Talata

TalataTalata

Talata pangungusapTalata pangungusap

binubuobinubuo oo

magkakaugnay na magkakaugnay na pangungusappangungusap

nagpapahayagnagpapahayag

kabuoankabuoan

PagkukuroPagkukuro palagaypalagay paksang-diwapaksang-diwa

Mga Uri ng Talata (Ayon sa Mga Uri ng Talata (Ayon sa Kinalalagyan ng Kinalalagyan ng Komposisyon)Komposisyon)

1.1. Panimulang Talata – Ito ay nagsasaad Panimulang Talata – Ito ay nagsasaad ng ng paksa at layuninpaksa at layunin ng isang ng isang pagpapahayag sa isang malinaw na pagpapahayag sa isang malinaw na paraan. paraan. TinitiyakTinitiyak nito nito kung ano ang kung ano ang ipinaliliwanag, pangangatwiranan ipinaliliwanag, pangangatwiranan ilalarawan o isasalaysay at kung ilalarawan o isasalaysay at kung minsa’y kung paano ang gagawing minsa’y kung paano ang gagawing pagtalakay o paglapit sa paksa.pagtalakay o paglapit sa paksa.


1.1. Talatang Ganap – Ang Talatang Ganap – Ang pagpapaunladpagpapaunlad ng ng mga mga pangunahing bahagi ng sentral na ideyapangunahing bahagi ng sentral na ideya ang pangunahing tungkulin ng mga talatang ang pangunahing tungkulin ng mga talatang ganap. Karaniwang ganap. Karaniwang nakikitanakikita ito sa kalakhang ito sa kalakhang bahagi ng sulatin na sa kabuuan ay bahagi ng sulatin na sa kabuuan ay pagtalakay nang ganap sa mga paksang pagtalakay nang ganap sa mga paksang pangungusappangungusap sa kanyang kaisahan at sa kanyang kaisahan at ganap ganap na paglinang sa paksang-diwana paglinang sa paksang-diwa ng sulatin sa ng sulatin sa kanilang kabuuan.kanilang kabuuan.


1.1. Talata ng Paglilipat-diwa – Mahalaga ito Talata ng Paglilipat-diwa – Mahalaga ito tungo sa ikapagtatamo ng ugnayan at tungo sa ikapagtatamo ng ugnayan at kaisahan ng mga pahayag. kaisahan ng mga pahayag. Nilalagom nito Nilalagom nito ang mga sinundang seksyon ng komposisyonang mga sinundang seksyon ng komposisyon o o ipinahihiwatig ang pagsulong ng paksang ipinahihiwatig ang pagsulong ng paksang tinalakay.tinalakay. Kadalasang sinasabi rito ang Kadalasang sinasabi rito ang pagkakaugnayan ng alinmang dalawang pagkakaugnayan ng alinmang dalawang magkasunod na bahagi ng komposisyon.magkasunod na bahagi ng komposisyon.


1.1. Talatang Pabuod – Ginagampanan ng Talatang Pabuod – Ginagampanan ng talatang ito ang talatang ito ang paglalagom o paglalagom o pagbubuod sa mahahalagang pahayag pagbubuod sa mahahalagang pahayag sa katawan ng komposisyonsa katawan ng komposisyon. . Natatagpuan ito sa gawing Natatagpuan ito sa gawing hulihan ng hulihan ng komposisyon.komposisyon.


1.1. Malayang Talata – Kapag ang talata ay Malayang Talata – Kapag ang talata ay nagpapahayag ng nagpapahayag ng isang paksa lamangisang paksa lamang, , ito ay tinatawag na ito ay tinatawag na malayamalaya. Ito’y para . Ito’y para nang isang maikling komposisyon. nang isang maikling komposisyon. Madalas gamitin ito ng mga manunulat Madalas gamitin ito ng mga manunulat ng ng pangulong tudlingpangulong tudling, mga , mga kolumnistakolumnista at sa mga sumusulat ng at sa mga sumusulat ng patalastas.patalastas.

Mga Uri ng Talata (Ayon Mga Uri ng Talata (Ayon sa Paksa o Nilalaman)sa Paksa o Nilalaman)

Talatang Naglalahad – Ito ay talatang Talatang Naglalahad – Ito ay talatang nagpapaliwanag, nagbibigay-katuturan nagpapaliwanag, nagbibigay-katuturan at pakahuluganat pakahulugan..

Talatang Naglalarawan – Talatang Naglalarawan – LayuninLayunin ng ng talatang ito ang ipamalas sa bumabasa talatang ito ang ipamalas sa bumabasa o nakikinig ang isang o nakikinig ang isang larawan sa larawan sa kabuuan sa hangad na ipinakitang kabuuan sa hangad na ipinakitang isang bagay ay naiiba sa mga katulad isang bagay ay naiiba sa mga katulad nito.nito.

Mga Uri ng Talata (Ayon Mga Uri ng Talata (Ayon sa Paksa o Nilalaman)sa Paksa o Nilalaman)

Talatang Nagsasalaysay – Ito ay talatang Talatang Nagsasalaysay – Ito ay talatang nagsasaad ng pangyayarinagsasaad ng pangyayari o o karanasankaranasan upang makapagbigay ng upang makapagbigay ng damdamin sa damdamin sa mamababasa.mamababasa.

Talatang Nangangatwiran – May Talatang Nangangatwiran – May layunin layunin ang talatang ito na ang talatang ito na patunayan sa tulong patunayan sa tulong mga katibayan o katwiran ang mga katibayan o katwiran ang katotohanan ng isang palagay o katotohanan ng isang palagay o proposisyon.proposisyon.

Uri ng Talata batay sa Uri ng Talata batay sa BahagiBahagi

Panimulang TalataPanimulang Talata Transisyunal na TalataTransisyunal na Talata Talatang Binubuo ng Salitaan o DiyalogoTalatang Binubuo ng Salitaan o Diyalogo Pangwakas na TalataPangwakas na Talata

Katangian ng Mabuting Katangian ng Mabuting TalataTalata

NagtataglayNagtataglay ng isang ng isang paksang paksang pangungusappangungusap, lantad o di-lantad, lantad o di-lantad

NagtataglayNagtataglay ng ng isang diwaisang diwa, hindi , hindi lamang bahagi nito.lamang bahagi nito.

May kaayusanMay kaayusan. Ang pangungusap . Ang pangungusap nito ay isinaayos sa paraang kaakit-nito ay isinaayos sa paraang kaakit-akit.akit.


May kaisahan (unity)May kaisahan (unity). Alisin ang di-. Alisin ang di-kaugnay na bagay.kaugnay na bagay.

PagkakaugnayPagkakaugnay ng mga ng mga pangungusap (coherence)pangungusap (coherence)

Pagbibigay-diinPagbibigay-diin sa sa Punong Kaisipan Punong Kaisipan (Empahsis) (Empahsis)


May karampatang habaMay karampatang haba. Gumamit ng payak na . Gumamit ng payak na pangungusap. pangungusap. IwasanIwasan ang sunud-sunod na ang sunud-sunod na maiikling pangungusapmaiikling pangungusap gayundin naman ang gayundin naman ang sunud-sunod na sunud-sunod na mahahabang pangungusap.mahahabang pangungusap.

May wastong kayarianMay wastong kayarian. Ito ay may wastong . Ito ay may wastong pasok at palugit; nagtataglay ng mga salitang pasok at palugit; nagtataglay ng mga salitang dapat mapasama roon at hindi sa iba pang dapat mapasama roon at hindi sa iba pang talata.talata.

Gumagamit ng wastong pang-ugnay ayon sa Gumagamit ng wastong pang-ugnay ayon sa diwa ng sinusundan talatadiwa ng sinusundan talata ng isang ng isang komposisyon. komposisyon.

Ilang bagay na Dapat Ilang bagay na Dapat Isaalang-alang sa Isaalang-alang sa PagtatalataPagtatalata

Sa simula ang talata ay dapat may pasok Sa simula ang talata ay dapat may pasok o indensyon. Ito ay hudyat ng bagong o indensyon. Ito ay hudyat ng bagong talataan. talataan.

Ang pasok ay isang pulgada mula sa Ang pasok ay isang pulgada mula sa palugit o marginpalugit o margin

Ihiwalay a punonng talata ang Ihiwalay a punonng talata ang pagtatalata ng tuwirang sipi (direct pagtatalata ng tuwirang sipi (direct quotation)quotation)


Itala nang bukod mula sa unang paglalahad Itala nang bukod mula sa unang paglalahad kapag ang sipi ay makikita sa bahagi ng kapag ang sipi ay makikita sa bahagi ng hulihan ng pangungusaphulihan ng pangungusap

Kuung may diyalogo, dapat nakabukod sa Kuung may diyalogo, dapat nakabukod sa talata upangg makita ang palitan ng salitaantalata upangg makita ang palitan ng salitaan

Ang haba ng talata ay ininabatay sa:Ang haba ng talata ay ininabatay sa:- Kahalagahan at pagkamasalimuot ng paksa- Kahalagahan at pagkamasalimuot ng paksa

- Haba ng kabuuan ng sulatin- Haba ng kabuuan ng sulatin


Ang isang punong kaisipan ay maaaring Ang isang punong kaisipan ay maaaring isang talata at ang haba ay ayon sa isang talata at ang haba ay ayon sa kahalagahan ng kaisipankahalagahan ng kaisipan

- Bagamat walang tiyak na tuntunin sa - Bagamat walang tiyak na tuntunin sa haba ng talata, ang sumusulat ang haba ng talata, ang sumusulat ang nakababatid ng nababagay sa uri ng nakababatid ng nababagay sa uri ng sulating kanyang binubuo. sulating kanyang binubuo.

Paghahati ng TalataPaghahati ng Talata Ang isang talata ng bahagi ng isang Ang isang talata ng bahagi ng isang

mahabang sulatin ay kadalasang lumilikha ng mahabang sulatin ay kadalasang lumilikha ng seksyon ng isang masaklaw na kaisipan. seksyon ng isang masaklaw na kaisipan. Dapat nakatutulong ang mga pangungusap sa Dapat nakatutulong ang mga pangungusap sa pagbuo ng partikular na seksyon. pagbuo ng partikular na seksyon.

Natatapos ang talata kung nasabi nang lahat Natatapos ang talata kung nasabi nang lahat ang nais ipahayag at handa na sa susunod na ang nais ipahayag at handa na sa susunod na susunod na talatasusunod na talata

Dahil dito, masasabi nating nakatutulong sa Dahil dito, masasabi nating nakatutulong sa pagpapakilala ng paghahati at pagkakapangkat-pagpapakilala ng paghahati at pagkakapangkat-pangkat ng mga kaisipan. pangkat ng mga kaisipan.

Mga Tungkulin ng TalataMga Tungkulin ng Talata

Upang magsilbing hudyat ng panibagong Upang magsilbing hudyat ng panibagong pagpapaunlad ng isang paksapagpapaunlad ng isang paksa

Upang ipakilala ang isang sulatin o Upang ipakilala ang isang sulatin o pangunahing seksyon o bahagi ng isang pangunahing seksyon o bahagi ng isang papel..papel..

Upang mapaunlad ang isang Upang mapaunlad ang isang mahalagang yunit ng kaisipan. mahalagang yunit ng kaisipan.

Mga Tungkulin ng TalataMga Tungkulin ng Talata

Upang mabuo ang lahat ng mga inihayag Upang mabuo ang lahat ng mga inihayag sa isang sulatin. sa isang sulatin.

Upang ipakilala ang pagkakaugnay-Upang ipakilala ang pagkakaugnay-ugnay ng bawat bahagi ng sulatin. ugnay ng bawat bahagi ng sulatin.

Upang ipakilala ang isang salaysay o Upang ipakilala ang isang salaysay o ipakilala ang isang nagsasalitaipakilala ang isang nagsasalita

Mga Paraan ng Mga Paraan ng Pagpapanatili ng Kalinawan Pagpapanatili ng Kalinawan ng Mensahe ng Talatang Mensahe ng Talata

Pagsamasamahin ang maiikling payak na Pagsamasamahin ang maiikling payak na pangungusap. pangungusap.

Pagsamasamahin ang mga maiikling Pagsamasamahin ang mga maiikling pangungusap at gawing tambalang pangungusappangungusap at gawing tambalang pangungusap

Pagsama-samahin ang maiikling pangungusap Pagsama-samahin ang maiikling pangungusap sa hugnayang pangungusap. sa hugnayang pangungusap.

Pagsamahin ang mga maiikling pangungusap sa Pagsamahin ang mga maiikling pangungusap sa langkapang pangungusaplangkapang pangungusap

Pagsasaayos ng mga pangungusap na maligoy. Pagsasaayos ng mga pangungusap na maligoy.

Talata Talata katangiankatangian kaisahan o unity kaisahan o unity

Nag-uugnay ng Nag-uugnay ng isang paksa (paraang lohikal)isang paksa (paraang lohikal)

Nagtataglay ng Nagtataglay ng pansuportang pangungusappansuportang pangungusapTumutulong sa Tumutulong sa pagllinnag ng paksang pagllinnag ng paksang

pangungusap pangungusap binubuo ngbinubuo ng

Pagkakaugnay-ugnay Pagkakaugnay-ugnay coherencecoherence

Pagggamit ng Pagggamit ng salita o pariralang transisyunasalita o pariralang transisyunall

Cohesive divicesCohesive divices panghalippanghalip

pag-uulit ng mga pangunahing pag-uulit ng mga pangunahing salita salita

parelalismo o pag-agapay sa salita, parelalismo o pag-agapay sa salita, parirala o pangungusapparirala o pangungusap

Paksang PangungusapPaksang Pangungusap Bawat talata ay may paksang pangungusap na Bawat talata ay may paksang pangungusap na

nagsasaad ng pangunahing diwa nito. Maaari nagsasaad ng pangunahing diwa nito. Maaari itong:itong:

Ipinahiwatig lamangIpinahiwatig lamang Tahasang binaggit – matatagpuan saTahasang binaggit – matatagpuan sa

- unahan ng talata – nilalaman ng - unahan ng talata – nilalaman ng

talatatalata

- hulihan ng talata – nagpapahayag - hulihan ng talata – nagpapahayag ng ng lagomlagom

Paraan ng Pagbuo ng Paraan ng Pagbuo ng TalataTalata

DepenisyonDepenisyonPaghahambing at Paghahambing at

PagtutuladPagtutuladSanhi at BungaSanhi at Bunga


Proseso – paglalahad kung paano ginawa Proseso – paglalahad kung paano ginawa ang isang bagay, operasyon atb. ang isang bagay, operasyon atb.

Kaayusang Kronolohikal – pagsasaayos ng Kaayusang Kronolohikal – pagsasaayos ng mga pangyayari batay sa panahonmga pangyayari batay sa panahon

Kaayusang Spatial - i. nilalarawan ang Kaayusang Spatial - i. nilalarawan ang ugnayan ng mga bagay sa isa’t isa ayon sa ugnayan ng mga bagay sa isa’t isa ayon sa espasyo o posisyon espasyo o posisyon kung saan isinasaayos ang detalye ayon sa lokasyon (mula sa silangan patungong kanluran, timog patungong hilaga, mula sa kanan patungo sa kaliwa


Ilustrasyon – ipinakikilala ang pagsuporta Ilustrasyon – ipinakikilala ang pagsuporta o paglilinaw sa pangunahing ideya. o paglilinaw sa pangunahing ideya. Ilustrasyon ang gagalipting patunayIlustrasyon ang gagalipting patunay

Klasipikasyon – sinusuri ang isang bagay Klasipikasyon – sinusuri ang isang bagay batay sa mga bahaging binubuo nito sa batay sa mga bahaging binubuo nito sa pamamagitan ng pagsusuri. pamamagitan ng pagsusuri.

Paglikha ng PaksaPaglikha ng Paksa Dapat na magbigay ng tiyak at may hangganang Dapat na magbigay ng tiyak at may hangganang

indikasyon. indikasyon.

Halimbawa:Halimbawa:

““Ang mga Kaugaliang Pilipino sa Pagdiriwang sa Ang mga Kaugaliang Pilipino sa Pagdiriwang sa mga Baryo”mga Baryo”

Dapat maging kaakit-akit at kawili-wiliDapat maging kaakit-akit at kawili-wili


““Ang Awit na Hindi Matapos-Tapos” ni Orlando R. Ang Awit na Hindi Matapos-Tapos” ni Orlando R. NandresNandres

Paglikha ng PaksaPaglikha ng Paksa Nagbibigay kapanabikan sa mamababasa. Nagbibigay kapanabikan sa mamababasa.


““Bukas, Madilim, Bukas” ni Orlando R. NandresBukas, Madilim, Bukas” ni Orlando R. Nandres Hindi nangangailangang mahabaHindi nangangailangang mahaba


““Paraisong Parisukat” ni Orlando R. NandresParaisong Parisukat” ni Orlando R. Nandres

Hakbang sa PaglalagomHakbang sa Paglalagom

Ang Pagbasa – pagbasa na may ganap Ang Pagbasa – pagbasa na may ganap na pagkaunawana pagkaunawa

Ang Pagpili – inuullit ng isang Ang Pagpili – inuullit ng isang naglalagom ang diwa ng may-akdanaglalagom ang diwa ng may-akda

Ang Pagsulat – pagtatala ng mahalagang Ang Pagsulat – pagtatala ng mahalagang bahagi ng kaisipan o diwabahagi ng kaisipan o diwa

Ang Pagpapares – paghahambing o Ang Pagpapares – paghahambing o pagpapares ng nilagon sa orihinalpagpapares ng nilagon sa orihinal

Uri ng LagomUri ng Lagom

Presis – maaayos na napananatili ang Presis – maaayos na napananatili ang orihinal na pangunahing kaisipan, orihinal na pangunahing kaisipan, kaayarian o balangkas, pananaw o himig kaayarian o balangkas, pananaw o himig ng awtor. Nararapat na maikli ngunit ng awtor. Nararapat na maikli ngunit wasto, malinaw at malaman.Hindi wasto, malinaw at malaman.Hindi sangkot ang opinyon ng naglalagom. sangkot ang opinyon ng naglalagom.

Uri ng LagomUri ng Lagom

Hawig – layuning mapalinaw ang Hawig – layuning mapalinaw ang malabong katha. Kailanganag maging malabong katha. Kailanganag maging payak at makabago. payak at makabago. KaibahanKaibahan sa presis sa presis ay sa dahilan na ang ay sa dahilan na ang presispresis ay ay paglalahad paglalahad ng kahulugan ng kahulugan ng orihinal sa ng orihinal sa higit na maikli higit na maikli at higit na malinaw at higit na malinaw na paraan samantala na paraan samantala ang ang hawighawig ay isang ay isang pagpapakahulugan o pagpapakahulugan o interpretasyoninterpretasyon ng isang sumusuri. . ng isang sumusuri. .

Uri ng LagomUri ng Lagom Halaw – maiklig lagom ng isang pormal na Halaw – maiklig lagom ng isang pormal na

paglalahad gaya ng abstrak ng isang sulating paglalahad gaya ng abstrak ng isang sulating pananaliksik o tesis. Dapat mapanatili ang:pananaliksik o tesis. Dapat mapanatili ang:

TatakTatak KayarianKayarian PananawPananaw at Layunin ng orihinalat Layunin ng orihinal

Iwasan ang magbigay ng palagay o sariling kuro. Iwasan ang magbigay ng palagay o sariling kuro.

Uri ng LagomUri ng Lagom Buod – mpormal at bai-baitang na Buod – mpormal at bai-baitang na

pagsasalaysay pagsasalaysay ng banghay ng mga ng banghay ng mga pangyayari. Hindi isinasama ang mga di pangyayari. Hindi isinasama ang mga di mahalagang detalye. mahalagang detalye.

Maaring ipasok ang sarilng pananaw ng Maaring ipasok ang sarilng pananaw ng nagbubuod at sa ano mang pangunahing nagbubuod at sa ano mang pangunahing nais gamitin. nais gamitin.

Sanggunina: Sanggunina: Conti, Therezia O. et. al. Komikasyon sa akademikong

filipino. Filipino 1. 2009. Grandbook Publishing, Inc., Pateros, Manila.

Casanova, Arthur P. et al. Pagbasa at pagsulat sa iba’t ibang disiplina. 2001. Rex Book Store, Inc. Sampaloc, Manila

Aguilar, Reynaldo L. Pegtuan, Zenaida M. Santos, Deogracia DC. Sining ng komunikasyon Akademikong Filipino. 2009. Grandbook Publishing, Inc., Pateros, Manila.

Ortiz, Allan A. et.al. Lipi 2005. Hope Publishing House, Inc. Las Piñas City

Ortiz. Alllan A. et.al Salitikan 2010. Hope Publishing House, Inc. Las Piñas City

Education

Talata