1. 1. Masterplan dla Nadodrza A n a l i z y
2. 2. Zesp autorski: Grayna Adamczyk-Arns Jan Bkowski Justyna Dudek Piotr Grka Hanna Ruman Grzegorz Szewczyk Wykonawca: Wrocawska Rewitalizacja Spka z ograniczon odpowiedzialnoci ul. Kunicza 56 50-138 Wrocaw www.w-r.com.pl Wrocaw, grudzie 2011 Zleceniodawca: Gmina Wrocaw pl. Nowy Targ 1/8 50-138 Wrocaw www.wroclaw.pl Przedmiecie Odrzaskie M a ste r p l a n A n a l i z y W Wrocawska Rewitalizacja
3. 3. 5 Spis treci Wprowadzenie 7 Masterplan struktura 9 Historia 11 Kontekst ponadlokalny 14 Regulacje formalno-prawne 16 Granice opracowania 20 Ukad urbanistyczny 21 Parcelacja i wykorzystanie gruntu 24 Funkcje uytkowe 26 Ochrona zabytkw 28 Struktury wasnociowe 30 Potencja inwestycyjny 32 Program mieszkaniowy 35 Wasno i formy zarzdzania 36 Transport i komunikacja 38 Ukad drogowy i komunikacja zbiorowa 40 Stan techniczny nawierzchni 41 Parkowanie 42 cieki rowerowe 44 Struktura przestrzenna 46 Strefy wejciowe 48 Hierarchia przestrzenna 50 Osie widokowe i sekwencje przestrzenne 52 Typologia przestrzeni publicznych 54 Elementy przestrzeni 58 Owietlenie 60 Nawierzchnie stref pieszych 62 awki i inne elementy wyposaenia 63 Murale 64 Ziele 66 Podwrza 70 Zabudowa 74 Elementy 80 Dachy 80 Elewacje 82 Balkony, wykusze i inne elementy plastyczne 84 Strefy parterw 86 Elementy reklamy 87 Okna i drzwi 88 Infrastruktura spoeczna 90 Oferta czasu wolnego dla modziey 94 Aspekty spoeczne 96 Struktura wiekowa 96 Bezrobocie 98 Pomoc spoeczna 100 Problemy spoeczne 102 Aspekty gospodarcze 104 rodowisko 110 Haas 110 Wody 111 Powietrze 112 Pole elektromagnetyczne 113 Gleby 113 Rewitalizacja 2007-2013 114 Analiza SWOT i plan konfliktw 118 Prawo lokalne i programy 124 Organizacje pozarzdowe 128 rda 132
4. 4. 6
5. 5. 7 Dziki szeroko zakrojonym dziaaniom ostatnich lat sowa Nadodrze i rewitalizacja stay si cile powizane mona powiedzie, e Nad- odrze zostao symbolem rewitalizacji we Wrocawiu. Pojedyncze realizacje zaczynaj skada si w logiczn cao i zdaj si by coraz bardziej do- strzegane w przestrzeni miejskiej. Zrealizowane ju projekty staj si im- pulsem dla kolejnych dziaa, motywacj dla eksperymentw i innowacji, ktre wanie na Nadodrzu zdaj si mie szanse na pomylne przyjcie. Rewitalizacja tego fragmentu Przedmiecia Odrzaskiego jest staym te- matem artykuw prasowych, cieszy si zainteresowaniem na tematycz- nych forach internetowych, powicona jej zostaa niejedna strona www. Stanowi te stay przedmiot dyskusji publicznej angaujcej wielu uczest- nikw zarwno mionikw, jak i sceptykw. Nadodrze ju od duszego czasu cieszy si zainteresowaniem rwnie w rodowiskach naukowych w ostatnich latach powstao wiele prac (w tym licencjackich i magisterskich) poruszajcych wieloaspektowo pro- blematyk rewitalizacji tej czci Wrocawia zarwno z ekonomicznego punktu widzenia, jak i przestrzennego czy architektonicznego. Zabiegano te o promocj tych prac np. w ramach wystaw projektw etc. Powoli zmienia si wic wizerunek osiedla nie tylko ten materialny, wi- doczny dla odwiedzajcych, ale te sam sposb, w jaki si o Nadodrzu mwi i myli. Nie znaczy to jednak, i proces odnowy jest ju zakoczony czy choby wprowadzony na waciwe tory. Podjte inicjatywy trafiy na podatny grunt lecz aby mona byo mwi o trwaych, dugofalowych zmianach, trzeba jeszcze dooy wielu stara, a przede wszystkim okre- li jasn wizj dalszego rozwoju. Konieczne jest zatem stworzenie instrumentu, w ramach ktrego w oparciu o rzeteln wiedz pozyskan na temat obszaru moliwe b- dzie stworzenie odpowiednich metod postpowania i skoordynowana re- alizacja dziaa, ktre pomog w osigniciu sformuowanych celw. Wprowadzenie
6. 6. 8 Analiza Cele operacyjne Koncepcja Sposb realizacji Rozwj historyczny Struktura funkcjonalno-przestrzenna - pooenie / kontekst - obowizujce prawo - funkcje uytkowe - ochrona zabytkw - dziaki niezabudowane, wasno, potencja inwestycyjny - ukad urbanistyczny - przestrze, jej struktura i elementy - zabudowa, jej struktura i elementy - ukad drogowy i komunikacja zbiorowa - stan techniczny nawierzchni - parkingi - cieki rowerowe - cigi piesze Transport i komunikacja - istniejce obiekty - istniejce sieci wsppracy - aktywno w przestrze publicznej i ppublicznej Infrastruktura spoeczna, sport i rekreacja - mieszkacy, struktura wiekowa - zatrudnienie, bezrobocie - pomoc spoeczna - patologie, przestpczo Mieszkacy i aspekty spoeczne - dziaalno gospodarcza i jej rodzaje - potencjay i bariery Struktura gospodarcza i miejsca pracy - haas, powietrze, wody, gleby, pole elektromagnetyczne rodowisko Podsumowanie i ocena obszary bez koniecznoci interwencji obszary z koniecznoci interwencji natychmiastowej / w przyszoci orientacyjne nakady / rda finansowania sformuowanie projektw harmonogram dziaa pozyskanie wiedzy interpretacja konsultacje spoeczne konsultacje z UM cele strategiczne cele operacyjne Analizy rozpatrywane aspekty i struktura - analiza SWOT - plan konfliktw, barier i deficytw Struktura Masterplanu
7. 7. 9 Masterplan Pod pojciem Masterplanu rozumie si strategiczny dokument planistycz- ny, ktrego celem jest okrelenie sposobu przyszego postpowania na danym obszarze miasta a zatem opracowanie logicznego systemu przy- gotowania i realizacji dziaa planistycznych, inwestycyjnych i nieinwesty- cyjnych. Ze wzgldu na fakt, i rewitalizacja jest zagadnieniem wielody- scyplinarnym, dla pomylnego sterowania tym procesem konieczne jest stworzenie dokumentu uwzgldniajcego rnorodne aspekty i zjawiska, ktre doprowadziy konkretne miejsce do stanu kryzysowego i wskazanie rodkw sucych trwaemu wyprowadzeniu go z tego stanu. Zjawiska kryzysowe w najbardziej wyrazisty sposb uwidaczniaj si w sferach funkcjonalno-przestrzennej, spoecznej, gospodarczej i ro- dowiskowej rzetelne pozyskanie wiedzy o obszarze w kontekcie tych sfer jest konieczne w celu opracowania stosownych metod postpowania w przyszoci. Tym samym analizy s fundamentalnym elementem Masterplanu. Maj one za zadanie dostarczy materia wyjciowy do konsultacji spoecznych i fachowych, aby moliwe byo okrelenie celw strategicznych i operacyj- nych rozwoju i odnowy Nadodrza a co za tym idzie, stworzenie podstaw dla koncepcji przyszych dziaa procesu rewitalizacji, rozpoznanie priory- tetw i kompetencji oraz wygenerowanie konkretnych projektw. Analizy opieraj si z jednej strony na liczbach i twardych faktach (jak dane dotyczce liczby bezrobotnych czy zdanych na pomoc spoeczn), ale jednoczenie zawieraj szereg spostrzee wynikajcych z dowiad- czenia i wiedzy fachowej autorw przede wszystkim w sferze przestrzen- no-funkcjonalnej, gdzie niekiedy trudno o wprowadzenie obiektywnych kryteriw. Niemniej jednak w kadym przypadku starano si opisa za- uwaone zjawiska i sytuacje w sposb moliwie neutralny, unikano ocen opartych na subiektywnej interpretacji, gustach czy aktualnych modach. Masterplan, odnoszcy si do problematyki obszaru w sposb interdy- scyplinarny, jest dokumentem niezbdnym do podejmowania decyzji za- rzdczych. Bdzie on peni funkcj mapy dziaa w procesie rewitaliza- cji pozwalajcej prowadzi prace etapami, ale w sposb skoordynowany i zgodny z zaoonymi celami. W oparciu o Masterplan moliwe bdzie wykonanie szczegowych projektw koncepcyjnych dla podobszarw, Masterplan wytycza drog caego procesu zapewnia kompleksowe spojrzenie na problematyk definiuje pola dziaa i kompetencje tworzy hierarchi dziaa poredniczy midzy nadrzdnymi wytycznymi a konkretnymi dziaaniami uatwia komunikacj i wspprac pomidzy uczestnikami procesu jest instrumentem elastycznym dziki moliwoci i koniecznoci aktualizacji kwartaw lub obiektw, stworzenie harmonogramw dla poszczeglnych dziaa, okrelenie nakadw finansowych oraz pozyskiwanie funduszy. Ponadto dokument ten suy bdzie pogldowej prezentacji planowa- nych zmian i umoliwia aktywniejsze wczenie mieszkacw i poten- cjalnych inwestorw w proces rewitalizacji. W tym kontekcie celem Masterplanu jest wskazanie pl dziaania i kon- kretnych zamierze, do realizowania ktrych naley dy w zaoonej perspektywie czasowej i w ramach moliwych do zaangaowania rod- kw. Kompleksowe spojrzenie umoliwi uporzdkowanie, wzajemne skoordy- nowanie i ewentualne uzupenienie zada z rnych dziedzin, a elastyczny charakter dokumentu pozwoli na jego konieczn aktualizacj w celu re- agowania na zmieniajce si uwarunkowania. Wobec wielu niewiadomych wystpujcych przy tego typu wieloaspekto- wych, dugofalowych projektach transformacji, jest to idealny instrument sterowania poredniczcy pomidzy dalekosinymi, nadrzdnymi prio- rytetami a konkretnymi dziaaniami.
8. 8. 10
9. 9. 11 Historia Pocztki W XI-XII wieku dworski Obin (zawierajcy wwczas obszar dzisiejszego Nadodrza) by ju gsto zasiedlony i stanowi jedn z osad prawego brze- gu Odry pooonych najbliej redniowiecznego Wrocawia. Gospodarczo wygrywa dziki usytuowaniu na szlaku komunikacyjnym czcym Wro- caw w kierunku: pnocnym m.in. z Gogowem, Trzebnic, Gnieznem i Poznaniem oraz pnocno-wschodnim z Kaliszem i Sieradzem. Wczesnomiejski charakter potwierdzaa obecno urzdze handlowych (m.in. karczmy wyznaczajcej centrum wczesnego przedmiecia) oraz dorocznej instytucji wymiany. W XIII wieku podzielono Obin. Jeden fragment zosta przekazany Miastu (cz zachodnia jako pastwiska), drugi klasztorowi w. Macieja (cz centralna, okolice dzisiejszego pl. w. Macieja), trzeci nalea do opactwa Norbertanw. Jednak czynnikiem, ktry faktycznie zadecydowa o wy- klarowaniu sieci ulic Obina byo powstanie tzw. dugiego mostu po- przednika dzisiejszego Mostu Uniwersyteckiego. Ogrody z domostwami na froncie szybko powstaway na jego przedueniu wzdu dzisiejszego cigu ulic Drobnera i Jednoci Narodowej. Fortyfikacje Od XV wieku Wrocaw zdecydowa si ba budow fortyfikacji. Przedmie- cie Odrzaskie i Piaskowe, do ktrego nalea Obin, ucierpiao najmniej dziki obecnoci wysp odrzaskich, ktre w znacznej czci udwigny system obronny. Pozostae przedmiecia zostay zdewastowane przed wy- mg odsunicia zabudowy mieszkalno-gospodarczej od murw miasta. Rwnie samo miasto borykao si z problemami w wyniku fortyfikowania domknicie inwestycyjne i narastajca liczba ludnoci doprowadziy do przymusu przesunicia centrw produkcyjnych na pnoc, m.in. na Przed- miecie Odrzaskie (XVI-XVIIIw.). Ograniczenie dla Wrocawia oznaczao zatem rozwj dla jego peryferii. Powstajce zakady wykorzystyway wod- n si mechaniczn Odry i coraz czciej byy obiektami murowanymi. W wyniku zdobycia stolicy lska przez wojska napoleoskie w 1807r. fortyfikacje konsekwentnie rozbierano na przestrzeni 1. poowy XIXw., co zaowocowao uwolnieniem i doinwestowaniem wyrwy w zabudowie mi- dzy miastem a podmiejskimi wsiami wczeniejszego przedpola murw. 1808r. przynis pierwsze od redniowiecza powikszenie miasta w- czono Obin, Szczepin, Kleczkw oraz tereny nad Oaw. Przeludnione Nadodrze kamienic, elit i rzemielnikw Zaraz po zabudowaniu parcel zajmowanych wczeniej przez mury na dzi- siejszym rdmieciu zaczy powstawa typowe kamienice czynszowe, ktrych wacicielami byli gwnie rzemielnicy. Wzgldy ekonomiczne szybko narzuciy wymian drewnianej zabudowy w podwrzach na oficy- now, warsztatow czy fabryczn. Zacz si tworzy znany nam dzisiaj ar- chitektoniczny charakter dzielnicy. Wzmoony ruch budowlany utrzyma si przez dziesiciolecia, wymusi nawet nowelizacj prawa budowlanego, ale w 2. poowie XIXw. zmieni nieco charakter ukierunkowany zosta na handel i usugi oraz wyparcie uciliwego przemysu i rzemielnikw z naj- bardziej atrakcyjnych czci rdmiecia. Doprowadzio to do strefowania dzielnicy na czci elitarne i typowo rzemielnicze. Do wybuchu I wojny wiatowej miasto przeobrazio si w pmilionow metropoli. Pocigno to za sob powane konsekwencje, gdy przyrost liczby mieszkacw nie szed w parze z rozwojem terytorialnym. Skutkiem byo potne przeludnienie: w stosunku do roku 1871 samo Przedmiecie Odrzaskie zamieszkiwane byo w 1914 przez 3,5-krotnie wiksz liczb ludnoci (wzrost z 21 208 do 74 063 mieszkacw). Rozwj miasta musia zatem pj naprzd, przeobraajc stopniowo Nadodrze ze strefy pery- feryjnej w rdmiejsk. Ten rodzaj wchonicia w struktur miasta nie podnis jednak rangi osiedla. Wrocawskie rdmiecia byy w tamtych latach mao zrnico- wane funkcjonalnie, ale rnice spoeczne pozostawiy Przedmiecie Od- rzaskie w elitarnym tyle za widnickim, a nawet Oawskim. Dzisiejsze Nadodrze byo wwczas drobnoprzemysowe, wrd gstniejcych oficyn stao sporo maych fabryk. Plac w. Macieja (19001919) ulica Dubois (19001906) ulica Jednoci Narodowej (19001915) ulica Jednoci Narodowej (19001920)
10. 10. 12 Po zjednoczeniu Niemiec zyska silny impuls rozwojowy skok, jaki prze- yo miasto, nie powtrzy si ju nigdy pniej. Wrocaw by drugim za- raz za Berlinem miastem Prus. Rwnie Nadodrze odczuo ten zastrzyk inwestycyjny pod jego wpywem w obrbie Nadodrza wyksztaciy si nowe, silne ukady urbanistyczne, m.in. ten najbardziej charakterystycz- ny i rozpoznawalny rejon placu w. Macieja (bdcy dotd zapleczem uprawnym za przydomowymi ogrodami). 1945 O ile I wojna wiatowa oszczdzia wikszo tkanki zabudowy osiedla, o tyle podczas bombardowania Wrocawia pod koniec drugiej wojny za- budowa ucierpiaa znacznie. Znaczna jej cz wci nosi nietknite od dziesicioleci lady walk. Wikszo dzisiaj obserwowanych pustych dzia- ek, wci trwajcych rozbirek i ju wzniesionych plomb to rwnie efekt tamtych zniszcze. Nadodrze z piknej, misternie zdobionej i malowniczej dzielnicy rzemielniczej przeksztacio si w ruin. Po 1991 Zrujnowane po wojnie Nadodrze dugo pozostawione byo bez wsparcia. Intensywnie zasiedlane przez przybywajcych do Wrocawia stao si lo- kalnym slumsem, gdzie znaczna liczba mieszkacw ya w fatalnych warunkach. Powstae wyrwy w zabudowie byy sukcesywnie uzupeniane (podobnie jak w caym miecie), ale zniszczona tkanka mieszkalna docze- kaa si jedynie koniecznych remontw. Moment przemiany ustrojowej i lata 90. XX w. przyniosy nowe spojrze- nie w osiedlach rdmiecia zaczto dostrzega potencja inwestycyjny, warto dziedzictwa historycznego i element wany w budowaniu wize- runku miejsca. By to czas pocztkw rewitalizacji Nadodrza. Podnosze- nie go ze stanu upadku przebiegao powoli. Proces ten nabra wiksze- go tempa po 2004 roku dziki przystpieniu Polski do Unii Europejskiej, kiedy otworzyy si moliwoci wspfinansowania dziaa rewitalizacji ze rodkw wsplnotowych. Powstanie Lokalnego Programu Rewitalizacji w 2005 roku i uchwalenie obszaru wsparcia na Nadodrzu w roku 2009 otworzyo drog do programowego prowadzenia tego procesu. Po lewej: rok 1720 Ledwo rozpoznawalny ukad Nadodrza, wida gwne szlaki handlowe (ul. Pomorska i Jednoci Narodowej) oraz cignce si wzdu nich dziaki. Po prawej: rok 1840 120 lat pniej ukad przestrzenny nadal opiera si na dwch gwnych szlakach handlowych, cho jest bogatszy w zabudow, pojawiaj si zielece, stabilizuj boczne ulice, wida te trjkt Parku Staszica. Dzisiejsze serce Nadodrza pl. w. Macieja jest jeszcze jako polem nalecym do duchownych. Dworzec Nadodrze (1901) Skrzyowanie ulic Jednoci Narodowej i Kiliskiego (19051920)
11. 11. 13 Po lewej: rok 1861 widoczne s zalki dzisiejszej urbanistyki, szczeglnie ukad terenw zielonych. Zachodnia cz jest ju niemal w peni uksztatowana, cho najwyrazistszy element Nadodrza jego centrum dopiero si ksztatuje (mona ju odnale fragmenty ul. Trzebnickiej i pl. w. Macieja). Miejsce dzisiejszej Elektrowni zajmuje strzelnica miejska. Po prawej: rok 1870 widok Przedmiecia Odrzaskiego i Piaskowego znad Wrocawia. W poudniowej czci dzisiejszego Nadodrza widoczny jest ju wspczesny ukad ulic i zabudowy. Lata 1900 (po lewej) i 1903 (po prawej) na przeomie wiekw plan Nadodrza jest ju ugruntowany. Powstaa linia kolejowa i dworzec, a zabytkowy ukad pl. w. Macieja zosta domknity. Jedyne zmiany w stosunku do wspczesnego ksztatu osiedla spowodowane byy zniszczeniami wojennymi (ktre doprowadziy do przeobrae przede wszystkim w rejonie pl. Bema i doprowadziy do wytyczenia nadrzecznej trasy ul. Drobnera)
12. 12. 14 Kontekst ponadlokalny Nadodrze pooone jest w bezporednim ssiedztwie cisego centrum Wrocawia i obejmuje fragment pnocnego rdmiecia, zwanego Przed- mieciem Odrzaskim i Piaskowym. Od Starego Miasta osiedle oddzielo- ne jest jedynie biegiem Odry z drugim brzegiem cz je cztery mosty (w tym trzy z dopuszczonym ruchem koowym), a z systemem wysp odrza- skich bulwar spacerowy i dwie kadki piesze. Rzeka jest stref buforow, oddzielajc Nadodrze od ttnicej yciem strefy Rynku. Dziki swojemu pooeniu Nadodrze posiada do wyrane granice: od poudnia i zachodu ograniczone jest rzek i wyspami: Bielarsk, Sodow, Piaskow, Tamk oraz Kp Mieszczask, od pnocy nasypem kolejowym powizanym z Dworcem Nadodrze, od poudniowego wschodu obszarem Ostrowa Tumskiego. Jedynie wschodnie granice zacieraj si i Nadodrze pynnie przechodzi w ssiadujcy Obin o zblionym charakterze funkcjonalno-przestrzen- nym. Nadodrze jest ssiadem jednego z trzech najwaniejszych centrw struk- tury funkcjonalnej Wrocawia (strefy Rynku), ley w pobliu najwikszych wzw komunikacyjnych centrum (m.in. Pl. Dominikaskiego, Pl. Jana Pawa II) i posiada dogodne poczenia ze wszystkimi istotnymi punktami na mapie miasta. Przez Nadodrze poprowadzony jest ruch z centrum w kierunku pnoc- nym, a nabrzea Odry wczone s w powstajcy system spacerowy bul- warw nadrzecznych. Dziki dostpnoci wanych atrakcji miasta (Rynek, Ostrw Tumski) osiedle zyskuje dodatkowy atut turystyczny jak dotd niedostatecznie wykorzystywany. Rwnie budowany we Wrocawiu sys- tem rekreacji na Odrze i planowane dla tych celw wykorzystanie fron- tu wodnego pozostaje w cisym powizaniu z Nadodrzem wzdu jego nabrzey ma swj bieg jeden z najbardziej kluczowych odcinkw rzeki. Ponadto dla rozwoju osiedla znaczenie ma take pooenie na przebiegu dawnych szlakw handlowych. Po lewej: trzy strategiczne strefy funkcjonalno-przestrzenne Wrocawia Po prawej: Nadodrze w kontekcie ssiadujcych struktur Na kolejnej stronie: Nadodrze w kontekcie ponadlokalnym Park Szczytnicki Hala Stulecia Strefa Stadionu Strefa Rynku Ostrw Tumski Wyspa Sodowa Nadodrze Strefa Rynku Dzielnica Czterech wity
13. 13. 15 Port Lotniczy Stadion Miejski Stadion Olimpijski Hala Stulecia WUWA Ostrw Tumski Strefa Rynku Pozna Warszawa Opole A4 Kpa Mieszczaska Dworzec wiebodzki Port Miejski Plac Spoeczny Zielona Gra AOW
14. 14. 16 Regulacje formalno-prawne Nadodrze zostao uwzgldnione w licznych opracowaniach programo- wych, dokumentach strategicznych i planistycznych. Ponadto wystpu- jce tu problemy predysponuj je do udziau w rozmaitych programach oglnomiejskich szczeglnie tych, ktre dotycz sfery spoecznej. Spord dokumentw uchwalonych przez Rad Miejsk Wrocawia jako najwaniejsze w kontekcie rewitalizacji naley wymieni: Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Wrocawia Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Gminny program opieki nad zabytkami na lata 2010-2013 Lokalny Program Rewitalizacji Wrocawia na lata 2005-2006 i lata 2007-2013 Program przedsiwzi rewitalizacyjnych wspfinansowanych w ra- mach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Wojewdztwa Dolno- lskiego na lata 2007-2013 Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego Wrocawia jako dokument odgrny dla opracowa planistycznych zaryso- wuje postulowan polityk przestrzenn miasta. Definiuje on tereny mia- sta obejmujce obszar wsparcia jako rdmiejski zesp urbanistyczny, opisuje charakterystyk XIX-wiecznej zabudowy zlokalizowanej m.in. na Nadodrzu jako potencja kulturowy i rdo uciliwoci dla mieszkacw i okrela oglne kierunki postpowania. Studium odnosi si rwnie bez- porednio do zagadnie rewitalizacji zespow zabudowy kamienicowej i definiuje priorytety postpowania sformuowane jako uniwersalne dla wszystkich zespow o takim charakterze. Tym sposobem Studium formu- uje realizowane w nastpnym kroku przez wszystkie dokumenty strate- giczne kierunki polityki przestrzennej. Nadodrze funkcjonalnie stanowi cz miasta przewidzian pod miesz- kalnictwo jako dominujc funkcj ley w jednym z szeciu gwnych pasw o takim zagospodarowaniu w strukturze pasmowej Wrocawia. Znajduje si rwnie wrd obszarw wymagajcych rehabilitacji, gdzie celem ma by stworzenie atrakcyjnych warunkw zamieszkiwania przy utrzymaniu walorw XIX-wiecznej zabudowy. Jako obszary i obiekty wy- magajce przeksztacenia i rehabilitacji wskazano szereg gmachw uy- tecznoci publicznej, Park Staszica i pl. w. Macieja, teren zajezdni przy ul. Sowiaskiej oraz dwa osiedla blokowe w rejonie Wzgrza Sowiaskiego. Studium rozwizuje te szereg kwestii konserwatorskich czy transporto- wych oraz opisuje temat ochrony rodowiska naturalnego obszar wspar- cia zosta wskazany jako wymagajcy nasycenia zieleni. Uszczegowieniem zagadnie Studium zajmuje si prawo miejscowe. Na omawianym obszarze obowizuje dziesi Miejscowych Planw Zago- spodarowania Przestrzennego. Obejmuj one zachodni i poudniow cz Nadodrza oraz rejon Wzgrza Sowiaskiego. Centralna i wschodnia cz pozostaj jak dotd wyczone spod regulacji mpzp. Nadodrze nie zostao ujte na licie obszarw wskazanych w Studium jako prioryteto- we z punktu widzenia sporzdzenia nowych mpzp, std nie przewiduje si rozbudowy tego tematu w najbliszych latach. Moe to utrudnia podejmowanie decyzji inwestycyjnych, lecz otwiera szerokie moliwoci w formuowaniu wytycznych dla lokalnej polityki przestrzennej. Wyjt- kiem s zmiany dwch MPZP, ktre s aktualnie w trakcie opracowania. Nie rozszerzaj jednak granic obszaru objtego regulacjami, a jedynie ko- ryguj postanowienia niektrych treci (stan na 31 grudnia 2011). Do najistotniejszych ustale MPZP z punktu widzenia rewitalizacji nale zapisy dotyczce ksztatowania zabudowy i gruntw inwestycyjnych. Poza obowizujcymi i nieprzekraczalnymi liniami zabudowy okrelajcymi przestrzenn form uzupenie i wskazujcymi ich lokalizacje, okrelone zostay zasady prowadzenia podziaw i scale dziaek geodezyjnych. Pozostaeznajwaniejszychzapiswm.in.rezerwujprzestrzedlacieek rowerowych i bulwaru spacerowego nad Odr, jak rwnie wprowadza- j zasady ksztatowania systemu parkowania (uwzgldniajcego nie tylko minimalne iloci miejsc postojowych dla okrelonych funkcji, ale rwnie dopuszczajcych samodzielne parkingi jednopoziomowe wycznie jako podziemne, zlokalizowane take pod znaczn czci wntrz kwartao- wych). Poszczeglne plany reguluj rwnie zagadnienie nonikw rekla- mowych, cakowicie ich zabraniajc lub stosujc obostrzenia w maksymal- nych wymiarach. Zapisy dotyczce ochrony zabytkw wprowadzaj m.in. obszary rehabilitacji istniejcej zabudowy i strefy konserwatorskie we wszystkich przypadkach tosame z granicami obszaru objtego planami.
15. 15. 17 tereny objte MPZP tereny nieobjte MPZP tereny objte przystpieniem do MPZP Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obowizujce Numery uchwa Rady Miejskiej VII/128/03 IX/180/03 XXI/1794/94 VIII/142/11 XXXVIII/2452/05 LII/3184/06 XXVIII/979/08 XXXIV/IV/1149/09 XXXVII/1197/09 XLVII/1420/10 Zagadnienie to rozszerza Gminny program opieki nad zabytkami. Opi- suje on szczegowo podstawy prawne do formalnej strony ochrony oraz finansowania dziaa z jej zakresu, odwouje si te do gminnych regulacji prawnych z tej dziedziny, wskazujc dokumenty powizane z rewitalizacj miasta oraz wyznaczenie obszaru wsparcia jako jedne z pierwszych lokal- nych narzdzi opieki nad zabytkami. Spord dziaa dotyczcych obszaru wsparcia, jakie stawia przed sob dokument, pojawiaj si m.in. Program 100 kamienic (sucy odnowie zdegradowanej XIX-wiecznej zabudowy kamienicowej), program moder- nizacji budynkw komunalnych oraz pozostae opisane dalej zadania, ktre zostay zdefiniowane rwnie w Programie przedsiwzi dla ob- szaru wsparcia w ramach rewitalizacji Przedmiecia Odrzaskiego. Gmin- ny program opieki nad zabytkami stawia cele moliwe do zrealizowania w okresie do koca 2013r., ktre w duej mierze ju zostay wdroone lub s zaplanowane do realizacji w innych dokumentach strategicznych. Zagadnienia ochrony zabytkw zostay te wczone w szerszy dokument: Lokalny Program Rewitalizacji na lata 2005-2006 i lata 2007-2013. Jego sporzdzenie byo pierwszym etapem przygotowania szeroko zakrojone- go procesu rewitalizacji i stworzenia podstaw do okrelenia sfer dziaa, o ktrych wspfinansowanie w ramach Regionalnego Programu Opera- cyjnego dla Wojewdztwa Dolnolskiego podjte zostan starania. Dokumentem sporzdzonym na te potrzeby wedug wytycznych RPO WD i sucym do aplikowania o rodki unijne na konkretne projekty jest Pro- gram przedsiwzi rewitalizacyjnych wspfinansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Wojewdztwa Dolnolskie- go na lata 2007-2013. Dokument ten odwouje si do zagadnie proble- mowych i zarysowuje narzdzia, ktre su procesowi rewitalizacji, okre- la wskaniki pozwalajce na opis mierzalnych skutkw realizacji przewi- dywanych dziaa, jak te przedstawia list konkretnych projektw. Projekty zakwalifikowane do wspfinansowania w ramach tzw. pierwsze- go naboru zostay przeznaczone do realizacji. 1 grudnia 2011 zaktualizo- wana wersja programu przyjta zostaa uchwa Rady Miejskiej, a obecnie trwa skadanie wnioskw aplikacyjnych w ramach tzw. drugiego naboru. Na podstawie aktualnej wersji Programu mona sporzdzi list przedsi- wzi planowanych i realizowanych na obszarze Nadodrza: kompleksowe remonty wntrz podwrzowych wybranych zostao sze podwrek w kwartaach zabudowy, stworzenie Centrum Rozwoju Zawodowego sucego aktywizacji za- wodowej, powstanie Nadodrzaskiego Centrum Wsparcia obiektu na potrzeby pomocy spoecznej, renowacja parkw i skwerw wybrane zostay 3 tereny zielone, system monitoringu przestrzeni publicznych, remont i modernizacja szk i terenw przyszkolnych wybrane zostay dwie szkoy, zagospodarowanie wntrza podwrzowego wraz z oficynami z prze- znaczeniem na schronisko turystyczne z pracowni otwart. Uchway Rady Miejskiej o przystpieniu do sporzdzenia MPZP XXXIII/1126/09 IX/181/11
16. 16. 18 Przedsiwzicia te zostay uwzgldnione w formuowanych na kolejne lata dokumentach strategicznych Wrocawia, a ich realizacja zostaa zabezpie- czona w budecie miasta. Wikszo z dziaa jest ju w trakcie realizacji, a pozostae s harmonogrowane. Od kilku lat realizowany jest ponadto program Rewitalizacja spoeczno- gospodarcza dawnych traktw handlowych majcy na celu trwae oy- wienie gospodarcze cigu ul. Chrobrego / pl. w. Macieja / ul. okietka i nadanie mu prestiowego, rzemielniczo-artystycznego charakteru. Jed- nym z jego instrumentw jest program Witryny Nadodrza okna na wiat oraz uruchomiony Infopunkt okietka 5 (prowadzony przez Fundacj Dom Pokoju). Nadodrze znalazo swoje miejsce rwnie w Wieloletnim Programie In- westycyjnym na lata 2008-12, ktry zakada m.in. Rewitalizacj Obszaru Wsparcia Przedmiecia Odrzaskiego (poz.69.) oraz przebudowy: pl. Bema wraz z odcinkiem ul. Bema od ul. Prusa do ul. Sienkiewicza (poz.7.), ul. Kurkowej (poz.60.), Mostw Pomorskich wraz z dojazdami (zadanie rezerwowe prze- widziane do aplikowania o dofinansowanie z Funduszy UE, Funduszu Spjnoci, Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego) a take szereg programw podzielonych na wasne zadania jak popra- wa stanu technicznego ulic, torowisk, chodnikw i obiektw inynierskich (poz.20., 31., 32. i 35.), Program Inicjatyw Lokalnych (poz.38.), przebu- dowa gminnego zasobu mieszkaniowego (poz.63.), program 100 kamie- nic (poz.64.), zagospodarowanie wntrz midzyblokowych (poz.70.), owietlenie miejsc niebezpiecznych i ulic (poz.85. i 129.), monitoring prewencyjny (poz.86.), budowy i przebudowy w placwkach owiato- wych (poz.89-95.), rewitalizacja zieleni miejskiej oraz wysp i nabrzey od- rzaskich (poz.122. i 126.) i inne, w tym dotyczce przebudowy Centrw Usug Socjalnych czy komputeryzacji obiektw MOPS-u (poz.106. i 107.). Ponadto WPI zawiera szereg programw podzielonych na wasne zada- nia jak przebudowa gminnego zasobu mieszkaniowego i poprawa stanu technicznego budynkw komunalnych (poz.90. i 99.), rewitalizacja Wro- cawia (poz.91.), program 100 kamienic (poz.96.), monitoring prewencyj- ny (poz.117.), owietlenie miejsc niebezpiecznych (poz.123.) i inne, w tym dotyczce remontw placwek owiaty i obiektw na potrzeby MOPS-u czy zieleni miejskiej (szczeglnie nabrzey). S to inwestycje cile powi- zane z potrzebami Nadodrza lub literalnie dotyczce jego obszaru. Cz z nich realizuje Program przedsiwzi rewitalizacyjnych... przewidzia- nych dla obszaru wsparcia. Inwestycje prowadzone w bezporednim ssiedztwie maj rwnorzdne znaczenie, bowiem zamknicie obszaru zainteresowa do sztywnych gra- nic uniemoliwia wgld w funkcjonowanie terenu w szerszym kontekcie, jego rol w miecie, a co najwaniejsze, powizania funkcjonalne z oto- czeniem. WPI uszczegowiony jest przez Zaoenia polityki spoeczno-gospodar- czej Wrocawia formuowanej cyklicznie na dany rok budetowy. Dla Nad- odrza w 2012 roku zabezpieczone zostay w dokumencie tym nastpujce zadania: budowa hali i pasay kupieckich na ok. 150 stanowisk przy ul. Namy- sowskiej (zad. 26.), realizacja projektw mikkich z zakresu rewitalizacji Nadodrza s to projekty wspomagajce proces rewitalizacji i maj charakter pro- mocyjno-informacyjny oraz animujcy lokaln aktywno spoeczn i gospodarcz (zad. 30.), utworzenie i wyposaenie Centrum Rozwoju Zawodowego (CRZ) przy ul. Dubois 33-35 (zad. 31. i 70.), utworzenie Nadodrzaskiego Centrum Wsparcia modernizacja i adaptacja oficyn budynkw przy ul. Rydygiera 43ab, 43cd i 45a na po- trzeby lokalnej spoecznoci i podopiecznych MOPS-u (zad. 70.), modernizacja budynku Gimnazjum Nr 15 przy ul. Jednoci Narodowej 117 (z zagospodarowaniem terenu na cele rekreacyjne i sporotowe) oraz zespou budynkw Liceum Oglnoksztaccego Nr 1 przy ul. Po- niatowskiego 9, realizacja Programu 100 kamienic, rewaloryzacja skweru przy ul. Na Szacach, remont Parku Staszica i zielecw na pl. Strzeleckim i przy ul. Pomor- skiej/Kaszubskiej (zad. 113) Wikszo z wymienionych zada wywodzi si ze wspomnianego Progra- mu przedsiwzi rewitalizacyjnych... przewidzianych dla obszaru wspar- cia. Jest to znaczce dla weryfikacji realizacji tego programu. WWPIokrelonyzostarwnieszeregzadaoznaczeniuoglnomiejskim, ktre s znaczce dla Nadodrza, cho Zaoenia polityki... nie okrelaj dla
17. 17. 19 nich konkretnych lokalizacji. Nale do nich: promocja miasta, programy i imprezy kulturalne, wsppraca ze rodowiskami artystycznymi, rozbudo- wa Systemu Informacji Miejskiej i Inteligentnego Systemu Transportu, pro- gram rowerowy, poprawa bezpieczestwa, remonty torowisk i nawierzch- ni ulic, program przebudowy gminnego zasobu mieszkaniowego, program zagospodarowania wntrz midzyblokowych, prace konserwatorskie na obiektach zabytkowych, podniesienie standardu i estetyki miejsc publicz- nych,wsppracazplacwkamiowiatydlaponiesieniajakociwyposaenia i ksztacenia, budowa boisk rekreacyjnych, wsparcie szkoleniowo-dorad- cze na potrzeby rozwoju przedsibiorczoci, programy spoeczne etc. W ramach zadania 29. WPI dziaa ma rwnie Rada ds. Maej Przedsi- biorczoci. Z zakresem jej dziaa powizany jest inny dokument Pro- gram wspierania maych i rednich przedsibiorcw prowadzcych dzia- alno gospodarcz na terenie Wrocawia, ktry otwiera drog szeregowi zabiegw takich jak m.in. ulgi i preferencyjne stawki czynszowe dla po- danych bran w odpowiednich lokalizacjach lub dla przedsibiorcw, ktrzy podejm si remontu elewacji podnoszcego warto estetyczn budynku. Uatwienia tego rodzaju czekaj rwnie na dziaania, w ramach ktrych zapewniony zostanie parking. Takie moliwoci formalne s czciow od- powiedzi na problemy zidentyfikowane na Nadodrzu. Mog m.in. wspie- ra rozwj preferowanych profesji na osiedlu, daj te pole do dziaania w zakresie adu przestrzennego wspieraj popraw wizualn parterw usugowych i nios szereg korzyci ze wsppracy i aktywizacji wacicieli lokalnych dziaalnoci. Aktualizacja Strategii Wrocaw 2020 plus w bardzo oglny sposb okrela cele, jakie s stawiane przed miastem, spord ktrych wiele ma kluczo- we znaczenie dla rewitalizacji Nadodrza. Do najistotniejszych nale m.in. priorytety zwikszania spjnoci obszarw miejskich i uzupeniania luk w istniejcych strukturach zabudowy, rozwoju mieszkalnictwa (dominujcej funkcjiNadodrza),wsparciedlazmarginalizowanegorzemiosa,ktregona Nadodrzu nie brakuje, czy wreszcie nasycenie sztuk wizualn przestrzeni publicznej miasta i wsparcie kulturalnej aury miasta, a dla obiektw histo- rycznych opiek remontowo-konserwatorsk. Istotnym zagadnieniem, na ktre zwraca uwag Strategia..., jest wykorzystanie potencjau Odry. Zagadnienia przestrzenne uzupenione s w istotny sposb przez Polityk Transportow Wrocawia. Precyzuje ona zasady ksztatowania przestrze- ni pod ktem usprawnienia komunikacji i zmniejszenia jej uciliwoci. Dla Nadodrza kwalifikujcego si do III strefy komunikacyjnej miasta zna- czce s m.in. zapisy o: ograniczaniu ruchu koowego w cisym centrum oraz nie zwikszaniu przepustowoci drg wprowadzajcych ruch do Starego Miasta; priorytecie komunikacji zbiorowej, poprawie warunkw ruchu tram- wajw i autobusw pod ktem usprawnienia przejazdw (na Nadodrzu wydzielone torowiska cign si tylko wzdu parku Staszica i rwnole- gym do Odry cigiem ul. Dubois - ul. Drobnera - pl. Bema - ul. Sienkie- wicza, a liczba tras nadajcych si do modernizacji obejmuje wikszo ich dugoci. Remonty przeprowadzone zostay dopiero na pojedyn- czych odcinkach. Pozytywnym trendem natomiast jest dbao o zinte- growany system przystankw i budow wzw przesiadkowych); uwzgldnieniu budowy tras rowerowych rnych kategorii w procesie modernizacji ukadu drogowego; polityce parkingowej narzucajcej w tej czci miasta budow parkin- gw przez inwestorw na wasnym terenie i z wasnych rodkw oraz budow parkingw w systemie Park&Ride. S to konkretne wytyczne do uwzgldnienia na etapie formuowania wy- tycznych dla omawianego obszaru. Podsumowanie Dokumenty uchwalone przez Rad Miejsk Wrocawia zawierajce zapi- sy majce wpyw na rewitalizacj obszaru wsparcia s ze sob na wielu paszczyznach powizane. Na miar swojego stopnia szczegowoci reali- zuj zgodnie gwne zamierzenia od remontu zabudowy mieszkaniowej po wprowadzenie monitoringu. Stworzone instrumenty reguluj niemal wszystkie sfery wpisujce si w dziaania szeroko pojtej rewitalizacji Nadodrze zatem mona uzna za obszar dobrze rozpracowany pod wzgldem formalno-prawnym. Zainicjo- wane dziaania wpisuj si w programowany proces rewitalizacji, a obec- nie wymagaj koordynacji i kontynuacji.
18. 18. 20 Granice opracowania Jednym z celw niniejszego Masterplanu jest podsumowanie dotych- czasowych dziaa realizowanych w ostatnich latach na Nadodrzu. Przy wyborze zakresu opracowania sugerowano si zatem granicami obszaru wsparcia bdcego uchwalonym decyzj Rady Miejskiej terenem objtym procesem rewitalizacji prowadzonym we Wrocawiu. Ze wzgldw mery- torycznych granice te zostay rozszerzone na potrzeby niniejszego opra- cowania i opieraj si na elementach naturalnych jak nabrzea rzeki, nasyp kolejowy czy gwne ulice. Ostateczny przebieg granic zdefiniowano w nastpujcy sposb: od pnocy: linia torw kolejowych, od poudnia i poudniowego zachodu: rzeka Odra (na odcinku midzy od Mostami Myskimi a Elektrociepowni), a dalej wzdu granic te- renu Elektrociepowni (ulicami Kurkow i owieck do skrzyowania z torami kolejowymi, ukad zabudowy granice obszaru wsparcia granice opracowania Granice opracowania i numeracja kwartaw 1 2 3 4 5 6 7 89 10 11 12 13 14 1516 201719 18 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 36 35 34 31 32 33 3738 39 40 42 41 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 od wschodu: od Mostu Myskiego przez pl. Bema i fragment ul. Sien- kiewicza, wzdu ulicy eromskiego do skrzyowania z ul. Jednoci Na- rodowej; granic zamyka cznik z lini nasypu ul. Rychtalska. Zdecydowano si na pominicie tereniu elektrociepowni ze wzgldu na brak dostpu do danych oraz kwestie funkcjonalne i wasnociowe teren ten musi by jednak uwzgldniony w fazie rozwaa koncepcyjnych. Wyodrbniony obszar nie jest zamknitym w sobie zespoem nie taki jest cel jego wydzielenia. Istot jego funkcjonowania jest istnienie jako frag- ment wikszej caoci, o stosunkowo jednolitym charakterze i wielkoci, dla ktrego przeprowadzenie wielopaszczyznowych analiz jest suszne ze wzgldu na kumulacj zjawisk i problemw wymagajcych interwencji. Ponisza mapa wyania z tej caoci kwartay zabudowy objte Master- planem.
19. 19. 21 Ukad urbanistyczny osiedla daje si okreli jako typowy dla XIX-wiecz- nych osiedli miejskich regularny, geometryczny przebieg drg wyznacza struktur kwartaw, z ktrych cz jest zabudowana, pozostae nato- miast zagospodarowane s jako place publiczne, parki i zielece tworzce system wraz z ulicami. Nadodrze charakteryzuje si znacznym odejciem od takiej regularnoci w swoim ukadzie przestrzennym. Daj si zaobserwowa dwie odmien- nie uksztatowane strefy: centralna czyli obszar pomidzy pl. w. Macieja a pl. Powstacw Wielkopolskich. Jako ukad urbanistyczny teren zosta od podstaw wiadomie zaprojektowany, a powsta dopiero po uwolnieniu z po- przedniej funkcji, znacznie pniej od swojego otoczenia (z uwagi na wczeniejsz przynaleno do klasztoru uytkowany by rolniczo). Jest konsekwentnie geometryczny i stanowi najczytelniejszy element na mapie osiedla; obrzena lokalizujca si wok serca Nadodrza opisanego rejonu pl. w. Macieja. Jej ulice maj nieregularny przebieg uksztatowany historycznie jako reakcja na istniejce dawniej struktury przestrzen- ne jak drogi polne, podziay majtkw ziemskich, szlaki czy miejsca przepraw przez Odr. Wyznaczaj one mniej geometryczn struktur kwartaw, ich wielko i ksztat s zrnicowane i niepowtarzalne. Powojenne uzupenienia nie zmieniy znaczco czytelnoci tej charakte- rystyki, z pewnoci nie mona ich w skali caego osiedla uzna za liczne czy dominujce. System placw i ulic opiera si na siatce tworzonej przez najwiksze tra- sy ukadu drogowego, ktre lokalizuj przepyw zarwno ruchu koowego jak i tramwajowego, oraz przez boczne drogi dojazdowe, obsugujce po- szczeglne kwartay. Ukad urbanistyczny Ukad urbanistyczny Po lewej: system kwartaw Po prawej: system kwartaw z wyczeniem terenw niezabudowanych
20. 20. 22 Rnorodno elementw ukadu urbanistycznego zaobserwowa mona w znacznych rozpitociach przedziaw ich parametrw: szeroko ulic Nadodrza waha si w granicach ok. 3 - 26 m, a ich dugoci utrzymuj si w szerokim przedziale 67 - 1400 m. Podobny brak jednolitoci widoczny jest w kwartaach zabudowy. Ich wiel- ko utrzymana zostaa granicach: 0,24 - 4,82 ha, ale odmienno ta wyra- ona jest rwnie w ksztatach: od zblionych do trjktnych, przez czwo- ro- i picioboki, a po bardziej skomplikowane, nierzadko rwnoznaczne z zakceniami dominujcej charakterystyki uksztatowania przestrzenne- go, np. w rejonie ul. Cybulskiego, Roosevelta, Ptasiej lub Rostafiskiego. Jako typowy dla dzisiejszego Nadodrza pozwala si zauway np. kwarta usytuowany midzy ulicami Chrobrego, Jagielloczyka, Rydygiera i Pauli- sk. Mimo pewnych zakce wynikajcych z kontrastowego uzupenienia zniszcze w jednym z naronikw (czsto stosowanego w powojennych dziesicioleciach), posiada on cechy powtarzajce si w innych, licznych przykadach: czytelny, geometryczny ksztat podporzdkowany linii ulic. Powszechne jest rwnie lokalizowanie funkcji edukacyjnej w zabudowie oficynowej wyeksponowanej przez przerw w cigej pierzei. Wiele kwartaw jest szczeglnych z indywidualnych powodw. Kwarta- y cignce si na pnoc od pl. w. Macieja s komponentami charakte- rystycznego, czytelnego ukadu liniowego. Z kolei te midzy ul. Pomorsk i Rydygiera s bardzo regularne, ale jednoczenie drobne i ciasne, poprze- dzielane wskimi i krtkimi uliczkami. Dla odmiany zachodni cian ul. eromskiego i witokrzyskiej tworz kwartay nie mniej regularne, ale wyrniajce si znacznymi rozmiarami. Ciekawy jest rwnie kwarta midzy pl. Staszica i ul. Chrobrego - o trjktnym ksztacie, z rwnymi cia- nami, a dodatkowo - nieomal pozbawiony zabudowy we wntrzu. Kwartay mieszczce parki, skwery i place rzdz si podobnymi zasadami. Najwikszy z nich to trjktny Park Staszica, ktrego ksztat jest odpowie- dzi na historyczny rozwj szlakw komunikacyjnych wyodrbniajcych swoim przebiegiem z przestrzeni segmenty o odgrnie narzuconych for- mach. Wikszo skwerw ma wyduone ksztaty wycite przez cignce si wzdu nich ulice jak te przy Pomorskiej, Kaszubskiej, Prusa czy na pl. Strzeleckim. Wyjtkowy jest pl. w. Macieja bdcy lustrzanym odbi- ciem kwartau pooonego na przeciwlegym kocu swojego ukadu urba- nistycznego. Pewn charakterystyk zieleni na Nadodrzu jest obecno licznych, maych zielecw na zbiegu tras komunikacyjnych. Najczciej s one trjktne i tworz cay system niewielkich placykw dajcych prze- strzeni sekwencj oddechw wrd ciasnych ulic obudowanych zwart zabudow. Podsumowanie Ukad urbanistyczny Nadodrza odpowiada charakterystyce XIX-wiecznej zabudowy miast, cho poza rejonem pl. w. Macieja nie jest regularny. Powsta w oparciu o historycznie uksztatowane szlaki komunikacyj- ne, uzupeniajce si na przestrzeni stuleci sieci ulic wyodrbniajc z przestrzeni czytelne, geometryczne segmenty kwartay. S one bardzo rnorodne pod wzgldem ksztatw i rozmiarw, wikszo mieci zwar- t zabudow, niektre natomiast tworz zielone wyspy w przestrzeni Nadodrza s to parki, skwery i place. Ukad urbanistyczny Nadodrza jest do dzisiaj dobrze zachowany, a jego gwna charakterystyka system placw poczonych ulicami cigncymi si wzdu cian kwartaw jest nadal czytelna. Powojenne ingerencje spowodoway co prawda zaburzenia, lecz maj one charakter lokalny. Po lewej: konsekwentnie geometryczny obszar pomidzy pl. w. Macieja a pl. Powstacw Wielkopolskich. Po prawej: skrzyowanie ulic Jednoci Narodowej / Nowowiejska otoczone ponadgabarytow zabudow odbiegajc od zasad przestrzennych Po lewej: niekompletny kwarta Kurkowa / Ptasia Po prawej: pojedyncze obiekty powojenne ignorujce struktur zabudowy kwartaowej w rejonie pl. w. Macieja
21. 21. 23 Ukad urbanistyczny Nadodrza z wyszczeglnionymi znieksztaceniami
22. 22. 24 Parcelacja i wykorzystanie gruntu > 70 % 60 69 % 50 59 % 40 49 % 30 39 % < 30 % Wykorzystanie gruntu Parcelacja gruntu powizana jest z parametrami zabudowy i przekada si tym samym na charakter przestrzeni publicznej Mapa gstoci zabudowy kwartaw Nadodrza pokazuje procentowo stosunek powierzchni zabudowanej do cakowitej powierzchni kwartau. rednia warto dla wszystkich kwartaw wynosi 44 %. Nie jest to wysoki procent, zwaywszy na centralne pooenie Nadodrza w miecie. Taki stan rzeczy zwizany jest z kilkoma czynnikami: po pierwsze, na Nadodrzu wy- stpuj kwartay o stosunkowo duych rozmiarach, ktrych wntrze jest stosunkowo sabo zabudowane, a po drugie, liczne s miejsca, w ktrych zabudowa nie zostaa uzupeniona po zniszczeniach wojennych. Niska gsto zabudowy wewntrz kwartaw moe mie pozytywny wpyw na komfort ycia mieszkacw, pod warunkiem adekwatnego za- gospodarowania i uporzdkowania przestrzeni wsplnych. Jednoczenie moliwe jest wprowadzanie nowych funkcji uzupeniajcych, o ile w kon- kretnych przypadkach zidentyfikowane zostanie takie zapotrzebowanie. Opisane prawidowoci maj swoje odzwierciedlenie rwnie w podzia- ach geodezyjnych. Podczas gdy w obrbie pooonych wzdu ulic za- budowanych dziaek przewaa historyczna parcelacja, liczne wntrza kwartaowe zawieraj si w obrbie jednej dziaki. W niektrych tylko wy- dzielone s obrzenie mniejsze parcele (najczciej stanowice zaplecze dla budynkw mieszkalnych) lub wystpuje inny nietypowy podzia. Te podwrka, ktre posiadaj bardziej wyraziste podziay, obrazuj w wikszoci dawny rozkad oficynowo-przemysowej zabudowy lokalizo- wanej w XIX wieku na tyach gwnej linii kamienic bd wikszych zespo- w jak szpitale lub szkoy. Rytmiczne podziay cignce si wzdu ulic pokrywaj si w caoci lub czciowo z obrysami budynkw. Stan ten jest odzwierciedleniem roz- drobnienia zabudowy oraz struktur wasnociowych rozdzielnoci wa- snoci samego obiektu oraz przylegego terenu. O ile wiele kamienic po- siada swojego zarzdc, o tyle teren przy nich na og stanowi osobn dziak, z ktrych wikszo podlega opiece gminy Wrocaw. Mimo tej czytelnej charakterystyki opisujcej generalne zasady ukszta- towania parcelacji, ukad geodezyjny Nadodrza nie jest jednolity. W re- jonie placu w. Macieja oraz w niektrych kwartaach we wschodniej czci omawianego obszaru drobne, regularne dziaki pokrywaj si z obrysami kamienic i wyranie odrniaj od wikszych podwrek oraz dugich pasw ulic. W czciach wschodniej, poudniowej i pnocnej natomiast podziay te s mniej regularne. Szczeglnie okolice ulic Ptasiej i Kaszubskiej charakteryzuje due nieuporzdkowanie bdce echem zniszcze wojennych i stagnacji inwestycyjnej. Prawo miejscowe zostawia spor dowolno w kwestii podziaw i wtr- nych scale gruntw. O ile wiele kamienic posiada swojego zarzdc, o tyle tereny przy nich na og stanowi osobne dziaki, z ktrych wik- szo podlega opiece gminy Wrocaw. Podsumowanie Niska gsto zabudowy na Nadodrzu jest jednym z aspektw decyduj- cych o jakoci ycia w tej dzielnicy. Potencja rozwojowy i moliwo wpro- wadzania uzupenie, a take tworzenia nowej jakoci przestrzeni nieza- budowanych poprzez wprowadzanie inwestycji kubaturowych powinny by rozwaane szczeglnie starannie. Charakterystyka podziaw geodezyjnych odzwierciedla dzisiejsze struk- tury wasnociowe. Rozdrobnienie parceli pojawia si gwnie na grun- tach mieszczcych zabudow historyczn, kamienicow w jej obrysie, podczas gdy we wntrzach kwartaw dominuj najczciej dziaki o wik- szej powierzchni. Zaburzenia opisanych prawidowoci wystpuj gwnie w miejscach, gdzie nastpiy znaczne zniszczenia wojenne, a take tam, gdzie ju po wojnie scalono grunty na potrzeby budowy plomb.
23. 23. 25 Parcelacja Parametry zabudowy kamienicowej odzwierciedlaj parcelacj Zabudowa przy ul. Drobnera stara si poprzez podziay elewacji naladowa charakter historycznej parcelacji
24. 24. 26 Funkcje uytkowe Nadodrze jest dzielnic o dominujcej funkcji mieszkalnej. Podstawowym typem zabudowy s kwartay 4-6 kondygnacyjnych kamienic. W parte- rach w ponad 50 % budynkw znajduj si lokale uytkowe, przeznaczone na handel lub drobne usugi. Na niektrych ulicach stanowicych gwne szlaki handlowe, a take w pobliu wzw komunikacji miejskiej, lokale uytkowe zajmuj niemal wszystkie lokale zlokalizowane na parterach. Tak jest midzy innymi na ul. Jednoci Narodowej, w okolicach Pl. Bema, na ul. Dubois, okietka, a take w poudniowej czci Pl. Staszica, oraz na ul. w. Wincentego i Chrobrego. Na Nadodrzu znajduj si liczne budynki owiaty. Na obszarze objtym opracowaniem znajduj si trzy publiczne szkoy podstawowe, trzy gim- nazja, dwa licea oglnoksztacce, szkoa muzyczna I stopnia, kilka przed- szkoli i obkw, a take kilka szk spoecznych i prywatnych. Wystpuj tu rwnie budynki uytecznoci publicznej takie jak komisa- riat policji, Komenda Miejska Pastwowej Pastwowej Stray Poarnej, a take szpital, dworzec kolejowy, archiwum pastwowe i szereg innych. Na terenie Nadodrza znajduj si dwa kocioy rzymsko-katolickie wraz z zabudowaniami towarzyszcymi oraz pojedyncze obiekty o funkcji kul- turalnej. Stosunkowo nieliczne s komercyjne budynki usugowo-handlo- we oraz budynki biurowe. Jedyny wielofunkcyjny kompleks biurowo-han- dlowy znajduje si na Pl. Bema. Na terenie osiedla znajduj si nieliczne hotele i pensjonaty. Cech charakterystyczn dla terenu objtego opracowaniem jest wyst- powanie duych kwartaw kamienic, ktre daj moliwo wykorzysta- nia wntrz kwartaowych nie tylko jako przestrzenie urzdzone na potrze- by mieszkacw, ale te na wprowadzenie dodatkowych funkcji. W tym wzgldzie mona zauway trzy podstawowe typy zagospodarowania. Pierwszy, najczciej spotykany, to zagospodarowanie wntrz kwarto- wych pod funkcje owiatowe. Kompleksy szkolne byy lokalizowane w ten sposb jeszcze przed wojn, jak rwnie w latach powojennych. Przyka- dy takiego zagospodarowania moemy znale w kwartale midzy ulicami Poniatowskiego, Prusa, Olenick i eromskiego- Liceum nr 1, lub kwarta- le midzy ulicami Obisk Niemcewicza i Henryka Pobonego. Drugim typem s oficyny penice niegdy funkcje przemysowe a dzisiaj stanowice siedzib dla rnych organizacji spoecznych i kulturalnych, publicznych jak rwnie pozarzdowych. Jako przykad takiego zagospo- darowania mona poda zesp budynkw przy pl. w. Macieja 5, Cen- trum Reanimacji Kultury w oficynie przy ulicy Jagielloczyka 10c/d czy po- wstajce obecnie Nadodrzaskie Centrum Wsparcia Miejskiego Orodka Pomocy Spoecznej przy ul Rydygiera 43-45. Trzecim typem zagospodarowania wntrz kwartaw jest aktywno gospodarcza. W kilku miejscach budynki znajdujce si wewntrz kwar- taw zostay zaadaptowane na funkcje biurowe oraz handel i usugi a take drobn wytwrczo. Takie zespoy mona znale midzy innymi w kwartale midzy ulicami Otwart, Kurkow, Kaszubsk i Pomorsk, lub w kwartale midzy ulicami Jednoci Narodowej i Drobnera. Podsumowanie Nadorze na caym obszarze posiada do jednorodn struktur funkcjo- naln. Jest to rdmiejska dzielnica mieszkaniowa o bogatej ofercie usu- gow, dobrze wyposaona w obiekty uytecznoci publicznej. Natomiast stosunkowo niewiele jest budynkw biurowych i miejsc pracy zbiorowej o znaczeniu dla caego miasta. Kontrasty Po lewej: handel uliczny Po prawej: nowy kompleks biurowo- mieszkalny Bema Plaza Typowy krajobraz Nadodrza: kamieni- ce mieszkalne z lokalami usugowymi w parterach
25. 25. 27 budynki mieszkalne budynki mieszkalne z parterem usugowym budynki usugowe budynki owiaty budynki uytecznoci publicznej siedziby NGO budynki kultury i kultu budynki techniczne obiekty hotelarskie zabudowa w trakcie realizacji lub planowana Funkcje uytkowe
26. 26. 28 Ochrona zabytkw Dzisiaj gminny wykaz zabytkw wyszczeglnia na badanym obszarze cz- nie 803 obiekty (w tym 669 w cisych granicach obszaru wsparcia). Znako- mit wikszo z nich stanowi przedwojenne kamienice a 732 obiekty, a zatem 91% wszystkich wpisw do wykazu (z czego sam obszar wspar- cia mieci 619 kamienic wpisanych do wykazu, co odpowiada blisko 93% wpisanych obiektw na tym terenie). Kamienice dominuj zatem wrd zabudowy, na ktr zwrci uwag konserwator zabytkw. Tylko nieco ponad 4% z wszystkich powstaych w czasach przedwojennych kamienic w obszarze wsparcia nie doczekao si formalnego postpowania ze stro- ny konserwatorskiej. Plan obrazujcy stan ochrony konserwatorskiej na badanym obszarze po- kazuje, i punkty symbolizujce kamienice wpisane do wykazu w zasadzie pokrywaj si ze struktur zabudowy obszaru co oznacza, e uznane za wartociowe i wymagajce ochrony kamienice stanowi gwne tworzy- wo ukadu urbanistycznego tej czci Nadodrza. Wpis do ewidencji nie gwarantuje jednak penej ochrony konserwator- skiej ani te nie nadaje obiektom statusu zabytkw tak rol peni re- jestr, a w tym pojawia si zaledwie 5 kamienic zlokalizowanych w gra- nicach omawianego obszaru. Oznacza to, e jak dotd faktyczn, pen ochron objto mniej ni 1% kamienic. Z jednej strony zatem kamienice wymienione w ewidencji s najliczniejsz grup obiektw, z drugiej jednak proces ich dodawania do listy zabytkw zosta dopiero uruchomiony. Przed 1997r. wpisu do rejestru doczekaa si tylko jedna kamienica, a kolejne cztery dodawano po wieloletnich prze- rwach. Przyczyni si to tego z pewnoci sposb postrzegania rdmiej- skiej czynszwki w powojennych dziesicioleciach dopiero pod koniec XX w. znalaza ona swoje miejsce w powszechnie uznanym dziedzictwie kulturowym i doceniona zostaa jako wartociowy element budowania wizerunku miejsca. Inne obiekty obecne dzi w rejestrze zabytkw zaczy przechodzi t dro- g nieco wczeniej. Po wpisaniu: kocioa pw. Opieki w. Jzefa w 1962r., piciu obiektw w latach 1077-81 oraz dwch gmachw uytecznoci publicznej w latach 1992-96 ponowne rejestry miay miejsce dopiero wspczenie po 2002 roku. Wpi- sw byo siedem (w tym dwa zespoy liczce wicej ni dwa budynki), a wic proces zacz przebiega znacznie intensywniej. Podsumowanie Nadodrze jest obszarem bogatym w zabudow stanowic dziedzictwo historyczne i ze wzgldu na t warto wymagajc ochrony. Potwierdze- niem tego jest umieszczenie wikszoci przedwojennych obiektw w wy- kazie zabytkw, tylko cz z nich jednake znajduje si w rejestrze czyli objta jest cis opiek konserwatorsk. S to gwnie budynki uytecz- noci publicznej, kocioy i mosty, a tylko 5 kamienic. Charakterystyczne jest dla Nadodrza, e ukad zabudowy kamienicowej ujtej w ewidencji w zasadzie powtarza ukad zabudowy obrzenej kwar- taw. Oznacza to, e kamienice docenione przez konserwatora stanowi wikszo tworzywa kwartaw zabudowy Nadodrza, co ma ogromne znaczenie dla wartoci osiedla jak i jego wizerunku. Rejestr Ewidencja RAZEM ZABUDOWA Kamienice, oficyny 5 (5) 727 (614) 732 (619) OBSZARY Parki, skwery, bulwary 2 (2) 5 (4) 7 (6) Ogrodzenia 1 (1) 2 (2) 3 (3) Inne * 22 (18) 39 (23) 58 (38) Zespoy (mieszczce wymienione w tabeli obiekty) 2 (2) 3 (3) 5 (5) RAZEM 30 (26) 773 (643) 803 (669) Ochrona zabytkw (w nawiasach podano liczb wpisw dotyczcych obiektw lecych w granicach samego obszaru wsparcia) - kocioy, plebanie, klasztory, - szpitale, laboratorium, portiernia, - komisariat policji, - budynki stray poarnej, - szkoy, sale gimnastyczne, budynki towarzyszce, - budynki kolejowe: dworzec, wiaty, perony, kasa, nastawnie, - dom studencki UWr, - pogotowie dwigowe, - mniejsze obiekty jak szalet, altana, - mosty. *
27. 27. 29 kamienice / zabudowa granice zespow budynkw ogrodzenia ukady terenowe ukady urbanistyczne Ewidencja zabytkw kamienice / zabudowa granice zespow budynkw ogrodzenia ukady terenowe Rejestr zabytkw strefa ochrony konserwatorskiej (wg mpzp) mosty stanowice dziedzictwo kulturowe (wg Studium) Inne plomby / inne uzupenienia kamienice wymagajce wyjanienia Nie wpisane do wykazu
28. 28. 30 Struktury wasnociowe Struktur wasnoci gruntw Nadodrza przedstawiono wedug kategorii wasnoci: wskazano tereny nalece do poszczeglnych rodzajw pod- miotw, np. Skarbu Pastwa, osb prywatnych czy gminy Wrocaw (wraz z wyszczeglnieniem rozporzdzania tymi terenami uytkowania wie- czystego, trwaego zarzdu etc.). Najznaczniejsz kategori s grunty czysto gminne i gminne z wieczy- stym uytkowaniem. Znamiennym jest, e ok. 29% wszystkich gruntw przedmiotowego obszaru to niezabudowane grunty gminne, przy czym ok. 65% z nich znajduje si we wntrzach kwartaw (w samym obszarze wsparcia gminne podwrka to blisko 72% wszystkich gminnych gruntw). Na tych terenach prowadzenie wszelkich dziaa rewitalizacyjnych bdzie uatwione dziki prawnej moliwoci dysponowania nimi. Projekty rewi- talizacyjne bdce w fazie realizacji zostay zlokalizowane wanie w gra- nicach gruntw o wasnoci gminnej. Cz z gruntw gminnych jednake jest aktualnie oddana w uytkowanie wieczyste. S to gwnie kamienice mieszkalne i pojedyncze dziaki. Uwag zwracaj zwaszcza: kamienice, ktre t kategori wasnoci uzyskay wycznie w swoim obrysie, co oznacza, e sam budynek jest w zarzdzie wsplnoty miesz- kaniowej, a teren wok niego podlega opiece gminy, dziaki wydzielone z podwrek kwartaowych pod garae, obiekty gospodarcze itd., o z reguy niskej jakoci estetycznej i znajdujce si w bardzo zym stanie technicznym lub nieistniejce ju a pozostawia- jce po sobie skomplikowanie struktury wasnoci. Cz dziaek gminnych funkcjonuje w trwaym zarzdzie, z czego wik- szo to tereny komunikacyjne oraz grunty wydzielone pod dziaalno obiektw edukacji publicznej. W duym rozdrobnieniu i rozproszeniu s dziaki nalece do Skarbu Pastwa oraz osb fizycznych (prywatne). Wa- sno innych osb prawnych natomiast to rnorodna kategoria obejmu- jca takie obiekty jak: due bloki mieszkalne (m.in. trzy obiekty w rejonie skrzyowania ulic Jednoci Narodowej, Sowiaskiej i Nowowiejskiej, jeden przy ul. Hen- ryka Pobonego oraz trzy w okolicy pl. Bema), zajezdnia tramwajowa przy ul. Slowiaskiej, Archiwum Miejskie z budynkami Uniwersytetu Wrocawskiego, szpitale midzy ul. Pomorsk i Rydygiera oraz przy ul. Poniatowskiego, dziaki, na ktrych jest ju planowane wprowadzenie konkretnych in- westycji bd trwaj prace budowlane. Podsumowanie Struktura wasnoci gruntw na Nadodrzu jest urozmaicona. Duy zasb wasnoci gminnej z jednej strony otwiera drog do odnowy, wsppracy z sektorem spoecznym i poprawy jakoci przestrzeni czy te ewentual- nego otwarcia inwestycyjnego czci gruntw, z drugiej jednak formalnie znajduje si ona w utrzymaniu publicznym, co oznacza, e mieszkacy nie maj obowizku troszczy si o ich stan i zagospodarowanie. Specyficz- nym problemem jest wyrane rozrnienie wasnoci licznych kamienic i gruntw wok nich co oznacza rwnie rozrnienie zarzdcw te- renw majcych jednego uytkownika. Grunty nalece do Skarbu Pa- stwa, osb fizycznych i innych osb prawnych s rwnomiernie rozoone w skali osiedla. Wiele z nich to rozlege dziaki. wasno Gminy Wrocaw tereny obiektw edukacji Wasno gminna wewntrz kwartaw zabudowy
29. 29. 31 brak danych dot. wasnoci wasno GW bez wieczystego uytkowania pozostae wspwasno GW i SP wspwasno GW wasno GW bez wieczystego uytk. oddana w uytk. wasno GW bez wieczystego uytk. - w trwaym zarzdzie wasno GW z wieczystym uytkowaniem wasno SP bez wieczystego uytk. pozostae wspwasno SP wasno SP bez wieczystego uytk. oddana w uytk. wasno SP bez wieczystego uytk. w trwaym zarzdzie wasno SP z wieczystym uytkowaniem wasno innych osb prawnych wspwasno osb fizycznych i innych osb prawnych wasno osb fizycznych wasno nieustalona Kategorie wasnoci gruntw GW Gmina Wrocaw SP Skarb Pastwa
30. 30. 32 Potencja inwestycyjny Spojrzenie na struktur wasnoci pod ktem przestrzeni zdolnych inwe- stycyjnie jest krokiem w kierunku zidentyfikowania lokalizacji nadajcych si do rozpatrywania w kategoriach przyszego zagospodarowania, a tak- e takich, ktre wymagaj zabiegw i stara na rzecz uporzdkowania ich przestrzeni, podziau geodezyjnego, uwarunkowa prawnych etc. Mapa wyszczeglnia ze struktury wasnoci tereny wstpnie uznane za posiadajce potencja inwestycyjny, lecz nie w celu wprowadzenia ich na rynek nieruchomoci, lecz w celu rozpoznania przyszych moliwoci po- stpowania w zalenoci od rodzaju i sytuacji danej dziaki. Kada ze wska- zanych dziaek wymaga bliszych analiz, mapa daje jednak wyjciowy ob- raz zasobw Nadodrza w tej dziedzinie. Wskazane miejsca dziel si na: dziaki wolne od zabudowy bd mieszczce obiekty maej wartoci funkcjonalnej i estetycznej w dalszym postpowaniu analizowana bdzie przede wszystkim ich wasno i zdolno inwestycyjna, dziaki mieszczce obiekty czynne w ramach swojej funkcji, jednak z rnych powodw wstpnie rozpatrywane do przyszociowych dzia- a z zakresu docelowej zmiany funkcji, wymiany niszczejcej zabudo- wy etc. wymaga bd indywidualnego spojrzenia i postpowania. W takim aspekcie kwestia kategorii wasnoci jest kluczowa. Szczeglnej uwagi wymaga bd tereny rozpatrywane jako cao, ale stanowice wspwasno dwch (lub wicej) podmiotw, bd wrcz podzielone na rne kategorie. Spord niezabudowanych gruntw nalecych do gminy Wrocaw uwag zwraca rozlego dziaek geodezyjnych, szczeglnie tych obejmujcych granicami cae wntrza kwartaw zabudowy. Czstym przypadkiem s dziaki, ktre stanowi wyrw w cigoci zabudowy w ramach pierzei, ale nie s ograniczone od strony podwrka zaznaczone zostay one przery- wan lini w caych obrysach wasnoci gminy z zaoeniem, e dokadny ksztat i zasig parceli moe zosta okrelony indywidualnie w ramach dia- logu midzy potencjalnym inwestorem a wacicielem (gmin). Szczeglnej uwagi oraz sformuowania wytycznych postpowania wyma- ga bdzie zagospodarowanie wntrz kwartaw, wrd ktrych s znacz- ne powierzchniowo grunty we wasnoci gminnej. Z uwagi na zoono problematyki temat ten kwalifikuj si na osobne opracowanie. Spojrzenie na rozmieszczenie wolnych dziaek i obiekty potencjalnie inwe- stycyjne sygnalizuje szersze problemy z porzdkiem przestrzennym. atwo zauway cae skupiska niezagospodarowanych gruntw gminnych. Ich najwiksza koncentracja wystpuje w zachodniej czci obszaru opraco- wania, gwnie w rejonie ul. Ptasiej, jak rwnie w niektrych kwartaach w rejonie pl. w. Macieja w czci rodkowej. Na taki stan rzeczy skadaj si nie tylko zniszczenia wojenne i koncentracja uzupenie (plomb) w postrzeganych jako nieco bardziej prestiowe cz- ciach Nadodrza: centralnej i wschodniej, ale take jako wprowadzanej zabudowy. Zachodnie Nadodrze mona okreli jako niedoinwestowane, tymczasem spora cz miejsc wskazanych w czci centralnej uzupenia- na bya w sposb nieregularny, burzcy zasady przestrzeni XIX-wiecznego rdmiecia, czsto obiektami o bardzo niskich walorach architektonicz- nych i uytkowych, ktre szybko si zestarzay i w wielu przypadkach nie s ju obecnie zdatne do dalszego funkcjonowania. W konsekwencji istniej enklawy dziaek wymagajcych gbszej analizy potencjalnych inwestycji oraz rozlege obszary zamknite inwestycyjnie. Dziaki o potencjale inwestycyjnym Powyej: skrzyowanie ulic Kurkowej i Dubois Po prawej: kwarta pomidzy ulicami Kurkow i Ptasi
31. 31. 33 Dziaki z potencjaem inwestycyjnym na tle wasnoci gruntw brak danych dot. wasnoci wasno GW bez wieczystego uytkowania pozostae wspwasno GW i SP wspwasno GW wasno GW bez wieczystego uytk. oddana w uytk. wasno GW bez wieczystego uytk. - w trwaym zarzdzie wasno GW z wieczystym uytkowaniem wasno SP bez wieczystego uytk. pozostae wspwasno SP wasno SP bez wieczystego uytk. oddana w uytk. wasno SP bez wieczystego uytk. w trwaym zarzdzie wasno SP z wieczystym uytkowaniem wasno innych osb prawnych wspwasno osb fizycznych i innych osb prawnych wasno osb fizycznych wasno nieustalona obrys gruntw z potencjaem inwestycyjnycm obszar ewentualnego rozszerzenia dziaki geodezyjny podzia dziaek wskazanych jako jako potencjalnie inwestycyjne GW Gmina Wrocaw SP Skarb Pastwa
32. 32. 34 WOLNE DZIAKI gminne/publiczne czciowo gminne o innych formach wasnoci BUDOWY trwajce planowane Potencja inwestycyjny i struktury wasnociowe WOLNE DZIAKI inwestycyjne potencjalne lokalizujce tematy rozpoznane jako wymagajce postpowania w przyszoci BUDOWY trwajce planowane Potencja inwestycyjny i dostpno inwestycyjna dziaek Kolejne mapy przybliaj dostpno zasobu potencjau inwestycyjnego. Pierwsza obrazuje lokalizacje gruntw i obiektw nalecych do gminy Wrocaw oraz do innych podmiotw, druga natomiast ich gotowo do zainwestowania wynikajc nie tylko z wasnoci, ale i z warunkw funk- cjonalno-przestrzennych. Najwiksze dziaki zlokalizowane s licznie w rejonie ulicy Ptasiej. Inne 100-procentowo gminne stanowi pojedyncze parcele rozrzucone gw- nie w zachodniej czci pl. w. Macieja i przy wschodnim odcinku ul. Jagiel- loczyka. Niemniej przy caociowym ogldzie zasb gminny jest znaczny, cho rozproszony i daje si odnale na caym terenie Nadodrza. Gorzej sytuacja wyglda przy spojrzeniu na rozkad dziaek gotowych do wprowadzenia potencjalnej inwestycji oraz tych, ktre wymagaj podj- cia wstpnych dziaa przygotowujcych dany grunt jako teren inwesty- cyjny: ze wszystkich rozpoznanych miejsc tylko 14 nie posiada ogranicze w tym zakresie. Naley jednak zwrci uwag na trwajce (6) i planowane (5) budowy, ktre wskazuj na pewien ruch inwestycyjny na Nadodrzu. Podsumowanie Wskazanie wolnych dziaek na Nadodrzu nie jest jednoznaczne ze spo- rzdzeniem oferty rynku nieruchomoci, a jedynie rozpoznaniem stanu dostpnego zasobu. Struktura wasnoci istotnie determinuje znaczenie gruntw Nadodrza jako przestrzeni inwestycyjnych. Zasb bdcy we wasnoci gminy jest duy, cz dziaek jednake wymaga przygotowania pod ktem wprowadzenia do oferty inwestycyjnej miasta ich rozmiesz- czenie wskazane zostao na kolejnej mapie. Liczne grunty s zabudowane, co albo oznacza potrzeb oczyszczenia terenu, albo ich inwestycyjno wyraa si w moliwoci adaptacji zlokalizowanego tam obiektu. Wybrane grunty wymagaj szczegowej analizy indywidualnych stu- diw i programu postpowania. Ich wskazanie na mapie sygnalizuje po- trzeb docelowych zmian, cho nie jest moliwe sformuowanie bardziej szczegowej wsplnej polityki wzgldem nich. Przedstawione mapy s te wyrazem problemw przestrzennych ziden- tyfikowanych na Nadodrzu zniszczenia wojenne i powojenne doprowa- dziy do znacznej deformacji kwartaowej struktury zabudowy w rejonie ul. Ptasiej, jak rwnie pozostawiy lady na cigoci licznych pierzei. Naj- wiksze szkody w tym zakresie poniosa zachodnia cz osiedla.
33. 33. 35 Program mieszkaniowy Uszczegowieniem kwestii przeznaczenia niezabudowanych dziaek s m.in. regulacje miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. Wikszo terenw, dla ktrych uchwalono plany uwzgldniajce tak funkcj, zostaa ujta w programie mieszkaniowym. Wskazuje on grunty dedykowane dla zabudowy mieszkaniowej oraz obiekty ju zrealizowane w ramach programu, cho nie pokryw. Istotnym jest, e operuje on je- dynie wasnoci gminn. Nie jest to odpowiednik oferty Wrocawia dla inwestorw zainteresowanych zabudow tego typu, zabezpiecza jednak okrelone zespoy urbanistyczne na potrzeby mieszkalnictwa i daje pod- staw do formuowania przetargw. Programem objta zostaa tylko zachodnia cz Nadodrza. Granice obo- wizywania programu oraz tereny przeznaczone pod zabudow miesz- kaniow wskazane zostay na ssiedniej mapie. Zauway mona, e nie wszystkie wolne dziaki zostay przewidziane pod ten rodzaj zabudowy. Niemniej stanowi one wikszo, bo a 59% niezabudowanych terenw wskazanych w analizie potencjau inwestycyjnego, co przystaje do domi- nujcej funkcji przewidzianej dla tego osiedla przez Studium Wrocawia. Program mieszkaniowy daje te obraz zagadnienia, na ktre zwracay uwag rwnie inne analizy znacznych ubytkw w zabudowie w rejo- nie ul. Ptasiej bdcych we wasnoci gminnej. Kumulacja wyrnionych gruntw na tym obszarze jest atwo zauwaalna, przy czym skala proble- mu jest wiksza ni obrazuje mapa (nie wskazuje ona bowiem wszystkich wolnych dziaek, a jedynie te, ktre zostay objte programem). W pozo- staej czci Nadodrza grunty zidentyfikowane jako potencjalnie inwesty- cyjne s pojedyncze i nie grupuj si tak, jak przy ul. Ptasiej. Ich przezna- czenie, aktualne uytkowanie, jak rwnie struktura wasnoci nie s te jednorodne. Podsumowanie Program mieszkaniowy obj zasigiem tylko zachodni cz Nadodrza, stanowi jednak odpowied na sytuacj funkcjonalno-przestrzenn tej cz- ci osiedla. Wykorzystuje obecno dziaek pustych lub dyspozycyjnych tylko potencjalnie, zabezpieczajc je dla mieszkalnictwa. Chocia program nie obj wszystkich terenw wskazanych na t funkcj w mpzp, stanowi realizacj dominujcego przeznaczenia Nadodrza. obszary objte programem mieszkaniowym tereny przeznaczone pod zabudow mieszkaniow zabudowa zrealizowana w ramach programu (lub w trakcie realizacji) Program mieszkaniowy
34. 34. 36 Wasno i formy zarzdzania Tematem pochodnym do struktury wasnoci jest forma zarzdzania, a zatem wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za utrzymanie gruntu bd obiektu. Przedstawiona mapa obrazuje to zagadnienie w odniesie- niu do budynkw mieszkalnych. Zabudowa bdca w zarzdzie komunalnym zaznaczona kolorem fio- letowym w oczywisty sposb pokrywa si z map wasnoci: ta forma dotyczy kamienic gminnych (a zatem na mapie kategorii wasnoci wy- szczeglnionych kolorem tym). Wikszo kamienic z pozostaych kate- gorii wasnoci gminnych (czyli w uytkowaniu wieczystym, wspwasno- ci itp.) posiada zarzdcw wsplnot - zaznaczonych kolorem rowym. Zarzdcy wsplnot niegminnych okreleni zostali jako inni. Kategoria ta dotyczy przede wszystkim zarzdcw powojennych plomb (ktre budo- wane byy przez prywatnych inwestorw), a tylko w nielicznych przypad- kach kamienic. Najwiksza liczba kamienic pod opiek Zarzdu Zasobu Komunalnego zlo- kalizowana jest w zachodniej czci obszaru zainteresowania. Na mapie widoczna jest ich kumulacja w rejonie ul. Biskupa Tomasza i Ptasiej. Ob- serwacja ta pokrywa si z m.in. z analiz potencjau inwestycyjnego, gdzie rwnie w tej czci wskazane zostay najliczniejsze grunty nalece do gminy Wrocaw. Uwag zwraca te proporcja midzy dwiema wskazanymi formami zarz- dzania: ilo kamienic komunalnych w stosunku do wsplnotowych wy- nosi w przyblieniu 1 : 3,2, co oznacza, i na obszarze zainteresowania liczba obiektw bdcych w dyspozycji gminnej jest znaczna. Skal zagadnienia obrazuj ponisze dane (aktualne na grudzie 2011): Typ zarzdcy Liczba obiektw % wszystkich Zarzdcy komunalni: 171 20% Zarzdcy wsplnotowi: Inni zarzdcy: 553 126 Razem: 679 65% 15% Razem: 850 Podsumowanie Zarzdcy obiektw mieszkalnych na Nadodrzu dziel si na: 1.komunalnych (20%) obsugujcych kamienice gminne z ramienia Za- rzdu Zasobu Komunalnego, 2.wsplnotowych (65%) najtych indywidualnie przez poszczegl- ne wsplnoty mieszkaniowe w kamienicach gminnych bdcych w uytkowaniu wieczystym, 3.innych (15%) analogicznie jak w poprzednim przypadku, naj- tych indywidualnie przez poszczeglne wsplnoty mieszkaniowe w obiektach o innych formach wasnoci. Przewaaj zarzdcy wsplnotowi, jednak 1/5 obiektw mieszkaniowych ma zarzdc komunalnego. Nadodrze jest zatem czci miasta mieszcz- c znaczny zasb bdcy pod opiek gminy.
35. 35. 37 zarzdcy wsplnot zarzdcy komunalni inni zarzdcy obiekty niemieszkalne i poza obszarem opracowania Formy zarzdzania lokalami mieszkalnymi
36. 36. 38 Transport i komunikacja Powizania komunikacyjne Nadodrza zwizane s cile z jego prestiow lokalizacj blisko i przede wszystkim dostpno centrum jest jednym z potencjaw o decydujcym dla przyszoci obszaru znaczeniu. Ponadto ukad komunikacyjny Wrocawia sytuuje Nadodrze rwnie na szlakach o znaczeniu ponadlokalnym. Schemat powiza w kontekcie Wrocawia przedstawia sie pocze ze wskazaniem gwnych kierunkw. W obrbie miasta gwne trasy komu- nikacyjne pokrywaj si z trasami komunikacji zbiorowej (ktrych system na Nadodrzu jest rozbudowany), co dodatkowo zwiksza dostpno osiedla. Relacje przestrzenno-funkcjonalne komunikacji na Nadodrzu mona roz- patrywa w trzech skalach: bliskiej: w strefie Rynku i atrakcji takich jak Ostrw Tumski, znajduj- cych si w zasigu pieszym i posiadajcych dobre poczenia ze strony komunikacji zbiorowej; redniej: wskazane zostay kanay pynnego przepywu ruchu z Nad- odrza do znaczcych wzw i punktw na planie Wrocawia takich jak pl. Dominikaski, pl. Jana Pawa II, pl. Grunwaldzki, pl. Kromera i dalszych m.in. wze AOW na ul. migrodzkiej (a przez ni Bielany Wrocawskie), dworce kolejowy i autobusowy, ul. Legnicka i Stadion Miejski, czy wreszcie rne orodki akademickie. Wszystkie te wzy s bardzo dobrze skomunikowane z Nadodrzem; odlegej: gwne elementy ukadu komunikacyjnego Nadodrza to trasy czce centrum z kierunkiem pnocnym, a zatem wyprowadzajce ruch w kierunku Trzebnicy, Olenicy i Psiego Pola oraz dalej na Po- zna i Warszaw. Dodatkowo funkcjonowanie linii kolejowej wzmacnia poczenia z tymi kierunkami i otwiera Nadodrze oraz centrum na powizania aglomeracyjne. Istotna dla ksztatowana powiza jest kwestia przepraw przez gwne bariery Nadodrza Odr i wiadukt kolejowy. Funkcjonuj obecnie trzy mosty (Uniwersytecki, Pomorski i Mieszczaski) otwarte dla wszystkich kategorii ruchu (pieszego, koowego i komunikacji zbiorowej) oraz dwie kadki prowadzce na Wyspy Odrzaskie. Ponadto trwa modernizacja Mostw Myskich, ktra planowo zamknie je dla ruchu drogowego, pozostawiajc przepraw na potrzeby komunikacji pieszo-tramwajowej z Ostrowem Tumskim i Wysp Piaskow i dalej Placem Dominikaskim. Po lewej: ul. okietka jedna z waniejszych ulic Nadodrza, wyposaona w tras tramwajow i obsugujca rwnie ruch tranzytowy. Po prawej: ul. Trzebnicka tunel prowadzcy przez wiadukt kolejowy.
37. 37. 39 Powizania komunikacyjne w kontekcie ponadlokalnym
38. 38. 40 Wewntrzny ukad drogowy Nadodrza opiera si na czterech gwnych trasach: trzech zorientowanych w kierunku pnocno-poudniowym (ul. Pomorska, Trzebnicka i Jednoci Narodowej) oraz wschodnio-zachodniej Trasy Mieszczaskiej biegncej rwnolegle do Odry (ul. Dubois, Drobne- ra, pl. Bema, Sienkiewicza). Wanie na ich przebiegu powstay przeprawy przez gwne bariery ograniczajce Nadodrze Odr i wiadukt kolejowy. Przeprawy te jednoczenie stanowi wejcia, ktrymi razem z pl. Bema i Sowiaskim odbywa si napyw ruchu do osiedla. Jako uzupeniajcy ukad drogowy funkcjonuj rwnomiernie rozoone ul. Chrobrego, w. Wincentego oraz Kurkowa. Pozostae ulice to wskie, charakterystyczne dla XIX-wiecznych ukadw zabudowy kamienicowej uliczki, gwnie brukowane, rangi dojazdowej, w wikszoci objte stref ograniczonej prdkoci, ktrej zakres zosta przedstawiony na rysunku. Powszechne w osiedlach takich jak Nadodrze s konflikty przestrzenne zwizane z brakiem moliwoci dostosowania ciasnego i zamknitego ukadu historycznego kreowanego na potrzeby swoich czasw do wsp- czesnego obcienia koowego powstaj wskie garda, a ruch pieszy utrudniony jest przez due trasy przelotowe, na ktrych w wielu miej- scach brakuje zorganizowanych przej. S to problemy, ktrych ago- dzenie wymagao uwzgldnienia w caociowej polityce transportowej miasta przewidujcej m.in. ograniczanie przejazdw przez centrum przez budow tras obwodowych. Innym zagadnieniem problemowym omwionym w osobnym rozdziale jest znaczny haas drogowy w tej czci miasta. Nadodrze jest bardzo dobrze obsugiwane ze strony komunikacji zbioro- wej, ktrej wzy znajduj si na wszystkich spord najwikszych skrzyo- wa i ktra rozprowadza ruch w kadym znaczcym kierunku Wrocawia. Trasy komunikacji publicznej pokrywaj si z przebiegiem gwnych ulic wyjtek stanowi ul. Sowiaska i wschodnia cz pl. Staszica, gdzie prze- biegaj linie tramwajowe dochodzce do pl. Powstacw Wielkopolskich najwikszego, zmodernizowanego wza przesiadkowego. Pozostae przystanki tramwajowe i autobusowe rozmieszczone s rwno- miernie, w odstpach gwarantujcych znaczn dostpno, co jest istotn drogi ukadu gwnego istotne drogi ukadu uzupeniajcego wskie garda niedobory przej dla pieszych miejsca szczeglnie kolizyjne Komunikacja koowa trasy kursowania pojazdw komunikacji zbiorowej wzy komunikacji zbiorowej linia kolejowa Dworzec Wrocaw Nadodrze postoje takswek Komunikacja zbiorowa Ukad drogowy i komunikacja zbiorowa
39. 39. 41 strefy uspokojonego ruchu (30km/h) obszary poza strefami Strefy uspokojonego ruchuzalet Nadodrza. Osiedle zaopatrzone jest zarwno przez linie dzienne jak i nocne (aktualnie dojeda tam a pi linii nocnych, z czego trzy dociera- j do Dworca Nadodrze), przy czym szczeglnie te pierwsze uwzgldniaj stosunkowo du czstotliwo kursowania. Istotne moliwoci stwarza rwnie funkcjonowanie Dworca Wrocaw Nadodrze, ktry otwiera osiedle na ruch w poczeniach aglomeracyjnych oraz krajowych. Jego pooenie przy wspomnianym wle przesiadkowym uatwia przyjezdnym podrowanie w miecie. Pokrewnym zagadnieniem s postoje takswek. Na Nadodrzu zidentyfi- kowano ich pi zlokalizowane s w wikszoci w pobliu duych skrzy- owa. Wizja lokalna pokazaa jednak, e s sabo uczszczane i pojazdy raczej z nich nie korzystaj. Stan techniczny nawierzchni Nawierzchnie nadodrzaskich jezdni dziel si na dwa gwne typy: bru- kowan i asfaltow. Ta pierwsza stanowi materia historyczny i pokrywa w wikszoci boczne ulice. Asfalt to materia wprowadzony w wyniku mo- dernizacji ukadu drogowego i pokrywa si w wikszoci z ukadem gw- nym i fragmentami jego odng w rejonie duych skrzyowa. W najlepszym stanie s jezdnie, ktre tak modernizacj przeszy w ostat- nich latach. Obecnie planuje si kompleksow przebudow w rejonie skrzyowania ul. Dubois i Drobnera, dziki czemu liczy mona na rozwi- zanie naglcego problemu braku bezpieczestwa tego miejsca. Stan techniczny nawierzchni nie jest jednoznaczny z materiaem, z kt- rego zostaa ona wykonana. I materia, i stan jezdni natomiast maj zna- czenie dla emisji haasu. Program ochrony rodowiska przed haasem dla miasta Wrocawia wskazuje konkretne metody zaradcze dla miejsc o prze- kroczonych standardach akustycznych. Przykadowymi rodkami w celu zmniejszenia emisji dB jest redukcja dopuszczalnej prdkoci na drogach bd dbao o nawierzchnie poprawianie ich kondycji technicznej czy stosowanie cichych materiaw. kostka brukowa asfalt nawierzchnie nowe Nawierzchnie
40. 40. 42 Ze wzgldu na due problemy w rozwizywaniu kwestii parkowania w ciasnych historycznych dzielnicach miast rwnie to zagadnienie wy- maga uwzgldnienia w toku analiz funkcjonowania komunikacji na Nad- odrzu. Nadodrze posiada ograniczone moliwoci przestrzenne w tym zakresie, jednak ze strony Miasta podejmowane s strategiczne kroki zaradcze jak ograniczanie ruchu koowego w centrum i jego ssiedztwie czy koncepcja stopniowo wdraanego systemu Park&Ride, w ramach ktrego powsta maj parkingi na obrzeach stref wyznaczonych Polityk Transportow (a wrd nich rdmiecia). Sposobem na zapewnienie miejsc posto- jowych s zawarte w Polityce oraz w miejscowych planach zagospodaro- wania przestrzennego wymogi zagwarantowania ich w granicach dziaki przez inwestorw wprowadzajcych now zabudow. Praktyka jednak pokazuje, e nowe pojazdy, mimo licznych wbudowanych parkingw pod- ziemnych, wci wymagaj dodatkowej przestrzeni i powikszaj liczb parkujcych poza dziak, do ktrej przynale. Inne zapisy mpzp wskazu- j wntrza kwartaw jako przestrze dla podziemnych, niewidocznych na powierzchni parkingw. Potrzeby kierowcw Nadodrza stale rosn, jednake nie s tak znaczne jak w innych czciach miasta. Wg bada Biura Rozwoju Wrocawia osiedle jest czwartym wrd przyjtych stref obliczeniowych, a wskanik moto- ryzacyjny wynosi okoo 237 samochodw na 1000 mieszkacw (podczas gdy rednia dla Wrocawia jest rwna 315 samochodw na 1000 miesz- kacw stan na lipiec 2011 r.). Na Nadodrzu zidentyfikowano cztery gwne formy parkowania. S to: 1.parkowanie wzdu ulic: najbardziej powszechna i zauwaalna forma. Wizja terenowa pokazaa, e 41 z 45 ulic i cztery z piciu placw jest zastawionych samochodami, przy czym wykorzystanie miejsc postojo- wych po godzinie 17.00 jest 100-procentowe. Zwizane jest to z por, o ktrej najwiksza liczba mieszkacw przebywa w domu. Ogromnym problemem tego rodzaju parkowania jest niszczenie nawierzchni chod- nikw i krawnikw oraz trudnoci, jakie powstaj w pieszym poru- szaniu si po ulicy czsto pozostaje zaledwie wski pas midzy pojaz- dami a cian budynku; 2.dzikie parkingi: na Nadodrzu znajduje si kilkanacie oglnodostp- nych miejsc, w ktrych mieszkacy zbiorczo zostawiaj swoje pojazdy, przy czym nie s to zorganizowane parkingi dostosowane do potrzeb takiego uytkowania. Powstay gwnie w miejscach luk w zabudowie. Parkowanie niekorzystnie wpywa na stan nawierzchni (najczciej gruntowej). Na mapie na ssiedniej stronie nie zostay wskazane dzi- kie parkingi wewntrz kwartaw zabudowy chocia mieszcz si w prawie wszystkich podwrkach, przestrzenie te postrzega naley jako przeznaczone na uytek mieszkacw; 3.parkingi zorganizowane: jest ich stosunkowo niewiele, wizja terenowa pozwolia na zidentyfikowanie 15, przy czym wikszo z nich jest za- ledwie kilkustanowiskowa, a 12 zorganizowano na potrzeby budynku, przy ktrym si znajduj. Z pozostaych dwa parkingi s patne, a tylko jeden przy pl. Strzeleckim jest bezpatnie oglnodostpny; 4.parkingi wbudowane: zgodnie z postanowieniami dokumentw nad- rzdnych narzucajcych obowizek organizacji miejsc postojowych w granicach dziaki, na ktrej zlokalizowana jest inwestycja, wspcze- nie powstajce budynki posiadaj zorganizowane, najczciej pod- ziemne parkingi. Zostay one zaznaczone na przedstawionej mapie tam, gdzie moliwe byo rozpoznanie. Rysunek zwraca uwag rwnie na trwajce i planowane budowy, wskazujc usytuowanie kolejnych garay. Ich ilo jest znaczna, a osobny rozdzia omawiajcy zagadnie- nia zwizane z inwestycjami porednio rozwija temat ich lokalizacji. Powstawanie dzikich parkingw jest pewnym odzwierciedleniem pro- blemw przestrzennych ich kumulacja w rejonie ul. Ptasiej wskazuje na znaczn degradacj struktury przestrzennej. Rysunek na ssiedniej stro- nie daje te obraz zagszczenia zjawiska parkowania wzdu ulic. Parkowanie Wikszo pojazdw parkuje na Nadodrzu wzdu ulic Parkowanie przed domem i na podwrku
41. 41. 43 parkowanie wzdu ulic parkingi dzikie parkingi zorganizowane istniejce budynki z garaami (gdzie moliwe byo ich stwierdzenie) powstajce budynki z garaami planowane budynki z garaami Parkowanie ulica plac cakowicie zastawiona samochodami 27 2 czciowo zastawiona samochodami 15 2 razem 41 4 niezastawiona 3 1 razem 45 5
42. 42. 44 cieki rowerowe Blisko cisego centrum sprawia, e ruch rowerowy na okolicznych osie- dlach jest intensywny. Dotyczy on gwnie ruchu przelotowego (szczegl- nie na kierunku pnoc-poudnie), gdy samo Nadodrze jest w czowce wrd wrocawskich osiedli, w ktrych najmniej mieszkacw posiada rower (wskanik ten wynosi 327 rowerw na 1000 mieszkacw, podczas gdy rednia dla Wrocawia to 461). Planowany w Studium system tras ro- werowych dla Nadodrza skada si z elementw trzech kategorii: system gwny, w duej czci pokrywajcy si z gwnym ukadem drogowym, system uzupeniajcy, stanowicy siatk tras midzy elementami syste- mu gwnego, koncentruje si w rejonie pl. w. Macieja, system rekreacyjny, zwizany z bulwarami nad rzek. Na wysokoci ul. Drobnera trasa rowerowa zostaa przeprawiona na Wyspy Odrza- skie i w dalszym biegu na Ostrw Tumski. Przebieg planowanych tras zosta uwzgldniony na rysunku na ssiedniej stronie. Oznaczono rwnie istniejce odcinki (zrealizowane i w trakcie budowy). W skali osiedla s usytuowane obrzenie, wida rwnie, e poza rejonem Dworca Nadodrze wystpuj pojedyncze fragmenty po- zbawione kontynuacji, powstae gwnie w wyniku modernizacji duych skrzyowa bd ulic. Na 31 grudnia 2011 stan realizacji zamierzonego systemu uzna mona za wci jeszcze znikomy, cho sukcesywnie rozwi- jany. Jego obsug zapewniaj urzdzenia takie jak stojaki i parkingi rowe- rowe. Te ostatnie pojawiy si na pl. Powstacw Wielkopolskich i daj moliwo podrowania w systemie Bike&Ride w ramach tamtejszego wza przesiadkowego. Stojaki natomiast zlokalizowano na poudniowej trasie gwnej oraz w rejonie ul. Niemcewicza (przy obiektach handlowych i edukacyjnych). Nadodrze nie posiada jednak stacji Roweru Miejskiego. Podsumowanie Wszystkie elementy systemu komunikacyjnego Nadodrza s sukcesywnie modernizowane, jednak doprowadzenie go do zadowalajcego stanu mnie tylko pod wzgldem funkcjonalnym, ale te estetycznym to dugo- trway, dopiero zapocztkowany proces, uzaleniony rwnie od szerszej, miejskiej skali. Nadodrze bez wtpienia posiada spory potencja transpor- towy: jego gwne atuty to m.in. bardzo dobra obsuga komunikacji zbio- rowej, istnienie Dworca Nadodrze i doskonaa lokalizacja w skali miasta. Problemy to przede wszystkim due obcienie systemu drogowego, ktre koliduje z ograniczonymi moliwociami przyjcia takiego ruchu. Dziaania remontowe czy modernizacyjne mog znaczco poprawi funkcjonowa- nie transportu koowego, jednak nie zlikwiduj wszystkich wystpujcych problemw zwizanych z przepustowoci osiedla. Problem ten przekada si rwnie na kwesti parkowania dostpna przestrze nie jest w stanie pomieci aktualnego napywu samochodw. Zorganizowanych parkingw jest niewiele, wikszo z nich jest ustawio- na wzdu ulic, powstaj te dzikie formy parkowania. Wprowadzanie wbudowanych garay wie si ze znacznymi kosztami, jednoczenie za- pewniajc ograniczon liczb miejsc postojowych. Innym zagadnieniem problemowym jest haas komunikacyjny wskazy- wany przez Informator o stanie rodowiska Wrocawia 2010 jako jedno z najwikszych zagroe klimatu akustycznego miasta. rodkw zarad- czych jest sporo od ograniczania natenia ruchu i budowy obwodnic (a zatem dziaa w szerokiej skali) do ograniczania prdkoci na drogach i dbaoci o stan techniczny nawierzchni i stosowane materiay. Piesza i rowerowa komunikacja wie si z usytuowaniem Nadodrza z jednej strony ma ono pooenie przelotowe na kierunku pnoc-pou- dnie, z drugiej za blisko cisego centrum to czynnik generujcy ruch. Zrealizowanych tras rowerowych jest niewiele, jednak planowany system ma realizowa kompletnie potrzeby rowerzystw zarwno w korzystaj- cych z niego w celach stricte komunikacyjnych jak i rekreacyjnych. Budowa cieki rowerowej na placu Strzeleckim
43. 43. 45 gwny uzupeniajcy rekreacyjny Planowany system tras rowerowych trasy istniejce stojaki rowerowe parkingi rowerowe Elementy istniejce
44. 44. 46 Struktura przestrzenna Struktura przestrzenna Nadodrza opiera si na typowym dla XIX-wiecznej zabudowy rdmiejskiej czytelnym systemie zabudowanych i niezabudo- wanych kwartaw, wydzielonych stosunkowo regularn siatk ulic. Ka- mienicowe pierzeje tworz zwarte kwartay zabudowy. W przypadku Nadodrza ukad przestrzenny jest stosunkowo swobodny: wikszo ulic ma nieregularny przebieg, reagujc na struktury historycz- ne. Tym samym zrnicowane s wielko i ksztat wydzielonych przez ich przebieg kwartaw: trudno znale dwa kwartay o podobnych parame- trach, wikszo z nich ma ksztat wielobokw, a prostoktne kwartay prawie nie wystpuj. Konsekwentnie geometryczny jest jedynie obszar centralny pomidzy placem w. Macieja a placem Powstacw Wiel- kopolskich bdcy zarazem kompozycyjnym rdzeniem analizowanego obszaru. Dziki temu w przestrzeni Nadodrza wystpuje wiele lokalnych ukadw kompozycyjnych, co czyni j bardzo rnorodn i interesujc. Znaczna cz ulic posiada przebieg krzywolinijny. Licznie wystpujce trjkt- ne skrzyowania i niewielkie skwery tworz sie przestrzeni publicznych o swoistym charakterze. Czytelny jest te kontrast midzy kamiennymi cigami ulic, a kwartaami niezabudowanymi, ktre w wikszoci przypadkw zagospodarowane s jako parki i zielece. Wyjtkiem jest jedynie Plac Powstacw Wielkopol- skich, penicy rol wza komunikacyjnego. Od poudnia naturaln granic Nadodrza jest rzeka jest ona wyran granic terenow, a jednoczenie daje dobr ekspozycj widokow za- rwno na Nadodrze jak i w przeciwn stron. Szczeglnie w pobliu wysp Sodowej i Bielarskiej, Nadodrze nie posiada wyranej pierzei, a kompozy- cja dzielnicy jest w tym miejscu wieloplanowa: pierwszy plan stanowi na- brzee z grupami zieleni, dalej znajduje si bulwar spacerowy i nastpnie ulica Drobnera. Perspektyw zamykaj nieregularne pierzeje zabudowy oraz wyloty kolejnych ulic prowadzcych do wntrza osiedla. W pobliu brzegu znajduje si rwnie kilka budynkw wolnostojcych, budujcych panoram osiedla. Tutaj, na drugim brzegu rzeki wystpuje znaczny ruch pieszy i koowy, a miejsca te s czsto odwiedzane m.in. przez turystw. Na zachd od mostu Pomorskiego granica jest bardziej zwarta, wyranie zdefiniowana przez budynki Archiwum Pastwowego i Uniwersytetu Wro- cawskiego wraz ze szpalerem drzew. W pobliu Mostw Mieszczaskich perspektywa ponownie si otwiera. W tym miejscu planowane s dwie inwestycj domykajce granice prze- strzenne. Dalej na pnoc, wzdu Odry, zlokalizowane s budynki szkolne wraz z grupami zieleni. Obecnie ze wzgldu na niski stopie zagospodarowania Kempy Mieszczaskiej, ekspozycja jak i walory widokowe tego fragmentu nabrzea s niewielkie. Jednak w przyszoci, wraz zagospodarowaniem terenw na obu brzegach Odry, ta sytuacja ulegnie zmianie. Cay teren Nadodrza jest paski. Wyjtkiem jest jedynie Wzgrze Sowia- skie.
45. 45. 47
46. 46. 48 Strefy wejciowe Strefy wejciowe od strony Odry: 1.Mosty Mieszczaskie: nieuporzdkowane przedpole. W tym miejscu planowane s inwestycje przy pl. Maksa Borna i ul. Kurkowej. W gbi perspektywa ulic Dubois i Kurkowej. 2.Most Pomorski: czytelna strefa wejciowa, gmach Archiwum Pa- stwowego jako dominanta. Po prawej stronie nabrzee i ul. Stranicza z nieregularn panoram tylnych fasad kamienic przy ul. Cybulskiego. W gbi perspektywa ul. Pomorskiej. W przeciwnym kierunku perspek- tywa Starego Miasta, elektrowni wodnej i Arsenau Miejskiego. 3.Most Uniwersytecki: reprezentacyjna strefa wejciowa, najwaniejsza strefa wejciowa Nadodrza od poudniowej strony, gwne poczenie ze Starym Miastem i stref Rynku. Kilka planw widokowych, logiczna ich kontynuacja w kierunku ul. Drobnera, okietka i Dubois. W przeciw- nym kierunku widok w stron Uniwersytetu i Starego Miasta. 4.Kadka Sodowa: strefa wejciowa zamknita budynkami dawnego Aresztu i Szkoy. W gbi o ulicy Dubois. W przeciwnym kierunku, pa- norama Wyspy Sodowej, Bielarskiej i Ossolineum i Uniwersytetu. 5.Kadka Bielarska (abia Kadka): brya hotelu Park Plaza, otwarte przed- pole nadbrzenych bulwarw, na drugim planie nieregularna panorama ul. Drobnera. Panorama nieuporzdkowana, brak kontynuacji widoko- wej. W przeciwnym kierunku panorama Wyspy Sodowej i Bielarskiej. 6.Mosty Myskie: przedpole zielonych bulwarw nadbrzenych. Per- spektywa zamknita zabudow Placu Bema i budynkiem Bema Plaza, widok w stron ulic Kiliskiego i Poniatowskiego. W przeciwnym kie- runku bardzo atrakcyjny widok na Ostrw Tumski i Wysp Piaskow. Strefy wejciowe od strony Obina / ul eromskiego Od wschodu Nadodrze graniczy z Obinem. Faktyczna granica administra- cyjna midzy tymi osiedlami prowadzi ulic Poniatowskiego i Jednoci Na- rodowej. Granice niniejszego opracowania ustalono wzdu ulicy erom- skiego i witokrzyskiej, tak wic zaznaczone numerami 7, 8 i 9 sytuacje nie s rzeczywistymi wejciami do obszaru, a jedynie przejciami. Obin jest dzielnic o podobnym charakterze i okresie powstania jak Nadodrze. Granica przestrzenna z tej strony jest bardzo pynna i przebiega wzdu kwartaw zabudowy kamienicowej. 7. o. ul. Sienkiewicza: widok na Bulwary Nadodrzaskie, perspektywa ul. Drobnera, pl. Bema i Wyspy Sodowej i Bielarskiej. W przeciwnym kierunku perspektywa ul. Sienkiewicza, budynku dawnej piekarni Mamut, Ogrodu Botanicznego i Ostrowa Tumskiego. 8. o ul. Prusa i Skwer Skaczcej Gwiazdy: otwarcie widokowe w kierun- ku ul. Poniatowskiego i Placu Bema. Kompozycja zieleni. 9. o ul. Nowowiejskiej: zaniedbane przedpole w pobliu skrzyowania z ul. Jednoci Narodowej. Perspektywa Wzgrza Sowiaskiego i no- wej inwestycji Przy Sowiaskim Wzgrzu. 10.o ul. Jednoci Narodowej: duy ruch koowy i tramwajowy. Gwny wjazd na teren Osiedla od pnocnego wschodu z kierunku pl. Krome- ra i Psiego Pola. Perspektywa ul. Jednoci Narodowej. Linia kolejowa Od pnocy Nadodrze ograniczone jest lini kolejow zlokalizowana na wysokim nasypie jest ona bardzo wyran granic przestrzenn i kom- pozycyjn i prawie cakowicie blokuje wgld na teren osiedla z poziomu czowieka. Natomiast perspektywa z poziomu pasaerw podrujcych kolej jest interesujca, szczeglnie midzy placem Powstacw Wielko- polskich i Placem Staszica. Od pnocy Nadodrze posiada trzy strefy wejciowe. 11.tunel pod wiaduktem na ul. Rychtalskiej: obecnie strefa wejciowa o najmniejszym znaczeniu. Tunel dla samochodw i pieszych zniko- my ruch w zwizku z ma aktywnoci na terenie ssiednim. W przy- szoci wany cznik dla nowo planowanej dzielnicy. Wska perspek- tywa ulicy Rychtalskiej, zabudowania warsztatowe i gospodarcze. 12.tunel pod wiaduktem na ul. Trzebnickiej. Niski przejazd dla samo- chodw i tramwajw oraz przejcie dla pieszych. Od strony Nad- odrza przedpole i otwarta perspektywa Pl. Powstacw Wielkopol- Wejcia na obszar opracowania 1. Mosty Mieszczaskie 2. Mosty Pomorskie 3. Most Uniwersytecki 4. Kadka Sodowa 5. Kadka Bielarska 6. Most Myski 7. ul. Sienkiewicza 8. Skwer Skaczcej Gwiazdy 9. ul. Nowowiejska 10.ul. Jednoci Narodowej 11.ul. Rychtalska 12.ul. Trzebnicka 13.ul. Reymonta 14. pl. Strzelecki 2 1 3 4 5 6 7 8 1