Điều Trị Thiếu Máu Não Thoáng Qua

Mẹ Thiên Nhiên Việt NamĐiện thoại: 0964.18.666 - Website: http://methiennhien.vn/

Địa chỉ: Phòng 514, GP Invest Tower 170 Đê La Thành, Đống Đa, Hà Nội

Mẹ Thiên Nhiên là một thương hiệu của công ty TNHH TMDV Tổng Hợp Quy HoàngĐiện thoại: 043.514.2890Email: [email protected]

0

TÀI LIỆU SỨC KHỎE

CÔNG TY TNHH TMDV TỔNG HỢP QUY HOÀNGEmail: [email protected]

Website: http://quyhoang.com.vn/

Điện thoại: 0984.184.666 – Webiste: http://methiennhien.vn/

TÀI LIỆU CẦN THAM KHẢO VỀ THỰC PHẨM CHỨC NĂNG VÀ

THÔNG TIN VỀ BỆNH “ CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA”




1

TÀI LIỆU CẦN THAM KHẢO VỀ THỰC PHẨM CHỨC NĂNG VÀTHÔNG TIN VỀ BỆNH “ CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA”

-------------------------------------------------------------------

Bài 1: THỰC PHẨM CHƯC NĂNG TRONG THẦN KINH HỌC

********************

TÓM TẮT:

Thực phẩm chức năng là các sản phẩm hoặc thực phẩm có tác dụng hổ trợ, duy trì, phục

hồi hoặc tăng cương cấu trúc chức năng của các bộ phận trong cơ thể, có hoặc không có tác

dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, góp phần làm giảm

nguy cơ và tác hại của bệnh tật. Trong lâm sàng, các bệnh của hệ thần kinh do thiếu hụt dinh

dưỡng chiếm một vị trí quan trọng. Các rối loạn dinh dưỡng có thể xâm phạm tới cả hai hệ thần

kinh trung ương và ngoại vi. Do đó, tùy từng trường hợp và thể bệnh, ngoài việc áp dụng các

phác đồ xử lý chuyên khoa thần kinh còn có thể nâng cao sức đề kháng của bệnh nhân và hỗ trợ

điều trị bằng cách sử dụng một số thực phẩm chức năng cần thiết.

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Thời gian gần đây, một vấn đề được cộng đồng quan tâm nhiều là thực phẩm chức năng.

Cùng với những quảng cáo là các khuyến cáo liên quan đến việc sử dụng các chất này trong đời

sống hàng ngày bao gồm cả điều trị và dự phòng bệnh tật. Ngoài một số tài liệu về các tác dụng

của thực phẩm chức năng đối với một số bệnh lý, chưa có nhiều thông tin liên quan đến bệnh

thần kinh. Bài viết này nhằm đề cập đến ý nghĩa và vai trò của thực phẩm chức năng trong thần

kinh học.

II. ĐẶC ĐIỂM SINH- LÝ- HÓA CỦA HỆ THẦN KINH:

Hệ thần kinh có thể coi như một bộ máy thông tin với các đặc điểm:

Hệ thần kinh phụ trách mọi hoạt động của cơ thể với hai hệ tiếp ngoại và thực vật gắn

liền với nhau có khả năng thu nhận và xử lý thông tin dẫn tới sự chấp hành của các cơ quan trong

cơ thể. Đơn vị cơ bản là tế bào thần kinh; riêng ở não tại vỏ não có tới 10 tỷ tề bào thần kinh.

Điểm gặp gỡ của hai hoặc nhiều tế bào thần kinh là khớp thần kinh. Ngoài các tế bào thần kinh

còn có các thần kinh đệm đóng vai trò nâng đỡ, bảo vệ và nuôi dưỡng các tế bào thần kinh cũng

như trong sự dẫn truyền xung thần kinh.




2

Trong mô thần kinh có một tỷ lệ nước khá cao. Ở não người trưởng thành 78% là nước

còn ở tủy sống có khoảng 75%. Chất xám chứa nước cao hơn chất trắng. Phần lớn nước nằm

trong tế bào(chỉ 15% ở ngoài tế bào) là một dung môi hòa tan các chất điện giải cũng như các

chất dinh dưỡng, góp phần vào quá trình điều hòa áp lực thẩm thấu và thủy lực của hệ thần kinh.

Phần đặc của mô thần kinh bao gồm chủ yếu là các chất Protein và lipid vơi một lượng nhỏ các

muối vô cơ và các chất hữu cơ. Protein chiếm khoảng 40% phần mô đặc còn lipid khoảng 40 –

75%. Các lipid có trong não thường được tổng hợp ngay tại chỗ hơn là được vận chuyển tới từ

các nguồn khác. Các muối vô cơ tìm thấy trong mô thần kinh là phosphat và clorua kali; còn

natri và các thành phần kiềm khác có tỷ lệ thấp hơn. Nồng độ Kali và Magiê trong tế bào thường

cao,còn Natri hoặc Clorua không có hoặc có rất ít vì chủ yếu nằm ngoài tế bào.

Ở não trưởng thành, khả năng tổng hợp một vài loại protein và lipid giảm rất nhiều so với

não bào thai nhưng sự phụ thuộc vào hydrat carbon là nguồn nhiên liệu chính vẫn được duy trì.

Não có đặc tính tiêu thụ oxy rất lớn và hoạt động chuyển hóa ở vỏ não và tiểu não bao giờ cũng

cao nhất. Não chỉ có trọng lượng bằng 1/20 trọng lượng cơ thể nhưng tiêu thụ tới 20% oxy do

glucose và máu cung ứng. Như vậy hoạt động bình thường của não luôn cần có lượng oxy được

cung ứng một cách hằng định. Chỉ cần thiếu oxy 5 phút là tế bào thần kinh có thể chết, tuy nhiên

riêng trẻ em lúc mới sinh có thể chịu đựng được 15 phút. Mặt khác, theo lý thuyết kinh điển, một

đặc điểm của tế bào thần kinh là khi sinh ra có bao nhiêu thì về sau chỉ giảm dần đi chứ không

sinh sản ra mới.

III. BỆNH LÝ DINH DƯỠNG CỦA HỆ THẦN KINH:

Bệnh thần kinh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như nhiếm khuẩn, nhiễm độc,

chấn thương, khối u, rối loạn mạch máu, thoái hóa, thiếu dinh dưỡng vv…Trong bệnh lý dinh

dưỡng các bệnh của hệ thần kinh chiếm một vị trí quan trọng. Có thể nói rằng các bệnh do thiếu

hụt dinh dưỡng ngày càng trở nên một vấn đề sức khỏe trong các cộng đồng. Các bệnh cảnh “tê

tê – cay cay” ở khu vực Hòa Bình trước kia, vụ dịch “tê phù” ở miền Bắc những năm 80 của thế

kỷ trước và những trường hợp bệnh lạ ở Quảng Ngãi gần đây là những minh họa điển hình.

Thuật ngữ “thiếu hụt” ở đây muốn nói tới các bệnh do thiếu một hoặc nhiều chất dinh dưỡng

trong chế độ ăn uống hoặc so các yếu tố ảnh hưởng làm tăng nhu cầu của các chất dinh dưỡng

đó




3

Các chất dinh dưỡng quan trọng nhất là các vitamin, đặc biệt các thành viên của nhóm B

như Thiamin, acid nicotinic, pridoxin, acid folic, và cobalamin. Nhiều bệnh thiếu hụt không chỉ

liên quan đến một vitamin đơn thuần( ví dụ bệnh thoái hóa phối hợp tổn thương tủy sống bán cấp

do thiếu hụt vitamin B12 là một trường hợp đặc biệt) mà phần lớn do thiếu hụt nhiều vitamin.

Tuy nhiên các bệnh dinh dưỡng của hệ thần kinh không chỉ đơn giản là vấn đề thiếu hụt

vitamin. Thực tế cho thấy các dấu hiệu chung của thiếu dinh dưỡng thường là rối loạn tuần hoàn,

mất lớp mỡ dười da và khối cơ kết hợp với nhau. Hơn nữa ngay việc hoàn toàn thiếu hụt vitamin

như ở cơ thể đối tượng bị chết đói cũng hiếm khi thấy kết hợp với các hội chứng cổ điển của

bệnh tê phù( beri-beri) hoặc penlagra. Có thể nói mọi bệnh do thiếu hụt, bao gồm cả các bệnh do

thiếu hụt của hệ thần kinh, đều chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như thai nghén, trưởng thành,

tập luyện, nhiễm khuẩn,vv… thường làm tăng nhu cầu đối với các chất dinh dưỡng thiết yếu.

Đồng thời các bệnh của gan và ống tiêu hóa cũng có thể ảnh hưởng tới quá trình tổng hợp và hấp

thu các chất dinh dưỡng. Các bênh do thiếu hụt dinh dưỡng của hệ thần kinh có thể xuất hiện

dưới dạng đơn thuần hoặc kết hợp. Các rối loạn dinh dưỡng có đặc điểm là xâm phạm tới cả hai

hệ thần kinh trung ương và ngoại vi. Có thể kể ra một số bệnh như bệnh Wernicke và loạn thần

Korsakov, bệnh dây thần kinh do thiếu hụt dinh dưỡng ( bệnh tê phù beri – beri) bệnh dây thần

kinh vị giác do thiếu dinh dưỡng, bệnh penlagra, hội chứng Strachan, thoái hóa phối hợp tủy

sống bán cấp( thiếu hụt vitamin B12), bệnh thần kinh do thiếu hụt pyridioxin và các vitamin B

khác, thiếu viamin E. Ngoài ra còn có nhiều bệnh khác trong đó có thể có vai trò của thiếu hụt

dinh dưỡng tuy chưa được chứng minh như: thoái hóa tiểu não do rượu, bệnh tiêu myelin ở trung

tâm cầu não và ngoài cầu não, thoái hóa thể chai nguyên phát(bệnh Marchiafava –

Bignami)…Đấy là chưa kể đến các trường hợp bệnh lý do thiếu hụt một số vi chất khác.

IV.VAI TRÒ CỦA THỰC PHẨM CHỨC NĂNG:Theo định nghĩa, thực phẩm chức năng là các sản phẩm hoặc thực phẩm có tác dụng hổ

trợ, duy trì, phục hồi hoặc tăng cường cấu trúc chức năng của các bô phận trong cơ thể, có hoặc

không có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, góp phần

làm giảm nguy cơ và tác hại của bệnh tật.

Đặc điểm của thực phẩm chức năng là giao thoa giữa thực phẩm và thuốc, giống thuốc về

hình thức nhưng khác về bản chất, do đó có thể tác động tới một hoặc nhiều chức năng của cơ




4

thể. Thực phẩm chức năng có lợi ích với sức khỏe hơn lợi ích dinh dưỡng cơ bản. Mặt khác cũng

có thể được chế biến từ nguồn gốc tự nhiên như động vật, thực vật, khoáng vật.

Như vậy về mặt thuật ngữ cần phân định: Chất dinh dưỡng là những chất được dùng như

một thành phần của thực phẩm nhằm cung cấp năng lượng cần thiết cho duy trì sự sống và tăng

trưởng; nếu thiếu hụt chất đó sẽ gây thay đổi về mặt sinh lý của cơ thể.

Vì chất dinh dưỡng bao gồm một lượng nhỏ các phân tử hoặc ion cần thiết có trong cơ

thể hoặc trong thực phẩm để đảm bảo sự hoạt động của sinh vật. Đó là các vitamin, acid amin,

acid béo và các hoạt chất sinh học.

+ Thực phẩm tăng cường là thực phẩm có thêm chất dinh dưỡng vào thức ăn truyền thống ( ví

dụ: iod trong muối ăn, kẽm trong sữa, acid folic trong bột ngũ cốc).

Theo phương thức chế biến, thực phẩm chức năng có thể được bổ sung vitamin( ví dụ

vitamin C, E, beta – caroten), khoáng chất(ví dụ iod, calci magiê, kẽm, sắt) hoạt chất sinh học

(như DHA, EPA, Omega -3). Theo quy định quốc tế có 12 loại vitamin (niacin, acid pantothenic,

biotin, A, B1, B2, B6, B12, C, D, E, acid folic và 5 loại khoáng chất ( calci, sắt, kẽm, đồng,

magiê) cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển lành mạnh, duy trì sức khỏe dành cho những

người có lượng dinh dưỡng ăn vào không đầy đủ do lão hóa hoặc do thiếu hụt các vi chất dinh

dưỡng trong chế độ ăn uống.

Trong lâm sàng thực phẩm chức năng thường được sử dụng nhằm hổ trợ dự phòng và

điều trị một số các bệnh tim – mạch, xương – khớp, rối loạn chuyển hóa , bệnh thần kinh và quá

trình lão hóa.

Như trên đã trình bày, các bệnh của hệ thần kinh chiếm một vị trí quan trọng trong bệnh

lý dinh dưỡng. Do đó đối với từng thể bệnh và từng trường hợp bệnh nhân, ngoài việc áp dụng

đúng các phát đồ xử trí chuyên khoa còn có thể nâng cao sức đề kháng của bệnh nhân và hổ trợ

quá trình điều trị, phục hồi sức khỏe bằng cách sử dụng đúng một số thực phẩm chức năng phù

hợp.

Hệ thần kinh cũng như mọi bộ phận, cơ quan, hệ thống khác trong cơ thể luôn cần được

cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng một cách cân đối, phù hợp với lứa tuổi, giai đoạn sinh lý

của từng cá thể. Sự chuyển hóa của các chất đó trong cơ thể cơ bản là các phản ứng hóa học. Ở

đây vấn đề đáng chú ý là sự phát sinh ra các gốc tự do liên quan đến nhiều phản ứng trong các

mô sống của cơ thể với vai trò như những chất trung gian có hoạt tính mạnh trong thời gian




5

ngắn. Hàng ngày cơ thể con người bình thường có thể sản sinh ra khoảng 10 triệu gốc tự do.

Bình thường các gốc tự do bị các chất chống oxy –hóa phân hủy nhanh chóng do các loại thức

ăn, nước uống đưa vào cơ thể để lập lại thế cân bằng.

Trong quá trình lão hóa, tốc độ lão hóa của cơ thể phụ thuộc vào sự chênh lệch giữa các

gốc tự do và các chất chống oxy hóa. Nếu gốc tự do chiếm ưu thế xâm hại các mô, cơ quan, hệ

thống của cơ thể một cá thể, tốc độ lão hóa của cơ thể đó sẽ nhanh hơn. Đối với hệ thần kinh, đặc

biệt là não, gốc tự do có thể gây các tổn thương cấp tính và mạn tính cho tế bào thần kinh, nhu

mô não và các mạch máu nuôi dưỡng não. Gốc tự do có thể làm cho các tế bào thần kinh bị thoái

hóa, ảnh hưởng tới các chất dẫn truyền thần kinh về chất lượng và số lượng dẫn tới các hình thái

teo não. Ngoài lão hóa bình thường, các quá trình bệnh lý khác của hệ thần kinh cũng đều chịu

ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của các gốc tự do. Y Văn cho biết các gốc tự do liên quan chặt

chẽ đến hơn sáu mươi bệnh thường gặp về tim - mạch, tiêu hóa, hô hấp, xương- khớp, rối loạn

chuyển hóa, thần kinh.vv…. Do đó, dự phòng bệnh tật nói chung ngăn ngừa lão hóa va bệnh lý

thoái hóa thần kinh nói riêng cần được đặc biệt quan tâm trên nhiều mặt trong đó có thể sử dụng

các chất chống oxy hóa để xử lý các gốc tự do.

Đối với các thực phẩm và dược phẩm, nguồn cung cấp các chất chống oxy –hóa đã được

nói tới nhiều là các trái cây, rau quả tươi, các vitamin có khả năng bẫy gốc tự do. Ngoài các

vitamin, còn có các chất khoáng và các nguyên tố vi lượng cần thiết, các hoạt chất sinh học ( bao

gồm các hormon và tiền hormon, các acid amin, acid báo chưa no, các enzym(men) và cấc chất

bổ sung khác… Đó là những thành phần thường có trong một số thực phẩm chức năng.

V. SỬ DỤNG THỰC PHẨM CHỨC NĂNG TRONG THẦN KINH HỌC:

Trong thực hành lâm sàng, người thầy thuốc chuyên khoa thần kinh luôn phải cân nhắc

thận trọng khi kê đơn điều trị cũng như trả lời tư vấn liên quan đến thực phẩm chức năng. Đối

với các loại bệnh khác nhau, cần theo hướng dẫn xử trí của các phát đồ đã được ban hành và

tham khao các tài liệu y văn. Các sách giáo khoa cũng như phần lớn các hướng dẫn điều trị

thường ít đề cập đến các thực phẩm chức năng. Do đó việc nghiên cứu tham khảo cập nhật các

tài liệu chuyên đề rất quan trọng để có thể đề ra phương thức sử dụng đúng, an toàn và hợp lý

thực phẩm chức năng trong điều trị và dự phòng các bệnh thần kinh.

Bài của GS.TS.

Lê Đức Hinh




6

Chủ Tịch Hội Thần kinh học Việt Nam




7

Bài 2: THƯC PHẨM CHỨC NĂNG TRONG LÂM SÀNG THẦN KINH

“ HIỂU ĐÚNG - LÀM ĐÚNG – DÙNG ĐÚNG”1. “Âm vang” Thực phẩm chức năng… “Loạn Thực phẩm chức năng”

1.1 Hiện nay thị trường Thực phẩm chức năng(TPCN) bùng nổ, sôi động

Nhiều báo đài phát thanh tryền hình ở trung ương và địa phương( nhất là Hà Nội, Đà

Nẵng, TP Hồ Chí Minh) thường có những thời gain quảng cáo cho nhiều loại thực phẩm chức

năng, thậm chí có những đoạn videoclip…ví dụ”Sếp uống ”thuốc” này là khỏi… rồi sau đó sếp

khỏi và “Cả hai” ca tụng về loại “ thuốc thần hiệu” này.

Có dạo như có sự “phối hợp ăn ý” giữa chương trình sức khỏe truyền hình với thuốc chữa

não khỏi mất ngủ, suy giảm trí nhớ… và bệnh mạch máu não…, một số gia đình và người bệnh

tìm mua thuốc thần dược này. Có một số thì vừa mất tiền lại phải vào cấp cứu điều trị tại bệnh

viện.

1.2 Thực ra, trước kia thầy thuốc và người dân cũng đã dùng một số thực phẩm để

hổ trợ chức năng môt hai bộ phận trong cơ thể.

Đó là ăn gì bổ nấy: ăn óc bổ óc, ăn gan bổ gan,…, ăn thận bổ thận. Đó là ăn tỏi để giảm

huyết áp, mỡ máu…, ăn khoai lang để nhuận tràng…, ăn ra răm để giảm kích thích.

1.3 Kinh doanh các loại thưc phẩm chức năng –“Công nghệ tốc độ”. Ở Hoa Kỳ loại

công nghệ siêu tốc này đã đạt tới 65.000 tỷ đô la Mỹ.

Ở Việt nam có 1.800 doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh 10.000 sản phẩm. Kinh doanh

siêu tốc này có chỗ không cần chyên môn( ai làm cũng được miễn là có chút vốn), không cần địa

điểm và chả ai quản lý. Cho nên có tình trạng quảng cáo sai, hoặc quảng cáo quá mức công dụng

sử dụng thực sự của thực phẩm, thậm chí còn nhập nhằng giữa từ thuốc chữa bệnh và từ TPCN.

Đặc biệt có hãng sử dụng”sảo thuật” trên tivi có “ chạy dòng chữ TPCN” nhưng người xem khó

nhìn thấy và tưởng là thuốc chữa bệnh.

Một số nhà kinh doanh TPCN đã thịnh hành”chiêu mới” là qua một số báo hàng tuần

dành 1 -2 trang tiêu đề Sức khỏe để “Trình bày” bài viết về một bệnh như bệnh tiểu đường.

Những điều cần tránh đối với bệnh hen phế quản…Làm thế nào để có giấc ngủ ngon, mạnh hơn

nữa là “tin vui cho bệnh nhân đau mỏi vai gáy, tê nhức chân tay”.vv…. Cuối cùng là đề tên sản

phẩm để chữa thậm chí có “hãng” còn nêu “Phối hợp Đông Tây y” điều hòa huyết áp.

1.4 Việc quản lý còn phức tạp, trải rộng, không quy vào một đầu mối




8

2. Định nghĩa Thực phẩm chức năng là gì?

Trên thế giới, có nhiều loại định nghĩa về TPCN, nhất là các nước Châu Âu, Nhật và Hoa

Kỳ.

2.1 Các nước Châu Âu cho TPCN là loại thực phẩm ngoài 2 chức năng truyền

thống.

Là cung cấp dinh dưỡng và nhu cầu cảm quan, còn có chức năng thứ 3 được chứng minh

bằng các công trình nghiên cứu khoa học như tác dụng giảm cholesterol, giảm huyết áp, chống

táo bón các liên hệ vi khuẩn đường ruột.

2.2 Hiệp hội thực phẩm sức khỏe và Dinh Dưỡng, Bộ y tế Nhật – cho TPCN là thực

phẩm bổ sung một số thành phần có lợi hoặc loại bỏ một số thành phần bất lợi.

Việc bổ sung hay loại bỏ phải được cân nhắc và chứng minh một cách khoa học và được

Bộ y tế cho phép xác định hiệu quả của thực phẩm đối với sức khỏe.

2.3 Viện Y Học thuộc Viện Hàn Lâm khoa học Hoa Kỳ - cho TPCN là loại thực

phẩm mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Là bất cứ thực phẩm nào được thay đổi thành phần qua chế biến hoặc có các thành phần

của thực phẩm có lợi cho sức khỏe ngoài thành phần dinh dưỡng của nó.

2.4 Hiệp hội Thông tin thực phẩm Quốc tế(IFIC).

Thực phẩm chức năng là thực phẩm mang đến những lợi ích cho sức khỏe vượt xa hơn

dinh dưỡng cơ bản.

2.5 Bộ Y tế Việt nam - theo TT 08/TT – BYT ngày 23.8.2004 –cho TPCN là thực

phẩm dùng để hổ trợ chức năng của các bộ phận trong cơ thể người.

Có tác dụng dinh dưỡng tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng và giảm

bớt nguy cơ gây bệnh.

3. Tính chất của thực phẩm chức năngTPCN không phải là thuốc chữa ( trị) bệnh. Qua các định nghĩa của các nước ngoài

(Nhật, các nước Châu Âu, Hoa Kỳ) và Việt Nam, ta cần chú ý các tính chất sau:

3.1 Là chất hổ trợ chức năng cho một hay nhiều bộ phận cơ thể người làm tăng sức

đề kháng và làm giảm bớt nguy cơ gây bệnh.

3.2 Là chất mang đến những lợi ích cho sức khỏe, làm cho cơ thể người được tăng

lực mạnh hơn.




9

3.3 Là chất, thực phẩm qua chế biến , có các thành phần có lợi cho sức khỏe ngoài

thành phần dinh dưỡng truyền thống của cơ thể.

3.4 Là chất hổ trợ cho cơ thể phải được cảm nhận tác dụng và được chứng minh

một cách khoa học( có chương trình kiểm tra, kiểm nghiệm) nhất là thực phẩm có 2 tác

dụng trở lên. Không thể cho tác dụng của thực phẩm là “Tổng” vì có nhiều trường hợp

không đồng lực mà lại triệt nhau.

3.5 Là chất được Bộ y tế dựa trên các căn cứ đánh giá tính chất của thực phẩm cho

phép xác định hiệu qủa của TPCN đối với sức khỏe.

4. Đặc điểm các chứng bệnh thần kinh

Từ những đặc điểm về giải phẩu chức năng Não – Tủy ứng dụng vào Lâm sàng Thần

kinh, ta thấy có nhiều loại chứng – bệnh thần kinh.

4.1 Các chứng bệnh thần kinh do tổn thương các phần của trục thần kinh.

Đó là các tổn thương – hoặc viêm nhiễm, hoặc thoái hóa các noron các đường dẫn truyền

ở các tầng của não, của tủy sống. Từ đó, ta thấy có nhiều loại bệnh, ví dụ bệnh teo não như teo

vùng trán, vùng thái dương… teo tiểu não bệnh mất myêlin.

4.2 Các chứng bệnh thần kinh do tổn thương các cơ quan bảo vệ trục thần kinh.

Như sọ, cột sống các màng não và dịch não tủy, hệ thống mạch máu nuôi dưỡng não tủy

như hệ thống động mạch cảnh trong, động mạch thân nền, hệ thống Xoang tĩnh mạch và Tĩnh

mạch não. Tất cả các hệ thống trên đều có sự liên hệ chặt chẽ với tim mạch, phổi, gan thận, dạ

dày ruột… bệnh tiểu đường, bệnh cao huyết áp, bệnh van tim…

4.3 Từ các chứng bệnh trên, biểu hiện ban đầu thường là:

+ Đau nhức: nhức đầu, nhức nửa đầu, nhức đầu tê mỏi đau vai gáy… đau lưng, đau mông

phía sau đùi kheo chân.

+ Chóng mặt quay cuồng hay chóng mặt về một phía, cột nhà, cột điện siêu vẹo

+ Tê mỏi – liệt tay chân, nửa bên người, đi đứng loạng choạng, dễ ngã

+ Mất ngủ, hay quên, giảm trí nhớ

+ Vui buồn lẫn lộn, ở tình trạng kích động hoặc trầm cảm

+Co giật…

Đặc biệt ở người cao tuổi, mắt mờ chân chậm, có người “ăn rồi lại bảo chưa ăn”, có

người đi lại run rẩy, nói lắp bắp, ngủ nhiều hoặc mất ngủ. Đó là theo quy luật do thoái triển




10

myêlin, sự hóa già của các bộ phận của cơ thể, với tính đa bệnh lý, yếu chịu đựng – do đó cần

phải hết sức chú ý đánh gía phân thích các loại biểu hiện ban đầu.

Khuynh hướng chung của người có một trong các biểu hiện trên. Thường “tìm” tới

TPCN có tác dụng tới biểu hiện đó, với mong muốn là khỏi. Và cũng đã có người quá mê say

TPCN, phải vào viện cấp cứu với bệnh cảnh Tai biến mạch máu não.

5. Sử dụng các Thực phẩm chức năng.

5.1 Nên theo ý kiến của Hội Dinh Dưỡng TP Hồ Chí Minh.

Cần tham khảo ý kiến của TS. Nguyễn Thị Minh Kiều Chủ tịch Hội với 10 câu hỏi – trả

lời sau:

Thứ nhất là, thành phần mang lại hiệu quả chức năng là thành phần gì?.Thành phần có

sẵn trong tự nhiên, trong thực phẩm hay do “chế biến”

Thứ hai là, mã sản xuất đã xác nhận về hiệu quả lợi ích của TPCN này như thế nào?. Có

nghiên cứu khoa học nào hổ trợ cho sự xác nhận lợi ích này không?. Hoặc có nghiên cứu nào

mâu thuẫn vói sự xác nhận này?

Thứ ba là, nhà sản xuất có phải là công ty có tiếng tăm tốt đáng tin cậy? Trước kia bạn

đã từng mua và sử dụng sản phẩm từ công ty này không?

Thứ tư là, đọc trên nhãn, bạn có thể biết được hàm lượng các thành phần trong TPCN là

bao nhiêu?

Thứ năm là, thành phần bổ sung của TPCN là quá cao hay quá thấp?

Hãy tìm hiểu mục khuyên cáo các nhu cầu hàng ngày và mức tối đa cho phép về thực

phẩm này và áp dụng để biết bạn nên dùng bao nhiêu ngày là đủ

Thứ sáu là, có những thành phần nào ảnh hưởng tới sự hấp thu TPCN này không? Thành

phần có gây tương tác thực phẩm, thành phần bất lợi cho sức khỏe của bạn hay không?

Thứ bảy là, thành phần bổ sung và TPCN đó dùng sinh học. Nó có ở dưới dạng dễ hấp

thu hay dễ chuyển hóa không?

Thứ tám là, đặc điểm dinh dưỡng của TPCN có phù hợp với mục tiêu sức khỏe mà bạn

mong muốn không?

Thứ chín là, hãy so sánh giá cả của TPCN với thực phẩm thông thường… giá có tương

xứng với TPCN mang lại lợi ích cho bạn hông?




11

Thứ mười là, cách thức chế biến của TPCN hay cách bảo quản có ảnh hưởng đến hiệu

quả sử dụng của TPCN.

5.2 Ý kiến của Hiệp Hội TPCN Việt Nam(VAFF)

Hiệp hội TPCN Việt Nam( VietnamAssocation of Functional foods -VAFF) nêu 8 điểm

cho TPCN:

*. Sản xuất chế biến theo công thức

*. Có thể loại bỏ các chất bất lợi và bổ sung các chất có lợi

*. Có tác dụng tới 1 hay nhiều chức năng cơ thể

*. Lợi ích tới sức khỏe nhiều hơn lợi ích dinh dưỡng

*. Có nguồn gốc tự nhiên: độngvật, thực vật, khoáng vật

*. Được đánh giá đầy đủ về tính chất lượng, về tính an toàn và tính hiệu quả

*. Sử dụng thường xuyên liên tục không có tai biến và tác dụng phụ

*. Ghi nhận sản phẩm theo quy định ghi nhận.

5.3 Thực phẩm chức năng tự nhiên

Có nhiều lọai rau, củ, quả thường là thành phần chính cho các bữa ăn hàng ngày của

người đặc biệt đã cung cấp một lượng dinh dưỡng quan trọng. Có thể nêu lên một số:

Cá: Các loại cá nước ngọt và các loại cá nước mặn. Đặc biệt thịt cá ngừ góp phần giảm

cân(chống béo phì…), bảo vệ gan, ngăn xơ vữa động mạch giảm cholesterol xấu. Có tác dụng

kích thích tế bào não kích thích hoạt dộng não, ngôn ngữ, điều chỉnh lượng chất sắt.

Trứng: Trứng gà là thông thường và cung cấp nhiều loại dinh dưỡng – bổ nhất, giảm xơ

hóa mạch, giảm quá trình lão hóa, tăng cường hoạt động trí não, phòng chống ung thư, phòng

ngừa bệnh về mắt…, làm đẹp da…. Nên dùng 4 -7 qủa trứng gà trong 1 tuần.

Đậu – Đậu nành: Ở Trung Quốc gọi là đậu tương. Đậu nành có tác dụng ngăn ngừa bệnh

tim mạch, giảm đường trong máu, có tác dụng điều trị mãn kinh, điều chỉnh chuyển hóa xương.

Cacao: Ca cao có tác dụng tăng cường trao đổi chất, loại bỏ chứng thèm ăn, ổn định

đường huyết và chống oxy hóa.

Hành : hành là VUA của các loại rau… nhất là Hành tây, có tác dụng kháng viêm…, làm

giầu các vitamin C, A, B, acid Folic, canxi, photpho, Magiê, sắt(FE), làm giảm cholesterol,

kháng viêm tiêu độc… Có ý kiến dùng Hành tây ngâm dấm thì có hiệu quả hơn.




12

Tỏi: Tỏi có tác dụng kháng viêm, cảm cúm, nhiễm khuẩn, điều chỉnh hoạt động tim

mạch, chữa chứng đầy bụng khó tiêu, chứng ho, viêm họng, giúp ngăn ngừa các bệnh xương

khớp, tiểu đường và tim mạch, huyết áp… bệnh ung thư, kích thích tình dục.

Hành Tây và Tỏi: là cặp đôi có tác dụng sát khuẩn, giảm sưng tấy, kháng sinh và kích

thích tình dục, đặc biệt có ý nghĩa cho Tỏi và Hành tây ngâm dấm – vừa là đồ gia vị cho bữa ăn

hàng ngày cho mọi người nhất là cho người cao tuổi đồng thời có tác dụng làm giảm chứng bệnh

thần kinh ở người cao tuổi.

Sữa chua: Sữa chua kích thích hổ trợ tiêu hóa, tăng tuổi thọ và làm trẻ hóa da, chống

nám da…

Trái cây thuộc họ cam quít… bưởi cần cho chuyển hóa, oxy –hóa, là kho chứa các chất

dinh dưỡng thực vật có lợi cho sức khỏe chung… vỏ quít còn hổ trợ giảm cơn ho.

Chuối – chuối tiêu: có tác dụng làm giảm cholesterol, điều chỉnh huyết áp,… giảm béo,

nhuận tràng, làm giảm trầm cảm và làm đẹp.

5.4 Sử dụng TPCN ở Lâm sang Thần Kinh

Từ những đặc điểm trên về định nghĩa thực phẩm chức năng, về đặc tính các chứng bệnh

thần kinh ở người cao tuổi nhất là nhiều khi “một đơn chứng” ví như đau vai gáy… đau vùng

mông…, giảm trí nhớ, là biểu hiện ban đầu của tai biến mạch máu não, u não…

5.4.1 Cần chú ý tới “mức độ” của những biểu hiện ban đầu như đau đầu nhưng không

đau vật vã, buồn nôn tăng lên lúc nửa đêm về sáng, chóng mặt không có nôn mửa, giảm trí nhớ -

quên đơn thuần không có bại, liệt chi, không co giật… Các biểu hiện ban đầu là “đơn chứng” thì

có thể dùng các TPCN tương ứng và chỉ dùng trong một thời gian không quá hai, ba tuần.

5.4.2 Quá thời gian trên, hoăc các biểu hiện ban đầu có kết hợp(từ 2 đơn chứng trở lên)

thì cần có sự tư vấn của bác sĩ… Bác sĩ sẽ nghiên cứu qua hỏi bệnh, khám bệnh và một số xét

nghiệm cơ bản để sớm nhận ra và quyết định trị bệnh.

5.4.3 Sau khi điều trị tại các trung tâm, bệnh viện người bệnh thần kinh sẽ được điều trị

phối hợp – điều trị theo thuốc của tây y và TPCN… hoặc điều trị theo thuốc của đông y

….Khuynh hướng dùng thuốc đông y là thuốc làm giảm huyết áp, thuốc chữa bệnh tiểu đường,

dùng TPCN tự nhiên…

Đặc biệt, phục hồi chức năng thần kinh là rất quan trọng. Bác sĩ điều trị và người bệnh

cần luôn luôn khắc phục khó khăn, quyết tâm phục hồi chức năng về tâm lý và về vận động.




13

Bài của PGS. TS. Nguyễn ChươngHội Thần Kinh học Việt nam

Bài 3. CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA

1. ĐẶT VẤN ĐỀBệnh mạch máu não là một nguyên nhân gây bênh và tàn tật phổ biến trong nhân dân.

Trên thế giới tỷ lệ hiên mắc của bệnh này là 0,2% trong cộng đồng, phần lớn gặp ở người trên

65 tuổi với tỷ lệ khoảng 1%. Tỷ lê tử vong đứng hàng thứ ba sau các bệnh tim mạch và ung thư.

Sau khi được cứu chữa qua giai đoạn cấp, các bệnh nhân vẫn có thể mang các di chứng

như: liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ, suy yếu trí tuệ. Do đó vấn đề cấp thiết là phát hiện được

bệnh một cách sớm nhất để điều trị và dự phòng.

2. CƠN ĐỘT QUỴ NÃO VÀ THIẾU MÁU NÃO

Bệnh mạch não thường biểu hiện trên lâm sàng với những cơn đột quỵ não của các thể

bệnh như: Nhồi máu não(75 -80% các trường hợp), chảy máu não(15 -20%) và chảy máu

dưới(15%).

Thực tế cho thấy rất nhiều trường hợp đã có một số triệu chứng xuất hiện trước khi xảy ra

đột quỵ não. Những triệu chứng đó là các đợt rối loạn chức năng thần kinh diễn ra trong một thời

gian ngắn, hậu quả của tình trạng thiếu máu não cục bộ ở một khu vực nhất định của mạch máu

não và có thể hồi phục được. Thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng này là “cơn thiếu máu não thoáng

qua”(Transient ischemic attacks) /TIA).

Cơn thiếu máu não thoáng qua là các đợt diễn biến trong vòng dưới 24 giờ, tuy nhiên

phần lớn các cơn này chỉ kéo dài dưới 1 giờ và hầu hết các triệu chứng – thần kinh – mạch máu

kéo dài qúa 1 giờ để có cơ may bình phục hoàn toàn nếu được xử lý đúng và kịp thời. Các cơn

thiếu máu não thoáng qua thường xảy ra trước khi có cơn đột quỵ não do thiếu máu não cục bộ

(hay còn gọi là nhồi máu não). Điều đáng chú ý là các bệnh nhân có triệu chứng của cơn thiếu

máu não thoáng qua thường thấy có dấu hiệu tổn thương thiếu máu não cục bộ trên hình ảnh học

não. Do đó trên lâm sàng khó phân biệt giữa cơn thiếu máu não thoáng qua với cơn đột quỵ não

do thiếu máu não cục bộ. Vấn đè quan trọng là các trường hợp có cơn thiếu máu não thoáng qua

có nguy cơ cao bị đột quỵ não trong một thời gian ngắn kế tiếp. Một nghiên cứu trên 1.700 bệnh

nhân có cơn thiếu máu não thoáng qua cho biết 5% số bệnh nhân này bị đột quỵ não trong vòng




14

48 giờ sau và 10% bị đột quỵ não trong vòng 3 tháng( theo tạp chí JARA 2000, 284: 2901 –

2906).

Như vậy, đối với các thầy thuốc nói riêng cũng như mọi người trong cộng đồng nói

chung, đều cần được quan tâm trước tiên là làm thế nào phát hiện sớm cơn đột quỵ não, cơn

thiếu máu não thoáng qua.

3. CÁC DẤU HIỆU BÁO ĐỘNG CƠN ĐỘT QUỴCác dấu hiệu báo động cơn đột quỵ não có thể xuất hiện theo nhiều cách khác nhau:

*. Yếu vận động hoặc tê đột ngột ở mặt, tay, chân hoặc nửa người ở một bên cơ thể của một

người trước đó vẫn bình thường.

*. Mờ mắt hoặc mất hẳn thị giác (mù) đột ngột, nhất là chỉ ở một mắt.

*. Đột ngột không nói được hoặc nói rất khó khăn hoặc không hiểu lời người khác nói khi giao

tiếp.

*. Nhức đầu đột ngột dữ dội.

*. Choáng váng hoặc chóng mặt đột ngột gây mất thăng bằng đi đứng.

*. Đột ngột bi lú lẫn, u ám, quên hoặc rối loạn tác phong tính tình.

Các dấu hiệu đó có thể diễn ra riêng lẻ hoặc kết hợp với nhau nhưng đặc điểm là tính chất đột

ngột. Nhưng thực ra không có dáu hiệu nào nêu trên là đặc hiệu với cơn đột quỵ não. Vi vậy tổ

chức đột quỵ não thế giới(World Stroke Organizeation /W30) đã đề xuất cách phát hiện nhanh

cơn đột quỵ não dựa vào các dấu hiệu “Liệt mặt – Liệt chi – nói khó và khi thấy có các dấu hiệu

đó là phải vận chuyển nhanh bệnh nhân đến cơ sở y tế để được cấp cứu.

4. ĐẶC ĐIỂM CHỈ ĐẠO CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA

Như trên đã nói, trên lâm sàng khó phân biệt giữa cơn thiếu máu não thoáng qua với cơn

đột quỵ não. Nhưng trong thực hành, đứng trước một bệnh nhân khả nghi mới có biểu hiện bất

thường về mặt thần kinh – mạch máu, cần có cách tiếp cận chuẩn đoán hợp lý.

Ai cũng biết bệnh mạch máu não phần lớn gặp ở người cao tuổi, tuy nhiên vẫn có thể xảy

ra ở người trẻ tuổi. Văn học phương Đông có câu “49 chưa qua 53 đã tới ” đó chỉ khoảng thời

gian của nhóm tuổi chuyển tiếp. Sau tuổi trung niên, cơ thể con người nói chung tiếp diễn theo

chiều lão hóa. Quá trình lão hóa đó diễn ra “ không đồng tốc, không đồng bộ , không đồng thì” ở

một bộ phận, cơ quan, hệ thống của cơ thể tác động tới tế bào, các mô, các mạch máu và thần




15

kinh, dần dần cùng với tuổi đời tăng cao con người có thể mắc một số bệnh như tăng huyết áp,

đái tháo đường, rối loạn Lipit máu, viêm phế quản mãn tính, thoái hóa xương – khớp, ở người

cao tuổi có thể thấy mắc tới năm hoặc sáu bệnh đồng liên. Các bênh này được coi là những yếu

tố khác nhau như tuổi tác, giới tính, chủng tộc, khí hậu, thời tiết, nơi cư trú, di truyền…. Đây là

những đặc tính cần chú ý khai thác khi tiếp cận một người khả nghi có cơn đau thiếu máu não

thoáng qua hoặc cơn đột quỵ não.

Cơn thiếu máu não thoáng qua thường xảy ra vào lúc tỉnh thức trong ngày, khi cơ thể yếu

mệt, hoặc sau căng thẳng tâm lý hay khi cảm xúc không ổn định, khi thời tiết thay đổi, có thể

liên quan đến nề nếp sinh hoạt hàng ngày(uống bia rượu, bữa ăn thịnh soạn, thức khuya, đi du

lịch…), chưa điều trị hoặc dùng thuốc không đều với một số bệnh nhân nêu trên.

Căn cứ vào đặc điểm đó và qua đánh giá nhanh toàn trạng bệnh nhân( thể trạng, huyết áp,

mạch, thân nhiệt) cùng ý thức nhận biết bản thân, người xung quanh, môi trường) của bệnh nhân

kết hợp với các biểu hiện có thể rất kín đáo của các dấu hiệu báo động cơn đột quỵ não( xem ở

phần 3 trên), cần hướng tới khả năng đã xảy ra cơn thiếu máu não thoáng qua.

5. PHƯƠNG HƯỚNG XỬ TRÍ

Trên cơ bản việc xử trí cơn thiếu máu não thoáng qua là xử trí cơn đột quỵ não, các cơ

sở y tế, đặc biệt tại các trung tâm thần kinh – mạch máu, các đơn vị đột quỵ não, đều đã có các

phát đồ điều trị cơ bản, một số bệnh viện chuyên khoa đã có điều kiện tiến hành phương pháp

tiêu sợi huyết đối với nhồi máu não cấp xảy ra trong vòng 3 giờ đầu tiên. Theo quy định Quốc tế

những vấn đề thiết yếu trong điều trị thiếu máu não cục bộ là sử dụng các thuốc chống ngưng

tập tiểu cầu. Đến nay đã có một số tác dụng chống ngưng tập tiểu cầu là ASPIRIN, ngoài ra còn

có một số thuốc khác cũng có hiệu quả trong lâm sang, vấn đề đặt ra là phải biết sử dụng an

toàn, hợp lý các dược phẩm trong điều trị bệnh nhân. Mặt khác vì cơn thiếu máu não thoáng qua

còn phải chú trọng với dự phòng và điều trị các nguyên nhân tiềm ẩn của bệnh mạch não.

Bài của GS.TS. Lê Đức Hinh

Chủ Tịch Hội Thần kinh học Việt Nam

Health & Medicine

Điều Trị Thiếu Máu Não Thoáng Qua