Ψυχική Υγεία και Ψυχικές Διαταραχές στους Ηλικιωμένους

Ψυχική Υγεία και Τρίτη Ηλικία Ένα σημαντικό πρόβλημα

Πέτρος Σκαπινάκης, MD, MPH, PhDΑν. Καθηγητής Ψυχιατρικής

Ιατρικής Σχολής Παν. Ιωαννίνων

Ιωάννινα 6/05/2015

Μερικά Δεδομένα

• Η «γηραιά» Ήπειρος γίνεται ακόμη γηραιότερη: Άτομα >65 ήδη 18% στην χώρα μας και στο

μέλλον πολύ περισσότερα

H Γηραιά Ήπειρος γερνά…

• Τα προβλήματα υγείας των ηλικιωμένων σημαντικά για τη Δημόσια Υγεία (μεγάλη νοσηρότητα – μεγάλο κόστος

• Η ψυχική υγεία και οι διαταραχές της το ίδιο σημαντικές με την σωματική υγεία, σχετιζόμενες περισσότερο με την ποιότητα ζωής, την καθημερινή λειτουργικότητα και την ανικανότητα / αναπηρία …

• …ΚΑΙ αρκετά συχνές και στους ηλικιωμένους συνανθρώπους μας

Μερικά Δεδομένα

Δεν νοείται υγεία χωρίς την ψυχική

υγεία

Υγεία χωρίς Ψυχική Υγεία;;;

Είναι το ίδιο ένας ηλικιωμένος που πάσχει

από καρδιακά προβλήματα και Διαβήτη

Από έναν ηλικιωμένο που πάσχει από καρδιακά προβλήματα και Διαβήτη

ΚΑΙ

Κατάθλιψη;

Ποιος έχει καλύτερη ποιότητα ζωής κατά τη γνώμη σας;

ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ:

Μερικοί Όροι

Τρίτη Ηλικία έναντι τέταρτης ηλικίας: Ποια είναι τα όρια;Πριν από 10 χρόνια; Σήμερα;

65; 75; 85; 95+

Μερικοί Όροι

Τρίτη και Τέταρτη Ηλικία Σήμερα

Όνομα: Κλίντον, ετών 67, επόμενη

Πρόεδρος των ΗΠΑ

Όνομα: Μητσοτάκης, ετών 96, Πολιτικός

Ελλάδα

Αυξάνονται ή μειώνονται οι ψυχικές διαταραχές με την

πάροδο της ηλικίας;

Ψυχική Υγεία και Ηλικιωμένοι

Αυξάνονται ή μειώνονται οι ψυχικές διαταραχές με την πάροδο της ηλικίας;


Θετικοί Παράγοντες

• Εμπειρία Ζωής• Ωριμότητα• Ειρήνη με τον εαυτό• Αποδοχή του Θανάτου

Αρνητικοί Παράγοντες

• Σωματικές Αρρώστιες• Χηρεία - Απώλειες• Κοινωνική Απομόνωση• Κοντά στο Θάνατο

Αυξάνονται ή μειώνονται οι ψυχικές διαταραχές με την πάροδο της ηλικίας;


• Στις περισσότερες μελέτες στην Ευρώπη φαίνεται να υπάρχει μια μικρή κάμψη της κατάθλιψης και του άγχους από τα 65 έως τα 75 και μια μικρή αύξηση μετά τα 75

• Στην χώρα μας σε αρκετές μελέτες φαίνεται να υπάρχει μια συνεχής αύξηση των ψυχικών διαταραχών μετά τα 60, πιθανότατα οφειλόμενη στην πλημμελή φροντίδα των χρονίων σωματικών προβλημάτων

18-29 30-39 40-49 50-59 60-700

1

2

3

4

5

6

7

ΨυχικΕς ΔιαταραχΕΣ στην ΕλλΑδα

Κατάθλιψη Γενικευμένο Άγχος ΙΨΔ Δ. Πανικού ΦοβίεςΆλλα προβλήματα μη ειδικά

Age Groups

%

Κατάθλιψη

Άγχος

Ψυχική Υγεία και ΗλικιωμένοιΠανελλήνια μελέτη σε 5000 Έλληνες.

Παν/μιο Ιωαννίνων, Σκαπινάκης και συνεργάτες 2013

Ποιες είναι οι κυριότερες ψυχικές διαταραχές σε αυτή την περίοδο της ζωής;


• Κατάθλιψη:

• Υπερβολικό Άγχος – Φοβίες (Αγχώδης Νεύρωση)

• Σοβαρές Ψυχικές Διαταραχές (π.χ. μανιοκατάθλιψη)

• Προβλήματα Αλκοόλ

• Διαταραχές Συμπεριφοράς που οφείλονται σε Άνοια • Παρατεινόμενο Πένθος;

Άνδρες Γυναίκες Όλοι Άνδρες Γυναίκες Όλοι

Κλινική Κατάθλιψη Καταθλιπτικά Συμπτώματα

Ηλικία

Πόσο Συχνές είναι οι ψυχικές διαταραχές σε αυτή την περίοδο της ζωής: 1. Κατάθλιψη



Πόσο συχνές είναι οι κύριες ψυχικές διαταραχές σε αυτή την περίοδο της ζωής;

• Υπερβολικό Άγχος – Φοβίες (Αγχώδης Νεύρωση): 4,5% (Άνδρες: 2,9% - Γυναίκες: 4,7%)

• Σοβαρές Ψυχικές Διαταραχές (π.χ. μανιοκατάθλιψη) ~ 2%

• Διαταραχές Συμπεριφοράς που οφείλονται σε Άνοια • Παρατεινόμενο Πένθος; (10% των περιπτώσεων πένθους)

18-29 30-39 40-49 50-59 60-700

2

4

6

8

10

12

14

16

Επιβλαβης χρηση αλκοολ

Προβλήματα Αλκοόλ 75+ 2,5 % (Άνδρες) – 0,4% (Γυναίκες)



Αυτοκτονικότητα στην Τρίτη Ηλικία


Αυτοκτονικότητα στην Ευρώπη:Ελλάδα: Χαμηλή Συχνότητα

Τα συμπτώματα της Κατάθλιψης: Διαφέρουν στους ηλικιωμένους;


• Σε γενικές γραμμές ΟΧΙ

• Είναι όμως πιο πιθανό ο ηλικιωμένος να αναφέρει διάφορα ακαθόριστα σωματικά ενοχλήματα ή πόνους

• Τα ενοχλήματα αυτά δεν είναι «φανταστικά». Η κατάθλιψη μειώνει τον ΟΥΔΟ του πόνου

Τα ΤΥΠΙΚΑ συμπτώματα της Κατάθλιψης:


• Σοβαρά προβλήματα στον Ύπνο• Κούραση – Ατονία – Μείωση Ενεργητικότητας• Απώλεια της όρεξης για φαγητό – μείωση βάρους• Αδράνεια – Απώλεια των ενδιαφερόντων (που πριν τον

χαροποιούσαν)• Θλίψη – Μελαγχολία• Ανηδονία (αδυναμία να νιώσει χαρά)• Δεν επιθυμεί κοινωνικότητα – απομονώνεται• Παραμελεί την υγιεινή – την υγεία του (δεν λαμβάνει τα

φάρμακά του)• Μεγάλη Δυσκολία στην συγκέντρωση• Αρνητικές ιδέες για τον εαυτό («άχρηστος», «ανίκανος»), για το

μέλλον (μεγάλη απαισιοδοξία, πιστεύει ότι θα πεθάνει ακόμα και εάν δεν υπάρχει κάποιος λόγος)

• Υπερβολικές Ενοχές • Ιδέες αυτοκαταστροφής

ΨΕΥΔΟΑΝΟΙΑ: Όταν η Κατάθλιψη υποδύεται την Άνοια


• Η Κατάθλιψη κάνει μεγάλη δυσκολία στην Προσοχή και στη Συγκέντρωση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο ασθενής να μην θυμάται διάφορα πράγματα που του λέμε διότι η σκέψη του ήταν απορροφημένη στις καταθλιπτικές του ιδέες. Τέτοιες «απώλειες» μνήμης μπορεί να δίνουν την εικόνα άνοιας χωρίς όμως να οφείλονται σε αυτή

• Η κλινική εξέταση είναι εύκολο να αποκαλύψει εάν υπάρχει άνοια ή κατάθλιψη

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Παράγοντες Κινδύνου


• Βιολογικοί – Ψυχολογικοί - Κοινωνικοί

• Γυναικείο Φύλο• Χρόνια Σωματικά Νοσήματα• Μειωμένη Λειτουργική Ικανότητα• Απώλεια όρασης - ακοής• Σημαντικά Γεγονότα Ζωής (Απώλεια Αγαπημένων)• Μειωμένη Κοινωνική Υποστήριξη• Ιστορικό Κατάθλιψης• Προηγούμενη Προσωπικότητα



Βιολογικοί

• Σε πολλές περιπτώσεις κατάθλιψης που ξεκινά μετά τα

65 υπάρχουν σημαντικοί βιολογικοί παράγοντες (π.χ

αγγειακοί, ισχαιμία, εκφύλιση) που περιπλέκουν την κατάσταση

και απαιτούν εξειδίκευση στη θεραπεία

• Κάποιες φορές η κατάθλιψη μπορεί να προηγείται της άνοιας



Βιολογικοί

• Απαραίτητος ο αποκλεισμός κοινών παθολογικών προβλημάτων

• Οι τυπικές παρακλινικές εξετάσεις αίματος (γενική, βιοχημικός, έλεγχος θυρεοειδούς) μπορούν να

αποκλείσουν τη μεγάλη πλειονότητα των δευτερογενών αιτιών κατάθλιψης

• Απαραίτητος και ο έλεγχος κάποιων φαρμάκων

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Πώς μπορώ να ανιχνεύσω εάν έχω κατάθλιψη;


Κλίμακα Γηριατρικής Κατάθλιψης

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν δικό μου εάν έχει κατάθλιψη;


• Αναγνωρίστε τα συμπτώματα• Ρωτήστε τον ίδιο• Ελάτε σε επαφή με έναν επαγγελματία ψυχικής

υγείας• Μερικές φορές ο οικογενειακός ιατρός που ξέρει τον

ηλικιωμένο είναι ο καλύτερος σύνδεσμος• Μην φοβάστε την θεραπεία, αλλά ενισχύστε την ιδέα

της θεραπείας στο δικό σας άνθρωπο• Μπορεί να χρειαστεί να φροντίσετε το δικό σας

άνθρωπο για κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να αποκτήσει ξανά την αυτονομία του

ΘΕΡΑΠΕΥΕΤΑΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ;


• ΝΑΙ• Όσο πιο γρήγορα τόσο καλύτερα (μειώνεται η

πιθανότητα χρονιότητας• Η θεραπεία θα βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα

ζωής του ηλικιωμένου• Εμμέσως, θα βελτιώσει τη συνεργασία του

ηλικιωμένου και στα άλλα προβλήματα υγείας και θα αυξήσει το προσδόκιμο επιβίωσης


Η αθεράπευτη Κατάθλιψη στις ηλικίες 70-84 μπορεί να μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης ακόμη και 5 έτη!

Δεν είναι επικίνδυνα τα φάρμακα σε αυτή την ηλικία;


• Η κατάθλιψη είναι πιο επικίνδυνη!• Τα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εθισμό• Συχνά ωστόσο οι ηλικιωμένοι λαμβάνουν ηρεμιστικά

(άλλη κατηγορία φαρμάκων που προκαλεί εθισμό) για να αντιμετωπίσουν προβλήματα ύπνου που οφείλονται σε κατάθλιψη!

• Χρειάζεται προσοχή στις φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις, στη δοσολογία και κατάλληλη προσαρμογή ανάλογα με τα άλλα συνυπάρχοντα νοσήματα

• Ο οργανισμός του ηλικιωμένου είναι εύθραυστος και χρειάζεται προσοχή και σεβασμό.

Έχω Αϋπνία. Είναι κατάθλιψη ή κάτι άλλο


• Προβλήματα Ύπνου μπορεί να οφείλονται σε κατάθλιψη, αλλά όχι πάντα

• Πρέπει να αποκλειστεί η κατάθλιψη• Μπορεί να οφείλονται σε προβλήματα άγχους

τα οποία επίσης μπορούν να θεραπευθούν• Πρωτοπαθής αϋπνία συχνή μετά από απώλεια

αγαπημένων προσώπων ακόμη και χωρίς παρουσία κατάθλιψης

• Δύσκολη η αντιμετώπιση – Προσοχή στα ηρεμιστικά

Μπορώ να προστατέψω την ψυχική μου υγεία σε αυτή την ηλικία;


• Διατήρηση της ενεργητικότητας• Κοινωνικότητα• Εθελοντισμός και Προσφορά• Γνώση των συμπτωμάτων• Γρήγορη Αναζήτηση θεραπείας

Ευχαριστώ για την Προσοχή σας!Ψυχική Υγεία και Τρίτη Ηλικία

Ένα σημαντικό πρόβλημα

Πέτρος Σκαπινάκης, MD, MPH, PhDΑν. Καθηγητής Ψυχιατρικής

Ιατρικής Σχολής Παν. Ιωαννίνων

Ιωάννινα 6/05/2015

Health & Medicine

Ψυχική Υγεία και Ψυχικές Διαταραχές στους Ηλικιωμένους