PËRCAKTIMI I POLITIKËS SË PËRBASHKËT AKTIVE RAJONALE

SIGURIMI I MJETEVE PËR INTERVENIMET AKTIVE RAJONALE- FORMIMI I MEKANIZMIT TË POSAÇËM- FONDET STRUKTURALE

RAJONET QË DUHET NDIHMUAR ME MJETET E FONDEVE STRUKTURALE:

RAJONET QË KANË NGECJE NË ZHVILLIM

GREQIA, PORTUGALIA, ITALIA JUGORE (SICILIA DHE SARDINJA) KORZIKA, PJESA DËRMUESE E SPANJËS

TERRITORET INDUSTRIALE QË SHËNOJNË RËNIE NË ZHVILLIM

RAJONET KUFITARE, PJESË RAJONALE QË PLOTËSOJNË KËTO KRITERIUME:

-NORMA MESATARE E PAPUNËSISË GJATË TRI VITEVE TË FUNDIT DUHET TË JETË MBI MESATAREN E BEE-SË

-PJESËMARRJA NË PËRQINDJE E TË PUNËSUARVE NË INDUSTRI-E NJËJTË APO MË E MADHE NGA MESATARJA E BEE PËR ÇDO VIT (DUKE FILLUAR NGA VITI 1975)

-RËNIA E PUNËSIMIT NË INDUSTRI NË KRAHASIM ME VITIN”REFERENT”

TERRITORET FSHATARE

NIVELI I LARTË I TË PUNËSUARVE NË BUJQËSI

NIVELI I ULËT I TË ARDHURAVE NGA BUJQËSIA

NIVELI I ULËT I ZHVILLIMIT SHOQËROR-EKONOMIK

MEKANIZMAT E INTERVENIMI FINANCIAR NË SFERËN E ZHVILLIMIT RAJONAL: HUA PËR MODERNIZIMIN E INDUSTRISË PËR ÇELIK DHE THËNGJILL DHE RRITJEN E PUNËSIMIT HUATË E BANKËS EVROPIANE INVESTIVE TË ORIENTUARA KAH AVANSIMI I ZHVILLIMIT RAJONAL- MË SE 2/3 KONTRIBUTI PËR ZHVILLIM TË BALANCUAR DHE TË QËNDRUESHËM NË KUADËR TË UE-SË PRIORITET: INVESTIMET NË VENDET MË PAK TË ZHVILLUARA TË RAJON BANJA LEJON KREDITË ME KAMATË MINIMALE (DERI 20 MILIARDË €/VIT) DESTINIMI I HUAVE:- INFRASTRUKTURË- PËRMIRËSIMI I LIDHJEVE TRANSEVROPIANE TË TELEKOMUNIKIMIT- ZHVILLIMI I NDËRMARRJEVE TË VOGLA DHE TË MESME- MBROJTJA E AMBIENTIT LEJON HUA EDHE PËR ZHVILLIMIN E VENDEVE NËNSHKRUESE TË KONVENTËS SË LOME-SË-VENDEVE TË EVROPËS QENDRORE DHE JUGLINDORE NË PËRGATITJEN PËR ANËTARËSIM NË UE,SI DHE - VENDEVE TË MESDHEUT

ÇRREGULLIMET E SHKAKTUARA NGA KRIZA E NAFTËS - SHTYJNË VENDET ANËTARE T'I KTHEHEN KONTROLLIT DEVIZOR

MARRËVESHJA E ROMËS - VENDOSJA E THEMELEVE TË TREGUT UNIK FINANCIAR

KRIJIMI I KUSHTEVE JURIDIKE DHE POLITIKE PËR INTEGRIMIN E TREGJEVE NACIONALE FINANCIARE NË TREGUN UNIK FINANCIAR

SHKAQET KRYESORE QË NDIKUAN NË KËTË DUKURI JANË:

GODITJET ME ”POLITIKËN E DOLLARIT”

NEVOJA PËR T'U MBROJTUR NGA NDIKIMET E JASHTME

NGA ÇRREGULLIMET NË EKONOMINË BOTËRORE

NGA KONKURRENCA E SHBA DHE JAPONISË

EKSPANZION I LARTË I TREGJEVE FINANCIARE NDËRKOMBËTARE GJATË VITEVE 1980

NDRYSHIMI I STRUKTURËS SË TREGUT NDËRKOMBËTAR FINANCIAR

PARAQITJA E INSTRUMENTEVE TË REJA FINANCIARE (CURRENCY, SWAP, INTEREST RATE SWAP,ETJ)

SHPEJTOHET QARKULLIMI NË TREGUN E PARASË DHE KAPITALIT

TEKNOLOGJIA E RE LIDHË TREGJET NACIONALE NË NJË TREG BOTËROR FINANCIAR

BEE RREZIKOHET TË MBETET JASHTË PROCESIT TË INTERNACIONALIZIMIT TË KAPITALIT DHE MODERNIZIMIT TË SISTEMIT FINANCIA

PROJEKTI MBI FORMIMIN E "TREGUT UNIK FINANCIAR“ - NJË QENDËR FINANCIARE E HAPUR DHE EFIKASE

1. PËRMBAJTJA E TREGUT UNIK FINANCIAR

TREGU UNIK FINANCIAR PËRFSHIN TRI LIRITË KRYESORE:

LIRIA E QARKULLIMIT TË KAPITALIT

LIRIA E SHËRBIMEVE

LIRIA E HAPJES SË NDËRMARRJEVE TË VOGLA

LIDHSHMËRIA E NGUSHTË MES TYRE:

QARKULLIMI I LIRË I KAPITALIT - KUSHT I DOMOSDOSHËM PËR NJË TREG TË INTEGRUAR FINANCIAR

SHËRBIMET FINANCIARE MUND TË REALIZOHEN PLOTËSISHT VETËM PO QE SE EKZISTON "LIRIA E HAPJES SË NDËRMARRJEVE TË VOGLA"

LIRIA E QARKULLIMIT TË KAPITALIT

DO TË THOTË BARTJA E VLERËS NGA NJË SHTET ANËTAR NË SHTETIN TJETËR

LIRIA E SHËRBIMEVE

PARAQET SHËRBIMET E KRYERA ME KOMPENZIM, NGA ANA E NDËRMARRJEVE APO INDIVIDËVE NGA NJË SHTET ANËTAR NË SHTETIN TJETËR

DHËNIA E SHËRBIMEVE FINANCIARE NUK ËSHTË NGUSHT E LIDHUR ME QARKULLIMIN E KAPITALIT- SHËRBIMI I KRYER PËRMES KARTELËS KREDITORESHËRBIMET FINANCIARE KANË PËR FUNKSION:MUNDËSOJNË APO LEHTËSOJNË PAGESAT- PA MARRË PARASYSH SE PËR ÇFARË TRANSAKSIONI ËSHTË FJALA:-PËR QARKULLIMIN E KAPITALIT,APO-PAGESAT VIJUESE BËJNË NDËRMJETËSIMIN RRETH PUNËVE TË HUAZIMIT APO TË BERZËSSHËRBIMET FINANCIARE: -SHËRBIMET BANKIERE-QARKULLIMI I LETRAVE ME VLERË -SIGURIMIQARKULLIMI I KAPITALIT BËN PJESË NË DY KATEGORI: - NË "QARKULLIMIN E KAPITALIT“- NË "SHËRBIMET FINANCIARE" LIRIA E HAPJES SË NDËRMARRJEVE TË VOGLA KRYERJA E VEPRIMTARISË NË SHTETIN ANËTAR NGA I CILI NUK ËSHTË THEMELUESI I NDËRMARRJES SË VOGËL

SHTETASI I NJË VENDI ANËTAR:- MUND TË HAPË NDËRMARRJEN E VOGËL- MUND TË THEMELOJË NDËRMARRJE TË POSAÇME NË SHTETIN TJETËR ANËTAR, ME KUSHTE IDENTIKE, TË CILAT VLEJNË PËR SHTETASIT E ATIJ VENDIREALIZIMI I "TRI LIRIVE“ - "TREGUT UNIK FINANCIAR EVROPIAN“:-REZIDENTËT E TË GJITHA VENDEVE ANËTARE MUND TË ZGJEDHIN SE NË CILIN VEND NË KUADËR TË BEE-SË DËSHIROJNË T'I INVESTOJNË MJETET E TYRE, TË HAPIN LLOGARI, TË MARRIN HUA NJË TREG I TILLË FINANCIAR - DO TË ISHTE MË ATRAKTIV PËR DERDHJEN E KAPITALIT NGA MBARË BOTA

2. SISTEMI MONETAR EVROPIAN FORMIMI I UNIONIT MONETAR- NUK ËSHTË PËRMENDUR NË MARRËVESHJEN E ROMËS INTEGRIMI NUK MUND TË REALIZOHET PA ECURINË PARALELE TË PROCESIT TË INTEGRIMIT MONETAR BALLAFAQIMI I SHTETEVE ANËTARE ME ÇRREGULLIMET E SHPESHTA MONETARE-NDIKIMI I ÇRREGULLIMEVE MONETARE NË BASHKËPUNIMIN EKONOMIK MES SHTETEVE ANËTARE FORMIMI I UNIONIT DOGANOR DHE VENDOSJA E POLITIKËS SË PËRBASHKËT BUJQËSORE (PPB-SË)

PARAQITJA E NEVOJËS PËR FORCIMIN E BASHKËPUNIMIT NË SFERËN E MARRËDHËNIEVE MONETARE

1970- ARRIHET MARRËVESHJA PËR FORMIMIN E UNIONIT TË VËRTETË MONETAR UNIONI MONETAR DUHEJ TË REALIZOHEJ DERI MË 1980 NË BEE MBISUNDONTE MENDIMI:-SE UNIONI MONETAR DO TA SHPEJTOJË INTEGRIMIN EKONOMIK MES VENDEVE ANËTARE- KËSHTU DO TË KONTRIBUOHEJ NË FORMIMIN E UNIONIT EKONOMIK

ZGJERIMI I BEE-SË DHE THELLIMI I KRIZËS MONETARE NDËRKOMBËTARE REFLEKTIMI I KRIZËS MONETARE NË SHTYERJEN E VENDOSJES SË UNIONIT MONETAR PËR NJË PERIUDHË TJETËR

IDEJA PËR FORMIMIN E UNIONIT MONETAR PËR NJË AFAT TË SHKURTËR - U TREGUA JOREALE

ORIENTIMI DREJT PROGRAMIT TË BASHKËPUNIMIT MONETAR: SISTEMIT MONETAR EVROPIAN (SME) HAPI I PARË DREJT REALIZIMIT TË UNIONIT MONETAR

ÇKA DËSHMON PAMUNDËSIA E REALIZIMIT TË UNIONIT MONETAR NË KOHËN E PARAPARË?

SE ENDE NUK ISHIN PJEKUR KUSHTET QË SOVRANITETI NACIONAL NË SFERËN E POLITIKËS MONETARE, TË BARTET NË ORGANET E PËRBASHKËTA TË BEE DILEMA E VENDIT ANËTAR RRETH ÇËSHTJES SE A DO TË KETË MË SHUMË HUMBJE NGA INTEGRIMI EKONOMIK

2.1. FORMIMI DHE ZHVILLIMI I SME-SË

KONFERENCA E HAGËS (1969) PARASHIHET MUNDËSIA E FORMIMIT TË UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR DERI NË FUND TË VITEVE TË SHTATËDHJETA PLANI I REALIZIMIT TË KËTIJ UNIONI – U PARAPA TË JETË I NDARË NË FAZA FAZA E I DUHEJ TË REALIZOHEJ (1.1.1971-31.12.1972) DETYRAT KRYESORE TË FAZËS SË I-RË : KONSULTIMET PARAPRAKE MBI MASAT E POLITIKËS EKONOMIKE STANDARDIZIMI FISKAL DHE HARMONIZIMI I TATIMEVE HARMONIZIMI I BUXHETEVE NACIONALE VENDOSJA E PROCEDURËS PËR RREGULLIMIN E MARRËDHËNIEVE MES ORGANEVE TË BEE-SË ELIMINIMI I KUFIZIMEVE TË TJERA DEVIZORE DHE I BARRIERAVE NË QARKULLIMIN E KAPITALIT

STANDARDIZIMI I INSTRUMENTEVE TË POLITIKËS MONETARE, ME ROLIN AKTIV TË KOMITETIT TË GUVERNATORËVE TË BANKAVE QENDRORE "RAPORTI I VERNERIT“- KY DOKUMENT FLET PËR DOMOSDOSHMËRIA E UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR REALIZIMI GRADUAL-NË FORMË TË QARKULLIMIT PLOTËSISHT TË LIRË TË FUQISË PUNËTORE, MALLIT, SHËRBIMEVE DHE KAPITALIT-PA KUFIZIMIN E KONKURRENCËS DHE PA JOBALANSIMET STRUKTURALE DHE RAJONALE

NË SFERËN E POLITIKËS MONETARE ËSHTË: PLANFIKIMI I FORMIMIT TË NJË MEKANIZMI UNIK MONETAR NË KUADËR TË SISTEMIT NDËRKOMBËTAR QË DO TË BAZOHEJ NË KONVERTIBILITETIN E PLOTË TË VALUTAVE

ELIMINIMI I FLUKTUIMIT TË KURSEVE DEVIZORE KRIJIMI I KUSHTEVE PËR APLIKIMIN E NJËSISË SË PËRBASHKËT MONETARE ORGANIZIMI I BANKAVE QENDRORE NË NIVEL TË BEE-SË KOMPETENCAT: - POLITIKA MONETARE DHE KREDITORE- POLITIKA MONETARE NDAJ VENDEVE JASHTË UNIONIT- POLITIKA NË TREGUN E PËRBASHKËT TË KAPITALIT,QARKULLIMI I KAPITALIT

SHKURT 1986 - VENDET ANËTARE VENDOSËN QË TË REALIZOJNË TREGUN E BRENDSHËM TË PËRBASHKËT DERI MË 1992

ELIMINIMI I PLOTË I BARIERAVE NË QARKULLIMIN E MALLIT, SHËRBIMEVE, KAPITALIT DHE FUQISË PUNËTORE

- NJË HAP PËRPARA NË ZVHILLIMIN E INTEGRIMIT - NË DREJTIM TË NDËRTIMIT TË UNIONIT EKONOMIK

PËRSOSJA E MËTEJME E SME-SË

SHNDËRRIMIN E TIJ NË UNION MONETAR-PJESË E PANDARË DHE E PAEVITUESHME E UNIONIT EKONOMIK

HUMBJA E SOVRANITETIT NACIONAL MONETAR

- MUNDËSISË QË POLITIKA MONETARE TË SHFRYTËZOHET SI INSTRUMENT I POLITIKËS EKONOMIKE NACIONALE

- ME KRIJIMIN E UME-SË, PUSHTETET NACIONALE HUMBIN NJË PJESË TË MUNDËSIVE QË TË UDHËHEQIN POLITIKËN NACIONALE EKONOMIKE

- PUSHTETET NACIONALE HUMBIN INSTRUMENTIN KRYESOR PËR KONTROLLIN E KËRKESËS

POLITIKËN E UME-SË DO TA ZBATOJË SEBQ

- DO TË NDRYSHONTE EDHE MEKANIZMI I KOORDINIMIT NDËRKOMBËTAR TË POLITIKAVE MONETARE DHE DEVIZORE

PËRPARËSITË E SME-SË:

ME APLIKIMIN E VALUTËS UNIKE BEE AVANCON STATUSIN E SAJ NË TREGUN NDËRKOMBËTAR FINANCIAR DHE NË MARRËDHËNIET MONETARE NDËRKOMBËTARE

VALUTA E BEE-SË - NJËRA NGA TRI VALUTAT MË ATRAKTIVE NË BOTË

KONTRIBUTI NË PAVARËSIMIN MONETAR TË VENDEVE EVROPIANE

- KURSI I VALUTAVE EVROPIANE NDAJ DOLLARIT

DOBËSITË E SME-SË JANË:

NUK ARRITI T'I MBLEDHË TË GJITHA VALUTAT E VENDEVE ANËTARE

NUK ISHTE TËRHEQËS PËR VENDET TJERA ANËTARE QË ISHIN JASHTË SME

3. UNIONI MONETAR EVROPIAN (UME)

PROCESI I FORMIMIT TË UME- FILLON NGA VITI 1979 ME FORMIMIN E SME

SHTETET ANËTARE SHPEJTOJNË PROCESIN E NDËRTIMIT TË "TREGUT UNIK"

KRAHAS "TREGUT UNIK" – KRIJIMI I UNIONIT EKONOMIK MONETAR DHE POLITIK

BEE- TË SHNDËRROHET NË NJË UNION EVROPIAN ME TË GJITHA ATRIBUTET EKONOMIKE, POLITIKE DHE USHTARAKE TË NJË SUPERFUQIE

3.1. UNIONI EKONIMIK SI PARAKUSHT I UNIONIT MONETAR

ELEMENTE THEMELORE TË UNIONIT EKONOMIK JANË:

TREGU UNIK I MALLRAVE, SHËRBIMEVE, KAPITALIT DHE FUQISË PUNËTORE

POLITIKA E KONKURRENCËS DHE MASAT TJERA PËR SIGURIMIN E FUNKSIONIMIT NORMAL TË MEKANIZMAVE TË TREGUT

POLITIKA E PËRBASHKËT NDAJ NDRYSHIMEVE STRUKTURALE

HARMONIZIMI I SHKALLËS SË ZHVILLIMIT NË KUADËR TË BEE-SË

KOORDINIMI I POLITIKËS MAKROEKONOMIKE (RREGULLAT E POLITIKËS BUXHETORE)

3.1.1 PËRMBAJTJA E UNIONIT MONETAR EVROPIAN (UME)

UNIONI MONETAR NËNKUPTON:

VALUTËN UNIKE

BANKËN QENDRORE DHE POLITIKËN MONETARE UNIKE

KRAHAS UNIONIT EKONOMIK - EDHE ATE POLITIK

PROCESI I NDËRTIMIT TË UME-HEQJE DORË NGA SOVRANITETI MONETAR E PJESËRISHT EDHE NGA AI POLITIK

DOMOSDOSHMËRIA E PËRMBAJTJES SË PARIMEVE: NDËRTIMIT TË UNIONIT MONETAR DUHET T’I PARAPRIJË UNIONI EKONOMIK GJATË APROVIMIT TË VENDIMEVE VLEN PARIMI I SUBSIDIARITETIT,KJO D.M.TH. SE:

- NË ORGANET E BEE-SË BARTEN VETËM PUNËT TË CILAT MË MIRË KRYHEN NË KUADËR TË BEE-SË, SE SA NË INSTANCA MË TË ULËTA (KOMBËTARE, RAJONALE APO LOKALE)

- VENDIMET DUHET MARRË NË NJË NIVEL SA MË TË AFËRT ME QYTETARËT

- GJITHNJË DUHET VERIFIKUAR NËSE NJË VEPRIM I PËRBASHKËT ËSHTË I ARSYESHËM DUKE PASUR PARASYSH MUNDËSITË KOMBËTARE, RAJONALE APO LOKALE TË VEPRIMIT VENDOSJA E UME-SË DHE SISTEMI EVROPIAN I BANKAVE QENDROR

- ROLI KRYESOR PËR QEVERISJE NË SFERËN MONETARE TË BEE-SË

DETYRAT KRYESORE: QEVERISJA NË SFERËN MONETARE RUAJTJA E STABILITETIT TË ÇMIMEVE VENDOSJA DHE SHFRYTËZIMI I INSTRUMENTEVE TË POLITIKËS MONETARE KUSHTET E DOMOSDOSHME PËR APLIKIMIN E VALUTËS UNIKE: STABILITETI I ÇMIMEVE - SHKALLA E INFLACIONIT JO MË SHUMË SE 1,5% TË MESATARES SË 3 VENDEVE ANËTARE ME SHKALLË MË TË ULËT TË INFLACIONIT NORMA E KAMATËS - NORMAT AFATGJATA TË KAMATËS-MË SË SHUMTI 2% MBI MESATAREN E NORMAVE TË KAMATËS SË 3 VENDEVE ANËTARE ME NORMË MË TË ULTË KAMATORE DEFICITI I BUXHETIT - DEFICITI I BUXHETIT NACIONAL NUK MUND TË JETË MBI 3% TË BRUTO PRODUKTIT SHOQËROR BORXHI PUBLIK - BORXHET PUBLIKE TË GJITHMBARSHME- TË MOS KALOJNË 60% TË BRUTO PRODUKTIT NJËVJEÇAR TË VENDIT; STABILITETI I PARASË - VALUTA NACIONALE TË MOS JETË E DEVALVUAR NË 2 VITET E FUNDIT

-DIVERGJENCAT EVENTUALE TË KURSIT TË SAJ- NË SUAZA PLUS - MINUS 2,25%

KRITERIUMET E KONVERGJENCËS DHE MARRËVESHJA E MASTRIHTIT

LEJOHET MUNDËSIA DISKRETE E TË DREJTËS SË VENDEVE ANËTARE QË T’I VLERËSOJNË KUSHTET PËR INKUADRIMIN NË VALUTËN UNIKE

ANËTARE E UME-SË MUND TË BËHEJ EDHE VENDI ANËTAR QË NUK I PLOTËSONTE NJË OSE DY KUSHTE

NËSE AI VEND KISHTE REALIZUAR PËRPARIM TË DUKSHËM DREJT PLOTËSIMIT TË TYRE

3.1.2. ETAPAT E VENDOSJES SË UNIONIT MONETAR EVROPIAN

VENDOSJA E UME-SË: NË MËNYRË GRADUALE

ARËSYET:

PROCESI I FORMIMIT TË UNIONIT MONETAR - KUFIZIMI I SOVRANITETIT MONETAR DHE ATIJ POLITIK

ADAPTIMI PSIKOLOGJIK, POLITIK DHE EKONOMIK

ETAPAT E REALIZIMIN TË UNIONIT MONETAR DHE EKONOMIK:

ETAPA E PARË (1990- 1993)

ETAPA E DYTË (1994-1999)

ETAPA E TRETË (PAS VITIT 1999)

V. UNIONI EVROPIAN- HAP I RI NË NDËRTIMIN EMËTEJMË TË ARKITEKTURËS SË BEE-SË

MARRËVESHJA MBI UNIONIN EVROPIAN ËSHTË NËNSHKRUAR NË MASTRICHT (HOLANDË) MË 7.2.1992 VENDET NËNSHKRUESE: GJERMANIA, FRANCA, BRITANIA E MADHE, ITALIA, BELGJIKA, HOLANDA, LUKSEMBURGU, DANIMARKA, IRLANDA, SPANJA, PORTUGALIA DHE GREQIA KJO MARRËVESHJE NDRYSHOI DHE PLOTËSOI MARRËVESHJEN PËR THEMELIMIN E TRI BASHKËSIVE EVROPIANE: PËR ÇELIK DHE THËNGJILL, ENERGJI ATOMIKE DHE BASHKËSISË EKONOMIKE REVIZIONI MË RADIKAL QË ËSHTË BËRË NË MARRËVESHJEN MBI THEMELIMIN E BASHKËSISË EKONOMIKE EVROPIANE PËRMBAN ELEMENTE TË REJA NË BASHKËPUNIMIN MES VENDEVE ANËTARE NË SHUMË SFERA HAPI I PARË PËR TË QENË PJESË E UNIONIT ËSHTË PRANIMI I KONCEPTIT DHE MEKANIZMIT TË TREGUT UNIK EVROPIAN TREGU UNIK FUNKSIONON SI NJË TREG I BRENDSHËM I VENDEVE ANËTARE UE - NJË NGA POTENCIALET MË TË MËDHA TREGTARE NË BOTË

- PJESËMARRJA NË TREGTINË BOTËRORE: 20 %

NË VITIN 2002 “PESËMBËDHJETSHA EVROPIANE” - MË SE 370 MILIONË BANORË

SIPËRFAQJA PREJ 3.25 MILIONË KILOMETRA KATRORË

UE - NJË TREG ME FUQI TË MADHE BLERËSE

BRUTO PRODUKTI I BRENDSHËM (GDP) NË VLERË PREJ 8.145,5 MILIARDË DOLLARË

- 25,9 % TË VLERËS SË PËRGJITHSHME TË GDP-SË BOTËRORE

STRUKTURA E TREGËTISË BOTËRORE MË 2002

Kanada5%

SHBA20%

Të tjerë41%

Kina6%

Japonia 8%

UE20%

1. ETAPAT THEMELORE NË ZHVILLIMIN E GJERTANISHËM TË UE-SË

MARRËVESHJA E PARISIT (18 PRILL,1951)- FORMIMI I BASHKËSISË EVROPIANE PËR ÇELIK DHE THËNGJILLMARRËVESHJA E ROMËS (25 MARS 1957) – THEMELIMI I BEE-SË DHE BASHKËSISË EVROPIANE PËR ENERGJI ATOMIKE (EURO-ATOM)MIRATIMI I AKTIT UNIK EVROPIAN (3 DHJETOR 1985 DHE HYRJA NË FUQI MË 1 KORRIK 1987)NDËRRIMI I PARË RRËNJËSOR I MARRËVESHJES SË ROMËSPARASHIKIMI I KRIJIMIT TË "TREGUT TË BRENDSHËM" (MË SË LARGU DERI MË 31 DHJETOR 1992)NDRYSHIMET NË AKTIN UNIK EVROPIAN BËHET THJESHTËSIMI DHE HARMONIZIMI I LIGJSHMËRIVE -APLIKIMI I NJË QASJEJE TË RE TË HARMONIZIMIT ME QËLLIM TË REALIZIMIT TË UNIONIT EKONOMIK DHE ATIJ MONETARMIRATOHET PARIMI I SHUMICËS KUALIFIKUESE PËR MARRJEN E VENDIMEVE QË JANË ME RËNDËSI PËR KRIJIMIN E TREGUT UNIK EVROPIANPARLAMENTI EVROPIAN FITON AUTORIZIME TË REJA NË SFERËN E AKTIVITETEVE LEGJISLATIVE

-PARLAMENTIT I BARTET AUTORIZIMI PËR MARRJEN E TË GJITHA VENDIMEVE TË RËNDËSISHME PËR FORMIMIN E UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR

NDËRMIRREN AKSIONE TË NDRYSHME NË PROCESIN E FORMIMIT TË UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR ME QËLLIM TË:

-KONSOLIDIMIT TË BAZËS SHKENCORE DHE TEKNOLOGJIKE

-HARMONIZIMIT TË LIGJSHMËRIVE PËR SIGURIM DHE SHËNDETËSI

-RUAJTJES SË AMBIENTIT JETËSOR

DINAMIKA E KRIJIMIT TË "TREGUT TË BRENDSHËM" – SJELL DERI TE PROPOZIMI PËR VAZHDIMIN E MËTEJMË TË INTEGRIMIT

QËLLIMI: REALIZIMI I PLOTË I UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR

ZHDUKJA E KOMUNIZMIT DHE E NDARJES NË BLLOQE TË EVROPËS- NXITJE

PËR KRIJIMIN E "UNIONIT POLITIK”

1.1. ETAPAT E THEMELIMIT TË UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR

ETAPA E I-RË

VËMENDJE E POSAÇME - FONDIT PËR ADAPTIME STRUKTURALE

STIMULIMI I ZHVILLIMIT RAJONAL DHE ELIMINIMIN E DALLIMEVE EKZISTUESE

KALIMI PREJ SISTEMIT TË KONVERGJENCAVE NË SISTEMIN E KOORDINIMIT TË POLITIKAVE EKONOMIKE:

MARRËVESHJET RECIPROKE MBI METODAT, MASAT DHE INSTRUMENTET E POLITIKËS MAKROEKONOMIKE TË VENDEVE TË NDRYSHME MBIKQYRJA MULTILATERALE E POLITIKËS EKONOMIKE DHE REALIZIMI I SAJ PROCESI I GJATË DHE I VËSHTIRË I RATIFIKIMIT REFERENDUMI I PËRSËRITUR NË DANIMARKË DHE FRANCË HYN NË FUQI MARRËVESHJA MBI UNIONIN EVROPIAN(1 NËNTOR 1993) FUNDI I ETAPËS SË PARË TË ZHVILLIMIT TË UNIONIT EVROPIAN ARRITJET: LIBERALIZIMI I PLOTË I QARKULLIMIT TË KAPITALIT NË BEE

ETAPA E II-TË (1.1.1994) TRI DREJTIMET THEMELORE: PËRCAKTIMI I QËLLIMEVE BUXHETORE, MONETARE DHE FISKALE THEMELIMI I MEKANIZMIT EVROPIAN TË BANKAVE QENDRORE BASHKËSIA TEJKALON ROLIN E KOORDINATORIT TË THJESHTË NË PËRCAKTIMIN E POLITIKËS SË PËRGJITHSHME MONETARE FORCIMI I INSTITUCIONEVE EKZISTUESE MONETARETHEMELIMI I INSTITUTIT MONETAR EVROPIAN (1.1.1994, FRANKFURT)

-PARAARDHËSE E BANKËS QENDRORE EVROPIANE ( SISTEMIT TË BANKAVE QENDRORE TË UE-SË) ANËTARET E INSTITUTIT: BANKAT QENDRORE NACIONALE (BQN)

DETYRAT THEMELORE TË INSTITUTIT:FORCIMI I BASHKËPUNIMIT NË MES TË BQN-VEFORCIMI I HARMONIZIMIN TË POLITIKËS MONETARE TË SHTETEVE ANËTARESIGURIMI I STABILITETIT TË ÇMIMEVEMBIKQYRJA E FUNKSIONIMIT TË SISTEMIT MONETAR EVROPIANMARJA MBI VETE E FUNKSIONEVE QË ISHIN NËN KOMPETENCËN E FONDIT EVROPIAN PËR BASHKËPUNIMIN MONETARLEHTËSIMI I PËRDORIMIT TË ECU-TPËRGATITJA E INSTRUMENTEVE DHE PROCEDURËS PËR ZBATIMIN E POLITIKËS UNIKE MONETAREINSTITUTI TË PUSHOJË SË EKZISTUARI - PAS FILLIMIT TË FUNKSIONIMIT TË BANKËS QENDRORE EVROPIANE EMETIMI I BANKNOTAVE- BANKA QENDRORE EVROPIANE KAPITALI THEMELUES I BQE U VENDOS TË JETË 5 MILIARDË ECU OBLIGIMI I VENDEVE ANËTARE PËR T’I SIGURUAR BQE-SË REZERVAT DEVIZORE NË VLERË PREJ 50 MILIARDË ECU OPERACIONET DEVIZORE TË BANKAVE QENDRORE NACIONALE - DO T’I NËNSHTROHESHIN LEJES SË BQE-SË

- SIGURIMI I HARMONIZIMIT TË TYRE ME POLITIKËN MONETARE TË UE-SË

SHPËRNDARJA E TË HYRAVE MONETARE TË BQE-SË

20% - FONDIT REZERVË

80% AKSIONARËVE - BANKAVE QENDRORE NACIONALE

- PROPORCIONALISHT ME PJESËMARRJEN E AKSIONEVE

QËLLIMI I AKSIONEVE NË SFERËN EKONOMIKE NË KËTË FAZË:

FORCIMI I POLITIKËS SË ZHVILLIMIT RAJONAL DHE NDRYSHIMEVE STRUKTURALE

FORCIMI I BASHKËPUNIMIT NË PLANIN GLOBAL MAKROEKONOMIK

NË SFERËN MONETARE:

FORMIMI I SISTEMIT EVROPIAN TË BANKAVE QENDRORE

KRIJIMI I NJË POLITIKE MONETARE TË PËRBASHKËT

NË FAZËN KALIMTARE – KËSHILLI I GUVERNATORËVE AUTORIZOHET PËR KOORDINIMIN E POLITIKËS MONETARE

HYRJA DEFINITIVE NË UM ME VALUTËN UNIKE (ECU) DHE ME NJË BQ

- DO TË VARET NGA PLOTËSIMI I KRITERIUMEVE TË KONVERGJENCËS

ANALIZA E UNCTAD-IT MË 1994:

KAH FUNDI I VITIT 1992 VETËM DY SHTETE (FRANCA DHE LUKSEMBURGU) PLOTËSONIN DY KUSHTE (DEFICITI I BUXHETIT DHE BORXHI PUBLIK)

ITALIA, BELGJIKA, HOLANDA, PORTUGALIA DHE GREQIA- NUK PLOTËSONIN ASNJËRIN NGA KËTO KUSHTE

GJERMANIA, BRITANIA E MADHE DHE SPANJA- KISHIN DEFICIT TË BUXHETIT

DANIMARKA DHE IRLANDA- PJESËMARRJA E BORXHIT PUBLIK NË PRODUKTIN SHOQËROR MBI KRITERIUMET E PARAPARA

TRI OPCIONET PËR ZGJIDHJEN E KËTIJ PROBLEMI:

SHTYRJA E KONSTITUIMIT TË UNIONIT MONETAR

MODIFIKIMI I KRITERIUMEVE TË KONVERGJENCËS

INKUADRIMI NË UNION - EDHEPSE NUK PLOTËSOHEN KRITERIUMET FISKALE, POR QË NË VITET E FUNDIT I AFROHEN KËTYRE KRITERIUMEVE

ETAPA E III-TË

NËNKUPTON VENDOSJEN E POLITIKËS UNIKE MONETARE DHE PUSHTETIT QENDROR MONETAR

SEBQ UDHËHEQË ME VALUTËN UNIKE

- BANKA QENDRORE EVROPIANE (EUROPEAN CENTRAL BANK) DHE

- BANKAT QENDRORE TË VENDEVE ANËTARE TË BEE-SË

DETYRA KRYESORE E BQE DHE SEBQ:

RUAJTJA E STABILITETIT TË ÇMIMEVE

FORMULIMI I POLITIKËS SË PËRBASHKËT MONETARE DHE REALIZIMI I SAJ RUAJTJA DHE UDHËHEQJA E REZERVAVE DEVIZORE TË VENDEVE ANËTARE

 

  2. PËRMBAJTJA THEMELORE E MARRËVESHJES SË 

                                 MASTRIHTIT

PJESËT KRYESORE TË MARRËVESHJES SË MASTRIHTIT JANË:

1) DISPOZITAT E PËRBASHKËTA TË MARRËVESHJES

2) DISPOZITAT QË KANË TË BËJNË ME NDRYSHIMET E MARRËVESHJES PËR THEMELIMIN E BASHKËSISË EKONOMIKE EVROPIANE ME QËLLIM TË FORMIMIT TË UNIONIT EVROPIAN

3) DISPOZITAT QË KANË TË BËJNË ME NDRYSHIMET E MARRËVESHJES MBI THEMELIMIN E BASHKËSISË EVROPIANE PËR THËNGJILL DHE ÇELIK

4) DISPOZITAT QË KANË TË BËJNË ME NDRYSHIMET E MARRËVESHJES MBI THEMELIMIN E BASHKËSISË EVROPIANE PËR ENERGJI ATOMIKE

5) DISPOZITAT QË KANË TË BËJNË ME POLITIKËN E PËRBASHKËT TË JASHTME DHE TË SIGURISË

6) DISPOZITAT MBI BASHKËPUNIMIN NË SFERËN E JURISPODENCËS DHE TË BRENDSHME

7) DISPOZITAT PËRFUNDIMTARE

„TRI SHTYLLAT" E BASHKËPUNIMIT TË PËRFSHIRA NË MARRËVESHJEN MBI UNIONIN EVROPIAN JANË:

TRI BASHKËSITË EVROPIANE

BASHKËPUNIMI NË POLITIKËN E JASHTME TË PËRBASHKËT DHE TË SIGURISË

BASHKËPUNIMI NË SFERËN E JURISPODENCËS DHE PUNËVE TË BRENDSHME TË VENDEVE ANËTARE

POLITIKA SOCIALE - LËNDË E NJË PROTOKOLLI TË VEÇANTË

VENDET NËNSHKRUESE DUHET T’I PËRKRAHIN DHE PLOTËSOJNË AKTIVITETET E TYRE NË DREJTIM TË :

- PËRMIRËSIMIT TË KUSHTEVE TË PUNËS SË PUNËTORËVE

- INFORMIMIT DHE KONSULTIMEVE ME PUNËTORËT

- ÇËSHTJEVE TË TJERA ME RËNDËSI NGA SFERA E INTERESIT TË PUNËTORËVE

RËNDËSIA E MARRËVESHJES SË MASTRIHTIT:

ZHVILLOI MEKANIZMIN E TREGUT TË BRENDSHËM UNIK

FUNKSIONIMI I TREGU UNIK SI NJË TREG I BRENDSHËM I VENDEVE ANËTARE

- TREGU I MALLRAVE, SHËRBIMEVE, PUNËS DHE KAPITALIT

5. QËLLIMET THEMELORE TË UNIONIT EVROPIAN

QËLLIMET THEMELORE TË UE-SË JANË: NXITJA E ZHVILLIMIT EKONOMIK DHE SHOQËRORKRIJIMI I NJË HAPSIRE PA KUFIJ TË BRENDSHËMFORCIMI I KOHEZIONIT EKONOMIK DHE SHOQËROR VENDOSJA E UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR ME VALUTËN UNIKEUDHËHEQJA E POLITIKËS SË PËRBASHKËT ME JASHTË DHE TË SIGURISË

- POLITIKA E PËRBASHKËT E MBROJTJES QË MUND TË SHNDËRROHET NË MBROJTJE TË PËRBASHKËTMBROJTJA E TË DREJTAVE DHE INTERESIT TË QYTETARËVE TË SHTETEVE ANËTAREZHVILLIMI I BASHKËPUNIMIT MES PUNËVE TË JURISPRODENCËS DHE PUNËVE TË BRENDSHMERUAJTJA DHE ZHVILLIMI I TË ARRITURAVE TË UNIONITUNIONI EVROPIAN RESPEKTON IDENTITETIN NACIONAL TË VENDEVE ANËTARE SI DHE TË DREJTAT DHE LIRITË E NJERIUTUNIONI SIGURON MJETET E DOMOSDOSHME PËR REALIZIMIN E QËLLIMEVE TË VETA

QËLLIMET E POLITIKËS STRUKTURALE DHE KOHEZIONI EKONOMIK – SHOQËROR JANË:

1. ZHVILLIMI I RAJONEVE TË CILAT KANË NGECUR NË ZHVILLIM:

-FONDI EVROPIAN PËR ZHVILLIM RAJONAL (ERDF),

-FONDI SOCIAL EVROPIAN (ESF)

-FONDI PËR NDIHMË BUJQËSISË (EAGF)

-BANKA INVESTIVE EVROPIANE (EIB)

-BASHKËSIA EVROPIANE PËR ÇELIK DHE THËNGJILL (ECSC)

2. RISTRUKTURIMI I RAJONEVE TË NGARKUARA ME INDUSTRI TË VJETRUAR ME MJETET E ERDF, ESF DHE ECSC

3. ZGJIDHJA AFATGJATË E PROBLEMIT TË PAPUNËSISË ME MJETET E ESF, EIB SEBQ

4. INTEGRIMI I GJENERATAVE TË REJA NË POPULLATËN E PUNËSUAR ME MJETET E ESF, EIB DHE ECSC

5. NDRYSHIMI I STRUKTURAVE AGRARE DHE ZHVILLIMI I MESIT FSHATAR ME MJETET E EAGF, ERDF, ESF DHE EIB

     

1) RËNDËSIA E DIMENSIONIT RAJONAL:

REALIZIMI I ZHVILLIMIT EKONOMIK, SOCIAL DHE PROGRESI SHKENCOR-TEKNIK

FILOZOFIA E NDËRTIMIT TË "EVROPËS PA KUFIJ“:

-ÇDO PJESË E SAJ DUHET T’I NDIJË PËRPARËSITË E INTEGRIMIT

IDENTIFIKIMI I ZONAVE MË PAK TË ZHVILLUARA

PËRCAKTIMI I POLITIKËS SË PËRBASHKËT AKTIVE RAJONALE

FORMIMI I FONDEVE STRUKTURALE

KOMBINIMI I DHËNIEVE PA KTHIM DHE HUAVE

- RRITJA E EFIKASITETIT TË INVESTIMEVE NË RAJONET MË PAK TË ZHVILLUARA

QËLLIMI I MASAVE TË POLITIKËS RAJONALE:

ZVOGËLIMI I DISPARITETEVE RAJONALE

2) REALIZIMI I RISTRUKTURIMIT TË RAJONEVE TË NGARKUARA ME INDUSTRI TË VJETËRA:

NDARJA E MJETEVE PA KTHIM (PËR NDËRTESAT INDUSTRIALE, MAKINAT DHE PAISJET

GARANCIONET PËR HUA

DHËNIA E TROLLIT DHE LOKACIONIT INDUSTRIAL

NDIHMA PËR BARTJEN DHE TRANSFERIMIN E FUQISË PUNËTORE

KONCESIONET FISKALE PËR OBLIGIMET SHTETËRORE

LEHTËSIMET FISKALE PËR INVESTIME

NDIHMA PËR NDËRTIMIN E FABRIKAVE

DOMOSDOSHMËRIA E HARMONIZIMIT TË PLANEVE NACIONALE

ZGJIDHJA E PROBLEMEVE RAJONALE DHE SOCIALE

3) PROBLEMI I PAPUNËSISË ËSHTË NË QENDËR E VËMENDJES NË ÇDO VEND TË ZHVILLUAR ME EKONOMI TË TREGUT

0

246

81012

1970-1974 1975-1979 1980-1984 1985-1989 1991-1995 1996-2001

NORMA MESATARE E PAPUNËSISË, KA SHENUAR RRITJE TË VAZHDUESHME DERI NË VITIN 1995 1970-1974 : 2,6% DERI 10,0% 1991-1995 1996-2001 - RËNIE NË 9,4%

4) GJETJA E MUNDËSIVE PËR ZVOGËLIMIN E PAPUNËSISË PUNËSIMI I GJENERATAVE TË REJA DHE PUNËSIMIT TË FEMËRAVE ORIENTIMI I MASAVE TË POLITIKËS EKONOMIKE DREJT ZHVILLIMIT EKONOMIK NXITJA E NDËRMARRJEVE TË VOGLA DHE TË MESME PËR ZHVILLIM MË TË SHPEJTUAR RRITJA A INVESTIMEVE AFTËSIMI PROFESIONAL DHE RIKUALIFIKIMI I TË PAPUNËSUARVE ZVOGËLIMI I NGARKESAVE TATIMORE PËR FUQINË PUNËTORE TË PUNËSUAR QËNDRIMET E DISA VENDEVE ANËTARE: BELGJIKA: APELOHET PËR SHUARJEN E "BERZËS SË ZEZË TË PUNËS" BRITANIA E MADHE: APELON NË PËRGATITJEN E MASAVE PËR FORCIMIN E AFTËSISË KONKURRUESE TË INDUSTRISË EVROPIANE SUEDIA: PAPUNËSIA E MADHE E BJEN NË PYETJE KREDIBILITETIN E UNIONIT -KËRKON HARMONIZIMIN E PROGRAMEVE NACIONALE TË PUNËSIMIT

SHUARJA GRADUALE E DOGANAVE IMPORTUESE MES VENDEVE ANËTARETHEMELIMI I UNIONIT DOGANOR-KONTRIBUT NË: ZHVILLIMIN E HARMONIZUAR TË TREGTISË BOTËRORE ELIMINIMIN GRADUAL TË KUFIZIMEVE NË TREGTINË NDËRKOMBËTARE ELIMINIMIN E BARRIERAVE DOGANOREPOLITIKA E PËRBASHKËT TREGTAREI DHA RËNDËSI ELIMINIMIT TË DOGANAVE MES SHTETEVE ANËTARERRITJES SË AFTËSISË KONKURRENTE TË NDËRMARRJEVE POLITIKA E PËRBASHKËT TREGTARE BAZOHET NË PARIMET UNIKE:LIDHJEN E MARRËVESHJEVE DOGANORE DHE TREGTAREHARMONIZIMIN E MASAVE TË LIBERALIZIMITPOLITIKËN E EKSPORTIT DHE MASAVE PËR MBROJTJEN E TREGTISË MARRËVESHJET PËR POLITIKËN E PËRBASHKËT TREGTARE DHE UNIONIN DOGANOR, MUND TË JENË TË NDARA NË FAZAHARMONIZIMI I TATIMEVE-DETYRË E RËNDËSISHME NË PROCESIN E KRIJIMIT TË TREGUT UNIKTATIMI NË VLERËN E SHTUAR (TVSH) TATIMI NË QARKULLIM TATIMI I NDËRMARRJEVESHKALLËT E NDRYSHME TË TATIMEVE NË VENDET ANËTARE

QERSHOR 1991- MARRËVESHJA MBI NDRYSHIMET NË MEKANIZMIN TATIMOR

APLIKIMI I SHKALLËS STANDARDE TË TVSH-SË- JO MË E ULËT SE 15%

PARIMI I SUBSIDIARITETIT

NDARJE E KOMPETENCAVE MES SHTETEVE ANËTARE ATY KU EKZISTON MUNDËSIA PËR NDARJEN E TYRE

RREGULLIMI I MARRËVESHJEVE INSTITUCIONALE - VENDIMET DUHET TË MIRATOHEN NË NIVELIN MË TË ULËT

BASHKËSIA INTERVENON VETËM PO KUR QËLLIMET MUND TË REALIZOHEN MË ME SUKSES NË NIVEL TË BASHKËSISË SE SA NË NIVEL TË PUSHTETEVE NACIONALE

APLIKOHET NË SFERAT:

-PUNËT SHKENCORE-HULUMTUESE

-POLITIKA E AMBIENTIT JETËSOR

-POLITIKA RAJONALE,

-NË KUADËR TË UNIONIT EKONOMIK DHE MONETAR

VALUTA E ARDHSHME E PËRBASHKËT- EURO

HYRJA NË PËRDORIM E VALUTËS UNIKE- NGA MË SE 300 MILIONË BANORË TË 12 SHTETEVE ANËTARE

TRI FAZAT E KALIMIT NË EURO:

FAZA E PËRGATITJES TEKNIKE DHE OPERATIVE (1.1.1999-31.12.2001)

FAZA TRANZITORE

- VEÇIMI I EURO-S SI TREGUES KRYESOR

- ÇMIMI NË DM ËSHTË PËRDORUR SI TREGUES PLOTËSUES

FAZË QË BARTI PESHËN E KALIMIT NË SISTEMIN E RI VALUATOR

BËRI PËRGATITJET PËR IMPLEMENTIMIN E VALUTËS SË PËRBASHKËT

FAZA E QARKULLIMIT PARALEL (1.1.2002- 28.2.2002)

QARKULLIM PARALEL DM-SË DHE EURO-S

PAGESAT NË TË GATSHME -NË EURO

PAGESAT E DETYRUARA (DOGANIMEI,AKCIZA,TATIMI,ETJ.) NË EURO APO DM

PERIUDHA E ZËVENDËSIMIT (1.3.2002)

FAZA E TËRHEQJES SË DM DHE VALUTAVE TJERA NACIONALE

ZËVENDËSIMI ME EURO

JETËSIM I KALIMIT NË SISTEMIN E RI VALUATOR

8. POZITA E VENDEVE QË NUK JANË ANËTARE TË 

    TREGUT UNIK EVROPIAN 

INTEGRIMI EVROPIAN NË KOHËN KUR U NËNSHKRUA MARRËVESHJA E ROMËS

ZGJERIMI I UNIONIT EVROPIAN- MAJ, 2004

DERI NË FUND TË VITIT 2007, 27 SHTETE DO T’I TAKOJNË UNIONIT

"AGJENDA 2000“-PROGRAMI PËR SHEKULLIN E ARDHSHËM

KRITERET THEMELORE QË PLOTËSUAN: HUNGARIA, POLONIA, ÇEKIA, ESTONIA, QIPROJA DHE SLLOVENIA:

RENDI SHOQËROR DEMOKRATIK

INSTITUCIONET STABILE

EKONOMIA E TREGUT

PËR RUMUNINË, BULLGARINË DHE SHQIPËRINË - GJASA PËR FORMA TË NDRYSHME TË BASHKËPUNIMIT

MARRËVESHJET MBI BASHKËPUNIMIN EKONOMIK ME VENDET E AFRIKËS, KARAIBEVE DHE PACIFIKUT

1961- KONVENTËN E JAUNDEA-S ME 18 VENDE AFRIKANE,E PËRTRIRË MË 1969

HAP I MADH DREJT ZGJERIMIT TË BASHKËPUNIMIT:

–1975, KONVENTA E LOME-SË ME 46 VENDE AFRIKANE, TË KARAIBEVE DHE PACIFIKUTKONVENTA RREGULLON:

-ÇËSHTJET E BASHKËPUNIMIT TREGTAR

-DEPËRTIMI I PRODHIMEVE TË KËTYRE VENDEVE, NË TREGUN E EVROPËS PERËNDIMORE RËNDËSIA E KONVENTËS SË LOME-SË:THEKSOHET INTERESI I UE-SË PËR TERRITORET E DIKURSHME TË METROPOLET EVROPIANE DËSHMOJNË PËR PËRPJEKJET E EVROPËS TË NDIHMOJË ZGJIDHJEN E PROBLEMEVE TË VENDEVE NË ZHVILLIMPLANI MULTILATERAL- ROLI UDHËHEQËS I UE-SË GJATË BISEDIMEVE PËR LIBERALIZIMIN E TREGTISË NË KUADËR TË GATT-IT

-TREGTISË VERI-JUG NË KUADËR TË KOMBEVE TË BASHKUARAPLANI BILATERAL- MARRËVESHJET E SHUMTA MBI BASHKËPUNIMIN ME:VENDET E MESDHEUTVENDET E EVROPËS QENDRORE DHE JUGLINDOREDISA VENDE TË AZISË DHE AMERIKËS LATINE

MARRËVESHJET PËR BASHKËPUNIM ME VENDET E EQJL- BËRTHAMË E TË GJITHA FORMAVE EKZISTUESE TË BASHKËPUNIMIT

KËTO MARRËVESHJE OFRONIN:

PËRMIRËSIMIN E KUSHTEVE PËR PJESËMARRJE NË TREGUN E PRODUKTEVE BUJQËSORE

VENDOSJEN E TREGTISË SË LIRË (PA DOGANË) PËR PRODUKTET INDUSTRIALE PËR NJË PERIUDHË DHJETËVJEÇARE

NDIHMËN TEKNIKE DHE FINANCIARE

MUNDËSINË E ZHVILLIMIT TË TREGTISË SË LIRË NË SFERËN E SHËRBIMEVE

ADAPTIMI I KËTYRE SHTETEVE-KUSHTEVE TË TREGUT UNIK EVROPIAN

ANGAZHIM I MADH NË SFERËN E HARMONIZIMIT TË LIGJSHMËRIVE EKONOMIKE

DETYRAT MË TË RËNDËSISHME PËR VENDET E EQJL-SË:

QARKULLIMI I LIRË I KAPITALIT

- NUK ËSHTË EKONOMI E TREGUT AJO EKONOMI QË NUK ËSHTË E HAPUR PËR TREGUN E MALLRAVE, SHËRBIMEVE DHE FAKTORËVE TË PRODHIMIT

- EKZISTIMI I TREGUT FINANCIAR: TESTI KRYESOR QË TREGON SHKALLËN DERI KU KA ARRITUR NJË VEND I CAKTUAR, ME EKONOMI TË HAPUR TË TREGUT

QARKULLIMI I LIRË I PRODUKTEVE INDUSTRIALE

-ADAPTIMI I NDËRMARRJEVE NORMAVE TË TREGUT UNIK NË PROCESIN E PRODHIMIT DHE TË QARKULLIMIT

POLITIKA E KONKURRENCËS

-DOMOSDOSHMËRI NË EKONOMINË E TREGUT

-MUNDËSIA QË DISA VENDE TË EQJL-SË T’I APLIKOJNË LIGJSHMËRITË E SAJ NË MËNYRË GRADUALE

-SHTYERJA (PROLONGIMI) I AFATIT TË HYRJES SË TYRE NË FUQI

POLITIKA SOCIALE

-SEGMENTI KOMPLEMENTAR I POLITIKËS EKONOMIKE NË EKONOMINË BASHKËKOHORE TË TREGUT

TATIMET DIREKTE DHE INDIREKTE

-HARMONIZIMI I LIGJSHMËRIVE TATIMORE - DETYRË MJAFT E VËSHTIRË

-EKZISTIMI I EKONOMISË SPEKULATIVE

-NEVOJA E SIGURIMIT TË SISTEMIT EFIKAS TË PAGESËS SË TATIMIT

E DREJTA E KOMPANIVE

- HARMONIZIMI I TË SË DREJTËS SË KOMPANIVE - NUK ISHTE E VËSHTIRË PËR VENDET E EQJL-SË

-LIGJET RELATIVISHT TË REJA MBI NDËRMARRJET

-SIGURONIN USHTRIMIN E VEPRIMTARIVE EKONOMIKE NDËRMARRJEVE, PERSONAVE TË HUAJ NË VENDET E EQJL-SË

QËLLIMI I TË GJITHA KËTYRE DETYRAVE - KRIJIMI I NJË EVROPE STABILE

LUFTËRAT E FUNDIT DHE DËSHMIA PËR RËNDËSINË E RUAJTJES SË PAQËS, DEMOKRACISË DHE RESPEKTIMIN E TË DREJTAVE TË NJERIUT

VENDET E EQJL-SË - TË ORIENTUARA DREJT TREGUT UNIK EVROPIAN

UE - GARANCIONI PËR ZHVILLIMIN E TYRE EKONOMIK

UNIONI EVROPIAN - MODELI I VËRTETË QË DUHET TA NDJEKIN NË RRUGËN E TRANZICIONIT

7. FINANCIMI I UNIONIT EVROPIAN

 

FINANCIMI I UE-SË – I BAZUAR NË MARRËVESHJEN E PARISIT TË VITIT 1951 DHE TË BEE-SË (1957)

PARIMET E BURIMIT TË TË HYRAVE DHE MEKANIZMI I TË DALAVE - TË PANDRYSHUARA DERI MË 1970

1970 -"PAKOJA E LUKSEMBURGUT"

- NDARJA E KOMPETENCAVE MES KËSHILLIT DHE PARLAMENTIT

VENDOSJA E SISTEMIT TË SIGURIMIT TË MJETEVE VETANAKE

-PARAKUSHT PËR SIGURIMIN E PAVARËSISË FINANCIARE TË BASHKËSISË

1982 - DEKLARATA E PËRBASHKËT MBI MASAT PËR ZGJEDHJEN E METODAVE MË TË MIRA GJATË PROCEDURËS SË MIRATIMIT TË BUXHETIT

1988 – U ARRIT MARRËVESHJA MBI NGRITJEN E DISIPLINËS BUXHETORE DHE PËRMIRËSIMIN E METODAVE PËR FINANCIMIN E BUXHETIT

RISITË NË FINANCIM:

MIRATIMI I KONTRIBUTEVE PLOTËSUESE TË BAZUARA NË BRUTO TË ARDHURAT NACIONALE TË ÇDO VENDI ANËTAR

PARASHIKIMI I BUXHETIT PËR NJË PERIUDHË TË CAKTUAR KOHORE (1988-1992 E MË VONË EDHE PËR PERIUDHËN 1993-1999)

VI. BASHKËSIA EKONOMIKE EVROPIANE DHE RAPORTI I SAJ ME VENDET E TRETA 

Një ndër qëllimet më kryesore të Bashkësisë është: "t'i kontribuojë zhvillimit të harmonizuar të tregtisë botërore në emër të interesit të

përbashkët, eliminimit gradual të barrierave në tregtinë ndërkombëtare dhe zvogëlimit të normave doganore“

Krijimi i një rrjeti të gjërë të marrëdhënieve tregtare multilaterale, rajonale dhe bilaterale

Raportet specifike: për shkaqe të afërsisë gjeografike:- marrëveshjet me anëtaret e EFTA-s- me vendet e Evropës Lindore - me vendet mesdhetare për shkak të shkallës së ngjashme të zhvillimit ekonomik:- SHBA- Japonia- vendet tjera të OECD-së statusi i vëzhguesit në Kombet e Bashkuara (KB), agjencitë dhe institucionet e specializuara:-UNCTAD, UNESCO, UNIDO

1.  BRITANIA E MADHE DHE BEE-JA

PJESËMARRJA E BRITANISË SË MADHE NË RINDËRTIMIN E PAS LUFTËS DHE REKONSTRUIMIT TË MBROJTJES SË PËRBASHKËT BASHKËPUNIMI BRITANIK- VETËM DERI NË MASËN DERI KU NUK RREZIKOHEJ HUMBJA E PAVARËSISË NACIONALE- SOVRANITETIT BRITANIA E MADHE NUK E NËNSHKROI MARRËVESHJEN PËR THEMELIMIN E BEE-SË PËRPJEKJET PËR ZVOGËLIMIN E RËNDËSISË SË SAJ - PROPOZIMI PËR FORMIMIN E ZONËS SË TREGTISË SË LIRË EFEKTET POZITIVE TË INTEGRIMIT KAH FUNDI I VITEVE TË PESËDHJETA DHE NDRYSHIMI I QËNDRIMIT TË BRITANISË SË MADHE NDAJ PROCESEVE TË INTEGRIMIT EKONOMIK ROLI I FAKTORIT POLITIK -ECURIA E SUKSESSHME E INTEGRIMIT MES VENDEVE TË EVROPËS PERËNDIMORE KËRCËNOIMI QË BRITANIA E MADHE TË IZOLOHEJ NGA KY PROCES INJORIMI I KËTIJ GRUPACIONI POLITIK DHE EKONOMIK- U TREGUA SE MUND TË JETË NJË GABIM KARDINAL MADHËSIA, NUMRI I BANORËVE DHE FUQISË BLERËSE – SHNDËRRIMI NË NJË NDËR SUBJEKTET MË TË RËNDËSISHME TË MARRËDHËNIEVE EKONOMIKE- NDËRKOMBËTARE

NË VENDET E BEE-SË, PAS ULJES SË DOGANAVE PËR 30 % (DERI MË 1960)- PRODHIMI RRITET PËR MË SHUMË SE 50 %

PRODHIMI INDUSTRIAL NË BRITANINË E MADHE U RRIT PËR VETËM 20 %

INVESTIMET AMERIKANE FILLUAN TË PËRQENDROHEN KAH VENDET E BEE-SË

PARA FORMIMIT TË BEE-SË, NGA INVESTIMET E PËRGJITHSHME AMERIKANE NË EVROPË, 50 % ISHIN TË PLASUARA NË BRITANINË E MADHE

PREJ VITIT 1960 VETËM 41 %

BEE- DO TË BËHET SUPERFUQIA E TRETË NË EKONOMINË BOTËRORE

MË 1961 PREMIERI MAKMILAN - PARAQET KËRKESËN PËR ANËTARËSIM NË BEE

KËSHILLI MINISTROR I BEE-SË VENDOSI QË TA PRANOJË KËTË KËRKESË

PËR SHKAK TË KUNDËRSHTIMIT TË FRANCËS- SHTHET DERI NË VITIN 1963

-SËRISH REFUZOHET ME VETON E DE GOLIT

SHKAQET E REFUZIMIT - MARRËVESHJA E OTAVËS (1932) MES BRITANISË SË MADHE DHE VENDEVE TË BASHKËSISË SË KOMBEVE

QËLLIMI: RUAJTJA E STRUKTURËS EKZISTUESE EKONOMIKE NË VENDET E BASHKËSISË BRITANIKE TË KOMBEVE

KËTO VENDE EDHE MË TEJ TA FURNIZONIN INDUSTRINË BRITANIKE ME LËNDËN E PARË

BRITANIA E MADHE SYNONTE T'I PLASONTE PRODUKTET E VETA INDUSTRIALE NË TREGJET E KËTYRE VENDEVE

PRODUKTET PRIMARE TË KËTYRE VENDEVE NËPËRMJET TREGUT TË BRITANISË SË MADHE - SHUMË LEHTË MUND TË DEPËRTONIN NË TREGJET E VENDEVE TË TJERA TË BASHKËSISË EKONOMIKE EVROPIANE

ME NDRYSHIMET NË QEVERINË FRANCEZE DHE PËRMIRËSIMI I KLIMËS POLITIKE NË MARRËDHËNIET EVROPIANE

U KRIJUAN KUSHTE MË TË VOLITSHME PËR HYRJEN E BRITANISË SË MADHE NË BEE

NGA 1 JANARI I VITIT 1973 - BRITANIA E MADHE BËHET ANËTARE E PLOTFUQISHME NË BEE

RAPORTET EKZISTUESE NDËRKOMBËTARE:

BRITANIA E MADHE KA NJË AUTORITET POLITIK

PJESË PËRBËRËSE E BEE-SË

MUND TË PREZANTOHET SI SUBJEKT INDIVIDUAL SHTETËROR NË SKENËN BOTËRORE POLITIKE

2. BEE-JA DHE JAPONIA

POLITIKA E BEE-SË NDAJ JAPONISË ËSHTË ZHVILLUAR NË TRI DREJTIME

KËRKESA PËR HAPJEN MË TË MADHE TË TREGUT TË BRENDSHËM JAPONEZ (PRODUKTET USHQIMORE, INDUSTRIALE, SHËRBIMET BANKIERE DHE FINANCIARE)

PËRCJELLJA E VAZHDUESHME E EKSPORTIT TË JAPONISË NË BEE NGA KOMISIONI

PËRPJEKJET PËR REALIZIMIN E NIVELIT MË TË LARTË TË BASHKËPUNIMIT DHE KOOPERIMIT ME JAPONINË (SHKENCË, TEKNOLOGJISË,PRODHIM INDUSTRIAL, INVESTIME)

JAPONIA-NJË NGA TRI TREGJET MË TË MËDHA EKSPORTUESE TË UE-SË

-1998, TË HYRAT: 4,2 MILIARDË YEN

VËSHTIRËSITË NË BASHKËPUNIM

BARRIERAT E NDRYSHME ADMINISTRATIVE, TEKNIKE PËR IMPORTIMIN E MALLIT EVROPIA

NDRYSHIMET NË RREGULLAT E SJELLJES (NË PRODHIM DHE NË SHPËRNDARJE)

SHPREHITË, ZAKONET DHE AFINITETI DREJT KONSUMIT

SAMITI I X-TË (BRUKSEL, 2001) UE –JAPONIA- NJË KTHESË E MADHE

PLANI AKSIONAL PËR PËRFORCIMIN E KOOPERIMIT NË DHJETË VITET E ARDHSHME

OBJEKTIVAT BAZIKE TË PLANIT AKSIONAL

PROMOVIMI I PAQËS DHE SIGURISË

FORCIMI I PARTNERITETIT EKONOMIK DHE TREGTAR

BALLAFAQIMI ME SFIDAT GLOBALE

AFRIMI RECIPROK I POPUJVE DHE KULTUR

1993-2001- EKSPORTI I JAPONISË NË UE RRITET PËR MË SE 40% (NGA 50.1 MILIARDË € NË 72.3 MILIARDË €)

DYFISHOHET EKSPORTI I UE-SË NË JAPONI ( NGA 28.8 MILIARDË € NË 53.7 MILIARDË €)

SAMITI I TOKIOS (22 QERSHOR 2004)- JAPONIA DHE UE RIKONFIRMOJNË RËNDËSINË E KRIJIMIT TË PARTNERITETI TË PLOTË STRATEGJIK

3. BEE-JA DHE VENDET MESDHETARE DHE TË LINDJES SË AFËRME 

SI GRUPACION- NJË NDËR PARTNERËT MË TË MËDHENJ TREGTARË TË UE- SË

EKZISTIMI I LIDHJEVE TË NGUSHTA HISTORIKE DHE KULTURORE

SHUMË MARRËVESHJE TË NDRYSHME PËR BASHKËPUNIM

UE- NJË NGA DONATORËT MË TË MËDHENJ TË PALESTINËS

RINDËRTIMI I INFRASTUKTURËS SË SHKATËRRUAR (BREGDETI PERËNDIMOR DHE RRIPI I GAZËS)

NDIHMA JORDANIT, LIBANIT, SIRISË DHE EGJIPTIT MARRËVESHJET PËR BASHKËPUNIM ME: ARABINË SAUDITE, KUVAJTIN, KATARIN, EMIRATET E BASHKUARA ARABE, OMANIN, MAROKUN, TUNISIN, JORDANINË, QEVERINË PALESTINEZE DHE IZRAELIN MARRËDHËNIE TREGTARE, BASHKËPUNIM INDUSTRIAL DHE TEKNIK, NDIHMA FINANCIARE LEJOHET EKSPORTI I PAKUFIZUAR DHE PA DOGANË PËR PRODUKTE INDUSTRIALE ME PREJARDHJE PREJ KËTYRE VENDEVE NDIHMA FINANCIARE PËRMES BANKËS INVESTIVE EVROPIANE

-NË FORMË TË HUAVE

-DHËNIE PA KTHIM E MJETEVE NGA BUXHETI VENDOSJA E PARTNERITETIT EURO- MESDHETAR (1995 KONFERENCA E BARCELONËS) KRIJIMI I ZONËS SË GJERË TË TREGTISË SË LIRË DERI NË VITIN 2010 UE- E GATSHME TË INVESTOJË 6.2 MILIARDË DOLLARË KONVENTA E LOME-SË PROGRAMI MË I MADH I NDIHMAVE NË BOTË RAPORT SPECIFIK MES TË VENDEVE TË BEE-SË DHE 69 SHTETEVE TË AFRIKËS, KARAIBEVE PACIFIKUT (ACP), VENDEVE MË TË VARFËRA TË BOTËS KONVENTA I-1975, E FUNDIT -1990 MË KOHË ZGJATJE DERI MË 2000

BASHKËPUNIMI INDUSTRIAL DHE TEKNIK-KONTRIBUTI MË I RËNDËSISHËM I ZHVILLIMIT TË MARËDHËNIEVE VERI-JUG BASHKËPUNIM MES ACP-SË DHE UE-SË VAZHDON EDHE SOT-DEKLARATA PËR QËLLIMET ZHVILLIMORE TË MILENIUMIT (SHTATOR 2000,NEW YORK)- INICIATIVA ME DIMENSIONET POLITIKE, TREGTARE DHE ZHVILLIMORE

4.RAPORTI I UE-SË ME VENDET NË ZHVILLIM NGA AZIA

RAPORTI ME KETO VENDE ËSHTË MË PAK I ZHVILLUAR NGA RAPORTI ME VENDET E ACP DHE TË MESDHEUT RAPORTET BILATERALE - FORMË E MARRËVESHJEVE MBI BASHKËPUNIMIN NË MES TË UE-SË DHE VENDIT PËR TË CILIN ËSHTË FJALA MARRËVESHJET E KUFIZUARA - NUK PËRFSHIJNË NDIHMËN FINANCIARE- E DREJTA E SHFRYTËZIMIT TË MJETEVE TË CAKTUARA NË VLERA JO AQ TË LARTA- E DREJTA PËR PJESËMARRJEJE NË NDIHMAT E PROCESIT TË INDUSTRIALIZIMIT TË VENDEVE NË ZHVILLIM - KANË TË DREJTË TË KONKURROJNË PËR NDIHMË NË KUADËR TË PROGRAMIT "NDIHMA NË USHQIM" NDIHMA KËTYRE VENDEVE - QYSH NGA VITI 1976 MJETE RELATIVISHT MODESTE – PA KTHIM, PËR NDIHMË TEKNIKE BASHKËPUNIMI TREGTAR I UE-SË ME VENDET AZIATIKE- REALIZOHET PËRMES SHOQATËS SË VENDEVE TË AZISË JUGLINDORE (ASEAN)

5. RAPORTI I UE-SË ME AMERIKËN LATINE

BEE KA MARRËVESHJE MBI BASHKËPUNIMIN ME MEKSIKËN (NGA VITI 1975) DHE BRAZILIN (1980)

MË 1984 KA LIDHUR MARRËVESHJE ME URUGUAJIN

MARRËVESHJET PËRMBAJNË NJË NUMËR MASASH TË ORIENTUARA DREJT PËRPARIMIT TË TREGTISË

MARRËVESHJET ME MEKSIKËN DHE BRAZILIN - TË ORIENTUARA DREJT PËRPARIMIT TË BASHKËPUNIMIT, SIÇ JANË:

INDUSTRIA

ENERGJETIKA

SHKENCA

TEKNOLOGJIA

REALIZIMI I MARRËVESHJES MBIKËQYRET NGA NJË KOMISION I PËRBËRË NGA PËRFAQËSUESIT E TË DY PALËVE

MARRËVESHJA ME VENDET E PAKTIT TË ANDEVE

- BOLIVIA, EKUADORI, KOLUMBIA, PERU DHE VENEZUELA

6. BEE-JA DHE SHBA-TË

SHBA-TË NDIHMOJNË FORMIMIN E BEE-SË PËRKRAHJA POLITIKE- MOTIVET POLITIKE - LIDHUR ME ALEANCËN ATLANTIKE NDIHMA FINANCIARE - NDIHMAT PA KTHIM (PLANI I MARSHALIT) "PLANI I MADH" - KENEDI NË VITET E GJASHTËDHJETA PËRKRAHJA AMERIKANE FILLON TË KETË KARAKTER TË PAQËNDRUESHMËRISË FRIKA NGA EFEKTET NEGATIVE TË INTEGRIMIT TË BEE-SË FILLOJNË PROTESTAT E PALËS AMERIKANE POLITIKA E PËRBASHKËT BUJQËSORE E BEE-SË PROBLEMET EKONOMIKE TË SHBA-VE POZITA E DOLLARIT ABROGIMI I KONVERTIMIT TË DOLLARIT NË ARI APLIKIMI I TAKSAVE IMPORTUESE PASOJAT NEGATIVE NË TREGTINË ME BEE-NË MARRËVESHJA MBI PAGESËN E KOMPENZIMEVE PARTNERËVE TREGTARË TË BEE-SË PËR TREGJET E HUMBURA- (1 JANAR 1995)

- HAPI I PARË NË NDËRTIMIN E MARRËDHËNIEVE TË REJA MES DY PALËVE

QËLLIMI: MBULIMI I SHPENZIMEVE TË KRIJUARA ME HUMBJEN E TREGJEVE NË SEKTORËT:

- BUJQËSI

- INDUSTRI KIMIKE

- INDUSTRI TË KOMPJUTERËVE

DEKLARATA TRANSATLANTIKE (1990) -RIFILLIMI I BASHKËPUNIMIT

QËLLIMET E “PROGRAMIT TË RI TRANSATLANTIK”

PAQJA DHE STABILITETI NË MBARË BOTËN

GATISHMËRIA NDAJ SFIDAVE GLOBALE

KONTRIBUTI NË ZGJERIMIN E TREGTISË BOTËRORE

KRIJIMI I LIDHJEVE TË NGUSHTA MES PARTNERËVE

DIMENSIONI I RI I PARTNERITETIT – 1998

ELIMINIMI I BARRIERAVE TEKNIKE NË TREGTI

AVANSIMI I LIBERALIZIMIT MULTILATERAL

DEKLARATA E BONIT (1999)-KURORËZIM I “PARTNERITETIN E PLOTË DHE TË BARABARTË” NË ÇËSHTJET EKONOMIKE, POLITIKE DHE SOCIALE

SHBA-TË SOT- NDËR PARTNERËT MË TË MËDHENJ TË UNIONIT EVROPIAN

BASHKËPUNIMI I NGUSHTË: TREGTI, POLITIKË TË JASHTME DHE TË SIGURISË

BASHKËPUNIMI NË SUAZAT E ORGANIZATAVE NDËRKOMBËTARE:

- KOMBET E BASHKUARA

-ORGANIZATA BOTËRORE E TREGËTISË, NATO, G-8

PJESËMARRJA E SHBA-VE DHE PARTNERËVE TË TJERË NË TREGTINË

E UE-SË ME MALLRA DHE SHËRBIME

SHBA20%

UE20%

Japonia8%

Kina6%

Kanada5%

Të tjerë 41%

Burimi: “The statistical guide to Europe” Chapter 3, European Commission, 2004

4. BEE-JA DHE VENDET E EVROPËS QENDRORE DHE JUGLINDORE (EQJL)

NGJARJET DRAMATIKE DHE NDRYSHIMET RADIKALE TË VITIT 1989 GJERMANIA U BASHKUA

-NEVOJA E HARTIMIT TË NJË PLANI URGJENT PËR INKUADRIMIN E TERRITORIT TË ISH RD GJERMANE NË SUAZAT E BEE-SË VENDET TJERA TË RAJONIT PËRCAKTOHEN PËR DEMOKRACI DHE EKONOMI TË TREGUT

- QËLLIMI I FUNDIT - HYRJA NË BASHKËSI SI ANËTARE TË PLOTFUQISHME SINJALET E PARALAJMËRIMIT TË NDRYSHIMEVE RADIKALE TË VITIT 1989 ARDHJA NË PUSHTET E MIHAIL GËRBAÇOVIT

- RITMI I BASHKËPUNIMIT FILLOI TË SHPEJTOHET LIDHJA E MARRËVESHJEVE TREGTARE ME TË GJITHA VENDET E EVROPES LINDORE DHE BASHKIMIN SOVJETIK, GJATË VITEVE 1988 - 1989 ”MARRËVESHJET EVROPIANE”-FORMË E POSAÇME E MARRËVESHJEVE MBI ASOCIIM, QË PËRFSHININ: TREGTINË E LIRË

-VENDOSJEN E ZONËS SË LIRUAR NGA DOGANA PËR TREGTINË ME PRODUKTET INDUSTRIALE PËR NJË PERIUDHË 10 VJEÇARE

- MUNDËSINË E FORMIMIT TË ZONËS SË LIRË PËR TREGTI NË SFERËN E SHËRBIMEVE BASHKËPUNIMIN EKONOMIK DHE TEKNIK

- QASJA MË E VOLITSHME TREGUT TË PRODUKTEVE BUJQËSORE

- NDIHMA FINANCIARE DHE TEKNIKE VENDOSJEN E DIALOGUT POLITIK BASHKËPUNIMIN NË LËMIN E KULTURËS HARMONIZIMIN E LIGJSHMËRIVE ME ATO TË UNIONIT EVROPIAN

-MASAT KUNDËR KONKURRENCËS JOLOJALE, LIGJSHMËRIVE ANTIMONOPOLISTESAMITI EKONOMIK I PARISIT (1989)- KOMISIONI I BEE-SË MORI PËR DETYRË KOORDINIMIN E NDIHMËN NGA OECD-JANDIHMA I DEDIKOHEJ HUNGARISË DHE POLONISË - DHËNË NGA 24 SHTETE - G-24 NDËRSA

-SHFRYTËZUESIT U EMËRUAN ME EMRIN PHARE MË VONË ZGJEROHET NUMRI I SHFRYTËZUESVE TË KËSAJ NDIHME DEDIKUAR RESTRUKTURIMIT TË EKONOMISË

-INKUADROHEN: ÇEKOSLLOVAKIA, BULLGARIA DHE SHQIPËRIA NDIHMA NË USHQIM DHE BARËRA PËR POLONINË, BULLGARINË DHE RUMANINË

PARASHIHET PERIUDHA KALIMTARE PËR ANEKSIMIN DHE HARMONIZIMIN E LIGJSHMËRIVE EKONOMIKE TË VENDEVE TË EQJL-SË ME STANDARDET E UNIONIT EVROPIANMARRËVESHJET EVROPIANE BËNË NDARJEN E PRODHIMEVE NË TRI KATEGORI: PRODUKTET INDUSTRIALE PRODUKTET BUJQËSORE PA PRODUKTET E PESHKATARISË PRODUKTET E PESHKATARISË MARRËVESHJET E PARA: ME POLONINË, ÇEKOSLLOVAKINË, HUNGARINË SAMITI I KOPENHAGËS- QERSHOR 1993

- INTENCA E VENDEVE TË EQJL-SË PËR ANËTARSIM NË UE LIBRI I BARDHË I BEE-SË (1985)- PËRMBLEDHJE E TË GJITHA LIGJEVE PËR PËRGATITJEN PËR INKUADRIM NË TREGUN INTERN MË SE 300 MASA PËR ELIMINIMIN E BARRIERAVE FIZIKE, TEKNIKE DHE DOGANORE NË TERRITORIN E BEE-SË PROJEKT ME RËNDËSI VENDIMTARE PËR FORMIMIN E SHKALLËS MË TË LARTË TË INTEGRIMIT EKONOMIK RAJONAL TË NJOHUR GJER TANI NË BOTË “LIBRI I BARDHË” NUMËR 2 I DEDIKOHET VENDEVE TË EQJL HARMONIZIMI I LIGJSHMËRIVE EKONOMIKE I KËTYRE VENDEVE ME LIGJSHMËRITË E UE-SË

4.1. UE-JA DHE RUSIA ME SHTETET E PAVARURA TË ISH BRSS-SË

MARRËVESHJA E UE-SË ME RUSINË –1999- DOKUMENTI I PARË I SFERËS SË POLITIKËS ME JASHTË TË ISH BRSS-SË- NDËRTIMI I STRATEGJISË SË PËRBASHKËT PËR KATËR VITET E ARDHSHME “MARRËVESHJET MBI PARTNERITETIN DHE BASHKËPUNIMIN” – UE DHE SHTETET E REJA TË PAVARURA TË ISH BRSS-SË QËLLIMI I KËTYRE MARRËVESHJEVE: FORCIMI I DEMOKRACISË INSTITUCIONEVE PUBLIKE NDIHMA SHTETETVE TË POSAFORMUARA PËR INTEGRIM NË “HAPËSIRËN E PËRBASHKËT EVROPIANE EKONOMIKE DHE SOCIALE”- VENDOSJA E ZONËS SË TREGTISË SË LIRË ME UE-NËNISMAT MË TË RËNDËSISHME-ÇARMATIMI DHE LUFTA KUNDËR KRIMIT TË ORGANIZUAR PROGRAMET PËR NDIHMË KËTYRE SHTETEVE -“TACIS” PËRFSHINË: ARMENINË, AZERBEJXHANIN, BELLORUSINË, GRUZINË, KAZAKSTANIN, KIRGISTANIN, MOLDAVINË, MONGOLINË, RUSINË, TAXHIKISTANIN, TURKMENISTANIN, UKRAINËN DHE UZBEKISTANIN DHËNIA E NDIHMËS PROFESIONALE GJATË PERIUDHËS SË TRANZICIONIT PËR LËVIZJE DREJT EKONOMISË SË TREGUT DHE FORCIMIT TË DEMOKRACISË

PËRMBAJTJA E PROGRAMIT:

REFORMAT E QEVERISJES PUBLIKE

ZHVILLIMI I SEKTORIT PRIVAT

PASOJAT E KALIMIT NË EKONOMINË E TREGUT

SIGURIA NUKLEARE

4.2. PAKTI I STABILITETIT PËR EVROPËN JUGLINDORE

KONFERENCA E KÖLN-IT, 1999- MIRATOHET PAKTI I STABILITETIT PËR EVROPËN JUGLINDORE

OBJEKTIVAT E PAKTIT:

PARANDALIMI DHE DHËNIA FUND E TENSIONEVE- PARAKUSHT PËR NJË STABILITET TË QËNDRUESHËM

SJELLJA E NJË PROCESI POLITIK DEMOKRATIK TË PJEKUR

KRIJIMI I MARRËDHËNIEVE PAQËSORE TË FQINJËSISË SË MIRË NË RAJON

KRIJIMI I EKONOMISË TË TREGUT

NXITJA E BASHKËPUNIMIT EKONOMIK NË RAJON

NXITJA E KONTAKTEVE TË PAPENGUARA MES QYTETARËVE

LUFTIMI I KRIMIT TË ORGANIZUAR, I KORRUPSIONIT DHE TERRORIZMIT

parandalimi i shpërnguljes me forcë të popullsisë shkaktuar nga lufta sigurimi i kthimit të sigurt dhe të lirë të të gjithë refugjatëve krijimi i kushteve për t’u integruar plotësisht në strukturat politike,

ekonomike dhe të sigurisë Tryeza Rajonale - trupi udhëheqës dhe më i rëndësishëm i Paktit koordinimi i aktiviteteve e veta përmes Tri Tryeza Punonjëse: - Tryeza e Punës I - Tryeza e Punës II - Tryeza e Punës III

Aktivitetet e Tryezës së Punës I demokratizimi dhe mbrojtja e lirive dhe të drejtave të njeriut të drejtat e minoriteteve aktivitetet e mediave të lira dhe të pavarura ndërtimi i shoqërisë civile mbisundimi i ligjit ndërtimi i institucioneve dhe administrimi efikas mbrojtja dhe kthimi i refugjatëve dhe personave të zhvendosur

AKTIVITETET E TRYEZËS SË PUNËS II

ZHVILLIMI DHE BASHKËPUNIMI EKONOMIK

- BASHKËPUNIMI EKONOMIK MES VENDEVE TË RAJONIT EVROPËS DHE BOTËS

PROMOVIMI I ZONËS SË TREGTISË SË LIRË

INVESTIMET E HUAJA DIREKTE

QARKULLIMI TEJKUFITAR

FURNIZIMI ME ENERGJI

LËMENJTË KRYESORE NË KUADËR TË TRYEZËS SË PUNËS II:

ELIMINIMI I BARRIERAVE NË TREGTI

INFRASTRUKTURA

ZHVILLIMI I NDËRMARRJEVE DHE REFORMAT EKONOMIKE

MBROJTJA E MJEDISIT

KOHEZIONI SOCIAL

ZHVILLIMI I STRUKTURËS SË TEKNOLOGJISË INFORMATIVE

AKTIVITETET E TRYEZËS SË PUNËS III

NGRITJA E BESIMIT DHE BASHKËPUNIMIT MES VENDEVE TË EJL-SË NË FUSHËN E MBROJTJES, PUNËVE TË BRENDSHME DHE DREJTËSISË

DEMINIMI,KONTROLLI DHE GRUMBULLIMI I ARMATIMIT

PENGIMI DHE GATISHMËRIA NDAJ TË GJITHA FORMAVE TË FATKEQËSIVE

REFORMAT NË SISTEMIN E MBROJTJES DHE PËRMIRËSIMIT TË BASHKËPUNIMIT USHTARAK

LUFTA NDAJ KORRUPCIONIT DHE KRIMIT TË ORGANIZUAR, TRAFIKIMIT, AZILIT DHE EMIGRACIONIT

BASHKËPUNIMI RAJONAL NË SFERËN E PUNËVE TË BRENDSHME

4.3. PROCESI I STABILIZIMIT DHE ASOCIIMIT

STRATEGJI E UE-SË NDAJ SHTETEVE TË EVROPËS JUGLINDORE

PËRFSHIHEN: SHQIPËRIA, BOSNJA DHE HERCEGOVINA, KROACIA, SERBIA DHE MALI I ZI DHE MAQEDONIA

U OFRON SHTETEVE TË RAJONIT GJASAT AFATGJATE PËR INTEGRIM EVROPIAN

PARAPRAKISHT DUHET T’U PËRMBAHEN KËRKESAVE POLITIKE DHE EKONOMIKE

ELEMENTET KRYESORE TË KËTIJ INSTRUMENTI POLITIK:

MARRËVESHJA PËR STABILIZIM DHE ASOCIIM- FORMË E RE E MARRËDHËNIEVE KONTRAKTUESE

ZHVILLIMI I RAPORTEVE EKZISTUESE EKONOMIKE DHE TREGTARE NË RAJON

PROGRAMI “CARDS”-UNIONI OFRON NDIHMA PËR RINDËRTIM, ZHVILLIM DHE STABILIZIM

NDIHMA PËR DEMOKRATIZIM, ZHVILLIM TË SHOQËRISË CIVILE, ARSIM DHE NDËRTIM TË INSTITUCIONEVE

SHFRYTËZIMI I MUNDËSIVE PËR BASHKËPUNIM NË TË GJITHA LËMENJTË (JURISPODENCA DHE PUNËT E BRENDSHME)

ZHVILLIMI I DIALOGUT POLITIK (DIALOGU MBI BAZA RAJONALE)

MARRËVESHJA MBI STABILIZIM-ASOCIIMIN- UDHËRRËFYESE DREJT ANËTARËSIMIT NË UNIONIN EVROPIAN

KRITERIUMET E KOPENHAGËS

“PARTNERITETI EVROPIAN” - KTHESË E MADHE NË RAPORTET MES UE-SË DHE BALLKANIT PERËNDIMOR

PRIORITETET E PËRBASHKËTA:

FORCIMI I BASHKËPUNIMIT RAJONAL

LUFTA NDAJ KRIMIT TË ORGANIZUAR

DEMOKRATIZIMI I INSTITUCIONEVE

4.4. BEE-JA DHE SHQIPËRIA

1992: MARRËVESHJA PËR TREGTI DHE KOOPERIM NË MES TË UE-SË DHE SHQIPËRISË. SHQIPËRIA PRANOHET QË TË JETË PJESËMARRËSE NË MARRJEN E NDIHMAVE NGA PROGRAMI PHARE I UE-SË

1995 : SHQIPËRIA U PRANUA SI ANËTARE ME TË DREJTA TË PLOTA NË KËSHILLIN E EVROPËS 1997: QASJA RAJONALE - KËSHILLI MINISTROR I UE-SË VENDOS PËR

PARAKUSHTET EKONOMIKE DHE POLITIKE PËR ZHVILLIMIN E BASHKËPUNIMIT

BILATERAL 1999: UE PROPOZON PROCESIN E STABILIZIMIT DHE ASOCIIMIT (PSA) PËR PESË SHTETET E EVROPËS JUGLINDORE, PËRFSHIRË KËTU EDHE SHQIPËRINË 2000: HYRJA PA TAKSA DOGANORE E PRODUKTEVE NGA SHQIPËRIA NË

TREGUN E UE-SË 2000 : KËSHILLI EVROPIAN SHPALL SE TË GJITHA SHTETET E PSA-SË JANË

KANDIDATË POTENCIAL PËR ANËTARËSIM NË UE 2001: VITI I PARË I PROGRAMIT TË RI CARDS, TË DIZAJNUAR PËR

VENDET E PSA-SË 2001: KOMISIONI KONKLUDON SE ËSHTË MOMENTI I PËRSHTATSHËM

QË TË VAZHDOHET ME MARRËVESHJEN PËR STABILIZIM DHE ASOCIIM ME SHQIPËRINË MIRATOHET DIREKTIVA PËR MARRËVESHJEN E STABILIZIM-ASOCIIMIT ME SHQIPËRINË

2003: MË 31 JANAR KRYETARI PRODI ZYRTARISHT KOMUNIKOI PËR

BISEDIMET PËR PSA NË MES TË UE-SË DHE SHQIPËRISË 2004: NDIHMA SHQIPËRISË NË KUADËR TË PROGRAMIT CARDS, RRITET PËR 5 MILIONË €, SI NXITJE PËR PRIORITETET E DEFINUARA NË PLANET AKSIONALE

NDIHMA E UNIONIT EVROPIAN DHËNË SHQIPËRISË NGA VITI 1991-2004, UNIONI EVROPIAN I KA SHPËRNDARË SHQIPËRISË NJË NDIHMË PREJ 1273.1 MILIONË € NË KUADËR TË PROGRAMIT PHARE NGA VITI 2001-NË KUADËR TË PROGRAMIT CARDS PJESA TJETËR E NDIHMËS - PËRMES KREDIVE TË BANKËS INVESTIVE EVROPIANE NË KUADËR TË PROGRAMIT TË ASISTENCAVE HUMANITARE ( KA PËRFUNDUAR NË VITIN 2001) UNIONI EVROPIAN I OFRON SHQIPËRISË NDIHMË NË LËMENJËT: FORCIMI I ADMINISTRATËS PUBLIKE DHE GJYGJËSISË POLICIA DOGANA STATISTIKAT ZHVILLIMI I INFRASTRUKTURËS

ZHVILLIMI I BASHKËSIVE LOKALE BUJQËSIA KOOPERIMI NDËRKUFITAR AMBIENTI ARSIMIMI DEMOKRACIA DHE TË DREJTAT E NJERIUT

4.5. UE DHE KOSOVA UNIONI EVROPIAN NJË NGA DONATORËT MË TË MËDHENJ QËLLIMI: RINDËRTIMI I JETËS SË PËRDITSHME PËR TËRË POPULLIN E KOSOVËS PREZENCA E UE-SË NË KOSOVË:

ECHO(ZYRA E UE-SË PËR NDIHMË HUMANITARE) 1999 PËR RAJONIN E GODITUR NGA LUFTA: 378 MIL EURO RIPARIMET EMERGJENTE TË VENDBANIMEVE RURALE NDIHMA PËR VENDOSJEN KOLEKTIVE PËR TË KTHYERIT(PERSONAT E ZHVENDOSUR) RIPARIMET EMERGJENTE TË PAJISJEVE PËR 200 SHKOLLA FURNIZIMI ME UJË, BARËRA, VAKSINA PROJEKTET E NDRYSHME NË SFERËN E BUJQËSISË

INSTRUMENTET PËR PARTNERITET DHE FQINJËSI ME VENDET ANËTARE DO TË PËRFSHIJNË VENDET E TRETA, QË MARRIN PJESË NË POLITIKËN FQINJËSORE EVROPIANE:

- SHTETET NË JUG DHE LINDJE TË MESDHEUT, UKRAINËN, MOLDAVINË DHE BELLORUSINË, VENDET E KAVKAZIT JUGOR KËTO INSTRUMENTE ZËVENDËSOJNË PROGRAMET MEDA DHE TACIS

-DO TË MBËSHTETET EDHE PARTNERITETI STRATEGJIK I UE-SË DHE RUSISË

INSTRUMENTET PËR BASHKËPUNIMIN ZHVILLIMOR E EKONOMIK TERRITORET E TË GJITHA VENDEVE TË CILAT NUK E KANË TË DREJTËN E SHFRYTËZIMIT TË NDIHMAVE NË KUADËR TË DY INSTRUMENTEVE TË PARA

INSTRUMENTET PËR STABILITET INSTRUMENT I RI - I DEDIKUAR PËR: ZGJIDHJEN E KRIZAVE DHE JOSTABILITETIT NË VENDET E TRETA SFIDAT NDËRKOMBËTARE

- SIGURIA NUKLEARE

- MOSPËRHAPJA E ARMATIMIT PËR SHKATËRRIM MASOVIK

- LUFTA KUNDËR TREGTISË ME DROGË, KRIMINALITETIT TË ORGANIZUAR DHE TERRORIZMIT

INSTRUMENTET PËR NDIHMË HUMANITARE DHE MAKROFINANCIARE

DO TË MBETEN TË PANDRYSHUARA

NDIHMA HUMANITARE NË USHQIM - DO TË REGJISTROHET SI NDIHMË HUMANITARE DHE NUK DO TË RREGULLOHET ME LIGJE TË VEÇANTA

3. ZGJERIMI I UNIONIT EVROPIAN

RRETHI I PARË TË ZGJERIMIT TË UE-SË: 1973, 1981, 1986 DHE 1995

NUMRI I SHTETEVE ANËTARE RRITET PREJ 6 NË 15

1998- FILLIMI I BISEDIMEVE PËR ANËTARËSIMIN E SHTETEVE TË REJA

KONFERENCA E NICE-S NË ( 2000)

BISEDIMET ME SHTETET QË I PLOTËSOJNË KRITERET PËR ANËTARËSIM- TË PËRFUNDOJNË DERI NË FUND TË VITIT 2002

3.1. KUSHTET PËR ANËTARËSIM NË UE

TË DËSHMOJË SE I PLOTËSON KRITERIUMET THEMELORE PËR ANËTARËSIM:

EKZISTIMI I INSTITUCIONEVE STABILE QË GARANTOJNË DEMOKRACINË,

MBISUNDIMIN E LIGJIT,TË DREJTAT E NJERIUT DHE TË DREJTAT E MINORITETEVE

FUNKSIONIMI I EKONOMISË SË TREGUT DHE AFTËSIA PËR BALLAFAQIMIN ME

KONKURRENCËN BRENDA UNIONIT

GATISHMËRIA PËR PRANIMIN E DETYRAVE DHE OBLIGIMEVE TË ANËTARËSIMIT

- QËLLIMET E NDRYSHME POLITIKE, EKONOMIKE, MONETARE PRANIMI DHE APLIKIMI I LIGJEVE TË UE NË POLITIKËN SOCIALE:

- KUFIZIMI I ORARIT TË PUNËS

- PLOTËSIMI I STANDARDEVE MINIMALE TË SIGURISË NË VENDIN E PUNËS

- BARAZIA GJINORE ZGJERIMI I UE-SË - SHANSË UNIKE PËR TEJKALIMIN E KONFLIKTEVE DHE NDARJES SË EVROPËS DOMOSDOSHMËRIA E REFORMAVE STRUKTURALE

- SIGURIMI I NJË BAZË MË TË FORTË EKONOMIKE

- BALLAFAQIMI ME SFIDAT E MËDHA TË ZGJERIMIT. KONTRIBUTI NË FORCËN DHE UNITETIN EVROPIAN, NË ZGJERIMIN E NDIKIMIT TË EVROPËS NË RRJEDHAT BOTËRORE PËRBALLIMI I SFIDAVE TË GLOBALIZIMIT DHE FORCIMI I MODELIT SHOQËROR EVROPIAN KRIJIMI I ZONËS MË TË MADHE TREGTARE NË BOTË, NXITJE E MADHE PËR INVESTIME DHE

- MUNDËSI PËR HAPJEN E VENDEVE TË REJA TË PUNËS DHE MIRËQENIES

NEVOJA PËR PËRKRAHJEN, PJESËMARRJEN AKTIVE TË QYTETARËVE TË SAJ

-INFORMIMI I QYTETARËVE PËR KËTO RRJEDHA

STRATEGJIA E KOMUNIKIMIT - KOMISIONI EVROPIAN

QËLLIMI: QYTETARËT TË INFORMOHEN PËR ZGJERIMIN E UNIONIT

ZGJERIMI I UNIONIT-VAZHDIMËSI E IDESË PËR TEJKALIMIN E NDARJES DHE ANTAGONIZMAVE NË EVROPË

ZGJERIMI NUK DUHET TË SHPIE DREJT KRIJIMIT TË KUFIJVE TË RI NË EVROPË

NGA ASPEKTI POLITIK- ZGJERIMI DO TË FORCOJË STABILITETIN NË EVROPË

- PJESËMARRJA NË ZGJIDHJEN E PROBLEMEVE NDËRKOMBËTARE

NGA ASPEKTI EKONOMIK - DO TË VIJË DERI TE RRITJA E TREGUT TË PËRBASHKËT

- SISTEMI UNIK DOGANOR

- RREGULLAT TREGTARE DHE QËNDRIMET E PËRBASHKËTA PËR IMPORTIN NGA VENDET JASHTË UE-SË

- PËRKRAHJA PËR VENDET NË ZHVILLIM

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

100000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Bujqësia Masat strukturale Politikat interneAksionet e jashtme Administrata Ndihma para anëtarsimit

HU13%

CZ12%

SLK6%

SLV4%

EST3%

LET7%

LIT4%

CY2%

MAL 1%

POL48%

3.3.1. SHPËRNDARJA E MJETEVE TË FONDEVE STRUKTURALE TË KORNIZËS FINANCIARE 2000-2006

FONDET STRUKTURALE- KANALI MË I RËNDËSISHËM I NDIHMAVE PËR ZHVILLIMIN RAJONAL TË UE-SËPJESËMARRJA E SHTETEVE NË SHPËRNDARJEN E MJETEVE VARET NGA NIVELI I TYRE I ZHVILLIMIT EKONOMIK

ALOKIMI I MJETEVE TË FONDIT STRUKTURAL SIPAS OBJEKTIVAVE DHE SIPAS SHTETEVE ANËTARE PËR PERIUDHËN ZHVILLIMORE 2000-2006:

· 64.33 % TË MJETEVE(150,104 MIL €) - OBJEKTIVI 1

· 10.44 % (24,368 MIL. €) - OBJEKTIVI 2

· 11.38 % (26,554 MIL.€) - OBJEKTIVI 3

· 0.53% (1,226 MIL €) PËR FIFG (INSTRUMENTET FINANCIARE PËR ORIENTIMIN E PESHKATARISË)

· 8.45% ( 19,717 MIL.€) PËR KF (FONDET E KOHEZIONIT)

· 4.87% ( 11,361 MIL.€) PËR INICIATIVAT E UE-SË:

- - INTERREG- INICIATIVA PËR BASHKËPUNIMIN TEJKUFITAR, TRANSNACIONAL DH NDËR-RAJONAL

- URBAN- PËR ZHVILLIMIN E QYTETEVE DHE TERRITOREVE URBANE QË KANË VËSHTIRËSI

-LEADER- PËR ZHVILLIMIN RURAL PËRMES INICIATIVAVE LOKALE

-EQUAL- PËR EVITIMIN E JOBARAZISË DHE DISKRIMINIMIT NË TREGUN E PUNËS

GJITHËSEJT 233 MLRD €+ 22 MLRD € - TË DEDIKUARA PËR INTERVENIMET STRUKTURALE NË SHTETET E REJA ANËTARE (2004-2006)

TOTALI PREJ 257 MLD € = 37% TË PËRLLOGARITJES SË UE-SË

PJESA MË E MADHE - NË EMËR TË REALIZIMIT TË OBJEKTIVIT 1 PËR:

-SPANJËN, ITALINË DHE GREQINË

PËR OBJEKTIVAT 2 DHE 3: FRANCËS, BRITANISË DHE GJERMANISË

PËR POLITIKËN RAJONALE TË UE-SË:SPANJËS, ITALISË DHE GJERMANISË

TRENDET POZITIVE TË REZULTATEVE TË SHFRYTËZIMIT TË MJETEVE NGA FONDET STRUKTURALE - NË PERIUDHËN 1991-2002:

Greqia Irlanda Portugalia Spanja

1991-2002 1991-2002 1991-2002 1991-2002

Shkalla e punësimit % 53.4----56.9 51.4----65.0 68.0----68.6 49.2—58.4Shkalla e papunësis % 9.7------10.0 11.9------4.3 7.4-------5.1 22.3---11.4BDP për banor(%UE-15) 60.6----70.8 76.8---125.3 65.0---70.6 80.7---86.0