Diễn đàn vaqwn nghệ Việt Nam - Số 4 năm 2014

1DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (231) - 4 / 2014

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (231) - 4 / 20142

H AØNH HÖÔNG NGHEÄ THUAÄT VEÀ ÑIEÄN BIEÂN PHUÛ (3/2014)

Coù theå noùi, “Haønh höông ngheäthuaät veà Ñieän Bieân Phuû” laø cuoächaønh quaân lôùn nhaát cuûa giôùi hoaït

ñoäng vaên hoïc vaø aâm nhaïc höôùng tôùi kyû

nieäm 60 naêm chieán thaéng lòch söû Ñieän

Bieân Phuû vó ñaïi. Vôùi hôn 100 vaên ngheä só

goàm caùc nhaø vaên, nhaïc só, ngheä só, dieãn

vieân, Ñoaøn ñaõ thöïc hieän cuoäc haønh höông

ñaày yù nghóa veà moät mieàn kyù öùc khoâng theå

naøo queân cuûa daân toäc. Trong tieáng keøn aâm

vang cuûa Ñoaøn nghi leã quaân ñoäi, leã xuaát

quaân ñaõ ñöôïc toå chöùc troïng theå vaøo 8 giôø

30 ngaøy 9 thaùng 3, taïi 51 Traàn Höng Ñaïo,

truï sôû Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc Ngheä

thuaät Vieät Nam vôùi ñaày ñuû ñaïi dieän cuûa caùc

caáp laõnh ñaïo: PGS,TS Nguyeãn Theá Kyû,

“Haønh höông ngheä thuaät veà Ñieän Bieân Phuû”aâm vang moät mieàn kyù öùc

CAÙT VAÄN(Hoäi Nhaïc só Vieät Nam)

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (231) - 4 / 2014 3

Phoù Tröôûng ban Tuyeân giaùo Trung öông;

Nhaø thô Höõu Thænh - Bí thö Ñaûng ñoaøn,

Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät

Nam, Chuû tòch Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam,

caùc Phoù Chuû tòch Lieân hieäp: Nhaø vaên Ñoã

Kim Cuoâng; Nhaø vaên Tuøng Ñieån; Nhaïc só

Ñoã Hoàng Quaân - Chuû tòch Hoäi Nhaïc só

Vieät Nam. Sau lôøi chaøo möøng cuûa ñ/c

Nguyeãn Theá Kyû vaø dieãn vaên cuûa nhaø thô

Höõu Thænh, Ñoaøn ñaõ haønh quaân leân Taây

Baéc qua Hoøa Bình, Sôn La tôùi Ñieän

Bieân.Taïi caùc ñòa danh lòch söû, Ñoaøn ñaõ ñi

thaêm Töôïng ñaøi Baùc Hoà vaø coâng trình

Thuûy ñieän Hoøa Bình, vieáng khu töôûng

nieäm caùc lieät só caùch maïng Sôn La, thaêm

di tích nhaø tuø nôi coù caây ñaøo Toâ Hieäu,

nôi töøng giam giöõ caùc laõnh tuï caáp cao

cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, caùc chieán só, vaên

ngheä só caùch maïng, trong ñoù coù Nhaïc só

Ñoã Nhuaän - ngöôøi mang soá tuø 76. Caùc

ñeâm bieåu dieãn, giao löu chuû ñeà höôùng

veà Ñieän Bieân Phuû ñaõ dieãn ra caûm ñoäng

vôùi chöông trình ngheä thuaät do Nhaø haùt

Ca Muùa Nhaïc Quaân ñoäi cuøng caùc nhaø

thô, nhaïc só, caùc nhaân chöùng vaø dieãn

vieân cuûa Ñoaøn Ngheä thuaät Daân toäc caùc

ñòa phöông phoái hôïp bieåu dieãn ñaõ gaây aán

töôïng maïnh vôùi nhöõng ngöôøi tham döï.

Vöôït qua nhöõng chaëng ñöôøng chieán dòch

xöa: Doác Mai Chaâu, Thuaän Chaâu, ñeøo Pha

Ñin, Ñoaøn haønh höông ñaõ ñeán vôùi Ñieän

Bieân Phuû vaø thaêm caùc di tích treân chieán

tröôøng xöa nhö Töôïng ñaøi Chieán thaéng treân

Ñoài D1, Baûo taøng Ñoài A1, caên haàm Ñôø-

Caxtri- nôi chieán só ta ñaõ caém ngoïn côø chieán

thaéng vaøo chieàu ngaøy 7 thaùng 5 naêm

1954(AÛnh). Taïi ñaây, giaây phuùt baát ngôø vaøthieâng lieâng ñaõ dieãn ra khi ngheä só Haø Ñình

Cöôøng caát cao tieáng keøn trom-peùt ñeå moïi

ngöôøi cuøng haùt vang Baøi ca Chieán thaéngÑieän Bieân cuûa nhaïc só Ñoã Nhuaän, Trong

tieáng haùt aáy, coù caû tieáng ca cuûa caùc theá heä

ñoàng nghieäp vaø cuûa caû ngöôøi con trai cuûa

OÂng- nhaïc só Ñoã Hoàng Quaân.

Vaøo ñuùng ngaøy” khai hoûa”, môû maøn

chieán dòch lòch söû 13/3, ñeâm Haønh höôngngheä thuaät veà Ñieän Bieân Phuû ñaõ dieãn rathaät caûm ñoäng taïi Trung taâm Hoäi nghò vaø

Vaên hoøa tænh Ñieän Bieân vôùi söï tham gia

cuûa caùc nhaân chöùng lòch söû nhö nhaø vaên

Hoà Phöông – ngöôøi ñaõ coù maët taïi chieán

tröôøng xöa vaø laø taùc giaû nhieàu cuoán saùch

veà Ñieän Bieân Phuû vaø Ñaïi töôùng Voõ Nguyeân

Giaùp; ñaïo dieãn Buøi Ñình Haïc - ngöôøi ñaõ

tham gia quay nhöõng thöôùc phim ñaàu tieân

veà Ñieän Bieân Phuû cuøng ñoâng ñaûo caùc nhaïc

só, ngheä só vaø nhaø vaên. Chöông trình ñaõ

ñöôïc Ñaøi Phaùt thanh, truyeàn hình tænh Ñieän

Bieân giôùi thieäu tröïc tieáp vôùi khaùn, thính giaû

vuøng Taây Baéc.

Cuoäc Haønh höông ngheä thuaät veà ÑieänBieân Phuû ñaõ kheùp laïi moät chuyeán ñi ñaày yùnghóa vaø môû ra nhöõng yù töôûng môùi cho söï

saùng taïo cuûa vaên ngheä só veà moät tuyeán ñeà

taøi baát taän: Ñieän Bieân Phuû moät chieán thaéng

“löøng laãy naêm chaâu, chaán ñoäng ñòa caàu”. �


HAØNH HÖÔNG NGHEÄ THUAÄT VEÀ ÑIEÄN BIEÂN PHUÛ (3/2014)

1

2

3

4

5


1. Nhaø thô HÖÕU THÆNH khai maïcchöông trình ngheä thuaät taïi Sôn La.

2. Tröôùc caây ñaøo Toâ Hieäu trong Nhaø tuø Sôn La3. Muùa haùt Tình ca Taây Baéc

4. Hoäi tröôøng ñeâm bieåu dieãn ngheä thuaättaïi Sôn La.

5. Ñoaøn vaên ngheä só thaêm Baûo taøng Sôn La

AÛnh: ÑAÏI MINH


1

2

3

5

6

4 7



1. Töôïng ñaøi Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû2. Ñoaøn vaên ngheä só beân chieán haøo Ñoài A1naêm xöa

3. Bieåu dieãn toå khuùc Giaûi phoùng Ñieän Bieân4. Chuïp aûnh löu nieäm cuøng hoïc sinh tröôøngDaân toäc noäi truù Ñieän Bieân

5. Ñoaøn Vaên ngheä só töôûng nieäm caùc lieät sótaïi Nghóa trang Ñoài Ñoäc Laäp

6. Ñoaøn VNS thaêm haàm baïi töôùng De Caxtôri7. Toaøn caûnh Hoäi tröôøng ñeâm bieåu dieãnngheä thuaät

AÛnh: ÑAÏI MINH

7DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (231) - 4 / 2014

60 naêm Ñieän Bieân Phuû –cuoäc haønh höông ngheä thuaätBuùt kyù

HOAØNG KIM ÑAÙNG

Haø Noäi möa vaø möa xuaân laát phaát suoátcaû thaùng trôøi sau Teát Giaùp Ngoï 2014.Nhöõng chiieác laù baøng cuoái cuøng ñoû

nhö löûa truùt xuoáng vaø söùc xuaân baät leân xanhbieác nhöõng taùn baøng treân ñöôøng phoá Haø Noäi;nhaát laø treân phoá Traøng Thi. Moät côn gioù nheï,nöôùc rôi loäp boäp treân chieác duø ñaïi caêng traønmaët saân 51 Traàn Höng Ñaïo.Saùng 9/3/2014, töø trong khoâng gian aåm öôùt

aáy, tieáng quaân nhaïc traàm huøng caát leân roän raõ:“Giaûi phoùng Ñieän Bieân boä ñoäi ta tieán quaântrôû veà giöõa muøa hoa nôû mieàn Taây Baéc töngböøng vui...”. Ñaïi baûn doanh Vaên Ngheä sóVieät Nam nhö böøng tænh trong taâm thöùc moïingöôøi bôûi baøi ca chieán thaéng baát huû cuûa coánhaïc só Ñoã Nhuaän.Baøi ca vöøa döùt, nhaø thô Höõu Thænh - Chuû

tòch Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc - Ngheä thuaätVieät Nam, Chuû tòch Hoäi Nhaø vaên Vieät Namdaãn ñaàu Ñoaøn Vaên Ngheä só, trong Leã XuaátQuaân chöông trình haønh höông Ngheä thuaätveà Ñieän Bieân Phuû ñaõ noùi leân nhöõng lôøi taâmhuyeát vaø nhaéc laïi raèng: “Taïi nôi ñaây ñaõ töøngchöùng kieán vaø tieãn ñöa khoâng bieát bao nhieâuñoaøn Vaên Ngheä só xuaát quaân vaøo Nam caàmsuùng chieán ñaáu vaø saùng taùc cho söï nghieäp giaûiphoùng mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc”.Cuoäc haønh höông ngheä thuaät leân Ñieän

Bieân laàn naøy do UÛy ban toaøn quoác Lieân hieäpcaùc Hoäi Vaên hoïc - Ngheä thuaät Vieät Nam, HoäiNhaïc só Vieät Nam, Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam toåchöùc coøn coù söï tham gia cuûa caùc nhaø vaên: ÑoãKim Cuoâng (Phoù Chuû tòch thöôøng tröïc Lieânhieäp), Tuøng Ñieån (Phoù Chuû tòch) ñeán ngöôøi

con trai coá nhaïc só Ñoã Nhuaän - Nhaïc só ÑoãHoàng Quaân ñöông nhieäm Chuû tòch Hoäi nhaïcsó Vieät Nam vaø caùc nhaïc só noåi tieáng nhöVaên Kyù, Tröông Ngoïc Ninh, Minh Tieán (Nhaïcsó, NSND., Giaùm ñoác Nhaø haùt ca muùa nhaïcquaân ñoäi), nhaïc só Ñöùc Trònh (Thieáu töôùng,Hieäu tröôûng tröôøng Ngheä thuaät quaân ñoäi).Trong ñoaøn coøn coù nhaø vaên, Thieáu töôùng HoàPhöông; ñaïo dieãn ñieän aûnh – NSND. Buøi ÑìnhHaïc; nhaø thô, Vuõ Quaàn Phöông... cuøng haøngchuïc phoùng vieân baùo chí, ñaøi truyeàn hình VieätNam .Ñuùng 9 giôø ngaøy 9/3/2014, khi baøi haùt

Haønh quaân xa do Ñoaøn Quaân nhaïc trình dieãnvöøa keát thuùc thì ñoaøn xe töø töø chuyeån baùnhtaïm bieät Thuû ñoâ Haø Noäi leân ñöôøng trong cuoächaønh höông ngheä thuaät vöôït Doác Cun leânthaønh phoá Hoøa Bình, treân ñöôøng leân ÑieänBieân höôùng tôùi kyû nieäm 60 naêm Ñieän BieânPhuû cuûa Ñoaøn Vaên ngheä só Vieät Nam.

* THAÊM THUÛY ÑIEÄN HOØA BÌNH, NHÔÙCAÙC NHAØ VAÊN NGUYEÃN TUAÂN, NGUYEÃNVAÊN BOÅNGChieàu 9/3/2014 döôùi söï höôùng daãn cuûa

höôùng daãn vieân du lòch, Ñoaøn ñi thaêm Coângtrình thuûy ñieän Hoøa Bình. Coâng trình thuûy ñieänHoøa Bình ñöôïc khôûi coâng xaây döïng vaøo ngaøy6/11/1979, vôùi söï goùp coâng söùc cuûa haøng vaïncaùn boä, coâng nhaân vieân, kyõ sö cuûa Vieät Namvaø Lieân Xoâ. Sau 15 naêm xaây döïng nhaø maùyñaõ hoaøn thaønh ngaøy 20/10/1994. Coâng trìnhThuûy ñieän Hoøa Bình ngaøy aáy laø moät coâng trìnhlôùn nhaát, hieän ñaïi nhaát khu vöïc Ñoâng Nam AÙ,ñaõ goùp phaàn cöïc kyø quan troïng vaøo vieäc


phoøng choáng luõ luït cho ñoàng baèng chaâu thoåSoâng Hoàng vaø Thuû ñoâ Haø Noäi, laø nguoàn cungcaáp ñieän chuû yeáu cho heä thoáng ñieän toaønquoác qua ñöôøng daây taûi ñieän 500 kiloâvoân vaøoñeán taän ñoàng baèng Nam Boä. Suoát 15 naêm xaâydöïng ñaõ coù 168 ngöôøi laø coâng nhaân, kyõ sötrong quaù trình xaây döïng ñaõ hy sinh, trong ñoùcoù 11 laø coâng daân Lieân Xoâ. Taïi saân nhaø truyeànthoáng cuûa Thuûy ñieän Soâng Ñaø, khoái beâ toângnaëng haøng chuïc taán beân trong coù ñeå böùc thö“Göûi theá heä sau” seõ ñöôïc môû vaøo ngaøy1/12/2100. Ñeán ngaøy ñoù chaéc laø vui vaø hoàihoäp laém ñaáy!Ñöùng döôùi chaân töôïng ñaøi Baùc Hoà ôû khu

trung taâm ta coù theå ngaém toaøn caûnh Nhaø maùythuûy ñieän Hoøa Bình. Töï nhieân toâi phoùng taàmmaét höôùng nhìn veà phía nuùi Ñuùng. Döôùi chaânnuùi Ñuùng coù “Laøng chuyeân gia Lieân Xoâ” laø nôitröôùc ñaây caùc coâng nhaân, kyõ sö, Toång coângtrình sö nghæ ngôi sau moät ngaøy laøm vieäc caêngthaúng. Boãng nhieân toâi laïi nhôù ñeán nhaø vaênNguyeãn Tuaân, nhaø vaên Nguyeãn Vaên Boång -uûy vieân Ban chaáp haønh Hoäi Nhaø vaên Vieät Namkieâm Toång bieân taäp Baùo Vaên ngheä. Hai oângñaõ daãn ñoaøn nhaø vaên Lieân Xoâ do nhaø thô I-sa-eùp, UÛy vieân Ban Thö kyù Hoäi Nhaø vaên Lieân Xoâdaãn ñaàu xuoáng thaêm coâng trình thuûy ñieän HoøaBình vaøo naêm 1983, sau boán naêm khôûi coângxaây döïng .Toâi ñang ñaém mình trong hoài töôûng veà söï

kieän aáy, boãng coù ngöôøi ñaäp vaøo tay vaøo vai:“Nghó gì maø ngaây ra theá?”. “Ñoaøn ñaõ treân ñöôøngveà khaùch saïn, sao coøn ñöùng maõi nôi ñaây!” Toâibình tónh vaø raûo böôùc ñuoåi theo ñoaøn, ñeå laïicoâng trình thuûy ñieän soâng Ñaø ôû laïi phía sau.

* SÔN LA NGAØY 11/3/2014Vaäy laø ñoaøn ñaõ caùch xa thuû ñoâ Haø Noäi 320

km, ñang taäp keát ôû thaønh phoá Sôn La.Sôn La laø tænhmieànnuùi TaâyBaéc VieätNamvôùi

dieän tích 14,174km2, ñöùng thöù 3 trong 63 tænhthaønh phoá caû nöôùc. Tính ñeán naêm 2011 Sôn Lacoù daân soá laø 1.119.400 ngöôøi, goàm 12 daân toäcnhö: Vieät, Thaùi,H’Moâng,Möôøng,Dao, Khômuù...Ñeán Sôn La ngaøy nay, ta coù dòp tham quan

coâng trình thuyû ñieän ôû Taï Buù ñöôïc khôûi coângngaøy 2/11/2005 . Sau baûy naêm xaây döïng, ñaõhoaøn thaønh, hoài 14h30’ ngaøy 26/9/2012 ñaõøhoøa vaøo löôùi ñieän quoác gia. Ñeán Sôn La tacuõng khoâng theå naøo queân “Nguïc tuø Sôn La” -nôi röøng thieâng nöôùc ñoäc. Nhaø tuø Sôn La ñöôïcxaây döïng töø naêm 1908 treân ngoïn ñoài KhauCaû, naèm soi mình beân doøng suoái Naäm Na.Hình aûnh aáy xem ra coù veû thanh bình yeân aûnhöng thöïc chaát beân trong luùc naøo cuõng soâiñoäng, nghieät ngaõ, nguøn nguït yù chí caêm thuøbôûi caûnh tra taán ñaùnh ñaäp tuø nhaân moät caùchdaõ man taøn baïo. Naêm 1930, nhaø tuø Sôn Lamôùi chæ tieáp nhaän 24 tuø nhaân chính trò nhöng14 naêm sau (1944) soá tuø nhaân ñaõ leân tôùi 1007ngöôøi (coù hôn 100 tuø chính trò phaïm).Ñeå taâng coâng nònh hoùt vôùi quan treân, naêm

1932 teân coâng söù (quan cai trò ñöùng ñaàu tænh)Xanh Pu-loáp ñaõ göûi thö leân quan Thoáng söùBaéc Kyø, coù ñoaïn vieát “...Xin ngaøi cöù tieáp tuïcgöûi chính trò phaïm leân Sôn La. Boïn naøy neáuôû Hoûa Loø (Haø Noäi) laø nhöõng haïng hunghaêng khoù trò, thì roài ñaây tôùi Sôn La chæ trongvoøng 6 thaùng thoâi vi truøng soát reùt seõ laømcho chuùng suy nhöôïc vaø trôû neân hieàn hoøa”Vieát ñeán ñaây chaéc Xanh Pu - Loáp cuõng híhöûng cöôøi thaàm trong buïng vì haén ñaõ nghó ramoät keá hieåm ñeå tieâu dieät tuø chính trò cheát moätcaùch töø töø vaø eâm thaám! Chuùng naøo coù ngôønôi ñaây ñaõ trôû thaønh “Loø luyeän theùp” trí tueä chocaùc chieán só Coäng saûn. Caùc ñoàng chí: TröôøngChinh, Leâ Duaån, Nguyeãn Löông Baèng, LeâThanh Nghò, Vaên Tieán Duõng, Nguyeãn VaênTraân sau naøy ñeàu trôû thaønh nhöõng caùn boäxuaát saéc trong boä maùy laõnh ñaïo Ñaûng vaø Nhaønöôùc Vieät Nam. Chuû tòch Hoà Chí Minh khi ñeánthaêm nhaø tuø Sôn La, Ngöôøi vieát nhöõng doøngdi buùt thaät saâu saéc:“... Bieán caùi ruûi thaønh caùimay. Caùc ñoàng chí ñaõ lôïi duïng nhöõng ngaøythaùng ôû tuø ñeå hoäi hoïp vaø hoïc taäp lyù luaän.Moät laàn nöõa, vieäc ñoù laïi chöùng toû raèngchính saùch khuûng boá cöïc kyø daõ man cuûa keûthuø chaúng nhöõng khoâng ngaên ñöôïc böôùctieán cuûa caùch maïng maø traùi laïi noù ñaõ trôû



neân moät thöù löûa thöû vaøng, noù reøn luyeän chongöôøi caùch maïng caøng theâm cöùng raén”.Haøng traêm ñoâi maét höôùng veà chieác que di

ñoäng cuûa coâ höôùng daãn vieân du lòch baèngnhöõng cung baäc caûm xuùc, deã thaáy nhaát theåhieän treân göông maët caùc nhaø thô Höõu Thænh,Vuõ Quaàn Phöông, caùc nhaïc só Tröông NgoïcNinh, Caùt Vaän, treân göông maët dieãn vieânNgheä só öu tuù Chieàu Xuaân... Toâi baùm saùt vaøñaëc bieät chuù yù khi ghi laïi caûm xuùc cuûa nhaïc sólaõo thaønh vaø taøi naêng Vaên Kyù. Tay oâng ghicheùp nhöng ñoâi maét lieân tuïc chôùp chôùp theåhieän söï xuùc ñoäng cao ñoä ñeå ngay toái hoâm ñoùoâng ñaõ coù saùng taùc taïi choã trình dieãn trongbuoåi giao löu ngheä thuaät. Tieáng voã tay hoanhoâ töø nhöõng khaùn thính giaû vang leân töøng ñôïttöøng ñôït cho ñeán luùc oâng cuùi chaøo taïm bieätSôn La raèng “... Toâi yeâu Sôn La, ñeán Sôn Latoâi chaúng muoán veà!”.

* ÑEÁN ÑIEÄN BIEÂN ÑUÙNG NGAØY DIEÃNRA TRAÄN THAÉNG MÔÛ MAØNNgaøy 13/3/2014 , ñoaøn Vaên Ngheä só Vieät

Nam tôùi Him Lam, vieáng caùc anh huøng lieät só taïinghóa trang treân Ñoài Ñoäc Laäp cuõng laø ngaøycaùch ñaây 60 naêm quaân ta thöïc thi meänh leänhtieán coâng cuûa Ñaïi töôùng Toång tö leänh VoõNguyeân Giaùp môû maøn coâng kích Taäp ñoaøn cöùñieåm Ñieän Bieân Phuû . Ñuùng giôø G phaùo binh tacaáp taäp ñoäi baõo löûa vaøo cöù ñieåm Him Lam,Baûn Keùo vaø Ñoài Ñoäc Laäp. Traän chieán dieãn rachæ trong boán ngaøy (töø 13 ñeán 17/3/1954), 3trong 49 cöù ñieåm cuûa Taäp ñoaøn bò san phaúng,loaïi khoûi voøng chieán ñaáu 2000 teân trong toång soá16.200 teân cuûa taäp ñoaøn cöù ñieåm Ñieän BieânPhuû. Saân bay Möôøng Thanh gaàn nhö ngöønghoaït ñoäng. Phaùo binh ñòch phaûi caâm hoïng.Piroát, phoù tö leänh kieâm tö leänh phaùo binh töøngtham chieán laäp nhieàu chieán tích, nhaän nhieàuHuaân chöông Baéc ñaåu boäi tinh; môùi maáy hoâmtröôùc coøn huyeânh hoang vôùi caáp treân: “Seõ tieâudieät phaùo binh cuûa Vieät Minh ngay töø giôø phuùtñaàu!”. Naøo ngôø keát quaû ñaûo ngöôïc laïi. Nhuïcquaù, beõ maët quaù, ñöôøng cuøng khoâng loái thoaùt,haén ñaõ töï kieát lieãu cuoäc ñôøi mình ñeå traùnh hình

phaït bò caùch chöùc, traùnh nhöõng aùnh maét cheádieãu, nhöõng lôøi chöûi bôùi phæ baùng thoâ tuïc, chaâmbieám cay ñoäc.Ñeán ÑieänBieân ñuùngngaøy dieãn ra traän thaéng

môû maøn quaû thöïc coù yù nghóa. Tröôûng ñoaøn,nhaø thô Höõu Thænh cuøng chuùng toâi thaép höôngtöôûng nieäm taïi Ñaøi lieät só vaø ñi thaêmnghóa trang,nôi yeân nghæ cuûa caùc chieán só Ñieän Bieân naêmxöa. Thieáu töôùng, nhaø vaên Hoà Phöông ñaõ töøngchæ huy tieåu ñoaøn tham döï caùc traän ñaùnh ñoànHim Lam, ñoài Ñoäc Laäp vaø Baûn Keùo. OÂng laëngleõ ñi tìm ñoàng ñoäi ñaõ hy sinh, thaép cho baïn neùnhöông. Nhöõng kyù öùc veà ñoàng ñoäi, veà nhöõngtraän ñaùnh töø 60 naêm tröôùc ñang soáng daäy trongoâng. Nhaø thô Höõu Thænh vöøa thaép höông, vöøacoù yù ñi tìmmoä cuûa anhmình nhöng khoâng thaáy,chæ coøn maõi nhöõng hình aûnh trong baøi thô khivieát veà ngöôøi anh ñaùng kính cuûa mình. Suoátbuoåi saùng, ñoaøn ñi thaêm Ñoài A1, Haàm chæ huycuûa töôùng Ñôø-Caùt, thaép höông töôûng nieäm vaøchuïp aûnh beân “Töôïng ñaøi chieán thaéng” , thaêm“Baûo taøng lòch söû Ñieän Bieân “.14h cuøng ngaøy chöông trình haønh höông

ngheä thuaät Höôùng veà Ñieän Bieân vaø giao löungheä thuaät kyû nieäm 60 naêm chieán thaéng lòch söûÑieän Bieân Phuû dieãn ra khaù hoaønh traùng, doGiaùm ñoác Nhaø haùt ca muùa nhaïc quaân ñoäi - Ñaïitaù, nhaïc só, ngheä só nhaân daân Nguyeãn Tieán thöïchieän, ñöôïc boá cuïc khaù chaët cheõ, noäi dung phongphuù, gaây xuùc ñoäng ngöôøi xem. Ngay töø giôø phuùtñaàu, phaàn lieânkhuùc -Thô - Haùt -Muùaqua caùc taùcphaåm:Hoan hoâ chieán só ÑieänBieâncuûaToá Höõu;Haønhquaânxa cuûaÑoã Nhuaän;SoângLoâ cuûaVaênCao; Qua mieàn Taây Baéc cuûa Nguyeãn Thaønh;Treânñoài Him Lam cuûaÑoã Nhuaän;Hoø keùophaùocuûaHoaøngVaânvaøGiaûiphoùngÑieänBieâncuûaÑoãNhuaän ñaõ ñöôïc trình baøy thaät haáp daãn.Chuyeån sang phaàn hai Chöông trình bieåu

dieãn ngheä thuaät baét ñaàu töø moät baøi thô ñeàcaäp ñeán tình ñoàng chí cuûa nhöõng ngöôøi noângdaân maëc aùo lính ra traän vôùi moät nieàm tin chieánthaéng qua baøi thô Ñoàng chí cuûa Chính Höõuñeán Tình ca Taây Baéc - thô Caàm Giang, aâmnhaïc Buøi Ñöùc Haïnh vaø baøi thô Hoø doâ ta naøo



cuûa Vuõ Quaàn Phöông ñeánNoãi nhôù Ñieän Bieânthô Nguyeãn Höõu Quyù, nhaïc Caùt Vaän, dongheä só öu tuù Traàn Töïa trình baày.Muøa hoa ban, hoa ñaøo ñeïp moät caùch trinh

traéng vaø röïc rôõ töø vuøng röøng nuùi Taây Baéc vaøhình aûnh nhöõng coâ gaùi Thaùi meàm maïi duyeândaùngñöôïc chaét loïc hình töôïngqua hai ñieäumuùa“xoøe hoa” vaø “muùa noùn” cuûa NSND Ñoã MinhTieán ra ñôøi vaøo nhöõng naêm 1955 - 1956 trôûthaønh kinh ñieån cuûa Ngheä thuaät muùa Vieät Nam.Caùc nhaïc só Leâ Yeân, Leâ Loâi, Nguyeãn Xuaân

Khoaùt ñaõ laøm soáng daäy hình aûnh chieán tranhnhaân daân cuûa daân toäc ta, trôû thaønh tö töôûngchieán löôïc lôùn cuûa Ñaûng, Baùc Hoà qua lieânkhuùc haùt muùa Tình haäu phöông. Coù nhöõngñeà taøi töø laâu töôûng nhö ñaõ bò laõng queân,nhöng taùc giaû Chính Nghóa ñaõ “thaâu toùm”ñöôïc vaø “beä” leân saân khaáu nhöõng chieác xeñaïp thoà trong chieán dòch trôû thaønh hình töôïngñoäc ñaùo bôûi treân theá giôùi chöa thaáy vaø khoângôû ñaâu laïi söû duïng xe thoà laøm phöông tieän vaänchuyeån löông thöïc, vuõ khí ñaïn döôïc nhö ôûVieät Nam. Ngheä thuaät trình dieãn tuy coù hôikhoâi haøi moät chuùt nhöng gaây aán töôïng, trongsaùng vaø hoàn nhieân.Phaàn bieåu dieãn lieân khuùc Thô - Haùt - Muùa

coù ñeán 7 taùc phaåm naëng kyù cuûa nhöõngnhaïc só taøi naêng lôùn, trong ñoù Ñoã Nhuaän coùñeán 3 nhaïc phaåm: Haønh quaân xa, Treân ñoàiHim Lam vaø Giaûi phoùng Ñieän Bieân. Maëcduø nhöõng taùc phaåm naøy ñaõ ñöôïc bieåu dieãnnhieàu laàn nhöng hoâm nay ñöôïc trình dieãnngay chính treân maûnh ñaát Ñieän Bieân lòch söûröïc rôõ chieán coâng, toâi ñaõ nhìn thaáy aùnh maétchôùp chôùp röng röng caûm ñoäng pha chuùt töïhaøo töø ngöôøi con trai - Nhaïc só Ñoã HoàngQuaân, töø coâ con daâu quyù cuûa coá nhaïc só ÑoãNhuaän, dieãn vieân ñieän aûnh Chieàu Xuaân. Toâicuõng ñaõ thaáy aùnh maét röng röng caûm ñoängcuûa ngöôøi con caû nhaïc só ña taøi Vaên Cao,ñoù laø nhaø thô - hoïa só Vaên Thao. Töø hìnhdaùng ñeán phong thaùi, anh gioáng cha nhöñuùc. Goïi laø anh cho treû hoùa nhöng VaênThao cuõng ñaõ böôùc vaøo tuoåi “thaát thaäp”. Anh

ñang chuaån bò vieát hoài kyù veà ngöôøi cha kínhyeâu cuûa mình. Ngheä só nhaân daân ñaïo dieãnñieän aûnh Buøi Ñình Haïc lieân tuïc ñöôïc khaùnthính giaû voã tay hoan hoâ khi doøng hoài öùckeå veà nhöõng ngaøy quay phim roài hoûi cungtöôùng Ñôø caùt cuøng nhaø quay phim, ñaïo dieãnñieän aûnh ngöôøi Phaùp Soenñooùcphô. OÂng ta“thaàn hoàn aùt thaàn tính” moät caùch tuyeät voïngkhi noùi vôùi ñaïo dieãn ñieän aûnh Roâ-maêngCaùc-men raèng: “Toâi seõ bò gieát”, “Khoâng ñaâu,OÂng vaãn soáng vaø ñöôïc ñoái xöû töû teá. OÂngseõ ñöôïc uoáng “Voát ka” vôùi toâi taïi Matcôva!”.Caùc-men noùi vaäy vaø taïi naêm sau, Soenñooùcophôsang döï Lieân hoan phim quoác teá Matcôva.Coù tieáng goõ cöûa. Roâmaêng Caùc men caàm chaivoát ca böôùc vaøo. Caû hai cuøng naâng coác chuùcphuùc. Tuy laø tuø haøng binh nhöng oâng ta raátkhaâm phuïc, yeâu meán Vieät Nam vaø boû ra soátieàn lôùn (25 trieäu frans) ñeå laøm boä phim veàÑieän Bieân Phuû. Nhaø vaên, Thieáu töôùng HoàPhöông raát sung söôùng nhaéc ñeán nhöõngchuyeán ñi thaêm Lieân Xoâ, Cu Ba, Myõ, Anh,Phaùp... Khi hoï bieát mình laø ngöôøi Vieät Nam,laø só quan caáp töôùng ñaõ töøng tham chieán ôûÑieän Bieân Phuû laäp töùc hoï hoâ vang cuïm töø:‘Vieät Nam - Hoà Chí Minh - Voõ Nguyeân Giaùp -Ñieän Bieân Phuû!” vaø ñöôïc nhöõng quyù baø xinhñeïp tôùi taáp oâm hoân thaém thieát!Treân saân khaáu, ñoaøn ca só, dieãn vieân ñaõ

xeáp thaúng haøng. Tieáng nhaïc traàm huøng caátleân roän raõ: “Giaûi phoùng Ñieän Bieân boä ñoäi tatieán quaân trôû veà giöõa muøa hoa nôû, mieàn TaâyBaéc töøng böøng vui”. Khi keát thuùc chöông trìnhcaùc dieãn vieân vöøa haùt vöøa giô tay vaãy chaøo.Töø döôùi hoäi tröôøng, nhaø thô Höõu Thænh vaø UÛyvieân thöôøng vuï tænh uûy, Tröôûng ban Tuyeângiaùo kieâm Chuû tòch Hoäi Vaên Ngheä Ñieän Bieân,ñoàng chí Vaân Chöông böôùc leân saân khaáu taënghoa vaø baét tay caùc vaên ngheä só bieåu dieãn.Nghe tieáng haùt, toâi lieân töôûng tôùi caûnh nhaân

daân caùc daân toäc vuøng cao Taây Baéc 60 naêmtröôùc ñöùng chaät hai beân ñöôøng ñang vaãy tay,tung hoa ñoùn chaøo ñoaøn quaân Ñieän Bieânchieán thaéng veû vang!�





Noãi nhôù Ñieän Bieân

Nhaïc : CAÙT VAÄNLôøi : NGUYEÃN HÖÕU QUYÙ

Vöøa phaûi - töï söï

Xinh quaù! Em Sôn La

Nhaïc vaø lôøi: VAÊN KYÙ

Moderato, grazioso



D IEÃN ÑAØN

Theá kyû XXI laø theá kyû môû, môû veà tri thöùc,trí tueä, vaên hoùa. Töø theá kyû tröôùc, moätchính khaùch ngöôøi Ñöùc Wilhelm

Liebknecht (1826-1900) döï baùo veà vieãn caûnhcuûa chuû nghóa xaõ hoäi: “Trong töông lai seõkhoâng coù lòch söû nhaân loaïi naøo khaùc laø lòch söûvaên hoùa”. Luaän ñeà naøy coøn ñöôïc baøn caõi,nhöng yù nieäm vaên hoùa vaø phaùt trieån laø trungtaâm moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Chuùng toâixin neâu hai noäi dung:Baûn chaát cuûa vaên hoùa caàm quyeàn;Vai troø noøng coát cuûa giôùi tri thöùc trong boái

caûnh coâng nghieäp hoùa (CNH), hieän ñaïi hoùa(HÑH) vaø hoäi nhaäp quoác teá.VAÊN HOÙA CAÀM QUYEÀN LAØ GÌ? NHÖÕNG

TIEÂU CHÍ CUÛA NHAØ CAÀM QUYEÀN.Vaên hoùa caàm quyeàn laø ñaïo trò nöôùc. Ngöôøi

xöa coi ñaïo trò nöôùc laø lyù töôûng vì Daân, anDaân, giöõ Daân. Moät neàn ñaïi chính phaûi theåhieän ñaày ñuû ñöôøng loái chính trò an Daân.Khoan söùc daân thôøi Traàn; “dìu daét daân vaøoñaïo lôùn, ñöa daân leân coõi ñaøi xuaân” (trongChieáu leân ngoâi) cuûa Quang Trung, coøn TöïÑöùc thì tröôùc sau coi nhaân taøi laø coäi goác ñeålaøm chính söï… laø nhöõng ví duï. Ñaûng Coängsaûn Vieät Nam trong nhieàu vaên kieän, nhaát laø töøÑaïi hoäi VI trôû ñi ñeàu giöông cao hai ngoïn côø:Ñoäc laäp Daân toäc vaø Chuû nghóa xaõ hoäi laøñöôøng loái chính trò saùng suoát, laø goác saâu, reãbeàn ñeå an daân, giöõ nöôùc vaø döïng nöôùc.Cheäch höôùng chính trò, sai laàm ñöôøng loái laømoät trong boán thaûm hoïa deã gaây nghieâng ñoåcheá ñoä. Trong Cöông lónh xaây döïng ñaát nöôùcthôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi (2011),

Ñaûng caûnh baùo: “Quan lieâu, tham nhuõng, xarôøi nhaân daân seõ daãn ñeán nhöõng toån thaát khoânlöôøng ñoái vôùi vaän meänh ñaát nöôùc, cuûa cheá ñoäxaõ hoäi chuû nghóa vaø cuûa Ñaûng (1)Treân thöïc teá, trong maáy chuïc naêm nay, xu

höôùng tha hoùa quyeàn löïc, tha hoùa lao ñoäng,xu höôùng höôûng thuï cuûa moät boä phaän khoângnhoû nhöõng ngöôøi caàm quyeàn (keå caû caáp cao)vaãn chöa ñöôïc ngaên chaën vaø dieãn bieán phöùctaïp. Boá meï, con caùi nhaø ngheøo maø ñua ñoøihöôûng thuï, aên chôi theo kieåu “tröôûng giaû hoïclaøm sang” thì chæ gaây ñaïi hoïa. ÔÛ nöôùc Nga,chæ hôn 10 naêm sau Caùch maïng thaùng Möôøimaø ñaõ xaây döïng ñöôïc haøng maáy traêm caây soáñöôøng “metro” ôû Matxcôva, hieän ñaïi nhaát theágiôùi cho ñeán hoâm nay laø nhôø haøng traêm trieäudaân “aên baùnh myø, uoáng nöôùc laõ”. Chuû nghóatö baûn ôû chaâu AÂu ñaõ phaûi “thaét löng buoäcbuïng”, töø theá kyû XVI cuøng vôùi söï boùc loät taønnhaãn ngöôøi lao ñoäng môùi coù lôïi nhuaän ñeå taùisaûn xuaát vaø phaûi maát 300 naêm coù leû môùi ñuûñieàu kieän vaät chaát ñeå saûn xuaát lôùn chieánthaéng saûn xuaát nhoû, trôû thaønh chuû nghóa töbaûn hieän ñaïi. Xem vaäy, môùi bieát vieäc tìm rañöôøng loái chính trò (ñònh höôùng xaõ hoäi chuûnghóa) töông öùng vôùi neàn saûn xuaát ñaïi coângnghieäp khoù khaên bieát chöøng naøo? Toâi raátthích hai caâu noùi cuûa V. I. Leânin coù noäi dungñang baøn: “Nhöõng nguïy thuyeát thöôøng soángraát dai”; “trong moïi tìm kieám cuûa cuoäc soáng,thì vieäc tìm ra lyù luaän chaân chính laø khoù nhaát”.Thöïc traïng treân ñoøi hoûi baûn chaát cuûa vaên hoùacaàm quyeàn vaø tieâu chí cuûa nhöõng nhaø hoaïtñoäng chính trò caáp cao caàn coù trình ñoä tri thöùc

Vaên hoùa caàm quyeàn vaø vai troønoøng coát cuûa giôùi trí thöùc thôøi hieän ñaïiHOÀ SÓ VÒNH


DIEÃN ÑAØN

thoâng tueä, moät baûn lónh chính trò kieân trung,moät taàm nhìn xa roäng thôøi cuoäc, vôùi tri thöùc lyùluaän xuaát saéc vaø toå chöùc thöïc tieãn hieäu quaû.Ngöôøi xöa noùi: “Xöû nhaân uy, baát nhö xöû

nhaân aùi” - (Ñoái xöû vôùi Daân baèng uy quyeànkhoâng baèng ñoái xöû ñeå ngöôøi ta tin yeâu). Muoánñöôïc daân yeâu, daân phaûi hieåu ngöôøi laõnh ñaïo,sau ñoù môùi noùi loøng tin. Tieàn nhaân raïch roøitrong chuyeän naøy: Yeâu khoâng ñuùng laø laømhaïi ngöôøi ta; gheùt khoâng ñuùng laø laøm haïimình. Thaät bieän chöùng! Muoán yeâu Ñaûng laøphaûi hieåu ngöôøi laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, roài sauñoù môùi noùi nieàm tin. Ñaûng tin Daân, Daân tinÑaûng laø loøng tin hai chieàu, nhö hai ñaïi nghóagaëp nhau. Chuùng ta thöôøng noùi: Laõnh ñaïotaäp theå. Ñieàu ñoù khoâng hoaøn toaøn sai. Nhönglaïi noùi khoâng ñaày ñuû veà vai troø vaø traùch nhieämcuûa caù nhaân, ngöôøi ñöùng ñaàu. Khi coù thaønhtích thì ai cuõng vô vaøo cho mình, nhöng khixaåy ra sai laàm thì ñoå loãi cho nhau, khoâng aidaùm chòu traùch nhieäm. Coøn noùi Daân laøm chuûtaäp theå cuõng laø chuyeän noùi suoâng, neáu khoângcoù tri thöùc luaät phaùp, cô cheá giaùm saùt, trình ñoädaân trí… thì Daân chæ ñöùng beân leà chính trò.Vaäy vaên hoùa caàm quyeàn ñoøi hoûi nhaø laõnh

ñaïo nhöõng tieâu chí gì?- Ñaïo cao, ñöùc troïng, phaûi göông maãu

trong moïi haønh xöû, trong loái soáng, trong quanheä ñoái vôùi thieân nhieân, ñoàng loaïi, ñoàng söï, vaøtrung thöïc vôùi chính mình. Vöôït leân chínhmình bieát “tri tuùc” tröôùc duïc voïng chính laø daáuhieäu vaên hoùa, laø chieán thaéng lôùn nhaát cuûangöôøi laõnh ñaïo.- Taøi naêng caàm quyeàn ñöôïc toûa saùng ôû

taàm nhìn thôøi cuoäc baèng ñoâi maét “bieät nhaõn”,bieát phaùt hieän vaø duøng ngöôøi taøi ñeå boå sungnguoàn nhaân löïc. Khoâng phaûi ai cuõng phaùthieän ñöôïc taøi naêng. Coá thuû töôùng Phaïm VaênÑoàng laø ngöôøi höõu ñöùc, höõu taøi. Naêm 1965,giöõa luùc ñeá quoác Myõ ñe doïa neùm bom mieànBaéc vaø moät naêm sau chuùng ñaùnh saäp caàuLong Bieân, theá maø taïi Vieän Vaên hoïc chæ caùch

khoâng xa nôi bom Myõ doäi, oâng vaãn chuû trì Hoäithaûo veà Giöõ gìn söï trong saùng cuûa tieáng Vieätvaø sau ñoù chuû tröông thaønh laäp lôùp Ñaïi hoïcHaùn - Noâm. Laõnh ñaïo Boä Vaên hoùa vaøo naêm1971, khi coøn 4 naêm nöõa môùi giaûi phoùngmieàn Nam, ñaõ kieán nghò vaø ñöôïc Chính phuûñoàng yù thaønh laäp Vieän Ngheä thuaät toång hôïpvaø taïp chí Vaên hoùa - Ngheä thuaät.- Coâng traïng: Ngoaøi coâng lao ñoùng goùp

xuaát saéc cho daân toäc laø loøng thaønh, ñöùckhieâm. Coâng coøn coù nghóa laø coâng baèngtrong öùng xöû, trong toân vinh ngöôøi coù coâng.Haø Huy Giaùp laø moät taám göông trong vaét veàñoái nhaân xöû theá, ñöôïc Baùc Hoà tín nhieäm cao,khi ñieàu ñoäng töø Boä Giaùo duïc sang Boä Vaênhoùa giöõ chöùc Bí thö Ñaûng ñoaøn vaên hoùa - vaênngheä vôùi chöùc Thöù tröôûng, maëc daàu oâng ñaõtruùng vaøo Trung öông ba khoùa. Hoài ñoù chuùngtoâi goïi ñoù laø “söï boå nhieäm teá nhò”. Khoâng nhaátthieát ñaõ vaøo caáp uûy laø giöõ chöùc vuï caáp tröôûng.Ngöôøi ngoaøi Ñaûng, neáu hoï coù taøi naêng, ñöùcñoä, nhaát laø caùc vò trí thöùc tieâu bieåu cuõng caànñöôïc bieät ñaõi ñöa vaøo caùc toå chöùc laõnh ñaïocao nhaát cuûa Nhaø nöôùc. Coâng baèng phaûihöôûng öùng vôùi ñaõi ngoä vaät chaát. Baøi hoïc töøSingapore: Khi Ñaûng nhaân daân haønh ñoängleân caàm quyeàn (1959), Lyù Quang Dieäu baéttay xaây döïng Chính phuû trong saïch, thaønh laäpUÛy ban choáng tham nhuõng, laõng phí (CorrupPractices Intervigation Bureau); baáy giôølöông cuûa Thuû töôùng Lyù chæ 3500 USD Sing,coøn caùc boä tröôûng laø 4500 vôùi muïc ñích kieàmcheá duïc voïng cuûa caáp döôùi.- Nhaø caàm quyeàn khoâng nhaát thieát phaûi coù

hoïc vaán cao. Baèng caáp, hoïc vò, hoïc haøm laønhöõng vaên baèng, chöùng chæ, chöùc danh ñöôïcqui ñònh trong caùc ngaønh ñaøo taïo vaø nghieâncöùu khoa hoïc. Vôùi caùc quan vieân, thì ngoaøinhöõng chöùng chæ chính trò cao caáp, khoângneân qui ñònh baét buoäc hoïc vaán treân ñaïi hoïc.Qui cheá naøy deã taïo neân tình traïng “chaïy baèngcaáp, chaïy ngoaïi ngöõ, chaïy ñieåm cuûa Hoäi


ñoàng”. Ngoaøi baûy loaïi chaïy trong baøi phaùtbieåu cuûa moät caùn boä cao caáp, nay coøn theâmmoät loaïi chaïy: “chaïy anh huøng thôøi ñoåi môùi”.Haõy caûnh giaùc! ÔÛ Myõ khoâng phaûi toång thoángtaøi naêng naøo cuõng coù baèng cöû nhaân. OÂng F.D Roosevelt (1882 - 1945) laø ngöôøi duynhaát truùng 4 nhieäm kyø toång thoáng, laø do töchaát thoâng minh, sôùm ñöa ra nhieàu caûi caùchkinh teá vaø xaõ hoäi quan troïng, nhöõng keá saùchvöôït qua khuûng hoaûng, laø moät trong nhöõngvò saùng laäp Lieân Hieäp quoác vaø hôïp taùc chaëtcheõ vôùi caùc nöôùc ñoàng minh choáng chuûnghóa phaùt xít.- Hoïc taäp tö töôûng vaø ñaïo ñöùc Hoà Chí

Minh ñoøi hoûi ngöôøi caàm quyeàn phaûi thuoäc baøihoïc: “Dó coâng vi thöôïng, chöù khoâng phaûi dócoâng vi ngaõ”. Neáu vì caùi toâi laõnh ñaïo baát chaápluaät phaùp, tieâu chí ñaûng vieân, thì deã daãn ñeánthaûm hoïa cho Daân, cho Nöôùc. Veà noäi dungdaân chuû, hieán phaùp, luaät phaùp neân tieáp tuïctham khaûo coù choïn loïc töø caùc coâng trình tieánboä cuûa phöông Taây nhö tam quyeàn phaân laäpcuûa R. Rousseau; Ñeå choáng söï tha hoùaquyeàn löïc, ngöôøi ta tìm ñeán vaên hoùa chính trò,xaùc laäp quyeàn sôû höõu trung bình coát ñeå khoângai ñuû söùc mua - baùn ñöôïc quyeàn löïc. Phaûi coiquyeàn löïc cuûa Daân laø toái thöôïng. Trong bañieàu cuûa pheùp trò nöôùc: tuùc thöïc, tuùc binh,daân tín, thì caùi sau laø yeáu toá cöïc kyø quantroïng. Daân khoâng tin thì thuyeàn bò ñaém, laømsuïp ñoå vöông trieàu.Hoïc taäp tö töôûng Hoà Chí Minh laø phaûi bieát

nghe yù kieán ña chieàu, thaäm chí traùi chieàu, töduy daân chuû, tö duy phaûn bieän. Trong tö duynghieân cöùu caàn môû roäng phöông phaùp hoaøinghi khoa hoïc (doute scientifique). Bôûi hoaøinghi thöôøng döøng laïi ôû caùc quan ñieåm maâuthuaãn, maø maâu thuaãn laø phaùt trieån. Trong vaênhoùa phaûi toång keát cho ñöôïc baûn chaát vaø yùnghóa cuûa töøng nhoùm hieän töôïng sai, ñuùng,bieát tra vaán (questionner) nhöõng vaán ñeà thöïctieãn ñang chôø keát luaän. Ñöøng nghó raèng, lyù leõ

cuûa keû coù chöùc, coù quyeàn thay cho thöïc tieãnsoáng ñoäng, cho chaân lyù. Bôûi chaân lyù laø taøi saûnquyù nhaát cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi.II. ÑAØO TAÏO NGUOÀN NHAÂN LÖÏC THÔØI

KYØ CNH, HÑH TÖØ GOÙC NHÌN VAÊN HOÙA.TAÀNG LÔÙP TRI THÖÙC ÑOÙNG VAI TROØNOØNG COÁT.Ñeå giöõ nöôùc vaø döïng nöôùc, thôøi ñaïi naøo

cuõng caàn hai löïc löôïng noøng coát: quaân ñoäi vaøtri thöùc, cuõng coù theå theâm ñoäi nguõ doanhnhaân (businessman) coù toá chaát vaên hoùa. Ñaëcñieåm cô baûn cuûa neàn kinh teá tri thöùc laø xaâydöïng keát caáu haï taàng thoâng tin, thöïc hieän tinhoïc hoùa, hieän ñaïi hoùa neàn giaùo duïc, caûi caùchcô caáu neàn kinh teá ít phuï thuoäc vaøo taøinguyeân, tìm toøi hoäi nhaäp coù loái ñi rieâng, giöõñöôïc baûn saéc daân toäc cuûa saûn phaåm, traùnhloái baét chöôùc. Thöïc traïng nhieàu thaäp kyû gaànñaây, caû trong lónh vöïc kinh teá vaø phi kinh teáñeàu coù hieän töôïng baét chöôùc, duø ñoù chæ laønhöõng moâ hình tieân tieán cuûa nöôùc sôû taïi.Phöông ngoân coù caâu: “Baét chöôùc vieäc laømcuûa ngöôøi khaùc maø laøm ñuùng nhö ngöôøi ta, laømoät söï ngu xuaån”. Baét chöôùc laø töï saùt. Sailaàm lôùn nhaát cuûa caùc taäp ñoaøn kinh teá nhaønöôùc, caùc toång coâng ty laø muoán tích luõynhanh, höôûng thuï ngay, thì traùnh sao khoûithaân phaän leä thuoäc, naêng löïc tieáp nhaän coângngheä môùi coøn bôõ ngôõ, baûn lónh caïnh tranhyeáu, caùch toå chöùc quaûn lyù chöa thaønh thuïc,trình ñoä thoâng minh coøn ôû daïng caù nhaân chöacoù söï gaén keát thoâng minh coäng ñoàng v.v…Khoâng coù caùch naøo khaùc phaûi toân vinh moätcaùch trung thöïc, coâng baèng ñoäi nguõ tri thöùctaøi naêng, choáng hieän töôïng “chaûy maùu chaátxaùm”. Ñaàu tö cho tri thöùc taøi naêng bao goàm:phaùt hieän, söû duïng, ñaõi ngoä ngöôøi taøi duø baátkyø ôû ñaâu, trong moïi lónh vöïc, coù nguoàn goácthaønh phaàn xaõ hoäi nhö theá naøo. Ñaàu tö cho trithöùc tieâu bieåu laø söï ñaàu tö khoân ngoan, ñoänglöïc taïo neân nguoàn nhaân löïc thôøi kyø CNH,HÑH.

DIEÃN ÑAØN


Trong thôøi ñaïi kinh teá tri thöùc, moïi kieánthöùc ñeàu ñöôïc daân chuû hoùa. Ngöôøi ta noùinhieàu ñeán quyeàn löïc meàm cuûa vaên hoùa daântoäc; ñoäng löïc phi kinh teá cuûa giaùo duïc; theá giôùiphaúng trong quan heä ña phöông; minh trieáttrong moïi quan heä ngoaïi giao chöùa ñaày xungñoät ôû bieån ñaûo, laõnh thoå v.v… Hoøa bình laø muïcñích toái cao cuûa ñôøi soáng hieän ñaïi. Caùcphöông tieän truyeàn thoâng (mass - media) vaøquaù trình daân chuû hoùa goùp phaàn taïo neân xaõhoäi daân chuû, coâng baèng. Baùo chí nhieàu hôn,thoâng tin ñöôïc caäp nhaät hôn, söï löïa choïn cuûangöôøi ñoïc, ngöôøi xem, ngöôøi höôûng thuï tinhthaàn nhieàu hôn, quyeàn giaûi trí, quyeàn hieåubieát ñeå tìm kieám vieäc laøm vaø lao ñoäng, vaênhoùa maïng, saùng taùc vaên hoïc, ngheä thuaät quamaïng, giao löu tröïc tuyeán, giaûi trí tröïc tuyeán,baûo taøng maïng, thö ñieän töû, nhaät kyù treânmaïng (blog) goùp phaàn naâng cao daân trí, yùthöùc daân chuû, boài ñaép kieán thöùc. Thang giaù tròôû moãi nöôùc cuõng coù söï khaùc bieät. Hoïc giaûNhaät, oâng T. Makiguchi coi giaù trò laø moâ hìnhthaùp truï: Thieän (ñaïo ñöùc), Ích (kinh teá), Myõ(thaåm myõ). Tuy nhieân, caàn ngaên ngöøa vaø xöûlyù nghieâm nhöõng trang web ñen, nhöõngbloger töï do vôùi noäi dung xaáu, ñi ngöôïc vôùi xutheá hoøa bình, höõu nghò giöõa caùc nöôùc.Noùi ñeán nguoàn nhaân löïc, khoâng theå boû

qua chuyeän taùi caáu truùc tieàn löông, hieän ñangtrong tình traïng laïc haäu. Coù nhieàu lyù leõ ñeå trìhoaõn chính saùch chính ñaùng naøy ñoái vôùinguoàn nhaân löïc, xem ra ñeàu laø nhöõng kieángiaûi phi lyù vaø ñuoái lyù. Ngöôøi xöa noùi: Ñöùc ít maøaân suûng nhieàu, taøi ít maø ñòa vò cao, coâng ít maøboång loäc lôùn… laø maët traùi cuûa caáu truùc cheá ñoäñaõi ngoä vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc. Veà maëttinh thaàn, ñoái vôùi tri thöùc cuõng caàn coâng baèng,chí ít laø ñuùng taâm nguyeän cuûa ngöôøi ñöôïc toânvinh. Caùc giaûi thöôûng quoác gia, danh hieäu,chöùc danh nhaø nöôùc caàn ñöôïc löïa choïn,thaåm ñònh, ñaëc caùch moät caùch coâng khai,coâng baèng, neáu coù khieáu naïi thì Hoäi ñoàng

quyeát ñònh toái cao caàn taùi thaåm ñònh.Nhöõng taøi naêng trong khoa hoïc, ngheä

thuaät vaø caùc lónh vöïc saùng taïo caàn ñöôïckhuyeán khích söï ñam meâ saùng taïo, söï theoñuoåi ngheà nghieäp, ñaùnh giaù hoï qua lao ñoängvaø taùc phaåm. Khoâng neân khuyeán khích hoïchæ theo ñuoåi con ñöôøng hoaït ñoäng chính tròhoaëc caùc chöùc danh quaûn lyù. Hieän nay, ôûnöôùc ta cuõng nhö ôû moät soá nöôùc cöûa quan,vôùi nhieàu ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi, boång loäc, neânngöôøi ta deã chen laán, suy bì. Caàn môû nhieàucaùnh cöûa sang troïng ñeå thu huùt nhaân taøi.Truyeàn thoáng troïng hoïc, troïng taøi cuûa chaoâng bò ñöùt gaõy, tinh thaàn töï hoïc, töï ñaøo taïokhoâng ñöôïc khuyeán khích, giaùo duïc, ñaøo taïothieáu ñoàng boä, thaày nhieàu hôn thôï gioûi(2),buoäc ngöôøi tri thöùc, ngöôøi laõnh ñaïo caùc caápñua chaân khi vaáp ngaõ. Nhöõng hieän töôïng voâvaên hoùa thöôøng dieãn ra: trong löïa choïn caùnboä laø chính saùch öu tieân “con cha chaùuoâng”; trong baàu cöû, öùng cöû caùc caáp laø “töduy nhieäm kyø”; trong giôùi khoa hoïc, vaênngheä só laø taâm lyù ñoá kî keøn cöïa, chính saùchtöø trong tuùi ngöôøi laõnh ñaïo, khoâng muoán aibaèng mình v.v… daãn ñeán thoùi xaáu chaïy baèngcaáp, hoïc vò, ngoaïi ngöõ, thaäm chí coøn “chaïy”anh huøng thôøi ñoåi môùi. Söï nghieäp CNH,HÑH ôû nöôùc ta ñaùng leõ coù theå ñi ñeàu böôùc,chí ít cuõng baèng caùc nöôùc toáp ñaàu trong khuvöïc, nhöng do nhieàu khuyeát taät töø chínhsaùch cho ñeán moâi tröôøng vaên hoùa, thieáu töduy öùng duïng lyù thuyeát vaøo thöïc tieãn, neânkhoâng quy tuï ñöôïc taøi naêng. Chaûy maùu chaátxaùm vaãn dieãn ra, söï khuûng hoaûng nguoànnhaân löïc tröôùc maét laø khoù traùnh khoûi.

(1) Vaên kieän Ñaïi hoäi XI Ñaûng toaøn quoác, Nxb. Chính tròQuoác gia, 2011, tr. 65(2) ÔÛ HaønQuoác haõng Samsung coù soá kyõ sö 17.000/ 75.000coâng nhaân laø tyû leä vaøng, 17.000 boä oùc saùng taïo veà maønhình maùy tính, loø vi ba, tivi maøn hình phaúng, doanh soá 34tyû USD baèng nöûa Sony, nhöng laõi gaáp 6 laàn Sony.


DIEÃN ÑAØN

N GHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI - PHEÂ BÌNH

Trong Phong traøo Thô môùi coù nhöõngnhaø thô noåi leân nhö nhöõng ngoâi saosaùng nhö Theá Löõ, Xuaân Dieäu, Huy

Caän, Löu Troïng Lö, Cheá Lan Vieân, HaønMaëc Töû, Nguyeãn Bính, Vuõ Hoaøng Chöông…Moãi nhaø thô coù moät phong caùch rieâng gaâyaán töôïng treân thi ñaøn vôùi nhieàu baøi thô coùgiaù trò beàn vöõng. Sau Caùch maïng moät soánhaø thô nhö Xuaân Dieäu, Huy Caän, Cheá LanVieân, Teá Hanh laïi coù nhöõng ñoùng goùp môùi,noùi nhö Huy Caän “laïi chín laïi trong thöïc teámôùi”. Hoï laø nhöõng nhaø thô tieâu bieåu cuûatheá kyû XX keå caû ôû hai thôøi kyø tröôùc vaø sauCaùch maïng. Phaûi keå ñeán trong Phong traøoThô môùi moät soá taùc giaû vieát khoâng nhieàunhöng coù thô hay nhö Vuõ Ñình Lieân vôùi“OÂng Ñoà”, “Thaân taøn ma daïi”, Thaâm Taâmvôùi “Toáng bieät haønh”, Nguyeãn Nhöôïc Phaùpvôùi “Chuøa Höông”, T.T.KH vôùi “Hai saéc hoaTigoân”. Nhöõng baøi thô hay coù theå chæ ñeánmoät hai laàn trong cuoäc ñôøi thô cuûa taùc giaû.Khoâng theå giaû thích nhö Platon, nhaø thô chæcoù moät baøi thô hay laø nhôø thaàn ñaõ nhaäp vaøogiuùp söùc cho söï saùng taïo vaø ngöôøi vieát coùthaàn höùng, sau ñoù thaàn ra ñi, nhaø thô laïi trôûveà vò trí cuõ. Trong thô ca, cho duø chæ ñoùng

goùp moät baøi thô hay, raát hay, cuõng raát ñaùngñöôïc ghi nhaän. Vuõ Ñình Lieân naèm trongtröôøng hôïp ñoù. Moät baøi thô oâng ñeå laïi cuõnggoùp phaàn noùi leân tieáng noùi cuûa moät nhaø thôgaén cuoäc ñôøi mình vôùi nhöõng ngöôøi ngheøokhoå. Khaùc vôùi nhöõng nhaø thô trong Phongtraøo Thô môùi ca ngôïi saéc ñeïp, tuoåi treû, tìnhyeâu vôùi nhöõng töù thô bay boång, thieát tha,quyeán luyeán… Vuõ Ñình Lieân trôû veà vôùi noãibuoàn cuûa nhöõng kieáp ngöôøi ngheøo khoå, vôùinhöõng ngöôøi maø oâng goïi laø “thaân taøn madaïi”. Khoâng xa caùch maø gaàn guõi, khoângthöông haïi maø caûm thöông chaân tình. Nhaøthô muoán ñem tieáng haùt lôøi ca noùi leân tìnhcaûm chaân thaønh cuûa mình vôùi nhöõng cuoäcñôøi baát haïnh.Toâi muoán haùt nhöõng baøi ca thaém thieát/

Nhö nhöõng tieáng keâu than cuûa ngöôøi ñoùireùt/ Trong ñeâm ñoâng mua gioù laïnh luøng/Khaép boán beàn yeân laëng vaéng khoâng?.../ Toâimuoán ru nhöõng treû con coâi cuùt/ Khoâng choánnöông thaân khoâng ngöôøi chaêm chuùt…/ Toâiseõ gaûy nhöõng khuùc naõo ruoät ai bì/ Nhö moáithöông taâm u uaát teâ meâ…/ Toâi seõ goïi baïnlaàm than ñoùi khoå/ Ñeán chung quanh ñeånghe toâi ñaøn haùt/ Queân heát nhöõng noãi oaùn

VUÕ ÑÌNH LIEÂN, NHAØ THÔ CUÛATÌNH THÖÔNG VAØ SÖÏ HOAØI NIEÄMHAØ MINH ÑÖÙC(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)


NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI - PHEÂ BÌNH

hôøn ñau khoå/ Nghe thaáy tieáng ñaøn hoï yeânlaïnh ngaån ngô.Keát quaû cuûa nhöõng lôøi ca tieáng haùt gaàn

guõi thaân thieát ñaõ ñöôïc ñaùp laïi baèng tìnhcaûm cuûa nhöõng ngöôøi ngheøo khoå: Roài taátcaû baày raùch röôùi ñui muø/ Töø oâng laõo giaøcho ñeán ñöùa treû thô/ Döùt tieáng haùt ñeàu keâuleân caûm khaùi/ Anh laø thi só cuûa nhöõng ngöôøithaân taøn ma daïi.Khaúng ñònh phaåm chaát naøy cuûa nhaø thô

trong Phong traøo Thô môùi laø moät ñieàu ñaùngquyù, töï tin, coù baûn lónh. Caûm höùng cuûa VuõÑình Lieân coøn ñöôïc theå hieän trong söï hoaøinieäm nhöõng giaù trò xöa ñang hao moøn vôùithôøi gian. Coù söï hoøa nhaäp giöõa hoàn thô nayvôùi moät thuôû xa xöa: Loøng ta laø nhöõng haøngthaønh quaùch cuõ/ Töï ngaøn naêm boãng vaúngtieáng loa xöa. Caûm höùng thi ca vaø söï hoaøinieäm ñöôïc bieåu hieän trong moät baøi thô xuaátsaéc: “OÂng ñoà”. Theo taùc giaû “OÂng laø caùi ditích tieàu tuïy ñaùng thöông cuûa moät thôøi taøn”.Haøng naêm, muøa xuaân veà Teát ñeán, treân phoáphöôøng Haø Noäi coù hình aûnh OÂng ñoà quenthuoäc, gaàn guõi, cho chöõ moïi nhaø, moïingöôøi. Moãi doøng chöõ laø moät lôøi chuùc tuïng,daën doø, töø trong trang saùch cuûa ngöôøi xöavaãn coøn giaù trò ñeán cuoäc soáng hoâm nay.Hình aûnh OÂng ñoà khoâng chæ laø hình aûnh cuûamoät ngöôøi vieát thueâ vôùi baøn tay taøi hoa taïoneân nhöõng con chöõ töôi thaém cho khungcaûnh ngaøy xuaân: Moãi naêm hoa ñaøo nôû/ Laïithaáy oâng ñoà giaø/ Baøy möïc taøu giaáy ñoû/ Beânphoá ñoâng ngöôøi qua./ Bao nhieâu ngöôøi thueâvieát/ Taám taéc ngôïi khen taøi/ “Hoa tay thaûonhöõng neùt/ Nhö phöôïng muùa roàng bay”.

Ñoù laø chuyeän cuûa moät thôøi ñöôïc theåhieän qua hình aûnh tieâu bieåu cuûa oâng ñoà khithò hieáu coøn mang phong caùch coå truyeàn vaøoån ñònh töôûng nhö khoâng bao giôø thay ñoåi.Nhöng roài taùc giaû Vuõ Ñình Lieân ñaõ nhaän rasöï ñoåi thay caûu thôøi theá, söï ñoåi thay coù theåhieän ôû nhieàu phöông dieän trong ñôøi soángxaõ hoäi, khi ñoàng tieàn leân ngoâi, cuoäc soángthaønh thò phoàn vinh vôùi nhieàu thuù aên chôi,vôùi nhöõng lôùp ngöôøi môùi khoâng coøn thoùiquen thích thuù, haâm moä nhöõng giaù trò tinhthaàn xöa: Nhöng moãi naêm moãi vaéng/ Ngöôøithueâ vieát nay ñaâu/ Giaáy ñoû buoàn khoângthaém/ Möïc ñoïng trong nghieân saàu…/ OÂng ñoàvaãn ngoài ñaáy/ Qua ñöôøng khoâng ai hay/ Laùvaøng rôi treân giaáy/ Ngoaøi trôøi möa buïi bay.Taùc giaû ñaõ taïo khoâng khí môø aûo, thaám

ñöôïm noãi buoàn ñeå noùi chuyeän ñôøi thay ñoåi,ñeå caûm thöông nhöõng hình aûnh ñöôïc traântroïng moät thôøi khoâng coøn nöõa. Taáâm loøngcuûa taùc giaû nhö hoøa nhaäp caûm thöông ñeántaän cuøng nhöõng caùi ñaõ maát ñi, roài seõ maát ñimaø moät thôøi ñöôïc ngöôøi ñôøi traân troïng. Boáncaâu thô keát nhö moät tieáng than nhôù thöôngngöôøi khuaát boùng, tieác thöông nhöõng veûñeïp truyeàn thoáng ñang mai moät daàn: Naêmnay ñaøo laïi nôû/ Khoâng thaáy oâng ñoà xöa/Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ/ Hoàn ôû ñaâu baâygiôø?“OÂng ñoà” laø baøi thô hay, töù thô laïi noùi veà

cuoäc ñôøi maø nhö môû ra chuyeän cuûa thôøitheá, chuyeän cuûa cuoäc ñôøi. Trong Thi nhaânVieät Nam Hoaøi Thanh nhaän xeùt “Baøi thôcuûa ngöôøi coù theå xem laø moät nghóa cöû.Theo ñuoåi ngheà vaên maø laøm ñöôïc moät baøi


thô nhö theá cuõng ñuû. Nghóa laø ñuû caû löudanh ñuû ñoái vôùi ngöôøi ñôøi” (tr. 65, NXB Vaênhoïc, 2009). Trong moät cuoäc hoïp cuûa caùcnhaø Thô môùi goàm caùc oâng Huy Caän, TeáHanh, Hoaøi Chaân, Nguyeãn Xuaân Sanh,Anh Thô vaø moät soá nhaø thô sau Caùchmaïng nhö Vuõ Quaàn Phöông, Ngoâ VaênPhuù…Toâi cuõng tham gia hoïp vaø ñeà nghò neânchoïn nhöõng baøi thô hay nhaát trong Phongtraøo Thô Môùi. Theo ñeà nghò cuûa nhaø thôHuy Caän, moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät coùnhieàu baøi thô hay ñöôïc choïn hai baøi nhöHuy Caän coù “Traøng giang” vaø “Ngaäm nguøi”,Theá Löõ coù “Nhôù röøng” vaø “Caây ñaøn muoânñieäu”, Xuaân Dieäu coù “Lôøi kyõ nöõ” vaø “Nguyeätcaàm”… Moät baøi thô hay, moät baøi thô ñoùnggoùp nhoû nhöng giaù trò laïi nhaän ñöôïc nhaânleân vôùi chaát löôïng vaø loøng yeâu thích cuûamoïi ngöôøi.Hoøa bình laäp laïi, cuoäc khaùng chieán

choáng Phaùp keát thuùc, nhaø thô Vuõ Ñình Lieânveà Haø Noäi vaø tham gia trong nhoùm Leâ QuyùÑoân cuøng caùc taùc giaû Ñoã Ñöùc Hieåu, TröôngChính, Huyønh Lyù vieát boä Lòch söû vaên hoïcVieät Nam. Vuõ Ñình Lieân coù trình ñoä tieángPhaùp, oâng giôùi thieäu vaø dòch taùc phaåm noåitieáng “Nhöõng boâng hoa aùc” cuûa Baudelaire(Les fleurs du mal). OÂng say meâ Baudelairecoù theå cuõng chòu aûnh höôûng cuûa nhaø thôPhaùp. Trong moät soá buoåi sinh hoaït ôûtröôøng hoïc toâi coù gaëp oâng. OÂng côûi môûchaân tình chuyeän troø vôùi lôùp treû. Neùt maëthieàn, daùng hôi chaäm chaïp, con ngöôøi nhötoaùt ra moät tình thöông vôùi cuoäc ñôøi vaø vôùibaûn thaân mình. Moät laàn bieát tin toâi bò oám,

oâng ñeán thaêm vaø noùi: “Anh coøn treû, moïivieäc coøn ôû phía tröôùc, phaûi giöõ söùc”. Toâicaûm ôn tình caûm chaân tình cuûa oâng, saunaøy tuoåi caøng cao toâi ít ñöôïc gaëp. OÂng vaãnthích ñeán nhöõng ngoâi chuøa thaêm nhöõngngöôøi baïn giaø oám yeáu. Moät laàn gaëp oângtreân phoá, oâng naém tay keùo toâi vaøo moät goùcvaø hoûi chuyeän vaên chöông coù gì môùi. OÂngnoùi: “Hoäi Nhaø vaên phaûi quan taâm ñeán ñôøisoáng, ñeán söùc khoûe anh em hoäi vieân, ñaëcbieät laø nhöõng ngöôøi giaø, keå caû nhöõng ngöôøiñaõ khuaát. Theo toâi Hoäi neân coù moät banhöông khoùi chuyeân traùch veà vieäc naøy”. Ñôøisoáng cuûa hoäi vieân coøn khoù khaên, yù nghó cuûaoâng laø chaân tình. Tuoåi giaø oâng hay xuùcñoäng. Khi nhaø thô Xuaân Dieäu maát, oâng ñeánvieáng taïi 51 Traàn Höng Ñaïo. Luùc ñoù toâicuõng coù maët vaø ñöôïc phaân coâng cuøng moätsoá anh em tröïc beân linh cöõu vaø boãng thaáymoät ngöôøi böôùc vaøo cöûa vaø khoùc to: “Dieäuôi, Dieäu ôi. Sao laïi boû anh em maø ñi? Dieäuñaâu roài, Dieäu ôi?”. Maét oâng keùm, moät ngöôøidaét oâng vaøo thaép höông, oâng xuùc ñoängngheïn lôøi.Thaám thoaét ñeán nay nhaø thô ñaõ ôû tuoåi

100. Toâi nhôù ñeán oâng vaø caâu thô “Nhöõngngöôøi muoân naêm cuõ/ Hoàn ôû ñaâu baây giôø?”.100 naêm ñaõ ñi qua, laàn löôït caùc nhaø thôTheá Löõ, Ñoaøn Vaên Cöø, caùc nhaø vaênNguyeãn Tuaân, Ñaëng Thai Mai, NguyeãnHuy Töôûng ñaõ laàn löôït ñöôïc baïn ñoïc ghinhôù vaø töôûng nieäm. Vuõ Ñình Lieân vaãn coønñoù vôùi nhöõng trang thô gaây aán töôïng moätthôøi, ñaëc bieät laø tình thöông vaø söï hoaøinieäm nhöõng giaù trò xöa. �




Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm 1945,Xuaân Dieäu ñöôïc coi laø nhaø thô cuûatuoåi treû vaø tình yeâu: “Chæ nhöõng ngöôøi

loøng coøn treû môùi thích Xuaân Dieäu, ñaõ thích laøphaûi meâ” (Hoaøi Thanh). Sau naøy, treân cöôngvò nhaø pheâ bình vaên hoïc, Xuaân Dieäu luoânluoân quyù meán, traân troïng nhöõng baïn treûñang mang ngoïn löûa thô ôû trong loøng, ñangmuoán dieãn ñaït cuoäc soáng vôùi nhöõng caûmnghó cuûa mình thaønh nhöõng lôøi thô. OÂng xaùcñònh: “Boån phaän cuûa chuùng ta ñoái vôùi vaênchöông Nam Vieät, chaúng phaûi laø raùng thaáuhieåu ñeå yeâu meán nhöõng vaên taøi môùi lôùn leânhay sao” (Baùo Ngaøy nay, soá 166, ngaøy17/6/1939). Quan ñieåm cuûa oâng laø: “ÔÛ trongxöù sôû cuûa thô, chuùng ta raát möïc chuù yù, mongñôïi, tìm toøi ôû nhöõng baïn laøm thô treû... Maëtkhaùc, chuùng ta cuõng höôùng veà nhöõng baïnlaøm thô treû ñeå tìm nhöõng taøi naêng môùi khôira ñöôïc nhöõng doøng suoái xuaân trong xöù thô,ñem ñeán nhöõng gioïng ñieäu môùi meû”.(1) Vôùitình caûm vaø traùch nhieäm aáy, Xuaân Dieäu ñaõcoù raát nhieàu trang vieát traøn ñaày nhieät huyeátñeå troø chuyeän, baøn baïc veà thô vôùi nhöõng baïnlaøm thô treû. Trong khuoân khoå baøi vieát naøychuùng toâi chæ xin ñeà caäp ñeán hai phöôngdieän: thaùi ñoä laøm thô vaø coâng vieäc laøm thô.So vôùi caùc nhaø thô lôùp sau mình, Xuaân

Dieäu hôn haún hoï ôû kinh nghieäm saùng taùc, ñoächín muoài cuûa ngheà thô. Tuy nhieân, giöõa oângvaø caùc nhaø thô treû vaãn thaät gaàn guõi. OÂng xaùcñònh vôùi hoï veà thaùi ñoä, laäp tröôøng, tö töôûng

cuûa ngöôøi thi só. Laøm nhaø thô, ñeå ñoùng goùptaâm hoàn vaø taøi naêng mình vaøo cuoäc soáng thìngöôøi laøm thô khoâng theå khoâng traûi; qua moätsöï reøn luyeän thaät löïc. Theo Xuaân Dieäu: “Laømngöôøi, laø moät cuoäc ñaáu tranh, laøm chieán só,laø moät cuoäc ñaáu tranh caøng naâng cao hôn;laøm chieán só phaán ñaáu baèng thô, töùc laø laømthi só, laïi laø moät cuoäc ñaáu tranh coù nhöõng aånkhuùc, nhöõng neùt ñaëc bieät”. Chuùng toâi nhaänthaáy, ôû ñieåm naøy, Xuaân Dieäu ñaõ suy nghóthaät ñuùng. Nhö taát caû caùc ngheä só, ngöôøi thisó phaûi laøm ngay ôû trong taâm hoàn, tö töôûngcuûa mình moät cuoäc ñaáu tranh laâu daøi, maõimaõi gay go giöõa chuû quan vaø khaùch quan.Cuoäc ñaáu tranh giöõa chuû quan vaø khaùchquan trong taâm trí ngöôøi thi só theå hieän radöôùi nhieàu khía caïnh. Ñoù laø cuoäc ñaáu tranhgiöõa caùi “thöïc” vaø caùi “moäng” ñeå khoâng rôivaøo caùi moäng theo loái cuõ, moäng xa lìa thöïcteá, phieâu löu lang baït kyø hoà. Vaên hoïc ngheäthuaät laø laáy nhöõng caùi thöôøng cuûa ngaøythöôøng maø laøm neân nhöõng caùi raát say söa,neáu khoâng coù khaû naêng laøm ngöôøi ta saysöa, thì chöa phaûi laø vaên ngheä, Xuaân Dieäucho raèng: “Laøm thô laø laøm cho ngöôøi ñoïc thôphaûi say meâ, muoán nhö vaäy, thì baûn thaânngöôøi thi só phaûi thaät say meâ”. Nhöng theooâng, phaûi raát say meâ maø raát tænh taùo, sayñuùng ñaén vaø thanh cao, laø tình caûm cao ñoämaø phaûi coù lyù trí daãn ñöôøng. Do vaäy, ngöôøithi só coøn caàn phaûi ñaáu tranh ñeå ñöøng nhaàmlaãn caùi yù toát chuû quan cuûa mình vôùi giaù trò

XUAÂN DIEÄU VÔÙI CAÙC NHAØ THÔ TREÛVUÕ THÒ THU HÖÔNG(Haø Noäi)


khaùch quan cuûa baøi thô, phaûi xoaù boû quannieäm “vaên mình, vôï ngöôøi”. Trong thöïc teá,khaùch quan ñöôïc ôû choã naøy thaät khoù, nhöngneáu khoâng töï ñaùnh giaù taùc phaåm cuûa mìnhmoät caùch khaùch quan, thì khoâng theå laømñöôïc thô hay.Töø thieän chí giuùp ñôõ, dìu daét moät caùch

chaân thaønh nhaát, Xuaân Dieäu khuyeân caùc nhaøthô treû phaûi thaáu hieåu laøm thô laø neám traûi moïisöôùng vui ñau khoå, ngöôøi thi só phaûi luoânluoân giöõ cho ñöôïc ôû trong taâm trí mình moättheá thaêng baèng giöõa caùc tình caûm traùi ngöôïcnhau. Muoán laøm ñöôïc ñieàu aáy, moãi thi só phaûixaùc ñònh cho mình moät thaùi ñoä laøm thô ñuùngñaén.Laøm thô ñeå laøm gì? Caâu traû lôøi cuûa Xuaân

Dieäu laø: laøm thô ñeå phuïc vuï nhaân daân, phuïcvuï caùch maïng. Nhöng coøn moät nguyeân côùkhaùc nöõa: laøm thô vì thuùc ñaåy töï beân trong,vì nhu caàu cuûa taâm hoàn: “thaét laïi ñeán cuoáicuøng, vaãn phaûi coù caùi ñoäng cô aáy: toâi caànlaøm thô, nhö toâi caàn yeâu ngöôøi yeâu”! Neáu takhoâng coù caùi nguyeân côù cuoái cuøng aáy thì takhoâng laøm thô noåi. Xuaân Dieäu nhaéc nhôû caùcbaïn treû, laøm thô phaûi coù löông taâm nhaøngheà, löông taâm thi só, nhöng khoâng neân coùtö töôûng thaønh tích, tö töôûng söï nghieäp caùnhaân, khoâng vì danh, vì lôïi, vì teân tuoåi vaø tieànnhuaän buùt. OÂng neâu leân moät quan nieäm chaânchính: laøm thô ñeå phuïc vuï nhaân daân vaø vì ñoøihoûi coù taâm trí, ñoù laø choã döïa, ñoù laø nguoàn anuûi, ñoù laø nguoàn söùc löïc.Nhö vaäy, Xuaân Dieäu ñaõ chæ baûo cho caùc

nhaø thô treû thaùi ñoä trong saùng taùc noùi chung,thaùi ñoä trong laøm thô noùi rieâng, “laø thaùi ñoächaân thaønh, chaân thöïc; khoâng laøm thô theo“moát”, theo kieåu gaø ghen nhau tieáng gaùygiöõa tuoåi thanh nieân vôùi nhau, khoâng tínhtoaùn danh lôïi; maø laøm vì yeâu caàu cuûa xaõ hoäi

vaø nhu caàu cuûa chính mình; moät thaùi ñoähoaøn toaøn töï nguyeän!”.(2) Ñieàu cô baûn nhaátoâng khuyeân hoï laø phaûi thaønh thöïc. Suyngaãm veà baûn thaân, oâng thaáy raèng ñöùc tínhquyù nhaát ôû ngöôøi caàm buùt, ôû nhaø thô laø mìnhphaûi laø mình. “Phaûi chaân thöïc, vaên thô töùc laøngöôøi, ngöôøi ôû phaàn tinh vi nhaát. Phaûi chaânnghóa laø mình coù bao nhieâu taâm hoàn thì chobaáy nhieâu, ñöøng gaéng hôi, ñöøng coá möôïn hôicuûa ngöôøi khaùc maø thoåi caùi bong boùng cuûamình. Laø vaøng, laø baïc, laø ñoàng, laø thieác haylaø chì, chöù nhaát ñònh ñöøng laø maï vaøng”.(3)

Khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc thaùi ñoä laøm thô chocaùc thi só treû, Xuaân Dieäu daãn daét hoï vaøotrong coâng vieäc beáp nuùc cuûa ngheà thô, moätngheà maø theo oâng “cuõng laém coâng phu, laøngthô ta phaûi bieát cho ñuû ñöôøng”. OÂng bieát phaûilaøm theá naøo cho thô hay vaø khoâng heà giaáugieám kinh nghieäm aáy vôùi nhöõng nhaø thô treû.Caùi chính yeáu laøm cho baøi thô hay, tröôùc heátlaø baûn thaân caùi chaát caûm xuùc. Töø goùc ñoä cuûangöôøi saùng taùc, Xuaân Dieäu cho raèng nhaø thôphaûi traøn ñaày xuùc caûm, dieãn ñaït baèng xuùccaûm, suy nghó qua xuùc caûm, noùi moät caùchkhaùc, ñaëc ñieåm cuûa nhaø thô laø xuùc caûm. Tuynhieân, “khi toâi noùi xuùc caûm, toâi khoâng chæ noùirung ñoäng tình caûm maø thoâi, bôûi vì ngöôøi tacoù theå rung ñoäng raát nhieàu, thieát tha chaânthaønh ñeán öùa leä, nhöng ra nöôùc maét chöahaún ñaõ ra thô; khi toâi noùi xuùc caûm laø toâi noùirung ñoäng tình caûm coäng vôùi, ñoàng thôøi vôùimoät côn rung ñoäng veà vaàn ñieäu, hình töôïng,aâm thanh, moät höùng thuù saùng taïo vaäy”.4Nghóa laø, tröôùc heát ngöôøi laøm thô phaûi coùcaûm xuùc thaät maïnh meõ, phaûi coù loøng yeâulôùn, loøng gheùt lôùn, loøng say meâ lôùn; ñoàngthôøi coù khaû naêng bieåu hieän, dieãn ñaït vaø coágaéng ñaøo saâu suy nghó ñeå khaùm phaù nhöõngkhía caïnh ñaëc bieät, saùng taïo ñöôïc nhöõng töù




thô môùi. Vôùi Xuaân Dieäu, caáu taïo töù thô laøsaùng taïo chính, laø ñieàu caên baûn trong baøithô. Bôûi vì yù thô chöa phaûi laø söï soáng, nhöngtöù thô ñaõ laø söï soáng roài; yù laø cuûa chung moïingöôøi, töù môùi laø cuûa rieâng moãi thi só. Vaán ñeà“tìm töù cho moät baøi thô” theo Xuaân Dieäu laøkhoù nhaát trong lao ñoäng thô. Qua nhöõng víduï cuï theå, sinh ñoäng cuûa mình (Chaøo thaàygiaùo Phuïng, Anh ñòa chaát vaø nhöõng trieäunaêm) Xuaân Dieäu ñaõ cho thaáy caùi caùch tìm töùthô cuûa oâng. Ít ai coù theå chæ baûo taän tình, tæmæ, kyõ löôõng veà ngheà cho caùc nhaø thô treûnhö Xuaân Dieäu. OÂng nhaéc nhôû, tröôùc khi baétñaàu laøm baøi thô phaûi nhìn thaáy caùi theá cuûatoaøn baøi, caùi maïch lôùn cuûa toaøn baøi, laøm chohôi thô thoáng nhaát töø ñaàu ñeán cuoái. Gioángnhö nhaø kieán truùc, nhaø thô coù theå ñònh treânneùt lôùn, baøi thô bao nhieâu ñoaïn, moãi ñoaïnbao nhieâu caâu, duøng theå thô gì. Ñoàng thôøi,ngoân ngöõ thô phaûi khaùc ngoân ngöõ ñôøithöôøng ñaõ ñaønh, noù coøn cao hôn ngoân ngöõvaên xuoâi. Xuaân Dieäu raát taâm ñaéc vôùi caâu thôcuûa Nguyeãn Coâng Tröù: Giôû duyeân vôùi röôïukhoân töø cheùn, troùt nôï cuøng thô phaûi chuoát lôøi.Nhaø thô laø nhaø kyõ thuaät lôùn cuûa ngoân ngöõ,maø thô laø laøm baèng ngoân ngöõ raát choïn loïc,coâ ñoïng, nheï nhaøng, haøm suùc, gôïi nhieàu hônnoùi. Theo Xuaân Dieäu, ngoân ngöõ thô “khoângphaûi laø haøo nhoaùng, nghe cho keâu maø roãng...maø ngoân ngöõ ñeïp moät caùch chaân thaät, ngoânngöõ chöùa ñöïng tình caûm ... moãi chöõ soáng caûleân nhö maáp meù, nhö giaõi ra, nhö coïmaõi...”.(5)

Ngheä thuaät laøm thô, suy cho cuøng chínhlaø ngheä thuaät söû duïng ngoân töø. Döôùi goùc ñoängoân ngöõ, thô ca daân toäc naøo cuõng laø söï keáttinh cao nhaát cuûa caùi ñeïp, caùi hay, caùi ñoäcñaùo cuûa tieáng noùi daân toäc aáy. Caùi khoù nhaát laøphaûi löïa choïn saùng taïo moät hình thaùi ngoân

ngöõ giaøu chaát thô ñöôïc bieåu hieän thoâng quahình aûnh, nhòp ñieäu, aâm thanh. Ñeà caäp ñeánngoân ngöõ thô coù nghóa laø taäp trung vaøo haiñaëc tröng tieâu bieåu: hình aûnh vaø nhaïc ñieäu.Ñoái vôùi Xuaân Dieäu, ñaây cuõng chính laø lónhvöïc hình thöùc maø oâng ñaõ lao taâm khoå töùnhieàu nhaát.Nhaân baøn veà coâng vieäc beáp nuùc cuûa thô

vôùi caùc baïn laøm thô treû, Xuaân Dieäu ñaõ heátsöùc ñeà cao taàm quan troïng cuûa hình aûnhtrong thô: “Moät boä phaän hình töôïng khaùcmaõnh lieät hôn nöõa laø hình aûnh. Hình aûnhñoäng tôùi con maét, nhaát laø ñoäng tôùi nhaän thöùc,tôùi trí tueä; hình aûnh dieãn ñaït tình caûm vaø tötöôûng, coù hình aûnh bao truøm caû moät baøi thô,laïi coù nhöõng hình aûnh duøng trong cuïc boä cuûañoaïn thô, caâu thô. Thô noùi baèng nhaïc ñieäuvaø hình aûnh maø toâi xin nhaéc laïi, theo yù toâi,hình aûnh laø maõnh lieät nhaát”.(6)

Khi laøm thô, nhaø thô phaûi möôïn hình aûnhñeå cuï theå hoaù caûm xuùc, suy nghó cuûa mình.Ngöôøi xöa noùi “Thi trung höõu hoaï” laø coát ñeåkhaúng ñònh söùc haáp daãn ñaëc bieät cuûa thôthoâng qua khaû naêng taïo hình baèng maøu saéc,ñöôøng neùt. Vaø moät nhaø thô coù taøi laø phaûi luoânbieát taïo ra nhöõng hình aûnh ñoäc ñaùo, baát ngôø.Ngay töø nhöõng taäp thô ñaàu tay, Xuaân Dieäuñaõ taïo ra “lôùp lôùp nhöõng hình aûnh vöøa soángñoäng, chaân thöïc, laïi vöøa bay boång tuyeät vôøi,vöøa “ñoät ngoät kyø laï”, maø vaãn duyeân daùng,vöøa ñaøi caùc, sang troïng ñeán laõo luyeän tinh vimaø vaãn voâ cuøng hieän ñaïi”.(7) Giôø ñaây, vôùi töcaùch cuûa ngöôøi ñi tröôùc, phoå bieán laïi kinhnghieäm cho caùc nhaø thô lôùp sau mình, XuaânDieäu ñaëc bieät nhaán maïnh nhöõng ñöùc tínhchaân thaät, ñuùng maø tinh vi cuûa hình aûnhtrong thô.Moät phöông dieän khaùc bao truøm laáy baøi

thô laø vaán ñeà aâm nhaïc cuûa lôøi noùi, vaán ñeà


nhaïc ñieäu cuûa thô. Xöa nay, thô duø coù vaànhay khoâng vaàn, thô coå hay thô hieän ñaïi, thôphöông Ñoâng hay phöông Taây, cöù ñoïc leân laøngöôøi nghe nhaän ra söï traàm boång nhòpnhaøng cuûa keát caáu thanh aâm vaø heä thoángngöõ ñieäu. Ñaây laø ñieåm khaùc bieät roõ reät giöõangoân ngöõ thô vaø ngoân ngöõ vaên xuoâi maøTimoâpheâeùp ñaõ töøng goïi “thô laø moät daïng lôøinoùi coù heä thoáng ngöõ ñieäu ñaëc bieät”. Noùi caùchkhaùc, ngoân ngöõ thô laø hình thaùi ngoân töø ñöôïctoå chöùc treân cô sôû cuûa nhòp ñieäu. Baây giôø vaømaõi maõi veà sau, nhaïc ñieäu vaãn ñoùng vai troølinh hoàn cuûa thô.Caùi laøm neân thaàn saéc aâm nhaïc cho thô

chính laø nhaïc caûm tinh teá cuûa nhaø thô. Moïihình thöùc lieân keát aâm thanh trong thô bao giôøcuõng chòu söï chi phoái cuûa caûm xuùc vaø aâmñieäu taâm hoàn: “Nhaïc ñieäu cuûa thô laø moät thöùnhaïc ñieäu noù khoâng phaûi chæ ôû loã tai nghe;ñuùng hôn, noù thoâng qua loã tai nghe maø ñiñeán taâm hoàn. Baøi thô coá gaéng dieãn ñaït caùinhaïc ñieäu tinh vi, quyù baùu trong taâm hoàn,dieãn ñaït thoâng qua moät nhaïc ñieäu maø loã taiöa thích. Baøi thô khoâng theå thi ñua vôùi nhöõngaâm thanh trong töï nhieân, trong taïo vaät ñöôïc.Khi nhö vaäy, noù seõ thua ngay töø keo ñaàu. Noùchæ gôïi ñeán aâm thanh ñoù ñeán moät möùc naøothoâi. Neáu noù gôïi gioáng quaù, thì keát quaû chæ laømoät söï choái tai”.(8)

Theo Xuaân Dieäu, muoán cho thô deã nhôù,deã thuoäc, muoán cho thô ngoït nhö maät ong,ñöôïc quaàn chuùng yeâu, caàn phaûi chuù yù ñeánnhaïc ñieäu, nhaát laø khi noùi ñeán thô baèng tieángVieät Nam, moät thöù tieáng vaøo haïng nhieàu aâmthanh nhaát treân theá giôùi. Nhaø pheâ bình mongcaùc baïn laøm thô treû chuù yù ñieàu naøy: ñöøngmaéc töï nhieân chuû nghóa trong phaïm vi aâmthanh, nhòp ñieäu, veà nhòp ñieäu cuûa baøi thô,cuõng khoâng theå naøo baét chöôùc y nhö trong

cuoäc soáng. Neáu khi nhanh, thì caâu thô ngaén,khi chaäm thì caâu thô daøi, neáu caâu thô, nhòpthô cöù muoán dieãn taû y heät söï ñaäp cuûa traùi timthì baøi thô seõ cöù phaûi thay ñoåi kieåu thô luoân,gaây moät söï baát oån trong söï thöôûng thöùc cuûangöôøi ñoïc. Xuaân Dieäu cho raèng “Theå thôtrong moät baøi, soá chöõ trong caâu thô khoângneân thay ñoåi nhieàu quaù. Ñoàng thôøi vôùi vieäcsöû duïng xen keõ taøi tình caùc theå thô, phaûi tieántôùi laøm theá naøo chæ duøng moät theå thô, ví duïnhö luïc baùt hay thô 7 chöõ maø vaãn thay ñoåiñöôïc nhòp ñieäu beân trong cuûa caâu thô, laømcho noù uyeån chuyeån laém veû, tieán tôùi trình ñoäcuûa Nguyeãn Du söû duïng ñieäu luïc baùt. Khi taûtoác ñoä chaúng haïn, caâu luïc baùt cuûa NguyeãnDu trôû thaønh:Ñuøng ñuøng gioù giuïc maây vaàn/Moät xe trong coõi hoàng traàn nhö bay.Caùi nhòp ñieäu ôû ñaây laø moät thöù nhòp ñieäu

toång hôïp, nhòp ñieäu phoái hôïp vôùi aâm thanh,vôùi hình aûnh”.9 Ngoaøi nhöõng thao taùc kyõthuaät keå treân, trong coâng vieäc laøm moät baøithô, Xuaân Dieäu coøn quan taâm nhaéc nhôûcaùc baïn treû veà söï choïn loïc. “Caùi choïn loïcnoù ñònh ñoaït veà caên baûn cho giaù trò moät baøithô, chöa phaûi laø choïn lôøi, choïn chöõ, ngayñeán vieäc choïn yù cuõng chöa phaûi quantroïng nhaát; maø vieäc choïn loïc tröôùc tieânphaûi laø choïn laáy moät maûng chaát lieäu cuûacuoäc soáng vaø cuûa tình caûm ñeå ñöa thaønhbaøi thô”.(10) Ngöôøi laøm thô coù caûm xuùc roàicoøn phaûi nghó: choïn maûng chaát lieäu naøocuûa caûm xuùc, cuûa söï vaät ñeå coù theå laømthaønh moät baøi thô. Ngöôøi bieát choïn loïcngay töø luùc phaùt nguyeân cuûa baøi thô, choïnloïc ôû maûng chaát lieäu ñeå thaønh thô, laø ñaõ ôûtrong caùi theá raát toát ñeå laøm baøi thô; tieáptheo, seõ choïn yù, choïn lôøi, choïn chöõ ñeåhoaøn thaønh vieäc lao ñoäng ngheä thuaät.Cuoái cuøng cuûa thô laø leõ ñôøi, laø chuyeän




soáng, laø loøng yeâu. Loøng yeâu gheùt ñuùng ñaénvaø lôùn lao voït leân töø ñaùy traùi tim, ñoù laø goáccuûa thô. Xuaân Dieäu coù moät quan nieäm raátñuùng ñaén: “Vaäy thì muoán boài döôõng veàngheà thô, tröôùc tieân laø phaûi boài döôõng taâmhoàn ñaõ. Neáu taâm hoàn chöa toaû ra ñöôïc moätaùng thô ñoùng goùp vaøo xaõ hoäi; thì bao nhieâungheà cuõng laø boû ñaáy, khoâng duøng laøm gìñöôïc; tôùi laïi taâm hoàn coù aùnh thô, thì seõ daàndaàn töï taïo ñöôïc moät “ngheà rieâng”. Ngheà raátlaø quan troïng, kyõ xaûo raát quan troïng, caànphaûi coù kyõ xaûo; nhöng vôùi moät ñieàu kieän:phaûi coù caùi hoàn ñeå sai khieán kyõ xaûo”.(11)

OÂng khaúng ñònh, chæ coù moät con ñöôøngchaân thöïc ñeå boài döôõng cho söï laøm thô,con ñöôøng aáy tröôùc heát laø ñaøo saâu suynghó, ñaøo saâu xuùc caûm.Qua cuoäc Troø chuyeän vôùi caùc baïn thô

treû, coù theå nhaän thaáy Xuaân Dieäu ñaõ ñaùp laïinhöõng baên khoaên, traên trôû cuûa haøng traêm,haøng nghìn baïn treû veà moät ngheä thuaät tinhteá - laøm thô - baèng moät taám loøng tri kyû. Nhaøpheâ bình trôû thaønh ngöôøi ñoàng thanh töôngöùng vôùi hoï, ngöôøi thaáu hieåu caùi “tình yeâuthöù nhaát” cuûa hoï ñoái vôùi thô, vaø ñem ñeáncho hoï moät kho kinh nghieäm voâ giaù. Ngheäthuaät laøm thô, beáp nöôùc cuûa thô, caùch laømthô laø moät vaán ñeà phöùc taïp, thieân bieán vaïnhoaù. Xuaát phaùt töø mong muoán giuùp caùcnhaø thô treû vöôn tôùi nhöõng ñænh cao trongsaùng taùc thô, vôùi nhöõng lôøi töï ñaùy taâm töXuaân Dieäu ñaõ truyeàn cho hoï baøi hoïc laoñoäng ngheä thuaät - ñoù laø maùu thòt chaét loïc töøcuoäc ñôøi beàn bæ tìm toøi vaø saùng taïo cuûaoâng. Coâng vieäc naøy cuõng chöùng minh “taámloøng quan thieát, chi chuùt, meán thöông, taâmthaønh xaây döïng ñoái vôùi caùc nhaø thô treû vaøtöông lai neàn thô ca daân toäc cuûa nhaø pheâbình.

Ñoái vôùi caùc nhaø thô treû, döôøng nhöXuaân Dieäu ñaõ xoaù boû quan nieäm “vaên nhaântöông khinh”, trong saùng taùc, oâng luoân coihoï laø nhöõng ngöôøi baïn ñoàng nghieäp. Vìvaäy, ôû phöông dieän naøy, ñoïc caùc trang pheâbình cuûa Xuaân Dieäu, beân caïnh caùi soâi noåi,nhieät tình, chuùng ta vaãn ñöôïc nghe nhöõnglôøi daën doø, thuû thæ taâm tình. Traàn ÑaêngKhoa nhaän xeùt: “Neáu Hoaøi Thanh coù bieättaøi tieân caûm vaên chöông, thì Xuaân Dieäu laïiraát gioûi ñi vaøo kyõ xaûo, ñi vaøo thöïc tieãn cuïtheå cuûa beáp nuùc nhaø ngheà”. Nhöõng taùcphaåm cuûa “ngöôøi thôï caû” cuûa ngheà thô naøyñöôïc coi laø baûo boái, laø saùch hoïc ngheà cuûacaùc nhaø thô vöøa “laãm chaãm böôùc chaân vaøolaøng thô“. Baèng nhöõng kinh nghieäm saùngtaùc, nhöõng traûi nghieäm cuûa baûn thaân, vôùitaám loøng vì theá heä treû, vì söï phaùt trieån cuûaneàn vaên hoïc nöôùc nhaø, Xuaân Dieäu ñaõ chaânthaønh dìu daét, giuùp ñôõ caùc baïn laøm thô treû.Trong soá nhöõng nhaø thô teân tuoåi hoâm nay,ít nhieàu ñaõ coù söï ñoùng goùp, chaêm chuùt cuûanhaø pheâ bình Xuaân Dieäu. Ñieàu ñaùng quyù ôûnhaø pheâ bình naøy, phaûi chaêng laø traùi timñaày vò tha aáy”.Xuaân Dieäu ñaõ töøng “xin göûi muoân quyù

ngaøn yeâu ñeán cho nhöõng baïn truøng truøng lôùplôùp laøm thô treû hieän nay”. Baøi tham luaän Söïuyeân baùc vôùi vieäc laøm thô maø oâng chuaån bòmoät caùch coâng phu, tæ mæ ñeå trao ñoåi vôùinhöõng ngöôøi vieát treû taïi Hoäi nghò caùc nhaø vaêntreû toaøn quoác naêm 1985 trôû thaønh nhöõng lôøitaâm huyeát cuoái cuøng cuûa oâng ñoái vôùi ngheà,vôùi vieäc chaêm soùc vaø nuoâi döôõng caùc taøinaêng treû. Vaø trong moãi chuùng ta vaãn coønkhaéc ghi lôøi daën doø maø suoát cuoäc ñôøi XuaânDieäu haèng nung naáu: “Baø meï phaûi hy sinhcho ñöùa con cuûa mình; ngöôøi ngheä só chuùngta phaûi hy sinh cho taùc phaåm, cho ngheä


thuaät cuûa mình; phaûi coi söï nghieäp coáng hieáncuûa mình laø to lôùn hôn baûn thaân ta; coù vaäy,môùi töï deïp bôùt mình laïi vaø ñeå cho coâng trìnhcuûa mình phaùt trieån”.(12)

Tröôùc Caùch maïng, Xuaân Dieäu ñeán vôùibaïn ñoïc vaø nhaát laø vôùi giôùi thanh nieân vôùitraùi tim yeâu ñöông soâi noåi cuûa moät taâm hoànthô laõng maïn. Thöïc teá chua chaùt cuûa cuoäcñôøi ñaõ phuû leân moïi hy voïng vaø öôùc mônhöõng chaùn chöôøng, tuyeät voïng. Xuaân Dieäuluoân caûm thaáy xoùt xa vì bò cuoäc ñôøi boán phíabuûa vaây nhö “con nai bò chieàu ñaùnh löôùi” vaøthaám laïnh noãi troáng traûi coâ ñôn cuûa “ngöôøikyõ nöõ”. Caùch maïng thaùng Taùm 1945 thaønhcoâng, Xuaân Dieäu ñaõ coù nhöõng ñoùng goùpngay töø buoåi ban ñaàu trong khoâng khí töï docuûa cuoäc ñôøi môùi. Nhìn vaøo danh muïc cuøngmoät ngöôøi vieát cuõng ñuû thaáy khoái löôïngcoâng vieäc lôùn lao maø Xuaân Dieäu ñaõ laøm vôùitinh thaàn lao ñoäng haêng say, nghieâm tuùc,beàn bæ vaø saùng taïo. Ñieåm thô quaàn chuùng,töø nhöõng em nhoû laøm thô ñeán caùc phongtraøo thô hay moät soá baøi thô ñöôïc giaûi... XuaânDieäu bao giôø cuõng khen nhieàu, cheâ ít. Ñieàuñoù khoâng haún vì thô quaàn chuùng toaøn bích,maø chuû yeáu vì oâng thaønh thöïc quyù troïngnhöõng boâng hoa tình caûm maø ñoâng ñaûonhöõng ngöôøi chieán ñaáu, nhöõng ngöôøi laoñoäng môùi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi saùng taïotinh thaàn do cheá ñoä ñem laïi.Caû cuoäc ñôøi mình, Xuaân Dieäu ñaõ “soáng

heát mình cho söï soáng vaø cho thô” (Haø MinhÑöùc). “Neáu vôùi thô, Xuaân Dieäu bieåu hieän taøinaêng nhö baåm sinh cuûa ngöôøi ngheä só thì ôûcaùc hoaït ñoäng khaùc cho thô, anh laø ngöôøilao ñoäng caät löïc”.(13) Noùi nhö Cheá Lan Vieân,moät mình Xuaân Dieäu ñaõ laøm vieäc baèng caûmoät Vieän haøn laâm vaên hoïc. Vò trí cuûa oâng,nhöõng ñoùng goùp cuûa oâng cho phong traøo

thô chính laø töø toaøn boä nhöõng hoaït ñoäng yùnghóa ñoù.ÔÛ nöôùc ta cuõng nhö treân theá giôùi ñeàu coù

hieän töôïng moät soá ngöôøi saùng taùc vieát pheâbình lyù luaän. Toá Höõu, Nguyeãn Ñình Thi, CheáLan Vieân, Hoaøng Trung Thoâng, NguyeãnTuaân, Toâ Hoaøi... ñeàu vieát pheâ bình vaø coùnhieàu baøi coù giaù trò. Nhöng coù leõ hieám coù aivieát lieân tuïc, ñeàu ñaën vôùi moät yù thöùc vaø ñònhhöôùng roõ reät nhö Xuaân Dieäu. Cöù vaøi naêm,beân caïnh nhöõng saùng taùc thô, oâng laïi coùmoät taäp tieåu luaän ñöôïc xuaát baûn. Keá hoaïchlaøm vieäc cuûa Xuaân Dieäu coù muïc ñích raát taäptrung. OÂng khoâng vieát tuyø höùng theo loái taøitöû nhö Nguyeãn Tuaân, hoaëc chæ taäp trung vaøotöøng vaán ñeà nhö Cheá Lan Vieân. Hoaït ñoängpheâ bình vaên hoïc cuûa Xuaân Dieäu raát phongphuù, dieãn ra lieân tuïc trong gaàn boán thaäp kyû.Trình ñoä hoïc vaán, quan ñieåm ngheä thuaät vaøloái dieãn ñaït coù ngheä thuaät cuûa Xuaân Dieäu ñaõtrôû thaønh moät baøi hoïc coù yù nghóa cho nhöõngngöôøi laøm coâng taùc pheâ bình vaên hoïc. Sôûtröôøng veà bình thô, söï nghieäp pheâ bình vaênhoïc cuûa Xuaân Dieäu gaén lieàn vôùi vieäc ñònhgiaù nhöõng thaønh töïu thô ca caùch maïng. OÂngñaõ khôi daäy nieàm say meâ thô ôû moãi chuùngta vaø taâm hoàn ñoäc giaû. Nhöõng taùc phaåm lyùluaän pheâ bình cuûa Xuaân Dieäu chaúng nhöõngñaõ coù taùc ñoäng quan troïng ñeán vieäc ñònh giaùcaùc hieän töôïng thô ca maø coøn cho thaáy chaândung ñaëc saéc cuûa nhaø pheâ bình.

(1), (2), (3), (6), (8), (9), (10), (11) Xuaân Dieäu, Troø chuyeänvôùi caùc baïn laøm thô treû, Nxb Vaên hoïc, 1961, trang 3, 13,23, 35, 52, 54, 26, 22.(4), (5) Xuaân Dieäu, Ñi treân ñöôøng lôùn, Nxb Vaên hoïc, 1968,trang 79, 17(7) Lyù Hoaøi Thu, Thô Xuaân Dieäu tröôùc Caùch maïng thaùngTaùm - 1945, Nxb Giaùo duïc, 1997, trang 125.(12), (13) Xuaân Dieäu, Coâng vieäc laøm thô, Nxb Vaên hoïc,1984, trang 90, 79.




Sinh ra vaø lôùn leân ôû moät mieàn queâ ñoùingheøo nhöng cuõng laø moät mieàn queânaèm trong caùi noâi cuûa neàn vaên minh

chaâu thoå soâng Hoàng, Nguyeãn Bính ñaõ sôùmñaém mình trong khoâng gian thoân daõ, haáp thuñöôïc nhöõng giaù trò vaên hoùa daân gian, daân toäcnôi xoùm laøng. Queâ höông ñaõ nhuoäm thaémtaâm hoàn thi só, aán ñònh baûn saéc chính cuûa moätphong caùch thô “chaân queâ”. Nhaø thô naøy yeâuthoân queâ moät caùch kyø laï, queâ höông laø hìnhaûnh khoâng bao giôø vaéng boùng trong thô oângvaø tình yeâu aáy laøm cho thô Nguyeãn Bính ôûnhöõng caâu bình dò nhaát vaãn coù caùi duyeânrieâng xao ñoäng loøng ngöôøi. Nguyeãn Bính coùcaùi loái noùi trong thô chaân chaát, töï nhieân nhöngöôøi queâ keå chuyeän, thi só ñaõ keå veà queâmình baèng nhöõng lôøi giaûn dò maø vöông vöôngnhöõng meán yeâu, xa xoùt: Queâ toâi coù gioù boánmuøa/ Coù giaêng giöõa thaùng, coù chuøa quanhnaêm/ Chuoâng hoâm, gioù sôùm, traêng raèm/ Chæthanh ñaïm theá, aâm thaàm theá thoâi (Queâ toâi)Vôùi Nguyeãn Bính, “queâ höông laø taát caû maø

cuõng laø nôi in ñaäm daáu veát cuûa ñôøi mình”, choduø Nguyeãn Bính chæ soáng ôû ñoù moät quaõng thôøigian ngaén (13 naêm) so vôùi caû moät ñôøi ngöôøi.Ñieàu gì ñaõ laøm neân söï gaén keát, söï thieát thacuûa taâm hoàn thi nhaân vôùi maûnh ñaát bình dò vaøñôøi soáng cuûa nhöõng ngöôøi bình daân nôi thoândaõ? Ngay caû khi ñaõ “moät ñi baûy noåi ba chìm”,“tha höông” nôi kinh thaønh gioù buïi thì söï trôûveà “chaân queâ” caû trong tieàm thöùc, trong khaùt

khao, trong yeâu thöông vaø mô moäng vaãn cöùcoàn caøo, ñau ñaùu. Nguoàn tình caûm nhaân baûn,tha thieát aáy laø söï keát tinh giaù trò tinh thaàn cuûañôøi soáng ngöôøi daân queâ vôùi bieát bao yeâuthöông, trìu meán, trong thieáu thoán, khoå ñaumaø vaãn noàng haäu, chaân thaønh (theo lôøi keåcuûa oâng Buøi Haïnh Caån thì Nguyeãn Bính moàcoâi meï töø khi ba thaùng tuoåi, neân töø nhoû ñaõsoáng taïi queâ ngoaïi thoân Vaân)… Ñoù laø caùi yùthöùc cuûa moät thieáu nieân sôùm caûm nhaän ñöôïccaùi neáp nhaø thanh baàn cuûa “con nhaø nho cuõ”- bôûi: Nhaø ta coi chöõ hôn vaøng/ Coi taøi hôn caûgiaøu sang ôû ñôøi.Thoân Vaân queâ ngoaïi vaø thoân Traïm queâ

cha laø nhöõng nôi ñi veà ñaày meán yeâu trongcuoäc ñôøi thöïc cuûa nhaø thô, suoát quaõng ngaøythô treû. Nhöng noù cuõng laø caùi coäi nguoàn ñeå roàinaûy nôû, sinh thaønh moät thöù tình caûm thuûychung noàng haäu vôùi caûnh saéc vaø con ngöôøilaøng queâ.Nguyeãn Bính ñaõ coù coâng phaùt hieän voâ vaøn

nhöõng veû ñeïp tinh teá cuûa thoân queâ maø maétthöôøng khoâng nhaän ra ñöôïc. Caûnh queâ ôû ñaâyraát ñeïp, noù ñöôïc xaây döïng töø nhöõng kyû nieämdeã gôïi caûm nhaát trong taâm linh con ngöôøi veàmoät mieàn queâ thanh bình, haïnh phuùc, ñeïpmoät caùch chaân thöïc kieåu coå ñieån chæ coù trongtöôûng töôïng. Cuoäc soáng thöïc lam luõ, khoå ñaukhoâng cho ngöôøi ta soáng nhö mong öôùc thìthô laø nieàm khao khaùt, laø öôùc nguyeän cuûa conngöôøi, cuõng vì theá caûnh queâ trong taâm töôûng

QUEÂ HÖÔNG VIEÄT NAMTRONG THÔ LUÏC BAÙT NGUYEÃN BÍNHTRAÀN VAÊN TROÏNG(Haø Noäi)


taùc giaû ñoàng thôøi laø giaác moäng ngaøn ñôøi. Phaûichaêng ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, yù nieäm veà queâhöông, veà nhaø queâ ngaøy xöa phaûi laø moät yùnieäm ñeïp, thuù vò, ñaùng nhôù, moät noâng thoântrong caûnh ñieàn vieân lyù töôûng ñaùng mô öôùc?Ngöôøi ta tieáp nhaän khoâng phaûi vì noù gioángthöïc maø vì noù gioáng nhö mô öôùc, mô öôùc cuûanhieàu ngöôøi qua suoát nhieàu thôøi.Thô queâ höông cuûa Nguyeãn Bính khoâng

hieän thöïc maø laõng maïn, nhaø thô ít mieâu taûnhöõng soá phaän ñaéng cay, nhöõng caûnh ñôøi côcöïc nhoïc nhaèn maø hình aûnh laøng queâ trongthô oâng thöôøng töôi saùng, thô moäng. Thi só coùnhöõng caâu thô thaät ñeïp veà moät noâng thoân yeânvui, no aám, thanh bình; nhaát laø khi Teát ñeán,cuøng vôùi nhöõng ngaøy hoäi xuaân, khung caûnhlaøng queâ hieän ra ñeïp nhö tranh luïa, mô maøngnhö giaác chieâm bao:Thaùng gieâng vöøa Teát ñaàuxuaân/ Xanh um laù maï, traéng ngaàn hoa cam/Möa xuaân raéc buïi quanh laøng/ Baø giaø saémsöûa haønh trang ñi chuøa/ OÂng giaø vaøo nuùi ñeàthô/ Trai tô ñình ñaùm, gaùi tô hoäi heø (Tyø baøtruyeän)Nguyeãn Bính muoán thi vò hoùa cuoäc soáng,

hay oâng muoán tìm ñeán hình aûnh chung cuûalaøng queâ Vieät Nam? Coù leõ caû hai ñieàu aáy ñeàuñuùng. Hoàn Nguyeãn Bính nhaäp vôùi hoàn queâ,maø thi só voán nhieàu moäng töôûng neân caûnhqueâ cuûa Nguyeãn Bính phaàn moäng thöôøngnhieàu hôn phaàn thöïc, hay ñaáy laø caùi phaànmoäng cuûa hoàn phoå vaøo caûnh thöïc cuûa ñôøi?Trong thô oâng, hình aûnh laøng queâ thöôøngñöôïc xaây döïng töø kyû nieäm, töø caùi ngaøy xöa,vôùi nhöõng gì ñeïp ñeõ, gôïi caûm nhaát coøn laïitrong taâm linh: thoân Ñoaøi, thoân Ñoâng, giannhaø nhoû, haøng cau, vöôøn traàu… Nhöõng caûnhaáy coù ôû moïi mieàn queâ, moïi thôøi, chuùng taïoneân nhöõng neùt rieâng cuûa laøng maïc nöôùcmình, chuùng gôïi tôùi nhöõng gì xa xöa, beàn

vöõng maø taâm hoàn ngöôøi Vieät Nam naøo cuõngtöøng caûm nhaän, töøng ghi nhôù. Ñaëc bieät,Nguyeãn Bính coù taøi döïng leân caùi hoàn cuûa VieätNam noâng nghieäp, moät chaát thô ñoàng noäichaân thöïc, hoàn haäu: Tröa heø moät buoåi naéngto/ Gioù taây noåi caùnh ñoàng ngoâ raøo raøo. (Tröaheø)Nhaø toâi coù moät vöôøn daâu/ Coù giaøn ñoã vaùn,

coù ao caáy caàn/ Hoa ñoã vaùn nôû muøa xuaân/ Löùadaâu thaùng thaùng, löùa caàn naêm naêm (Nhaø toâi)Noâng thoân Vieät Nam tröôùc Caùch maïng

khaùc xa noâng thoân Vieät Nam ngaøy nay nhönglaïi raát gaàn guõi vôùi noâng thoân Vieät Nam xa xöa:ñôøi soáng nhö ngöng ñoïng laïi trong luõy trelaøng, taâm tình con ngöôøi ñöôïc quy ñònh bôûineàn kinh teá tieåu noâng kheùp kín, nhöõng coâ gaùichaên taèm deät vaûi chæ ñi töø khung cöûi tôùi nöôngdaâu, coâ laùi ñoø chæ quen vôùi moät khuùc soâng,moät caùi beán… Moãi naêm moät vaøi laàn dieãn ranhöõng sinh hoaït coå truyeàn, nhöõng ngaøy hoäileã, nhöõng ñeâm haùt cheøo, nhöng taát caû cuõngchæ xoân xao trong söï tónh laëng coá höõu cuûathoân queâ. Nhöõng ñieàu aáy ta ñeàu gaëp laïi trongthô Nguyeãn Bính. Ngöôøi ta chôït thaáy ngaïcnhieân bôûi nhöõng chaát lieäu quaù ö thaân thuoäcvoán coù trong ñôøi soáng thoân queâ haøng nghìnnaêm nay ñi vaøo thô laïi coù söùc gôïi caûm ñeántheá.Ñaëc bieät, trong nhöõng baøi thô cuûa mình,

Nguyeãn Bính ñaõ gôïi ñöôïc caùi thaàn thaùi cuûavaên hoùa laøng queâ. Ñoïc thô Nguyeãn Bính,ngöôøi ta nhö soáng laïi nhöõng ngaøy hoäi xuaân,nhöõng ngaøy hoäi laøng, nhöõng ñeâm haùt cheøo,moät buoåi leã chuøa, nhöõng neùt tín ngöôõng toângiaùo vaø phong tuïc taäp quaùn, lôùp hoïc thaày ñoà,nhöõng troø vui daân daõ, caùch aên maëc vaø neápsoáng xa xöa, giaác mô quan traïng… Baøi thôChuøa vaéng ñaõ gôïi ñöôïc moät neùt ñaëc bieät cuûavaên hoùa laøng queâ laø tín ngöôõng toân giaùo.




Haøng ngaøn naêm nay, hình aûnh nhöõng maùichuøa coå kính ñaõ gaén vôùi xoùm thoân Vieät Nam,ñaáy laø nôi mô öôùc nguyeän caàu, nôi nöông naùucuûa nhöõng gì saâu thaúm trong coõi taâm linhngöôøi Vieät. Chæ baèng vaøi neùt veõ chaám phaù,Nguyeãn Bính ñaõ taû ñuùng caùi tónh laëng, thanhsaïch - neùt “thaàn” cuûa moät ngoâi chuøa ôû laøngqueâ: Gioù chieàu caàu nguyeän ñaâu ñaây/ Naéngchieàu caét ñoaïn moät ngaøy cuoái thu/ Sö giaø queùtlaù sau chuøa/ Ñeå thieâu xaùc laù tröôùc giôø leânchuoâng.Neáu ôû Kinh Baéc xöa, muøa xuaân laø hoäi

quan hoï thì ôû caùc laøng queâ Baéc Boä, muøa xuaânlaø ngaøy hoäi cuûa nhöõng ñeâm haùt cheøo, cuõng laømuøa cuûa caùc troø vui thaät giaûn dò maø thanhthaûn, saûng khoaùi ôû choán ñoàng queâ:Hiu hiu gioùquaït traêng ñeøn/ Vôùi daêm treû nhoû thaû thuyeàn tachôi/ AÊn goûi caù, ñaùnh côø ngöôøi/ Thaàn tieânrieâng moät goùc trôøi thoân Vaân. (Anh veà queâ cuõ)Nguyeãn Bính khoâng chæ taøi hoa khi döïng

caûnh nhöõng ngaøy hoäi queâ maø oâng coøn raát amhieåu vaø kheùo leùo khi ñaëc taû nhöõng neùt vaênhoùa laøng queâ qua caùch aên maëc, qua nhöõngneùt daùng beà ngoaøi cuûa ngöôøi queâ. Ñaây laø hìnhaûnh moät chuù beù maø ngöôøi ta coù theå baét gaëpñaâu ñoù treân ñöôøng thoân: Tuoåi thô toùc ñeå gaùodöøa/ Tuoåi thô meï baét ñeo buøa caàn ong (Tieànvaø laù)Ñaây laø trang phuïc ngaøy thöôøng raát moäc

maïc maø duyeân daùng, ñaùng yeâu cuûa coâ gaùiqueâ - taát caû cuøng in saâu trong taâm khaûm cuûaanh trai laøng ñang ghen boùng ghen gioù: Naøoñaâu caùi yeám luïa soài?/ Caùi daây löng ñuõi nhuoämhoài sang xuaân?/ Naøo ñaâu caùi aùo töù thaân?/ Caùikhaên moû quaï, caùi quaàn naùi ñen? (Chaân queâ)Moät neùt ñeïp vaên hoùa ôû laøng queâ Vieät Nam

xa xöa laø öôùc mô veà söï vinh hieån, laø giaác môquan traïng. Giaác mô aáy trôû ñi trôû laïi nhieàu laàntrong thô Nguyeãn Bính: Theá roài vua môû khoa

thi/ Theá roài quan traïng vinh quy qua laøng(Quan traïng)Choàng toâi cöôõi ngöïa vinh quy/ Hai beân coù

lính haàu ñi deïp ñöôøng (Thôøi tröôùc)Roõ raøng quan traïng ñöông trai/ Vua cho chaïy

ngöïa ba ngaøy xem hoa (Con nhaø nho cuõ)Thôøi phong kieán xa xöa, quan traïng laø moät

nho sinh giaønh ñöôïc hoïc vò cao nhaát veà khoacöû vaø ñöôïc trieàu ñình nhaø vua “aân töù’ ban chocôø bieån vinh quy, roài ñöôïc troïng duïng laømquan, höôûng cuoäc ñôøi ñaày vinh hoa phuù quyù,boång loäc cao sang. Coù ngöôøi ñoã quan traïngcuõng laø nieàm vinh döï lôùn nhaát, laø ñieàu veû vang,ñaùng töï haøo nhaát cuûa moät laøng queâ. Phaûichaêng trong cuoäc ñôøi nhieàu lam luõ, nhoïc nhaènsau luõy tre laøng, ngöôøi ta muoán thay ñoåi kieápsoáng thì chæ coù moãi caùch thöïc teá nhaát vaø cuõngcao sang nhaát laø ñoã ñaït vinh quy nhö theá?Nguyeãn Bính yeâu queâ höông nhöng cuõng

laø ngöôøi tha höông raát nhieàu naêm trong ñôøi.Sôùm tieáp xuùc vôùi cuoäc soáng ñoâ thò phoàn hoanhöng cuõng raát laïnh luøng khaéc nghieät, roài quanhöõng aám laïnh tình ñôøi tình ngöôøi nôi phöôngtrôøi xa laï, nhaø thô nhaän ra baûn thaân mìnhkhoâng hoøa nhaäp noåi vôùi noù neân xoùt xa, aânhaän, tieác nhôù khoâng nguoâi veà moät queâ höôngthanh bình, tuyeät vôøi aân nghóa. Trong yù nghóaaáy, thô tha höông cuûa Nguyeãn Bính khoângchæ laø nhöõng buoàn thöông cuûa moät con ngöôøixa xöù, noù coøn laø khaùt voïng tình yeâu, haïnhphuùc, yeâu queâ höông noàng naøn: Con ñoø thìnhôù soâng xa/ Con ngöôøi thì nhôù queâ nhaø baonhieâu (Traûi bao nhieâu nuùi soâng roài)Xa queâ, caûm höùng chính cuûa Nguyeãn Bính

laø hoaøi nieäm queâ höông. Coù moät queâ höông ôûchoán xa xoâi vaø coù moät queâ höông trong loøngngöôøi xa queâ. Töôûng nhö quaù vaõng bò moät lôùpbuïi môø phuû, nhöng chæ caàn hôi gioù cuûa tìnhqueâ lay ñoäng, lôùp buïi aáy bay ñi, laø laïi hieän leân


nguyeân veïn chuøm hoa xoan maøu tím, hoagaïo ñoû thaùng ba, daäu moàng tôi xanh rôøn, ñeâmhoäi laøng “Giôøi cao gioù caû giaêng nhö banngaøy”… Ai xa queâ maø chaúng nhôù thöông queâcuõ; nhaát laø khi cuoäc soáng hieän taïi xung quanhquaù u aùm, beá taéc, ngoät ngaït, nhöõng lôøi queâthaám ñaãm höông ñoàng gioù noäi laïi caøng khieánngöôøi ta xuùc ñoäng ñeán nao loøng. Giöõa nhöõngkeû tha höông, Nguyeãn Bính ñem lôøi queâ rakeå, ngöôøi ta laéng nghe khoâng phaûi vì noù gioángnhö thaät maø vì ñoù laø nhöõng kyû nieäm thieânglieâng veà queâ höông coøn giöõ laïi trong taâm linhcon ngöôøi - queâ höông laø veû ñeïp baát bieántrong hoaøi nieäm cuûa ngöôøi xa queâ. Coù leõ vìtheá maø thô tha höông cuûa Nguyeãn Bính mangtính töôïng tröng öôùc leä raát cao: Möa nheø nheï,naéng thanh thanh/ Neân thô, oâi caû xöù mìnhneân thô!/ Hoäi xuaân gioù loaïn ñuoâi côø/ Laøng xavaøo ñaùm nhaët thöa troáng cheøo (Xuaân veà nhôùcoá höông)Thoân Vaân coù bieác coù hoàng/ Bieác trong

naéng sôùm, hoàng trong vöôøn chieàu/ Ñeâ cao coùñaát thaû dieàu/ Giôøi cao laém laém coù nhieàu chimbay/ Quaû laønh naëng tróu töøng caây/ Sen ñaày aocaù, caù ñaày ao sen (Anh veà queâ cuõ)Nhôù queâ ñaâu chæ laø hoài töôûng veà caûnh

queâ, maø hôn theá, nhôù thöông ñau ñôùn ñeánquaën loøng laø noãi nhôù nhöõng ngöôøi thaân yeâu.Nhaø thô xoùt xa khi nghó ñeán cha meï ñaõ giaøyeáu maø khoâng coù ai giuùp ñôõ trong coâng vieächaøng ngaøy: “Cha daäm gaïo, meï vaàn côm -Coù con con vaéng ai laøm thay cho?” - ñaáyñuùng laø taâm traïng cuûa moät ngöôøi queâ khi xanhaø. Nhaø thô nghó ñeán leõ ñôøi daâu beå, nghóñeán bao chuyeän vu vô voâ nghóa trong cuoäcsoáng hieän taïi “Meï cha thì nhôù thöông mình -Mình ñi thöông nhôù ngöôøi tình xa xoâi” maøcaøng theâm thöông cha meï vaø caûm giaùc nhömình coù toäi vôùi song thaân: Nhôù thöông thaøy

meï khoân cuøng/ Laïy thaøy laïy meï thaáu loøngcho con (Thö göûi thaøy meï)Coù laàn nhaø thô Toá Höõu vieát: “Caâu thô hay

laøm cho ngöôøi ta khoâng coøn thaáy caâu thô,chæ coøn thaáy tình ngöôøi”. Ñuùng laø nhöõng vaànthô tha höông cuûa Nguyeãn Bính ñaâu phaûichæ ñeå hoài töôûng caûnh queâ vaø giaõi baøy noãinieàm cuûa ngöôøi xa queâ, maø ñieàu quan troïnghôn caû laø Nguyeãn Bính muoán ñaùnh thöùc tìnhcaûm queâ höông trong moãi ngöôøi queâ xa xöùñang leânh ñeânh goùc beå chaân trôøi. Ñaáy laøtieáng haùt tình queâ caát leân theo moät khíacaïnh môùi mang tính thôøi söï cuûa buoåi giaothôøi, khi xaõ hoäi Vieät Nam ñang chuyeån daàntheo con ñöôøng tö baûn chuû nghóa, nhieàu ñoâthò môùi xuaát hieän, keùo ngöôøi ta ra khoûi toå aámgia ñình, queâ höông, lang thang kieám soángkhaép nhöõng phöông trôøi xa. Cuõng vì phaûilang thang khaép nôi, coù laên loän neám traûi treânñöôøng ñôøi, Nguyeãn Bính môùi töï ruùt ra nhöõngkinh nghieäm soáng cho mình, do ñoù chaát trieátlyù suy tö trong thô tha höông ñaäm ñaëc hônso vôùi nhöõng maûng thô khaùc, taïo cho ngoøibuùt Nguyeãn Bính moät daùng veû môùi, saâu saéchôn. Coù nhöõng caâu thô raát coâ ñoïng coønñöùng laïi vôùi thôøi gian, nhö nhöõng chaân lyùñaùng ñeå chieâm nghieäm: Bieån tieàn oâi bieånbao la/ Mình khoâng baån ñöôïc vaãn laø taykhoâng (Anh veà queâ cuõ)Coù theå noùi, tình queâ cuûa Nguyeãn Bính

khoâng nhaït daàn theo nhöõng naêm thaùng thahöông, traùi laïi, caøng ñaäm ñaø hôn. Chính laøtrong söï coï saùt vôùi moâi tröôøng hieän ñaïi,Nguyeãn Bính ñaõ ñöa ñöôïc vaøo thô khoâng chætaâm söï cuûa mình maø coøn cuûa thôøi ñaïi trong xaõhoäi ñöông thôøi - moät xaõ hoäi vôùi bao kieáp ngöôøitroâi daït, bao buoàn thöông beá taéc, bao khaùtkhao haïnh phuùc, bao tình yeâu tha thieát vôùi xöùsôû queâ höông. �




Trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá vaøtoaøn caàu hoùa hieän nay, vaán ñeà giöõgìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên hoùa daân

toäc ôû moãi quoác gia, moãi daân toäc ngaøy caøngtrôû neân caáp thieát hôn bao giôø heát. Caùc nhaøvaên daân toäc thieåu soá Vieät Nam luoân yù thöùcroõ vai troø quan troïng cuûa mình treân maët traänvaên hoaù tö töôûng. Bôûi vaäy, saùng taùc cuûa hoïlaø nhöõng taám göông phaûn chieáu baûn saécvaên hoaù daân toäc mình. Nghieân cöùu caùc taùcphaåm cuûa Noâng Minh Chaâu, Cao Duy Sôn,Vi Hoàng, Y Ñieâng, Y Phöông, Vi Thò KimBình, v.v… chuùng ta hieåu ñöôïc ñaëc tröngtaâm hoàn tính caùch cuûa töøng daân toäc khaùcnhau. Beân caïnh caùc nhaø vaên daân toäc thieåusoá ñaõ coù teân tuoåi töø laâu thì ta khoâng theåkhoâng nhaéc ñeán Haø Thò Caåm Anh - caây buùtvaên xuoâi tieâu bieåu cuûa xöù Möôøng trongnhöõng naêm gaàn ñaây.

Haø Thò Caåm Anh laø moät trong nhöõngnhaø vaên daân toäc Möôøng hieän ñaïi ñaõ coùnhöõng khaùm phaù ñoäc ñaùo veà hieän thöïccuoäc soáng vaø con ngöôøi mieàn nuùi. Baø coângtaùc taïi Hoäi Vaên hoïc ngheä thuaät tænh ThanhHoaù töø naêm 2000 vaø tham gia vaøo Hoäi Nhaøvaên Vieät Nam töø naêm 2005. Trong khoaûnghôn möôøi naêm gaàn ñaây, nhaø vaên ñaõ saùngtaùc ñöôïc saùu taäp truyeän ngaén vaø kyù. Haø Thò

Caåm Anh ñaõ vinh döï ñöôïc nhaän nhieàu giaûithöôûng cao quyù nhö: Huy chöông vì söïnghieäp Vaên hoïc - Ngheä thuaät Vieät Nam,Huy chöông vì söï nghieäp Vaên hoïc - Ngheäthuaät caùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam, Giaûithöôûng caùc naêm: 2002, 2003, 2004, 2005,2007, 2008 cuûa Hoäi Vaên hoïc ngheä thuaätcaùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam…Naêm 2013,Haø Thò Caåm Anh ñöôïc trao giaûi nhaát cuoäcthi vieát truyeän ngaén cuûa Hoäi Nhaø vaên caùcdaân toäc thieåu soá vôùi taäp truyeän Moät nöûacuûa ngöôøi ñaøn baø. Noäi dung bao truømtrong caùc saùng taùc cuûa nhaø vaên laø cuoäcsoáng cuûa con ngöôøi xöù Möôøng - mieàn queâThanh Hoaù cuûa baø vôùi bieát bao bieán ñoäng.Nhöõng trang vieát cuûa Haø Thò Caåm Anh ñaämñaø baûn saéc vaên hoaù daân toäc Möôøng. Ñieàuñoù ñöôïc theå hieän roõ ôû caûm höùng veà thieânnhieân, con ngöôøi vaø nhöõng phong tuïc taäpquaùn cuûa daân toäc Möôøng. Veà phöông dieänngheä thuaät, nhaø vaên ñaõ thoåi hoàn daân toäcvaøo trang vieát cuûa mình nhôø vieäc söû duïngngoân ngöõ Möôøng, caâu vaên mang aâm höôûngsöû thi daân gian vaø moät theá giôùi ngheä thuaätgiaøu tính daân toäc. Tuy nhieân, baûn saéc daântoäc theå hieän ñaäm neùt nhaát trong caûm höùngveà veû ñeïp taâm hoàn, tính caùch cuûa ñoàng baøodaân toäc Möôøng.

CAÛM HÖÙNG VEÀ VEÛ ÑEÏPDAÂN TOÄC MÖÔØNG TRONG SAÙNG TAÙCCUÛA HAØ THÒ CAÅM ANHNGUYEÃN THÒ BÍCH DAÄU(Thaùi Nguyeân)


Caùc truyeän ngaén cuûa Haø Thò Caåm Anhkhaúng ñònh veû ñeïp cuûa loøng nhaân aùi, vòtha, ñöùc hy sinh vaø tình ñoaøn keát cuûañoàng baøo daân toäc Möôøng.Ngöôøi Möôøng luoân ñeà cao tình yeâu

thöông gaén boù cuûa coäng ñoàng. Khi moät aiñoù gaëp phaûi hoaøn caûnh khoù khaên thì nhöõngngöôøi con cuûa xöù Möôøng Vang, möôøng Bilaïi giang roäng caùnh tay yeâu thöông ñeå giuùpñôõ, chôû che, bao boïc. Ñoïc caùc truyeän Ngoâinhaø saøn cuõ kó, Ñeâm Khua Luoáng daønh chongöôøi cheát, Laøng toâi coù chuù Ñoû khôø...ngöôøi ñoïc xuùc ñoäng röng röng tröôùc tìnhngöôøi aám aùp, loøng vò tha cao caû, tình ngöôøitrong treûo nguyeân sô, moäc maïc nhö nöôùcsuoái röøng, thanh khieát nhö hoa ban traéngcuûa con ngöôøi xöù Möôøng. Ñeán vôùi truyeänngaén Con ñöôøng daøi laém, ta khoâng chæthaáy ñöôïc soá phaän khoán cuøng cuûa hai ñöùatreû moà coâi coâi: Trong vaø Ñuïc maø traùi tim tacoøn thoån thöùc tröôùc tình thöông cuûa hai anhem daønh cho nhau. Duø chöa bieát töông laicuûa hai anh em ra sao nhöng ngöôøi ñoïcvaãn tin raèng tình yeâu thöông cuûa hai anhem seõ giuùp hoï vöôït qua nhöõng soùng gioùcuûa cuoäc ñôøi.Moãi con ngöôøi trong saùng taùc cuûa Haø Thò

Caåm Anh ñeàu coù nhöõng soá phaän, cuoäc ñôøirieâng nhöng ôû hoï ñeàu toaùt leân veû ñeïp cuûaloøng vò tha vaø ñöùc hy sinh. Ñoái vôùi ngöôøiMöôøng, döôøng nhö loøng vò tha ñaõ trôû thaønhneùt tính caùch noåi ñaäm trong taâm hoàn daântoäc. Noù ngaám vaøo maùu thòt neân trong baát cöùhoaøn caûnh ñau khoå ñeán ñaâu, hoï vaãn coù theåroäng löôïng môû loøng tha thöù cho ngöôøi khaùc.Ñoù laø taám loøng vò tha cuûa ngöôøi phuï nöõtrong Baøi xöôøng ru töø nuùi. Chò ñaõ coù mangvôùi moät chaøng trai ôû thaønh phoá vaø anh heïnngaøy quay trôû laïi cöôùi chò. Nhöng vì meï anh

ngaên caûn neân chò ñaønh mang tieáng xaáu laøchöûa hoang, bò caû baûn laøng vaø gia ñình xuañuoåi. Moät mình chò laëng leõ sinh con vaø nuoâicon. “Nhöõng naêm thaùng nuoâi con môùi caycöïc laøm sao. Thaèng Saùng ñoùi côm, thieáusöõa. Noù gioáng nhö caùi gieû raùch suoát ngaøytreân löng meï”. Töôûng raèng chò seõ khoângbao giôø tha thöù cho ngöôøi phuï nöõ aáy cuõngnhö con trai cuûa baø. Nhöng khoâng, chò vaãnroäng löôïng, yeâu thöông vaø ñoái xöû vôùi baø laõoraát töû teá. Döôøng nhö bao ñau khoå tröôùc ñaâycuûa rieâng chò ñaõ hoaù thaønh yeâu thöôngdaønh cho ñöùa con trai cuûa mình neân chò boûqua taát caû loãi laàm cuûa hai meï con baø Laâm.

Ñeán vôùi truyeän ngaén Ñeâm Khua Luoángdaønh cho ngöôøi cheát, ta caûm ñoäng tröôùcñöùc hy sinh cuûa con ngöôøi xöù Möôøng. Nhaânvaät oâng Lình voán laø ngöôøi lính, luoân soáng vìngöôøi khaùc, quyù cuoäc soáng cuûa ngöôøi khaùchôn caû haïnh phuùc cuûa mình. OÂng saün saøngnhöôøng côm seû aùo, thaäm chí nhöôøng caûngöôøi yeâu cho baïn thaân cuûa mình. Maëc duøraát ñau khoå nhöng oâng vaãn coá neùn chaëtloøng mình ñeå vun veùn cho haïnh phuùc cuûabaïn. Loøng hy sinh vì ngöôøi khaùc thaät ñaùngñeå cho ta caûm phuïc vaø traân troïng.Khoâng chæ soáng nhaân aùi, vò tha, luoân hy

sinh vì coäng ñoàng maø ñoàng baøo daân toäcMöôøng coøn khieán ta caûm ñoäng bôûi tìnhngöôøi luoân ñaàm aám, beàn chaët. NgöôøiMöôøng saün saøng nhöôøng côm seû aùo chonhöõng ngöôøi ngheøo khoå ñeán xin aên maøkhoâng ñoøi hoûi phaûi haøm ôn, phaûi mang nôï.Moãi khi khaùch gheù chaân vaøo nhaø ñeàu ñöôïcmôøi côm neáp ñoà deûo thôm cho aám loøng.Ñoïc Ngoâi nhaø saøn cuõ kyõ, Chuyeän oâng giaøbeân caàu Ñaïi Laïn, ta hieåu roõ hôn veà tinhthaàn ñoaøn keát, töông thaân töông aùi cuûangöôøi Möôøng. Nhöõng caâu chuyeän aáy laïi




laøm ta nhôù ñeán caâu tuïc ngöõ cuûa ngöôøi Kinh:“Moät con ngöïa ñau, caû taøu boû coû”.Chuùng ta bieát raèng ñieàu kieän töï nhieân

cuõng nhö quaù trình lao ñoäng saûn xuaát coùaûnh höôûng khoâng nhoû tôùi vieäc hình thaønhtính caùch cuûa töøng con nguôøi noùi rieângcuõng nhö moät toäc ngöôøi noùi chung. Ñoàngbaøo daân toäc thieåu soá sinh soáng chuû yeáu ôûvuøng nuùi, cö truù raûi raùc vaø bò chia caét thaønhcaùc laøng, baûn nhoû. Vì vaäy, ñeå choáng laïinhöõng hieåm hoaï töø thieân nhieân hoï luoân môûroäng voøng tay ñoaøn keát, töông thaân töông aùitrong moïi hoaøn caûnh. Coù theå noùi raèng, tinhthaàn ñoaøn keát coäng ñoàng cuõng laø moät neùttính caùch ñaëc tröng vaø mang ñaäm daáu aánvaên hoaù truyeàn thoáng cuûa daân toäc Möôøng.

Caùc truyeän ngaén cuûa Haø Thò Caåm Anhñaõ ngôïi ca tình ngöôøi thuyû chung son saétcuûa ñoàng baøo daân toäc MöôøngHình aûnh ngöôøi phuï nöõ vôùi veû ñeïp thuyû

chung trong tình yeâu nhö moät aùm aûnh trongtraùi tim nhaø vaên vaø trôû ñi trôû laïi nhieàu trongcaùc saùng taùc cuûa baø (Möa buïi bay bay,Quaû coøn, Muøa xuaân naøy ñaøo khoâng theå rahoa, Ñeâm thaùng taùm…). Ñöùc tính thuyûchung voán laø moät neùt ñeïp truyeàn thoáng cuûangöôøi phuï nöõ Vieät Nam, nhöng khi ñoïcnhöõng trang vieát cuûa Haø Thò Caåm Anh, tathaáy raèng loøng thuyû chung cuûa ngöôøiMöôøng döoøng nhö ñaõ ñöôïc ñaåy leân ñeánmöùc thaàn thaùnh hoaù. Chuùng ta bieát raèngthuyû chung chính laø moät thöôùc ño cuûa tìnhyeâu vónh haèng. Vôùi ngöôøi Möôøng, thuyûchung döôøng nhö coøn laø nieàm tin, laø ñieåmtöïa ñeå ngöôøi phuï nöõ Möôøng vöôït qua baochoâng gai, thöû thaùch, tieáp tuïc soáng vaø vöônleân. Vì theá, duø phaûi chôø ñôïi bao laâu trongtình yeâu thì ngöôøi ta vaãn khoâng deã thay loøngñoåi daï. Ngöôøi phuï nöõ trong Ñeâm thaùng taùm

suoát möôøi taùm naêm soáng caëm cuïi, laëng leõnhö moät caùi boùng ñeå nuoâi con maø khoâng ñiböôùc nöõa. Neáu ngöôøi phuï nöõ trong Söï tíchnuùi Voïng Phu leân nuùi chôø choàng maø hoùañaù thì ngöôøi phuï nöõ Möôøng trong Muøa xuaânnaøy ñaøo khoâng theå ra hoa laïi göûi loøng thuyûchung son saét cuûa mình vaøo nhöõng caùnhñaøo töôi thaém. Duø raèng loøng chung thuyûcuûa ngöôøi phuï nöõ aáy ñaõ trao nhaàm cho moätkeû boäi baïc nhöng baø vaãn muoán giöõ laïi vöôønñaøo tình yeâu cho chính mình.Coù theå noùi, taám loøng thuyû chung trong

tình yeâu döôøng nhö ñaõ aên saâu vaøo taâm hoànmoãi ngöôøi con cuûa maûnh ñaát Möôøng Vang,cuûa thung luõng Si Doà. Trong saùng taùc cuûaHaø Thò Caåm Anh coù nhieàu caâu chuîeân tìnheùo le, lôõ dôû nhöng caùc nhaân vaät vaãn luoânchoân chaët moái tình thuûy chung trong loøng.Ñoïc truyeän ngaén Cha meï vaø toâi, traùi tim tavöøa rung leân nhòp ñaäp xoùt xa, thöông caûmcho hoaøn caûnh cuûa ngöôøi phuï nöõ MöôøngVang vöøa caûm phuïc tröôùc tình yeâu thuyûchung cuûa hoï.Khoâng chæ thuyû chung trong tình yeâu maø

ngöôøi Möôøng coøn thuûy chung trong nghóatình laøng xoùm, queâ höông. Vaï Luû trongSoâng troâi laëng leõ tröôùc khi nhaém maét xuoâitay vaãn khao khaùt ñöôïc trôû veà, ñöôïc oâmtroïn trong loøng ñaát meï queâ höông maëc duønhöõng con ngöôøi ôû maûnh ñaát aáy ñaõ töøngruoàng raãy, khinh mieät vaï.

Nhöõng trang vieát cuûa Haø Thò Caåm Anhcoøn phaûn aùnh veû ñeïp chaân thöïc, hoàn haäutrong taâm hoàn cuûa ñoàng baøo daân toäcMöôøng.Cuoäc soáng cuûa ngöôøi Möôøng quanh

naêm chæ gaén boù vôùi nöông raãy, baàu baïn vôùithieân nhieân neân tính caùch thaät thaø cuûa hoïcuõng nguyeân sô, moäc maïc nhö nöôùc suoái,


nhö coû caây, nuùi röøng. Ngöôøi Möôøng noùirieâng cuõng nhö ngöôøi daân toäc thieåu soá noùichung luoân ñeà cao tình ngöôøi hoàn haäu, moäcmaïc. Song, cuõng vì vaäy maø nhieàu khi hoï bòñoái xöû baát coâng, bò lôïi duïng, löøa gaït. Vaï Caùttrong Chuyeän xöa laø ngöôøi chaân thöïc, toátbuïng nhöng vì quaù tin ngöôøi neân ñaõ bò lôïiduïng. Caû ñôøi Vaï soáng ngay thaúng, chaânthaønh maø laïi phaûi chòu bao cô cöïc, cayñaéng. Döôøng nhö ñau ñaùu trong nhöõngtrang vieát cuûa Haø Thò Caåm Anh laø noãi baênkhoaên, traên trôû tröôùc soá phaän cuûa nhöõngcon ngöôøi thaät thaø, toát buïng maø laïi chòunhieàu oan khoác, baát coâng.Nhöõng saùng taùc cuûa Haø Thò Caåm Anh

caûnh baùo ngöôøi ñoïc veà nhöõng eùo le, nghòchlí ôû ñôøi. Nhöõng keû gioûi giang, khoân ngoancoù khi laïi caïn kieät tình ngöôøi coøn nhöõngngöôøi bò coi laø khôø khaïo thì laïi traøn ñaày yeâuthöông. Vaø nhaø vaên luoân tin töôûng raèng taâmhoàn trong saùng, giaøu yeâu thöông seõ giuùpcon ngöôøi hieåu nhau hôn vaø xích laïi gaànnhau. Caâu chuyeän Laøng toâi coù chuù ñôûKhôø ñaõ ñeå laïi cho ta baøi hoïc veà caùch ñaùnhgiaù con ngöôøi, ñöøng voäi ñaùnh giaù con ngöôøiqua veû beà ngoaøi maø caàn thaáy ñöôïc veû ñeïpaån saâu trong taâm hoàn.Coù theå noùi, taám loøng chaân thaønh, hoàn

haäu laø ñieåm saùng trong böùc tranh taâm hoànnhieàu maøu veû cuûa con ngöôøi xöù Möôøng.Ñoïc truyeän ngaén cuûa Haø Thò Caåm Anh,taâm hoàn ta ñöôïc thanh loïc khi bieát soáng vaønghó vì ngöôøi khaùc, soáng chaân thaønh vôùimoïi ngöôøi xung quanh ñeå cuoäc soáng naøymaõi laø baûn tình ca eâm dòu, saâu laéng yeâuthöông.

Khoâng chæ noåi baät vôùi veû ñeïp cuûa loøngnhaân aùi, thuyû chung vaø ñöùc hy sinh maø veûñeïp cuûa yù chí, nghò löïc cuõng laø moät neùt

ñaëc tröng trong taâm hoàn, tính caùch daântoäc Möôøng.

Tuy chòu bao ñau khoå nhöng ngöôøiMöôøng luoân coá gaéng vöôït leân soá phaän, vöôïtleân hoaøn caûnh ñeå tieáp tuïc soáng. Ñoïc truyeänngaén cuûa Haø Thò Caåm Anh, ta laïi caøngthaám thía hôn veà lôøi thô cuûa Nguyeãn Du:“Ñau ñôùn thay phaän ñaøn baø. Kieáp sinh ratheá bieát laø taïi ñaâu” (Vaên teá thaäp loaïi chuùngsinh). Döôøng nhö nhöõng taâm hoàn vaênchöông cuûa moïi thôøi ñaïi vaãn luoân ñoàngñieäu, caûm thöông cho thaân phaän cuûa ngöôøiphuï nöõ. Tuy nhieân, ñoïc Caây goäi giaø taøn taät,Ñeâm thaùng Taùm, Baøi xöôøng ru töø nuùi,Soâng troâi laëng leõ, Ngöôøi con gaùi MöôøngBieän, Moät nöûa cuûa ngöôøi ñaøn baø, Giaûivía…, ta khoâng chæ xoùt xa cho soá phaän baáthaïnh cuûa nhöõng ngöôøi phuï nöõ maø hôn theácoøn caûm phuïc tröôùc söùc soáng maõnh lieät,deûo dai cuûa hoï. Gioáng nhö nöôùc suoái röøngkhoâng bao giôø caïn, caây röøng khoâng theå bòquaät ngaõ tröôùc nhöõng côn baõo taùp thì ngöôøiphuï nöõ Möôøng cuõng ñöùng vöõng tröôùc moïigioâng toá cuûa cuoäc ñôøi. Trong coâng trìnhnghieân cöùu Baûn saéc daân toäc trong saùngtaùc cuûa moät soá nhaø vaên daân toäc thieåu soá,caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ nhaän ñònh raát chínhxaùc raèng: “Coù theå xem caùc taùc phaåm vaênxuoâi daân toäc thieåu soá laø nhöõng baøi ca cangôïi söùc soáng tieàm taøng cuûa con ngöôøi.Nhö moät quy luaät taát yeáu, caøng bò ñeø neùnaùp böùc, khaû naêng sinh toàn cuûa con ngöôøicaøng ñöôïc toâi reøn, caøng ñöôïc khaúng ñònh,nhö chieác loø xo caøng bò neùn chaët thì söùc baätcaøng cao ñeå trôû veà vôùi traïng thaùi caân baèngtöï nhieân cuûa noù”(1). Ñieàu ñoù ñuôïc theå hieänqua raát nhieàu hình töôïng ngöôøi phuï nöõtrong saùng taùc cuûa Haø Thò Caåm Anh. Duø rôivaøo hoaøn caûnh baát haïnh, ñau khoå nhö theá



naøo nhöng hoï vaãn ñöùng daäy baèng söùcmaïnh cuûa nieàm tin, hy voïng cuûa chínhmình.Ñoïc Caây goäi giaø taøn taät, ngöôøi ñoïc

khoâng theå khoâng xoùt xa cho hoaøn caûnh cuûangöôøi con gaùi khi sinh ra laïi mang moätkhuoân maët dò daïng. Caû Möôøng Vang khieápsôï moãi khi nhìn thaáy coâ. Vì theá, coâ ñaõ boûvaøo röøng vaø tìm thaáy söï ñoàng caûm vôùi caâygoäi giaø taøn taät. Keát thuùc truyeän coù haäu laøphaàn thöôûng ngoït ngaøo cuûa coå tích giöõa ñôøithöôøng khi coâ ñöôïc ñoùn nhaän tình yeâu cuûamoät chaøng trai Möôøng toát vaø coù moät giañình haïnh phuùc. Phaûi chaêng nhöõng caâuchuîeân coå tích cuûa ngöôøi Möôøng ñaõ thaámsaâu vaøo maùu thòt cuûa nhaø vaên töø thôøi thô aáuñeå roài trang vaên cuûa baø luoân traøn ñaày aùnhsaùng cuûa nieàm tin vaøo nhöõng ñieàu kì dieäutrong cuoäc soáng ? Chính ngöôøi meï cuûa HaøThò Caåm Anh ñaõ gieo vaøo taâm hoàn nhaø vaênnieàm tin coå tích ngay töø thôøi thô beù: “Khi caùcem toâi ñaõ nguû say, Meï baét ñaàu doïn cho toâimoät maâm côm ñaày vaø nhöõng moùn aên thònhsoaïn maø meï bieát toâi raát thích: Ñoù laø nhöõngcaâu chuyeän coå tích coù haäu cuûa baø”(2). Coùtheå noùi, nhaân vaät coâ gaùi trong truyeän ngaéntrong Goác goäi xuø xì ñaõ ñöôïc sinh ra töø loøngtin cuûa nhaø vaên ñoái vôùi cuoäc ñôøi naøy: “Toâitin töôûng vaøo cuoäc soáng naøy. Toâi tin töôûngvaøo baïn beø. Toâi tin töôûng töø leõ coângbaèng”(3). Coù theå thaáy, nghò löïc soáng maïnhmeõ cuûa ñoàng baøo daân toäc Möôøng coøn inñaäm trong caùc truyeän ngaén: Baøi xöôøng rutöø nuùi, Soâng troâi laëng leõ, Con ñöôøng daøilaém, Nhöõng ñöùa treû moà coâi... Coù ai ñoù ñaõtöøng noùi raèng “giöõa moät vuøng soûi ñaù khoâcaèn, caây hoa daïi vaãn moïc leân thaät ñeïp”.Thaät vaäy, caùc nhaân vaät: vaï Luû, Caàm, thaèngTrong, caùi Ñuïc vaø nhöõng ñöùa treû moà coâi

trong caùc truyeän ngaén treân chính laø boânghoa cuûa baûn Möôøng vaãn vöôn leân baèng söùcsoáng cuûa chính mình. Kheùp laïi moãi trangtruyeän, ñieàu ñoïng laïi trong traùi tim chuùng takhoâng chæ laø noãi ñau thaân phaän maø chính laøsöùc soáng deûo dai, kieân cöôøng cuûa ñoàngbaøo Möôøng.Nhìn chung, qua caùc saùng taùc cuûa Haø

Thò Caåm Anh, ta nhaän thaáy moät taám loøngthöông meán, traân troïng voâ haïn cuûa nhaøvaên vôùi maûnh ñaát xöù Möôøng. Laéng ñoïng ôûbeà saâu cuûa töøng trang truyeän laø tieáng loøngthoån thöùc cuûa nhaø vaên daønh cho queâhöông xöù sôû. Trong cuoäc soáng hieän ñaïi xoâboà hoâm nay, Haø Thò Caåm Anh luoân khaokhaùt ñöôïc löu giöõ vaø baûo toàn nhöõng giaù tròvaên hoaù truyeàn thoáng cuûa daân toäc Möôøng,giöõ maõi veû ñeïp thieân nhieân nguyeân sô nhöchính noù voán coù. Taám loøng thöông meán aáycuûa nhaø vaên ñaëc bieät öu aùi vôùi con ngöôøiqueâ höông xöù sôû. Caùc truyeän ngaén cuûa HaøThò Caåm Anh ñaõ giuùp ta hieåu roõ hôn veà veûñeïp hoàn haäu, nhaân aùi, thuyû chung, giaøunghò löïc vaø tinh thaàn coäng ñoàng cuûa ñoàngbaøo Möôøng. Coù theå noùi raèng, nhaø vaên ñaõñaùnh thöùc vaø nuoâi döôõng nhöõng tình caûmcao quyù trong taâm hoàn ngöôøi ñoïc. Tuynhieân, neáu nhöõng trang vieát cuûa Haø ThòCaåm Anh coù söï löïa choïn tinh teá, trau chuoáthôn veà ngoân töø, chuù yù ñi saâu khai thaùc theágiôùi noäi taâm cuûa nhaân vaät thì söùc ñoïng cuûanoù trong taâm hoàn ngöôøi ñoïc chaéc chaén seõcoøn saâu hôn nöõa.

(1) ÑAØO THUYÛ NGUYEÂN (Chuû nhieäm), Baûn saéc daântoäc trong saùng taùc cuûa moät soá nhaø vaên daân toäcthieåu soá, Ñeà taøi khoa hoïc vaø coâng ngheä caáp Boä, Ñaïihoïc Sö phaïm Thaùi Nguyeân, 2013, tr 34.(2), (3) Baùo Vaên ngheä treû soá 13, ngaøy 31 / 3 / 2013, tr 4.



T RANG VAÊN NGHEÄ SÔN LA

Nhönhöõng gioït möa xuaân nheï nhaønggiaêng maéc beân suoái nguoàn muøaxuaân caêng caêng traøn söùc soáng maø

bình dò laëng leõ chaûy ... theá maø Hoäi Lieân hieäpVaên hoïc, ngheä thuaät tænh Sôn La ñaõ ñaäu caønhxuaân ôû tuoåi ba möôi. ÔÛ tuoåi sung söùc naøynhìn laïi caøng thaáy Ba möôi xuaân aáy bieát baonhieâu tình...

1. Töø Suoái nguoàn chaûy maõi ngaøn naêm...Söï nghieäp vaên hoïc ngheä thuaät vaø ñoäi nguõ

vaên ngheä só caùc daân toäc Sôn La sinh ra lôùnleân bôûi nguoàn söõa maùt trong voâ taän vaø caùi noâiaám laønh cuûa neàn vaên hoùa daân gian thaám ñaãmchaát tröõ tình vaø chaát nhaân vaên cuûa möôøi hai

daân toäc anh em töø ngaøn naêm. Nhöõng kieät taùcvaên hoïc, ngheä thuaät daân gian nhö Ñeû ñaát ñeûnöôùc cuûa daân toäc Möôøng, Tieáng haùt laøm daâucuûa daân toäc Moâng, Thöông truyeän truyeàn ñôøicuûa daân toäc Dao, Chaøng Luù naøng UÛa cuûa daântoäc Khô Muù, muùa xoøe vaø Tieãn daën ngöôøi yeâucuûa daân toäc Thaùi- taùc phaåm tröõ tình nhaân vaêncoù haäu maø hieám coù taùc phaåm naøo cuûa nhaânloaïi saùnh kòp... ñaõ thoåi hoàn cho neàn vaên hoïcngheä thuaät vaø ñoäi nguõ vaên ngheä só caùc daântoäc Sôn La thôøi hieän ñaïi.AÙnh saùng neàn vaên hoïc caùch maïng toûa

saùng ngay trong Nhaø nguïc Sôn La do caùcchieán só Coäng saûn ñaõ saùng taùc nhieàu theå loaïi

Bamöôi Xuaân aáy bieát bao nhieâu tình...HOAØI NAM


TRANG VAÊN NGHEÄ SÔN LA

vaên hoïc, ngheä thuaät vôùi nhieàu thöù tieáng trongñoù coù tieáng Thaùi ñeå tuyeân truyeàn caùch maïngôû vuøng Sôn La, Taây Baéc. Bôûi Xích xieàngkhoâng khoùa noåi baøi ca maø tôø baùo Suoái reo laøkhuùc ca bình minh, dieãn ñaøn vaên hoïc, ngheäthuaät, baùo chí caùch maïng töø nhaø nguïc SônLa ñaõ toûa saùng ñeå sau naøy taïp chí vaên hoïcngheä thuaät cuûa Hoäi Lieân hieäp Vaên hoïc, Ngheäthuaät tænh mang teân Suoái reo luoân reo maõinhöõng khuùc ca môùi. Neàn vaên hoïc, ngheä thuaätcaùch maïng ôû Sôn La baét ñaàu ñöôïc xaây neânbôûi nhöõng vieân gaïch quyù töø Suoái reo leân ñeåcho loøng ta reo ngaøy aáy.Roài caùch maïng thaønh coâng, roài khaùng

chieán tröôøng kyø, lôùp lôùp caùc nhaø vaên hoùa, vaênngheä caùch maïng töø mieàn xuoâi leân Sôn La,Taây Baéc coâng taùc vaø ñaõ ñoùng goùp raát lôùn treânmaët traän vaên hoùa, tö töôûng trong hai cuoäckhaùng chieán. Caùc cuï Vuõ Khieâu, Buøi ÑöùcHaïnh, Ñoã Nhuaän, Nguyeãn Ñình Thi, Traàn LeâVaên, Toâ Hoaøi, Nguyeãn Tuaân, Maïc Phi, ToâNgoïc Thanh ...ñaõ coù nhieàu coâng trình, taùcphaåm noåi tieáng veà vuøng Taây Baéc. Caùc theá heävaên ngheä só laø con em caùc daân toäc Sôn Laluoân saùt caùnh cuøng vaên ngheä só mieàn xuoâi vôùinhieàu taùc giaû, taùc phaåm noåi tieáng: Hoaøng Noù,Loø Möôøi, Caàm Bieâu, Löông Quy Nhaân, ÑieâuChính Ngaâu, Ñinh Sôn... Hoï thöïc söï laø nhöõngcaùnh chim ñaïi baøng treân ñaïi ngaøn, baàu trôøivaên hoïc, ngheä thuaät Sôn La, Taây Baéc.Taát caû, taát caû nhöõng doøng chaûy cuûa suoái

nguoàn töôi maùt, quyù giaù, trong laønh töø vaênhoùa truyeàn thoáng aáy, töø neàn vaên hoïc caùchmaïng trong nhaø nguïc Sôn La aáy, roài hai cuoäc

khaùng chieán thaàn thaùnh vôùi theá heä vaên ngheäsó vaøng aáy ñaõ laø tieàn ñeà cho söï ra ñôøi Hoäi Vaênngheä Sôn La.

2. ...Ñeán ñöôøng daøi xuaân heïn lôøi caNhöõng naêm 80 cuûa theá kyû XX thöïc söï laø

côn quaën ñau baõo treân non soâng vaø baõo caûtrong loøng cuûa moät giai ñoaïn ngaén nguûi khoùqueân: Khuûng hoaûng kinh teá xaõ hoäi, chieántranh hai ñaàu bieân giôùi, bao vaây caám vaän...Roài vaøo giöõa muøa xuaân, ngaøy 3 thaùng 2, ngaøythaønh laäp Ñaûng xuaân 1979, Tænh uûy Sôn Lañaõ coù quyeát ñònh soá 135 thaønh laäp Hoäi Vaênngheä Sôn La. Ñaây laø moác son lôùn cuûa giôùivaên ngheä só caùc daân toäc cuûa tænh. Trong hoaøncaûnh naøy, toâi raát thích caâu noùi cuûa nhaø thôXuaân Dieäu: Haõy coi chöøng, nhöõng luùc ta quaënñau laø luùc ta saép sinh Hoaøng töû.

3... Ñeå coù Ba möôi xuaân aáy bieát baonhieâu tình...Khi ñaøo xuaân chöa heát, hoa ban ñaõ chôùm

nuï, ngaøy 29 thaùng 3 naêm 1984 Ñaïi hoäi laànthöù nhaát Hoäi Vaên hoïc, ngheä thuaät tænh ñaõñöïôïc toå chöùc vaø thaønh coâng toát ñeïp. Qua 6 kyøÑaïi hoäi vôùi ba möôi xuaân phaán ñaáu xaây döïngvaø phaùt trieån, Hoäi Lieân hieäp vaên hoïc, Ngheäthuaät tænh ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu raátñaùng töï haøo.Vieäc xaây döïng, phaùt trieån ñoäi nguõ laø nhieäm

vuï haøng ñaàu, then choát cuûa Hoäi. Ñoäi nguõ vaênngheä só caùc daân toäc ngaøy caøng ñoâng ñaûo,luoân ñoaøn keát, trung thaønh vôùi söï nghieäpcaùch maïng cuûa Ñaûng; thuaàn phaùc, gaén boùmaät thieát vôùi ñôøi soáng cuûa ñoàng baøo caùc daântoäc; haêng say, vöôït khoù saùng taïo ra nhieàu taùc


phaåm vaên hoïc,ngheä thuaät phuïcvuï thieát thöïcnhieäm vuï chính tròcuûa tænh vaø ñôøisoáng vaên hoaù, vaênngheä cuûa nhaândaân caùc daân toäc.Nhieàu vaên ngheä sóthöïc söï laø taámgöông saùng tronglao ñoäng saùng taïo:Hoaøng Noù, Caàm Bieâu, Ñinh Vaên AÂn, Loø VaênCaäy, Hoaøng Traàn Nghòch, Vöông Trung,Nguyeãn Vuõ Hoaøi, Löôøng Tieán, Hoaøng Chieân,Loø Minh Khuøm, Vöông Thanh Haûi, ÑinhPhan, Caàm Bích, Caàm Minh Thuaän, Lyù VaênKeøo, Loø An Quang, Caø Kha Sam, CaoThaønh, Ñöùc Tuaán, Sa Vieát Soïi vv...Toaøn Hoäiñaõ coù 12 Ngheä só öu tuù, 1 Ngheä só nhaân daân,3 Giaûi thöôûng Nhaø nöôùc, 11Ngheä nhaân vaênngheä daân gian Vieät Nam. Ñoäi nguõ vaên ngheäsó thöïc söï laø noøng coát giuùp ñôõ phong traøo vaênhoaù, vaên ngheä töø cô sôû ñeán toaøn tænh. Töøphong traøo ñoù, ñoäi nguõ vaên ngheä só caùc daântoäc ngaøy caøng vöõng vaøng, tröôûng thaønh.Hoaït ñoäng saùng taïo taùc phaåm vaên hoïc,

ngheä thuaät luoân ñöôïc coi laø nhieäm vuï troïngtaâm, xuyeân suoát cuûa Hoäi vôùi haøng chuïcnghìn taùc phaåm ôû moïi theå loaïi. Nhieàu Traïisaùng taùc ñöôïc toå chöùc taïi tænh, caùc huyeän vaøtham gia ôû caùc khu vöïc, toaøn quoác, quoác teá.Vieäc toå chöùc cho vaên ngheä só ñi thöïc ôû caùccô sôû luoân ñöôïc chuù troïng; ñoàng thôøi tích cöï

ñi hoïc hoûi, nghieân cöùu taïi caùc tænh vaø caùcnöôùc laùng gieàng. Caùc cuoäc vaän ñoäng saùngtaùc veà nhieàu chuû ñeà ñöôïc thöôøng xuyeân toåchöùc trong ñoù coù chuû ñeà Thuyû ñieän Sôn La,di daân taùi ñònh cö thuyû ñieän; chuû ñeà Hoïc taäpvaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà ChíMinh. Saùng taùc tieáng daân toäc, nhaát laø thôtieáng Thaùi, tieáng Möôøng, tieáng Moâng luoânñöôïc chuù troïng. Nhieàu chuyeân ngaønh ngaøycaøng phaùt trieån vaø nhieàu caù nhaân, taäp theåñaït nhieàu giaûi cao toaøn quoác, quoác teá, nhaátlaø Muùa, Nghieân cöùu vaên ngheä daân gian, Myõthuaät, AÂm nhaïc, Nhieáp aûnh.Coâng taùc quaûng baù taùc phaåm vaên hoïc,

ngheä thuaät ñöôïc coi troïng vôùi hôn 500 aánphaåm vaø haøng chuïc nghìn taùc phaåm ñöôïcphoå bieán roäng raõi trong coâng chuùng. Taïp chíSuoái reo thöïc söï laø dieãn ñaøn chuû yeáu cuûa ñoäinguõ vaên ngheä só trong lao ñoäng saùng taïo vaênhoïc, ngheä thuaät; laø coâng cuï laøm coâng taùc vaênhoaù, tö töôûng saéc beùn; laø moùn aên tinh thaàntrong laønh, boå ích, cuûa ñoâng ñaûo coâng chuùng.




Hoaït ñoäng trieån laõm, lieân hoan Myõ thuaät,Nhieáp aûnh, AÂm nhaïc trong tænh, khu vöïc, toaønquoác ñöôïc toå chöùc thöôøng xuyeân vôùi haøngtraêm cuoäc vaø coù chaát löôïng; nhieàu taùc giaû, taùcphaåm ñoaït giaûi cao, coù tieáng vang lôùn trongcoâng chuùng vaø giôùi chuyeân moân toaøn quoác vaøquoác teá. Vieäc toå chöùc bieåu dieãn, lieân hoan ca,muùa, nhaïc, thô... ñöôïc ñaåy maïnh vôùi nhieàuhình thöùc phong phuù, hieäu quaû ñöôïc coângchuùng trong tænh, caû nöôùc vaø baïn beø quoác teáñaùnh giaù cao.Thöôøng tröïc, Ban Thöôøng vuï, Ban chaáp

haønh Lieân hieäp Hoäi qua caùc nhieäm kyø ñeàu coùtruyeàn thoáng ñoaøn keát, vöõng vaøng, kieân ñònh,göông maãu trong moïi hoaït ñoäng, nhaát laøtrong lao ñoäng saùng taïo taùc phaåm vaên hoïc,ngheä thuaät; ñaõ laõnh ñaïo Hoäi hoaøn thaønh xuaátsaéc nhieäm vuï trong moãi kyø Ñaïi hoäi. Cô quanHoäi tuy ít bieân cheá nhöng coù truyeàn thoángñoaøn keát, khaéc phuïc raát nhieàu khoù khaên ñeåvöôn leân vöøa ñaûm baûo coâng taùc phuïc vuï, vöøachæ ñaïo, ñieàu haønh caùc coâng vieäc thöôøngxuyeân, thoâng suoát trong toaøn Hoäi. Coâng taùcthi ñua cuûa Hoäi ngaøy caøng ñi vaøo neàn neáp vaøñaåy maïnh, nhieàu caù nhaân, taäp theå ñöôïc Tænhuyû, UBND tænh, Lieân hieäp caùc hoäi VHNT VieätNam, Chính phuû ... taëng baèng khen; taäp theåHoäi ñöôïc nhaän côø xuaát saéc cuûa UBND tænh vaøLieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam.Moät ñieàu raát vinh döï, töï haøo ñoái vôùi ñoäi

nguõ vaên ngheä só caùc daân toäc laø söï quan taâmñaëc bieät cuûa caáp uûy, chính quyeàn tænh ñoáivôùi söï nghieäp phaùt trieån vaên hoïc, ngheäthuaät. Haøng naêm Thöôøng tröïc Tænh uûy ñeàu

toå chöùc gaëp maët ñaàu xuaân ñoái vôùi vaên ngheäsó. Cuoái naêm 2013, Ban Thöôøng vuï Tænh uûyñaõ coù keát luaän soá 951 veà Taêng cöôøng laõnhñaïo coâng taùc phaùt trieån vaên hoïc, ngheä thuaättreân ñòa baøn tænh; UBND tænh ñang chæ ñaïocaùc caáp caùc ngaønh thöïc hieän keát luaän cuûacaáp uûy tænh. Cô sôû vaät chaát nhö truï sôû laømvieäc khang trang; phöông tieän laøm vieäc khaùñaøy ñuû, hieän ñaïi; kinh phí tænh chi cho Hoäicuõng ñöùng vaøo toáp ñaàu toaøn quoác...Söï quan taâm saâu saéc, cuï theå, hieäu quaû cuûa

tænh, söï chung söùc, chung loøng, naëng tình,saâu nghóa cuûa nhieàu theá heä vaên ngheä só noáitieáp nhau ñaõ laøm neân thaønh tích veû vang ñoù.Gaàn nöûa theá kyû coâng taùc vaø soáng ôû vuøng

ñoàng baøo daân toäc, toâi raát thích caâu ñuùc keát daângian daân toäc Thaùi: nhieàu ngöôøi ñaép môùi thaønhphai, moät ngöôøi phaù thaønh thaùc. YÙ nghóa caâuñoù cuõng raát ñuùng vôùi truyeàn thoáng ñoaøn keátcuûa giôùi vaên ngheä só tænh Sôn La.Toâi raát möøng khi ñöôïc nghe moät ñoàng chí

laõnh ñaïo ôû cô quan vaên hoïc, ngheä thuaätTrung öông ñoäng vieân: vaên ngheä só Sôn Lathuaàn haäu quaù. Noãi möøng ñoù coù quaù voäi vaøngchaêng? Nhöng toâi vaãn vöõng tin moät ñieàu: Ñoäinguõ vaên ngheä só caùc daân toäc vaø Hoäi Lieân hieäpVaên hoïc, Ngheä thuaät tænh Sôn La tröôûngthaønh trong Ba möôi xuaân aáy bieát bao nhieâutình.. seõ tieáp tuïc phaùt huy truyeàn thoáng ñoaønkeát, vöõng böôùc ñi leân gaët haùi nhieàu thaønhcoâng trong nhöõng muøa xuaân môùi. �

* Nhöõng töø in nghieâng ñaäm laø möôïn yù thô cuûa nhieàu

taùc giaû


DÖÔNG THÒ MUØI

Lôøi ru treân queâ môùi

HAØ THU

Xuaân heïn

Muøa ñoâng naøy toâi ñeán Chaûu Quaân

AÁm aùp loøng ngöôøi, lung linh gioït naéng

Lôøi ru ngoït ngaøo ngaân leân ñaèm thaém

AØ ôi con nguû, caùnh noâi chao.

Baát chôït ngöôùc nhìn leân voøm trôøi cao

Lôøi ru nhö roùt vaøo maây nuùi

Vöøa troïn moät ñeâm chuyeån veà queâ môùi

Caû baûn xoán xang ñoùn beù chaøo ñôøi.

Ôi ñaát laønh vaïn vaät sinh soâi

Chim veà ñaäu Phieâng Lanh xaây toå

Ñaát möôøng vui cho hoa ñua nôû

Ngaøo ngaït thôm traùi chín daâng ñôøi.

Böôùc boång, böôùc traàm baâng khuaâng noãi nhôù

Moät sôùm Quyønh Nhai coù ngöôøi meï treû

Dòu daøng ru con nguû beân noâi

Giai ñieäu yeân bình vöông vaán maõi trong toâi.

Xuaân naøyAnh coù veà khoâng?Chò vaãn ñôïiGiöõa meânh moâng…coõi ngöôøi!Heïn theàchæ moät lôøi thoâiRoài anh bieàn bieätPhöông trôøi xa xaêm

Goùt giaøychinh chieán thaùng naêmCuoäc ñôøi binh löûaÑaïn gaàm bom saCaùi thôøi con gaùinhö hoaVaàng traêng möôøi saùutroâi qua thuôû naøo

Beán xöacong leäch con saøoThuyeàn nan gioù caûsoùng chao daäp deànhBao xuaân heïnbaáy xuaân tìnhMaáy möôi naêm ñôïingöôøi mình thöông yeâu

Toùc xanhgiôø hoùa maây chieàuCoång vöôøn hôø kheùpñìu hiu boùng ngöôøiNhôù muøa öôùc heïnxa xoâiChò khaâu aùo ñôïiNgaøy vui phaùo hoàng…!

Laïi muøa xuaân nöõachò troângÑaøo phai tröôùc ngoõAnh khoâng trôû veà.




Chieàu taét naéng ngaøy vôi theo voøng ñaïpPhoá huyeän tan taàm oàn aõ ngöôøi, xeChò hoái haû trong doøng ngöôøi xuoâi ngöôïcCon ñöôøng quen naêm thaùng vaãn ñi veà.

Xe ñaïp cuõ bôûi cuøng ngöôøi lam luõCöù taûo taàn cuøng chò thaùng naêm troâiBao lo laéng doàn trong ñoâi maét treûDeùp toå ong, noùn traéng chuyeån gam maøu.

Duø ñoâng giaù hay naéng heø chan löûaTöøng baûn laøng, heûm phoá veát xe laênBaøn tay nhoû seïo choàng chai saét cöùaNaëng xe haøng, nheï bôùt nhöõng lo toan.

Bôø vai nhoû gaùnh traàn gian chaát naëngCoù hôn gì moät chieác pooùc–ba–gaTieàn con hoïc, veát thöông choàng taùi phaùtTraêm thöù tieàn khoâng deã ñöôïc xueâ xoa.

Chò tin roài gian khoå seõ daàn quaBaèng nghò löïc ñoâi baøn chaân khoâng moûiChæ caàu mong caùc con mình ngoan gioûiVaø moãi chieàu haøng naëng pooùc–ba–ga.

Em nheù xuaân naøy haùi loäcHaùi giuøm toâi chuùt xuaân thìÑeå toâi khoâng coøn ngô ngaånÑöùng nhìn muøa xuaân qua ñi

Em haõy dòu daøng em nheùLaëng thaàm nhö coû nhö hoaNheï nhaøng vui nhö gioït naéngTheo chaân veà döôùi hieân nhaø

Em nheù nhöõng gì phieàn muoänGioù xuaân seõ veà mang ñiEm nheù nhöõng doøng nöôùc maétSeõ khoâng coøn öôùt bôø mi

Xuaân naøy em theâm moät tuoåiÑôøi vui vì thaáy em cöôøiEm ñi roän raøng phoá nhoûXuaân nhôø em maø xinh töôi

Vaø nôi naøo ñoù coøn toâiNaáp sau muøa xuaân laëng leõNghe laù vöôn mình khe kheõNhôù em hoân caû muøa xuaân.

NGOÂ QUANG ÑÖÙC

Ngöôøi ñaøn baøvaø chieác xe ñaïp cuõ

XUAÂN MAI

Muøa xuaân cuûa toâi


Tieãn daën ngöôøi yeâu (Xoáng chuï xon xao)laø moät moùn aên tinh thaàn voâ giaù, cuoánsaùch goái ñaàu cuûa ñoàng baøo Thaùi vuøng

Taây Baéc. Neáu ñoàng baøo mieàn xuoâi say meâTruyeän Kieàu theá naøo thì ñoàng baøo Thaùi vuøngTaây Baéc cuõng yeâu meán kieät taùc Tieãn daënngöôøi yeâu nhö vaäy. Ñoàng baøo Thaùi coù caâu:Haùt Tieãn daën ngöôøi yeâu leân, gaø aáp phaûi queânoå, coâ gaùi queân haùi rau, anh ñi caøy queân caøy,ñoïc thô leân ai khoâng bieát haùt cuõng bieát haùt.Tieãn daën ngöôøi yeâu vôùi gaàn hai ngaøn caâu

thô ñöôïc ghi thaønh vaên baèng chöõ Thaùi. Coùnhieàu baûn dòch sang tieáng phoå thoâng trong ñoùcoù baûn dòch vaø giôùi thieäu raát kyø coâng cuûa cuïMaïc Phi. Caøng ñoïc phaàn keát cuûa taùc phaåmvôùi treân moät traêm caâu thô, toâi caøng meâ, caøngsay, caøng gôïi vaø lieân töôûng, so saùnh ñeán caùcñoaïn keát cuûa moät soá taùc phaåm ñöôïc phoå bieán

roäng raõi trong daân gian vuøng Taây Baéc vaø caûnöôùc.

1. Veà haïnh phuùc giaønh ñöôïc ngay trongcuoäc ñôøi nôi traàn theáTaùc phaåm Chaøng Luù- Naøng UÛa laø thieân

truyeän thô tình yeâu cuûa ñoàng baøo Thaùi phoûngtheo coát truyeän noåi tieáng cuûa ñoàng baøo Xaù.Keát thuùc caâu chuyeän thaät buoàn thaûm daèngdaëc muoân ñôøi: Chaøng Luù vaø naøng UÛa phaûi töïtìm ñeán caùi cheát ñeå hoàn cuøng bay leân Trôøi keâuoan. Trôøi chaúng thaáu laïi coøn bieán hoï thaønh haingoâi sao ôû hai phuông trôøi nhìn thaáy nhau maøkhoâng bao giôø gaàn nhau (nhö caâu chuyeän saoHoâm vaø sao Mai cuûa nhieàu daân toäc). NhöngTieãn daën ngöôøi yeâu laø thaønh quaû ñaáu tranhbeàn bæ cuûa ñoâi trai gaùi, nhaát laø coâ gaùi duõngcaûm, kieân trì ñöùng leân töï giaûi phoùng mình ñeågiaønh ñöôïc haïnh phuùc troïn veïn ngay nôi traàn

theá, trong cuoäc soángthöôøng ngaøy: Nhôø phuùcem yeâu Trôøi ñoä/ Ñöôïcsoáng beân nhau mongöôùc thoaû loøng.

2. Veà caùi giaù cuûahaïnh phuùc traûi quangaøn laàn cay ñaéng .Neáu taùc phaåm Toøng

Ñoùn - AÊm Ca cuûa ñoàngbaøo Thaùi keå veà tình yeâuñoâi löùa vöôït qua leã giaùophong kieán coå huû, roàikeát thuùc coù cuoäc soánghaïnh phuùc moät caùch

Caûm nhaän veà ñoaïn keát Tieãn daën ngöôøi yeâu,moät kieät taùc daân gian daân toäc Thaùi vuøng Taây Baéc

TRAÀN ÑAÏI TAÏO




deã daõi, oân hoaø thì Tieãn daën ngöôøi yeâu bi kòchngaøy caøng phaùt trieån cao ñoä roài ñoaïn keát coùhaäu chaúng deã daøng gì: coâ gaùi ñaõ taøn taï roài laïibò baùn, ñoåi ôû chôï nhö moùn haøng eá. Ngöôøi yeâucuõ luùc ñoù ñaõ coù vôï, tình côø ñoåi moät boù laù donguùa ñem coâ veà laøm toâi tôù maø anh chaúng nhaänra ngöôøi yeâu cuõ:Anh boû em döôùi gaàm chaïnnöôùc roû/ Döôùi daøn beáp khoùi tuï/ Ñuoâi toùc emyeâu phuû traéng gio/ Maét troäm ngoù baïn tình xöaoâm aáp keû khaùc/ Than oâi!

3. Tính nhaân vaên cao caû ñöôïc theå hieängiaûn dò, ñôøi thöôøng nhö moät baøi caTruyeän Taám Caùm cuûa ñoàng baøo Kinh tuy

keát thuùc coù haäu, nhöng söï traû thuø thaät nghieätngaõ: Taám gieát em; Dì gheû aên thòt con maøchaúng bieát. Ñoaïn keát truyeän Caàm Ñoâi, HieánHom cuûa ñoàng baøo Thaùi ñaày ma mî, traønngaäp chaát Lieâu trai. Chaøng trai tình töï vôùi hoànma ngöôøi yeâu, bò hoàn ma ngöôøi yeâu röôït ñuoåiroài caû hai cuøng cheát ñeå leân trôøi sum hoïp.Nhöng ñoaïn keát cuûa Tieãn daën ngöôøi yeâu laïi raátdung dò, ñôøi thöôøng, thaám ñaãm chaát nhaân vaênvaø nhö moät baøi ca say ñaém thoâng qua tình tieátcoâ gaùi nay laø ngöôøi haàu haï trong nhaø cuûangöôøi yeâu cuõ. Coâ ñaõ ñem ñaøn moâi - kyû vaätngaøy xöa ra thoåi; roài chaøng trai - ngöôøi yeâuxöa, nay laø oâng chuû nhaø ñaõ nhaän ra ngöôøi tìnhcuõ: Keû khoù sao ñaøn moâi thaùnh thoùt/ Ngöôøingheøo heøn sao reùo raét ñaøn ñoàng/ Saùo ngaânrung nhö tieáng ñaøn ngöôøi cuõ/ Saùo thoaûngchöøng nhö gioïng nhôù ngöôøi thöông

4. Xöû lyù moái tình tay ba thaät caûm ñoäng,cao caû, coù lyù, coù tình nhöng raát nhaân vaênÔÛ hai hoaøn caûnh, hai daân toäc, hai thôøi ñieåm

khaùc nhau nhöng moái tình tay ba cuûa ñoaïnkeát cuûa Truyeän Kieàu vaø ñoaïn keát cuûa Tieãn daënngöôøi yeâu coù söï gaëp gôõ kyø dieäu, nhöng caùchgiaûi quyeát laïi raát khaùc nhau.Ñeå vôùt vaùt caùi ñaõ maát, giöõ caùi nguyeân veïn

qua baõo toá, thaêng traàm cuûa cuoäc vui ñaàythaùng, traän cöôøi suoát ñeâm baát taän trong möôøilaêm naêm ôû ñòa nguïc traàn gian, Thuyù Kieàu ñaõ

giaèng xeù trong ñeâm taùi hôïp vôùi Kim Troïng:Chöõ trinh coøn moät chuùt naøy/ Khoâng caàm chochaéc laïi daøy cho tan.Vaø cuoäc ñoaøn vieân cuûa toaøn gia ñình Kim -

Kieàu vaãn coù caùi chua chaùt, seïo saàn maø phaûiduøng hình aûnh öôùc leä ñeå xoa dòu: Hoa taøn roàilaïi theâm töôi/ Traêng taøn roài laïi hôn möôøi raèmxöa.Roài Thuyù Kieàu vaãn phaûi ñi ñeán cöûa Phaät

Ñaõ tu tu troùt thoâi thì thì thoâiNhöng trong Tieãn daën ngöôøi yeâu laïi coù

caùch theå hieän tình caûm saâu laéng, töï nhieân,nheï nhaøng, cuï theå, ngoàn ngoän hôi thôû cuûacuoäc soáng thöôøng ngaøy khi hoï vöôït bao giankhoå ñeå coù ngaøy ñoaøn tuï: Möôøi ñeâm chuyeännhoû, to eâm ñeàm/ Nhö ñoâi uyeân öông cöûa hangngaáp ngheù.Vaø tình yeâu cuûa hoï qua ngaøn laàn thöû thaùch,

ñaøy aûi nay laïi nhö laù non, choài bieác, hoa sôùmbeân doøng suoái queâ höông ñaày laõng maïn, tinhkhoâi nôi baûn möôøng: Hoa Khaúm(1) cuoái doøngnaûy laù non töôi/ ... Laïi nhö hoa sôùm ngaämsöông.Trong Tieãn daën ngöôøi yeâu khoâng neâu roõ

teân cuï theå cuûa töøng nhaân vaät maø duøng caùchnoùi hình aûnh trong quaù trình phaùt trieån tínhcaùch, kòch tính cuûa nhaân vaät. ÔÛ ñoaïn keát, vieächoaù giaûi moái tình tay ba cuûa: em yeâu, choàngem yeâu, ngöôøi vôï anh yeâu(2) raát nheï nhaøng,dung dò, oån thoaû, eâm aùi, töï nguyeän, giaøu chaátnhaân vaên cuûa ngöôøi lao ñoäng nôi röøng nuùi.Ñoaïn thô mieâu taû vieäc choàng em yeâu sau khigaëp laïi em yeâu, roài chia taøi saûn cho ngöôøi vôïanh yeâu ñeå coâ trôû veà nhaø boá meï ñeû raát coângbaèng, nhaân aùi, töï nguyeän, tình caûm nhôùthöông, bòn ròn: Ñoà ñaïc trong nhaø chia ñeàu haiphaàn/ Chia ngöïa chia caû yeân laãn nhaïc/ Ñaõthöông nhau luïa laø, vaûi voùc chia ñoâi/ AÙo maëcvaøo ngöôøi xeû nöûa.

Em yeâu ñaõ khuyeân choàng em yeâu raát töøtoán, teá nhò, kieân trì, kheùo leùo, nhaân aùi nhöngraát tình caûm trong caùch ñoái xöû vôùi vôùi em yeâu


vaø ñoái xöû vôùi ngöôøi vôï anh yeâu: Haõy ñôïi conduùi, con teâ teâ ñaøo loã/ Ñaøo loã saâu möôøi saûi, haimöôi saûi quay ra/ Ñöøng cho ngöôøi cuõ keâu ca.Sau khi xin choàng em yeâu cho ôû laïi phuïc

vuï, toâi tôù trong nhaø khoâng ñöôïc, ngöôøi vôï anhyeâu tìm lôøi eâm aùi, xoùt xa chia tay choàng: Xinchaøo choàng yeâu goái aáp tay keà/ Chaøo con nhoûquaán quanh mình em hôõi!/ Ta quay veà hoïhaøng nhaø ngoaïi.Vaãn theo doøng caûm xuùc vaø baûn chaát nhaân

aùi, choàng em yeâumôùi noùi: Loøng thöông em tañöa em ñeán taän ñaàu ñöôøng/ Ta tieãn theo ngöôøivôï boû/ Ngöôøi ñeïp ta thöông/ Em haõy quay veàkhoeû maïnh/ Chuùc em veà nhaø meï yeân laønh.Keát thuùc baûn tình ca baát huû cuûa Tieãn daën

ngöôøi yeâu laø söï ñoàng thuaän, gaëp gôõ giöõa yùTrôøi, thaàn linh, loøng ngöôøi, caûnh vaät thaät ñeïpñeõ söï ñoaøn vieân em yeâu vaø choàng em yeâu:Trôøi chôùp nhoaùng ñoài dong/ Thaàn linh muoánñoâi ta neân vôï neân choàng/ Vöøa ñuùng nhögiöông noû truùng ñích/ Chæ veà guoàng neân ñoâilöùa haèng mong/ Thaønh vôï thaønh choàng tahaèng öôùc töø bao ngaøy cuõ.Theo cuï Maïc Phi cho bieát, Tieãn daën ngöôøi

yeâu coù baûn coøn theâm 9 caâu cuoái chuùc chonhöõng ngöôøi choàng cuõ cuûa em yeâu vaø ngöôøivôï cuõ cuûa anh yeâu coù cuoäc soáng haïnh phuùc,ñuû ñaày: Coøn nhö phaän ngöôøi thuôû tröôùc/ Tôkhoâng ñoû daàn daàn nhuoäm ñoû/ ...Coøn nhö phaänngöôøi vôï boû/ Trôû veà nhaø cuõ meï cha/ Laáy ñöôïcchoàng eâm aám thuaän hoaø/ ...Cuøng saùnh vainhau nhaø nhaø vui veû.Coù leõ ñoaïn keát vôùi treân 100 caâu thô laø ñieåm

choát, ñieåm nhaán goùp phaàn laøm neân söï cuoánhuùt kyø dieäu vaø voâ cuøng nhaân vaên vöôït moïi thôøiñaïi cuûa baûn tình ca Tieãn daën ngöôøi yeâu.Ñoïc Tieãn daën ngöôøi yeâu trong moái quan

heä nhaân quaû vôùi vaên hoaù truyeàn thoáng caùcdaân toäc raát ñeïp ñeõ, nhaân vaên. Haøng ngaønnaêm nay caùc daân toäc thieåu soá ôû Taây Baécthöôøng laáy tieáng Thaùi laøm tieáng phoå thoâng.Töø trong moãi gia ñình ñeán baûn, möôøng raát

hieám caûnh to tieáng vôùi nhau; nhieàu gia ñìnhchung soáng, sinh hoaït trong moät nhaø, aênchung moät beáp vôùi nhieàu theá heä: oâng baø,cha meï, con trai, con gaùi, con reå, chaùu noäi,chaùu ngoaïi...raát vui veû, ñaàm aám. Vieäc cuïoâng ñaõ maát vôï vaø cuï baø ñaõ maát choàng keáthoân vôùi nhau ñeå chaêm soùc nhau luùc tuoåi giaølaø chuyeän raát bình thöôøng vaø töông ñoái phoåbieán. Saùng taùc thô duø baèng öùng khaåu haychöõ vieát ñeàu ñöôïc ñoàng baøo Thaùi haùt leân ñeågiao keát trong sinh hoaït vaên hoaù coäng ñoàng.Tieãn daën ngöôøi yeâu ñöôïc ra ñôøi vaø soáng maõitrong caùi noâi vaên hoaù tuyeät vôøi ñoù ôû vuøngTaây Baéc.Vì giaù trò to lôùn cuûa kieät taùc Tieãn daën ngöôøi

yeâu, ñöôïc gia ñình cuûa coá nhaø vaên Maïc Phi vaøcaùc cô quan chöùc naêng ñoàng yù, Hoäi LH vaênhoïc ngheä thuaät tænh Sôn La ñaõ in laïi kieät taùcnaøy vôùi hai nghìn baûn ñeå tieáp tuïc tuyeântruyeàn, phoå bieán ñeán roäng raõi tôùi coâng chuùngtrong vaø ngoaøi tænh. Ñaây cuõng laø moùn quaøchaøo möøng Ñaïi hoäi laàn thöù VI nhieäm kyø 2013-2018 vaø kyû nieäm 30 naêm thaønh laäp Hoäi 1984-2014.Trong caùi phoàn taïp cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi

hieän nay, nhaát laø lónh vöïc vaên hoïc, ngheä thuaät,chaéc chaén Tieãn daën ngöôøi yeâu trong ñoù ñoaïnkeát coù haäu vaø voâ cuøng nhaân vaên aáy seõ goùpphaàn laøm cho ñôøi soáng tinh thaàn cuûa chuùng tatöôi ñeïp hôn, nhaân aùi hôn. Bôûi caùi nghóa, caùitình cuûa ñoâi löùa trong Tieãn daën ngöôøi yeâucuõng ñaõ haøm chöùa caùi nghóa, caùi tình cuûa caûcoäng ñoàng: Yeâu nhau thuôû môùi ra ñôøi/ Traoduyeân göûi nghóa töø thôøi coøn thô. �

(1) HoaKhaúm laø loaïi hoa ñöôïc noùi nhieàu trong daân ca nhöngtrong ñôøi thöïc hieám thaáy, yù noùi hoa muoân maøu muoân saéc(2) Em yeâu, Choàng em yeâu laø coâ gaùi, chaøng trai- hai nhaânvaät chính yeâu nhau töø nhoû cho ñeán luùc gaëp laïi nhau, ñoaøntuï; Vôï anh yeâu laø coâ vôï anh ñaõ laáy vaø chuaån bò chia tay chocoâ veà nhaø ngoaïi, ñeå roài Em yeâu, Choàng em yeâu cuøng chungsoáng moät nhaø.




Taây Baéc naêm xöañoùn Baùc veà...

Nhaïc vaø lôøi: CAÀM BÍCH

Hôi nhanh vui...


Laàn naøy veà Tuù Nang Hieân ñi theo ñöôøngChieàng Saïi. Chaû laø chieàu hoâm qua, khiñang chôø mua veù xe oâ toâ ôû beán xe Hoaø

Bình Hieân gaëp chuù Chieâm. Chuù Chieâm ôûcuøng queâ vôùi Hieân laøm ngheà laùi taøu thuyû chôûcaùt töø Hoaø Bình leân Taï Buù, chuù Chieâm ruûHieân cuøng veà theo ñöôøng soâng. Hieân nghó,neáu ñi theo ñöôøng soâng, Hieân seõ coù dòp veàthaêm oâng caäu ôû Möôøng Löïm, vaäy laø Hieânxaùch tuùi theo chuù Chieâm baét xe oâm leân beánThöôïng Du xuoáng taøu thuyû ngöôïc soâng Ñaøveà queâ.Leân khoûi beán soâng, Hieân cöù moät mình

men theo con ñöôøng moøn vaét cheânh veânhtreân nhöõng söôøn ñoài tìm ñöôøng veà nhaø caäu.Cöõ naøy ñaõ heát möa, nhöõng nöông ngoâ ñaäu

haït ñang khoe nhöõng baép vaøng troøn maåy,thænh thoaûng Hieân laïi giaät naûy mình vì nhöõngcon cu ñaát ñoäng böôùc chaân ngöôøi vuït bay leântöø ñaùm coû daïi. Hieân nhôù laïi, maáy naêm tröôùccaùnh röøng Möôøng Löïm coù con baùo döõ veà baétdeâ, baét lôïn. Nhaø Hieân cuõng bò maát moät condeâ, boá ñi tìm caû buoåi chieàu, toái hoâm aáy boá veàngöôøi ñaày maùu me, nghó boá bò thöông, baø noäikhoùc aàm caû leân. Nhöng boá khoâng bò thöông,boá tìm ñöôïc ñuøi con deâ coøn ñang aám noùng bòbaùo gaëm nham nhôû quaät leân vai vaùc veà nhaølaøm thòt. Baø noäi buoàn maát maáy ngaøy vì ñoù laøcon deâ gioáng boá phaûi baùn maáy taï ngoâ neápmôùi mua veà ñöôïc.Hieân thöông baø noäi quaù. Moät ñôøi baø vaát vaû.

OÂng noäi maát luùc baø chöa ñaày ba möôi tuoåi, baø

ÑAÁT NAØNG TUÙ(Truyeän ngaén)

MAI VAÊN TYÙ

Minh hoïa: LEÂ CHÖÔNG




noäi ôû vaäy nuoâi coâ Ngaàn, boá vaø chuù Lôïi. Boá keå,ngaøy boá vaø chuù Lôïi coøn beù, nhöõng thaùng giaùphaït nhaø khoâng coøn gaïo aên, baø noäi ñi laøm thueâcaû ngaøy, coâ Ngaàn ôû nhaø troâng caùc em. Ngaøynaøo cuõng theá, cöù gaàn ñeán böõa boá vaø chuù Lôïiñoøi aên laø coâ Ngaàn laïi doã em baèng caùch baécnoài nöôùc leân beáp maø ñun. Coù ngaøy ñun ñeáncaïn maáy laàn nöôùc maø baø chöa veà, boá, chuù Lôïikhoùc heát nöôùc maét, coâ Ngaàn cuõng khoùc heátnöôùc maét... Boá coøn keå, nhöõng naêm muøamaøng thaát baùt, chuû nhaø chæ traû coâng baèng gioûkhoai soï, baø noäi toaøn aên cuû naâu ngaâm ngoaøimoù nöôùc, ñeå giaønh khoai xoâi leân cho coâNgaàn, boá vaø chuù Lôïi. Thöông baø, thöông caùcem, coâ Ngaàn cuõng nhòn ñoùi luoân. Boá vaø chuùLôïi coøn beù, khoâng coù côm aên cöù khoùc nheøonheõo.Naêm thaùng qua ñi, lôùn leân, Coâ Ngaàn thoaùt

ly laáy choàng treân thaønh phoá. Bao nhieâu laàn coâvaø baùc reå veà ñoùn baø noäi leân ôû cuøng nhöng baønoäi khoâng chòu. Baø baûo leân ñoù thì aên sungmaëc söôùng nhöng baø khoâng ôû ñöôïc vì baø nhôùqueâ. Baø coøn baûo, baø nhôù caùi caây ñaàu baûn,nhôù caùnh röøng ma oâng noäi naèm, baø nhôù chuùLôïi (chuù Lôïi ñi boä ñoäi, hy sinh taän Laùi Thieâunaêm 1968, ñeán nay coøn chöa tìm ñöôïc moäphaàn). Baø nhôù caùi beáp trong nhaø saøn muøalaïnh luùc naøo löûa cuõng aâm æ chaùy. ... Hieân coønbieát, baø khoâng ôû laâu treân ñoù vôùi coâ baùc ñöôïcvì baø khoâng quen ôû nhaø xaây, baø chæ quen ôûnhaø saøn. Laàn naøo ñöôïc coâ Ngaàn ñoùn leânthaønh phoá baø cuõng giao heïn chæ ôû ñuû soá ngaøyñeám treân ñoát cuûa moät baøn tay laø baø veà. Vaäymaø chaû laàn naøo baø ôû ñöôïc laâu ñeán theá.Baây giôø Hieân ñaõ thaønh ngöôøi lôùn maø baø

vaãn coi Hieân nhö treû nhoû, laâu laâu khoâng thaáyHieân veà laø baø ñöùng ngoài khoâng yeân. Nhaø nuoâiñöôïc con gaø, con ngan baø baûo ñeå giaønh Hieânveà môùi moå. Coù laàn vì baän laâu Hieân môùi veà,con gaø baø nuoâi ñôïi Hieân cöïa moïc daøi baèngñoát ngoùn tay. Hieân raát thích nhöõng ngaøy veànhaø, ñeâm ñöôïc naèm goïn trong loøng baø, ngöûi

muøi moà hoâi quyeän trong chaên ñeäm thoå caåmaám noàng, quen thuoäc, ñöôïc baø cho goái ñaàutay nghe keå chuyeän coå tích. Coù ñeâm ñoängröøng, gioù huùt qua mieäng hang Luoàng taïo neânvoâ vaøn aâm thanh kyø laï. Baø baûo Hieân nghethaät kyõ roài noùi laïi cho baø nghe. Hieàn chæ nghethaáy tieáng möa ñoå, tieáng gioù huùt qua mieänghang u u nhö coù ngöôøi thoåi tieâu vaø tieáng caønhcaây quaät aàm aàm treân nuùi ñaù. Baø baûo, baø nghethaáy nhieàu thöù laém, baø nghe thaáy tieáng ngöôøi,tieáng ngöïa, tieáng giaùo maùc chaïm nhau chôùplöûa xeù trôøi. Luùc möa gioù gaàn taïnh, laàn naøo baøcuõng nghe thaáy tieáng Naøng Tuù haùt ru con töøbeán nöôùc Boù Sai ñi ngöôïc leân ñænh nuùi. Baøbaûo, ñoù laø luùc Naøng Tuù boàng beù Bun veà trôøi...Coù nhöõng ñeâm gioù quaån, nghe tieáng gioù

vaät vaõ ngoaøi caùnh röøng ma oâng noäi naèm baøtraèn troïc maõi. Ñeâm aáy baø baûo Hieân, baø nghethaáy tieáng oâng noäi goïi baø phía beân kia hangLuoàng, choã gaàn caùnh röøng ma cuûa baûn aáy.Nöûa ñeâm baø trôû daäy laàn moø nhoùm beáp ñoà xoâiñeå hoâm sau caû nhaø ñi nöông, sau khi dôõ xoâinaïp vaøo coùm khaåu, baø laáy moät ít, roùt moät cheùnröôïu ñoå qua loã thôø ma xoù beân vaùch lieáp.Nhöõng ñeâm nhö vaäy baø ngoài tröôùc baøn thôøoâng noäi thaät laâu, nguû ñaãy moät giaác maø khithöùc daäy Hieân coøn thaáy boùng baø in treân vaùchlieáp. Hieân bieát, nhöõng ñeâm nhö vaäy laø baø nhôùoâng noäi laém.Nhöõng naêm gaàn ñaây baø maéc theâm chöùng

naëng tai, maø tai baø caøng naëng baø laïi caøngthaáy oâng noäi goïi baø nhieàu hôn. Baø baûo, oângnoäi ñang goïi baø ñi veà trôøi cuøng oâng noäi ñaáy!.Nghe baø noùi vaäy Hieàn sôï laém, Hieân sôï coùngaøy Hieân khoâng coøn baø noäi nöõa... Hieânkhoâng theå töôûng töôïng noåi, neáu khoâng coøn baønoäi thì Hieân seõ soáng ra sao. Vaäy neân cöù ñöôïcnghæ laø Hieân laïi veà queâ Chieàng Ban.Baûn Chieàng Ban cuûa Hieân laø baûn ñoâng

daân nhaát xaõ Tuù Nang. Xaõ Tuù Nang laø xaõ ñaàutieân cuûa huyeän Yeân Chaâu giaùp vôùi xaõ cuoáicuøng cuûa huyeän Moäc Chaâu. Ñi treân ñöôøng


quoác loä Saùu, Tuù Nang caùch thò traán MoäcChaâu chöøng 20Km, caùch Haø Noäi 220 Km.Ngaøy xöa Moäc Chaâu coù teân laø Möôøng Moùc.Chaâu Möôøng Moùc ngaøy ñoù roäng laém, goàm caûmoät phaàn huyeän Baù Thöôùc, toaøn boä huyeänQuan Hoaù, Möôøng Laùt, Mai Chaâu, theâm moätphaàn huyeän Ñaø Baéc (tænh Hoaø Bình ngaøynay) coäng vôùi huyeän Moäc Chaâu baây giôø vaøcoäng theâm caû caùc xaõ Tuù Nang, ChieàngTöông, Chieàng Haéc cuûa huyeän Yeân Chaâunöõa. Naêm naøo cuõng vaäy, vaøo tieát Ñoâng Xuaân,gioù muøa ñem theo hôi nöôùc töø ñoàng baèng gaëpñoä cao naâng leân ñoät ngoät cuûa cao nguyeânTaây Baéc (ñoaïn keùo daøi töø ñeøo Thung Khe leânñeán Xoàm Loàm), hôi nöôùc ñoù bieán thaønh maâymuø. Thöông hoà ngaøy ñoù qua ñaây ñaët teân chovuøng ñaát baït ngaøn maây traéng naøy laø MöôøngMoùc (möôøng Maây), laâu daàn ngöôøi ta ñoïc cheä-ch töø Moùc thaønh Moäc laøm thaønh teân ChaâuMoäc baây giôø.Ñaàu maûi nghó mieân man, chaân ñaõ veà ñaàu

baûn Hieân môùi giaät mình thaûng thoát. Hieânñöùng söõng laïi. Tröôùc maét Hieân laø moät khoaûngtroáng ngôõ ngaøng, cöù nhö theå trôøi ñaát boãngnhieân daõn roäng maõi ra. Hieân ngöôùc leân, naéngñeán loaù caû maét. Coù caùi gì laï laém. Laï nhö laàntröôùc veà nhaø, Hieân cöù ngôõ ngaøng nhö khoângphaûi nhaø mình. Hieân ñònh thaàn vaø hieåu ra, coùai ñoù ñaõ chaët maát caây maän giaø gaàn chaân caàuthang nhaø Hieân. Caây maän xum xueâ che rôïpcaû khoaûng hieân tröôùc nhaø, muøa xuaân caâymaän ñôm hoa traéng muoát, sau Teát NguyeânÑaùn, khi maø caây coái coøn trô caønh run raåytrong gioù Laøo khoâ khoác thì caây maän ñaõ bungnhöõng caønh loäc noõn vaø chiu chít quaû non.Caây maän bò chaët ñeå caûi taïo vöôøn taïp laømHieân nhö thaáy gioù nhö traøn qua phía ñoù nhieàuhôn, caùi laïnh ñeán töø phía ñoù nhieàu hôn. Baønoäi laïi khoùc, baø baûo caây maän laø do oâng noäitroàng, Boá, coâ Ngaàn vaø sau naøy laø caû Hieânnöõa, ñaõ lôùn leân döôùi goác caây maän giaø (Hieânnhôù maõi caùi vò quaû maän non ngaêm ngaêm

ñaéng giaõ naùt vôùi muoái ôùt laøm moùn “chaåmcheùo” cho nhöõng böõa aên treân nöông cuûanhöõng ngaøy coøn ôû queâ). Vaäy maø baây giôø caâymaän khoâng coøn ñöùng chôø Hieân moãi khi Hieânñi xa veà nöõa...Nghó ñeán ñoù thì Hieân nhaän ra caùi ñieàu laøm

neân khoaûng troáng gheâ ngöôøi khi Hieân veà ñeánñaàu baûn, Maïy Man, caây - Ñaøn - baø - mang -thai ñaõ bò ñoán maát roài. Töø goác Maïy Man, moätdoøng nhöïa baàm ñoû ñang doàn leân traøn caûxuoáng maët ñaát, doøng nhöïa thaãm laïi ñoïngthaønh vuõng nhö vuõng maùu beân loái moøn veàbaûn. Vì sao laïi chaët haï Maïy man? Ai caû gandaùm chaët haï Maïy Man?. Nhöõng caâu hoûi thoånthöùc theo Hieân suoát quaõng ñöôøng coøn laïi.Veà ñeán beán Boù Sai Hieân laïi theâm moät laàn

kinh haõi, nhöõng khoái ñaù töôïng hình ñeïp ñeánmeâ hoàn traûi suoát moät phaàn suoái caïn khoângcoøn nöõa. Thay vaøo ñoù laø con ñaäp môùi ñaéphöôùng nöôùc Boù Sai reõ doøng vaøo con möôngthuyû lôïi. Hieân hieåu, vaäy laø ngöôøi ta ñaõ ñaäpnhöõng taûng ñaù töôïng hình kia ñeå laøm vaät lieäuxaây coâng trình thuyû lôïi. Raát may, hoøn ñaù hìnhOÂng Töôïng vôùi ñaày ñuû boä phaän coøn ñoù, taûngñaù mang daáu chaân oâng Töôïng cuõng coøn ñoù.Theo truyeàn thuyeát Chieàng Ban, oâng Töôïngsinh ra laø ñeå cho chaøng Bun Khaêm cöôõi,nhöng Chaøng Bun khoâng kòp trôû thaønh vua,vì theá oâng Töôïng cuõng khoâng kòp thaønh voithaàn neân ñaõ ñöùng ñoù haèng ngaøn naêm nay.Hieân sôï coù ngaøy voi ñaù cuõng bò bieán thaønhvaät lieäu xaây döïng?. Hieân bieát, coù nôi, töønguoàn nöôùc gaàn laøng baûn, baø con ôû ñoù khoângbao giôø baét caù, laøm neân suoái caù thaàn coù ñeánhaøng ngaøn con. Baây giôø nôi ñoù thaønh ñieåmdu lòch noåi tieáng. Coøn ôû Chieàng Ban...Coù caùigì nhoùi ñau trong ñaàu laøm chaân Hieân cöù ríuvaøo nhau ñeán khi Hieân veà ñeán Poøm Nang Caø(Ñoài Tieân) giöõa baûn.Baø noäi khoâng ra ñoùn Hieân ngoaøi ñaàu saøn

nhö moïi laàn. Chaân Hieân run leân. Hieân nhaän radaáu veát moät nhaø coù ñaùm treân daûi ñaát tröôùc




nhaø mình, nhaát laø khi Hieân khoâng thaáy chieácquan taøi oáng baèng caû moät thaân goã ñuïc roãnggaùc döôùi gaàm saøn ñeå daønh lo haäu söï cho baønoäi ñaâu nöõa. Moät yù nghó thoaùng qua ñaàuHieân, Baø noäi ñi roài, baø noäi boû Hieân thaät roài. Baønoäi ôi... Hieân muoán theùt thaät to, muoán goïi baøthaät to maø coù caùi gì cöù cheïn ngang ngöïc laømHieân khoâng thoát ñöôïc thaønh lôøi. Hieân run raåyböôùc leân caàu thang. Nhaø vaéng ngaét, Hieânthaãn thôø ngoài xuoáng taám ñeäm boâng lau nôi baønoäi thöôøng naèm.Queâ höông. Queâ höông laø gì vaäy? Ñaõ

nhieàu luùc Hieân töï hoûi mình vaø Hieân cuõngkhoâng sao caét nghóa ñöôïc cho thaät roõ raøng.Queâ höông ñaâu chæ laø nôi mình sinh ra. Queâhöông, vôùi Hieân, laø Chieàng Ban vôùi noãi nhôùlaøm cay soáng muõi khi ñi xa, laø beán nöôùc BoùSai, muøa Heø nöôùc maùt nhö öôùp ñaù, muøaÑoâng laïi aám ñeán coù theå nhaûy xuoáng taém choñôõ laïnh (ôû ñoù coù caû ñaøn caù ñoû, ñaøn raén coå ñoûmoãi naêm moät laàn bôi ra töø trong hang nuùi maømoãi laàn keå cho chuùng baïn, Hieân cöù bò cho laøbòa chuyeän), laø ngoïn ñoài Poøm Nang Caø coùmoä Naøng Tuù, laø nuùi Luoàng coù hang Luoàng vôùivoâ vaøn töôïng ñaù (coù ñaù ngai vua, ñaù ñoàngmuoái traéng, coù töôïng ngöôøi meï beân khungcöûu chôø con...), coù ñaøn chim Phöôïng chôùpcaùnh nhöõng ngaøy ñoäng röøng, laø Maïy Manthaân yeâu, coå thuï, coâ ñoäc phía cuoái baûn (ñeångaøy nhoû moãi khi ñi nöông veà Hieân laïi ngoàinghæ döôùi boùng raâm vaø thaáy ngöôøi nhö bôùtmeät haún ñi). Queâ höông coøn laø con ñöôøngmoøn nôû ñaày hoa bìm bìm vaøng vaét töø cuoái NaøTeùn xuoáng ñeán taän Vaêng Choøm Tau (vuõngReâu) ngoaøi suoái Saëp, laø neáp nhaø saøn lôïpgianh oâng noäi döïng vôùi chín baäc caàu thangmoøn nhaün, laø baø noäi giaø nua, ngheøo khoù, cöùnhö coá gaéng soáng chæ ñeå ñôïi Hieân veà naáu choHieân noài nöôùc laù goäi ñaàu... Nhieàu luùc ôû xa queâHieân thaáy mình nhö con dieàu quanh naêmchao trong gioù loäng, noãi nhôù queâ thì nhö sôïidaây dieàu beàn chaët, cuoäc soáng vôùi nhöõng bon

chen thöôøng nhaät thì nhö laøn gioù chöôùng cöùñaåy con dieàu bay ñi, coøn maùi nhaø saøn lôïpgianh vôùi baø noäi giaø nua thaân yeâu chính laø nôiñeå buoäc sôïi daây dieàu. Vaäy neân Hieân thaáymình khoâng bao giôø coù theå böùt khoûi ChieàngBan.Vaäy maø baây giôø Hieân khoâng coøn baø noäi

nöõa.Lau khuoân maët ñaãm nöôùc maét, laáy daûi

khaên tang baø con daân baûn treo beân coät nhaøgiaønh cho ngöôøi ñi vaéng chít leân ñaàu, Hieânñem theo naém nhang ra röøng ma thaép höôngoâng baø noäi, luùc veà qua Poøm Nang Caø Hieâncoøn reõ vaøo thaép höông moä Naøng Tuù. Chieàuñaàu Ñoâng, maët trôøi ñaõ khuaát, nhöõng tia reûquaït töø sau ngoïn nuùi ñaèng taây haét saùng moätgoùc trôøi. Trong khoùi höông baûng laûng, Hieânnhôù laïi caâu chuyeän coå tích veà khu ñoài PoømNang Caø maø baø vaãn keå. Caâu chuyeän gaénchaët vôùi queâ höông Chieàng Ban, vôùi caây coái,vôùi baø noäi vaø vôùi caû tuoåi thô cuûa Hieân nöõa.

*Ngaøy aáy, caùch ñaây laâu laém roài, vaøo moät

ñeâm gioù reùt, söông muoái ñoå traéng röøng traéngnuùi, ôû baûn Chieàng Ban coù moät ngöôøi ñaøn baøngheøo trôû daï sinh ra moät beù gaùi. Saùng ngaøysau khi beù gaùi ra ñôøi, ngöôøi baûn Chieàng Banngôõ ngaøng khi thaáy môùi ôû tieát cuoái Ñoâng maønuùi Luoàng ñaõ ñôm ñaày hoa Ban, coøn maët ñaátChieàng Ban thì lôïp kín saéc hoa Phia Ñoùn. Beùgaùi lôùn leân trôû thaønh ngöôøi con gaùi ñeïp ngöôøi,ñeïp neát nhaát vuøng, meï Naøng ñaët teân Naøng laøTuù. Naøng Tuù caøng lôùn caøng ñeïp, naøng ñeïpngöôøi ñeïp neát khieán caû baûn ñeàu yeâu. Roàitieáng ñoàn veà veû ñeïp cuûa Naøng Tuù bay khaépchín baûn möôøi möôøng. Nhöõng toáp trai baûn töøYeân Chaâu, Moäc Chaâu, thaäm chí laø ôû taänMöôøng Muoåi, Möôøng La cuõng côm ñuøm cômnaém ñeán Chieàng Ban döï hoäi vaø tìm moïi caùchñeå ñöôïc ñeán ngoài beân beáp löûa nhaø naøng. Toápnoï, toáp kia noái nhau qua laïi laøm con ñöôøngmoøn vaøo Chieàng Ban bò chaân ngöïa laï daãm


saâu daàn thaønh raõnh, nhöng naøng Tuù vaãnchöa nhaän voøng baïc caàu hoân cuûa ai.Thôøi gian qua ñi, nhieàu muøa hoa ban nôû

hoa Ban taøn laøm neân quaû Ban. Nhieàu laàn quaûban giaø ruïng xuoáng ñaõ neân nhöõng caây bansaép troå hoa beân goùc röøng giaø maø Naøng Tuù vaãnmoät mình ñôn chieác. Laøm baïn vôùi coû caây hoalaù, naøng Tuù cöù rôøi rôïi nhö ôû Naøng thôøi gianngöng ñoïng laïi. Naøng Tuù leân röøng thì toùcNaøng Tuù laøm caây laù theâm xanh, Naøng Tuùxuoáng suoái thì da Naøng Tuù laøm nöôùc suoáitheâm trong. Naøng ñi coù tieáng chuoâng keâu,Naøng veà coù tieáng gioù thoåi, Naøng loäng laãy trongnoãi coâ ñôn dòu daøng traøn ra töø cô theå ngöôøiphuï nöõ ñang tuoåi xuaân thì ngaøy ngaøy ñöôïctaém taùp baèng nöôùc maùt suoái Saëp, Boù Sai.Trong vuøng, coù moät quan lang giaàu coù

vaø quyeàn theá ñaõ ôû tuoåi veà chieàu, choaùngvaùng tröôùc veû ñeïp röïc rôõ nhö vaàng traêngcuûa Naøng Tuù, vò quan lang noï ñaõ theà phaûiñoùn ñöôïc Naøng veà laøm vôï uùt. Choïn ngaøy,choïn thaùng, choïn ngöôøi moái mai, moätchieàu vò quan lang sai ngöôøi nhaø gaùnh moätgaùnh xaø tích, quaûy hai bung baïc traéng, daéttheo nhieàu traâu ngöïa deâ lôïn ñeán ChieàngBan caàu hoân naøng Tuù. Bò töø hoân, vò quanlang noï voâ cuøng giaän döõ. Thay yeâu thöôngbaèng thuø haän, quan lang raép taâm haõm haïiNaøng Tuù.Roài coù moät muøa ñoâng Chieàng Ban coù laém

chuyeän buoàn, giöõa tieát ñaïi haøn, töï nhieân giasuùc trong baûn laên ra cheát haøng loaït, coù maáyem nhoû bò cheát sau maáy ngaøy soát cao cuøngvôùi nhöõng ñoám ñoû moïc ñaày mình, moät tin ñoànaùc nghieät töø nhaø quan lang lan ra khaép baûn.Ngöôøi ta ñoàn raèng, coù ngöôøi nhaø quan ñeâmñeâm baét gaëp Naøng Tuù ra baõi bon beân Boù Saiaên ngoeù, ngöôøi nhaø quan coøn nhìn thaáy naøngTuù nhieàu laàn ngoài rình ôû caïnh nhaø coù treû conoám naëng...Vaäy thì Naøng Tuù ñích thò laø ma CaøRoàng, laø nguyeân nhaân cuûa nhöõng tai öôngtrong baûn.

Bò haét huûi, bò xua ñuoåi, Naøng Tuù phaûicuøng meï boû nhaø sang beân kia röøng madöïng leàu ñeå ôû.Moät chieàu, khi ñang baän nhaët reâu ngoaøi

suoái Saëp thaáy löûa chaùy saùng meù ñoài nôiNaøng döïng laùn, naøng Tuù voäi caét ñöôøngchaïy veà, naøng Tuù theùt leân khi thaáy meï giaøbò thieâu thaønh than trong ngoïn löûa oannghieät. Choân naém di coát meï xuoáng ven ñoài,Naøng Tuù baëm moâi döïng laïi maùi leàu treânneàn ñaát cuõ. Töø ñoù Naøng traùnh gaëp moïingöôøi. Nhöõng ñeâm daøi thaêm thaúm trongchaân röøng mòt muøng, Naøng luoân luoân töïhoûi: Vì lyù do gì maø mình khoå vaäy?. Vaø, khiñaõ töï traû lôøi ñöôïc caâu hoûi ñoù thì Naøng Tuùkhoâng troán traùnh nöõa. Naøng taém goäi thaätsaïch seõ (bôûi ñeå traùnh söï nhoøm ngoù cuûamoïi ngöôøi, töø laâu roài, moãi khi ra khoûi leàunaøng luoân töï boâi ñaát leân maët vaø aên maëcthaät raùch röôùi). Naøng choïn cho mình nhöõngtaám vaùy aùo laønh laïnh nhaát, kieâu haõnh ñigiöõa ban ngaøy ñeán choã ñoâng ngöôøi...

*Hieân nhôù, vaøo moät ñeâm noùng böùc, trong

gian nhaø saøn ñaày aép muøi khoùi laù xoan hunmuoãi, Hieân naèm nghe baø keå chuyeän, ñangchaäp chôøn thöùc nguû, Hieân giaät mình nghe baønoäi hoûi: “Con coù bieát vì sao Naøng Tuù laïi phaûikhoå theá khoâng?”. Vaø Hieân ñaõ nghó maõi maøkhoâng ra caâu traû lôøi. Chôø cho Hieân tænh haún,baø noäi giaûng giaûi: “Naøng Tuù khoå vì naøng Tuùñeïp laém vaø laïi töû teá nöõa. Chaùu bieát khoâng. ÔÛñôøi, caùi ñeïp vaø söï töû teá luoân bò moïi ngöôøi ñoákî, ngöôøi töû teá ñaâu coù daùm laøm nhöõng ñieàukhoâng töû teá ñeå coù lôïi cho mình, vaäy neânnhöõng ngöôøi töû teá thöôøng laø nhöõng ngöôøi gaëpnhieàu ñau khoå”.Hieân thaûng thoát nghe nhöõng lôøi baø noäi noùi.

Baø noäi ôi! Baø noäi quanh naêm soáng vôùi ñaát caùtChieàng Ban (nôi baø ñi xa nhaát laø thaønh phoámieàn röøng maáy laàn coâ Ngaàn ñoùn baø leân ñoù),vaäy maø sao baø coù theå noùi ñöôïc nhöõng ñieàu




nhö theá (nhöõng ñieàu maø maõi sau naøy Hieânmôùi ñoïc ñöôïc ôû ñaâu ñoù, cuûa moät moät ngöôøitöøng traûi). Trong ñeâm, Hieân muoán keâu leânnhö theá. Hieân hieåu, vaäy neân khi coøn treû, baønoäi môùi coù theå thaéng trong taát caû nhöõng laànthi haùt ñoái trong vuøng khi coù hoäi. Ñeâm aáy Hieânoâm chaët baø noäi trong voøng tay mình nhö sôïbaø bay ñi maát. Veà khuya, baø gôõ tay Hieân vaøbaûo: “Con ôi! Seõ raát khoù khi ngöôøi aùc muoánlaøm ngöôøi hieàn, hoï chæ gioûi giaû vôø laøm ngöôøihieàn, vaø coøn khoù hôn khi ngöôøi hieàn muoánlaøm keû aùc!”.Ñeâm nay, trôøi laïi möa raû rích. Naèm nghe

tieáng gioït gianh nhoû ñeàu ñeàu, naèng naëng döôùimaùi hieân, Hieân khoâng tìm ñaâu ra caùi caûm giaùcñöôïc che chôû nhö nhöõng laàn tröôùc ñaây veàqueâ vôùi baø noäi. Chieàu nay, khi nghe tin Hieânveà, ñang laøm thueâ cho doanh nghieäp thu muangoâ ngoaøi ñöôøng Saùu, boá voäi boû vieäc taït quachôï mua thöùc aên vaø veà vôùi Hieân. Baø maát,ñaùng ra Hieân phaûi laø ngöôøi an uûi boá, vaäy maø,ngöôïc laïi, vöøa nhìn thaáy boá, nöôùc maét Hieânñaõ rôi laõ chaõ, boá laïi laø ngöôøi phaûi doã daønhHieân maõi. Mình boá ñaõ thay caû Hieân saên soùcbaø haèng chuïc naêm nay. Caû baûn ai cuõng khenboá hieáu thaûo. Ñi ñaâu, laøm gì boá cuõng voäi vaøngveà vôùi baø. Boá baûo: “Moät ñôøi baø vaát vaû nhieàuroài, baây giôø baø môùi ñöôïc yeân giaác, boá conmình ñöøng laøm ñieàu gì ñeå baø phaûi buoàn!”. Toáinay, côm nöôùc xong Hieân lang thang ñi doïcnhöõng loái moøn quanh baûn, Hieân öôùc ao mìnhñöôïc soáng laïi nhöõng ngaøy thô beù ñeå ñöôïcbaùm vaùy baø ra beán nöôùc Boù Sai röûa laù baùnhkhi teát veà, ñeå moãi buoåi chieàu ñöôïc thaéc thoûmngoài döôùi chaân caàu thang ñôïi baø noäi ñem veàcho nhöõng baép ngoâ non (nhöõng baép ngoâ khiñöôïc nöôùng leân, muøi thôm cuûa ngoâ nöôùngtraøn khaép nhaø vaø seõ theo ngöôøi xa queâ deãñeán heát ñôøi).Hieân ñaët ñóa ngoâ nöôùng leân baøn thôø, chaép

tay khaán baø noäi. Maët Hieân nhoaø nöôùc maét,Hieân nhö nghe töø treân baøn thôø, tieáng baø noäi

ñeâm ñeâm keå chuyeän ru cho Hieân nguû...*

... Nhöng maø coâ ñoäc, ngheøo khoù khoânglaøm naøng Tuù heùo hon... (Tieáng baø noäi thaàmthì). Ngöôïc laïi, trong Naøng nhö aån chöùa moätsöùc maïnh khoâng theå khuaát phuïc vaø moätnhan saéc khoâng theå phai taøn. Roài moät ngaøyNaøng Tuù ñaøo ñöôïc cuû naâu coù hình moät beùtrai khaùu khænh. Sau moät tuaàn ngaâm döôùidoøng nöôùc chaûy (ñeå cuû naâu bôùt chaùt), cuûnaâu boãng chuyeån maøu traéng xoáp vaø thômngon laï luøng. Nhöng töø sau ngaøy aên heátmieáng cuû naâu cuoái cuøng, naøng Tuù thaáytrong mình coù nhöõng ñieàu khaùc laï. Naøngdaàn nhaän ra, moät sinh linh beù nhoû ñang daànñöôïc hình thaønh trong cô theå mình. Moätnaêm sau Naøng Tuù chuyeån daï sinh ra moät beùtrai. Ñoù laø moät ngaøy ñaàu xuaân aám aùp, trôøiböøng naéng sau nhöõng traän möa ñaàu muøatöôùi nhuaàn ñoàng ñaát Chieàng Ban. Hoâm aáy,trôøi ñang naéng rôõ boãng moät tia seùt taùp thaúngxuoáng ñænh nuùi Luoàng, ñaù treân nuùi Luoàng laênxuoáng beán Boù Sai laøm neân nhöõng hình thuøkyø dò (coù taûng ñaù gioáng voi, gioáng ngöïa).Sau möa, hoa Phia Ñoùn ñôm ñaày maët ñaát,ngöôøi daân Chieàng Ban ngôõ ngaøng thaáy moätñaøn chim Phöôïng töø ñaèng Taây chôùp saùngbay veà ñaäu rôïp ñænh nuùi Luoàng. Hoâm aáycuõng laø hoâm trong baûn xuaát hieän moät oânggiaø toùc baïc töï xöng laøm ngheà thaày cuùng.OÂng giaø toùc baïc baám ñoän baûo raèng, ChieàngBan vöøa sinh ra moät nguôøi laï, ngöôøi maø neáusoáng ñeán khi tröôûng thaønh, seõ laøm vua caûvuøng Yeân, Moäc. OÂng giaø toùc traéng coøn baûoraèng: “Ngaøy chaøng trai leân laøm vua seõ laøngaøy ñaøn chim phöôïng treân nuùi Luoàng ñoàngthanh keâu vang röøng nuùi. Caùc ngöôøi khoângthaáy sao, voi ñaù ngoaøi Boù sai saép thaønh voiröøng roài ñaáy!”. Lôøi saám truyeàn laøm daân baûnChieàng Ban raát vui nhöng laïi laøm quan langmaát aên maát nguû.Meï con Naøng Ban rau chaùo nuoâi nhau,


ñöùa treû lôùn nhanh vaø sôùm ñôõ ñaàn ñöôïc meï caûnhöõng vieäc treân nöông treân raãy, nhöng moãikhi phaûi ra ngoaøi bao giôø hai tay caäu beù cuõngnaém laïi.Moät laàn, giöõa phieân chôï ñoâng ngöôøi, quan

lang sai ñaày tôù baét con Naøng Tuù ñeán tröôùcmaët baûo caäu xoeø tay cho xem. Caäu beùböôùng bænh baëm moâi chòu ñoøn maø hai baøntay vaãn naém chaët. Böïc mình, quan lang chongöôøi duøng dao nhoïn gôõ töøng ngoùn tay caäubeù vaø bí maät ñaõ ñöôïc laøm roõ, trong loøng haibaøn tay caäu beù coù saün hai chöõ Bun (chöõVöông) maøu vaøng. Cuõng töø bí maät ñoù, ngöôøitrong baûn goïi con trai Naøng Tuù laø chaøngBun Khaêm (Hoaøng töû).Ñeå thöïc hieän aâm möu gieát cheát Bun

Khaêm, laáy côù meï con Naøng Tuù phaùt nöôngvaøo ñaát nhaø mình, quan lang baét vaï meï conNaøng phaûi laøm coâng cho nhaø quan moät traêmngaøy. Coâng vieäc moät traêm ngaøy ñöôïc BunKhaêm vaø meï thöïc hieän trong chín ngaøy, ngaøythöù möôøi quan lang sai Bun khaêm ra VaêngChoøm Tau ngoaøi suoái Saëp taém röûa ñeå veà lónhthöôûng. Löøa luùc Bun Khaêm ñang vuøng vaãydöôùi suoái saâu, quan lang sai ngöôøi tung chaøidìm Bun Khaêm xuoáng ñaùy nöôùc. Nhöng caûchín taàng chaøi ñeàu bò Bun Khaêm xeù raùch,chaøng vuøng nhaûy leân bôø chaïy veà ñeán Boù Saithì thaáy meï mình bò troùi beân goác caây coå thuï.Quan lang caàm dao quaém keà coå meï chaøngvaø noùi raèng, neáu Bun Khaêm böôùc theâm moätböôùc thì meï chaøng seõ bò cheùm cheát. Thöôngmeï, Bun Khaêm ñaønh phaûi ñeå ngöôøi nhaø quanbaét troùi. Nhìn con bò troùi quaúng vaøo löûa, NaøngTuù keâu leân: “Neáu bieát seõ theá naøy meï thaø maõimaõi mang con trong buïng!”. Roài Naøng Tuùcuõng bò ngöôøi nhaø quan lang gieát cheát...Meï con Naøng Tuù cheát laâu roài, ñaát Chieàng

Ban vaãn coøn löu giöõ nhieàu daáu tích, choãNaøng Tuù bò troùi naêm xöa, caây coå thuï boãngphình goác nhö ngöôøi ñaøn baø coù chöûa, daânbaûn goïi ñoù laø Maïy Man (Caây ñaøn baø chöûa).

Ñaõ haøng traêm naêm nay Maïy Man söøng söõngbeân beán nöôùc Boù Sai, laøm choã nghæ chongöôøi daân ñi nöông ñi raãy, cho treû nhoû ñaùnhñaùo ñaùnh quay, cho gaùi trai laøm nôi tình töï.Gaàn ñoù laø moä Naøng Tuù, vuøng ñaát thieâng nhoâcao giöõa baûn laø nôi ñeå daân baûn ñeán khaåncaàu, xin nhöõng ñieàu toát laønh vaø thöôøng laø linhnghieäm. Ngöôøi daân goïi ñoù laø Poøm Nang Caø(Moä Naøng Tieân). Ñaøn chim Phöôïng treân nuùiLuoàng vaãn moãi naêm bay veà ñaäu ñoù, nhöngñeán taän baây giôø chim chaúng heà keâu laáy moätlaàn, coøn voi ñaù, ngöïa ñaù vaãn haèng ngaøn naêmnay choân chaân beân nguoàn nöôùc Boù Sai...Ai qua ñöôøng Saùu baây giôø, ñoaïn giöõa

Moäc Chaâu - Yeân Chaâu seõ thaáy moât caây caàunhoû coù bieån ñeà caàu Suoái Bön. Thaät ra phaûiñeà ñuùng teân nhö taám bieån ngaøy ñöôøng Saùuchöa naâng caáp laø caàu Soáp Bön (tieáng Thaùilaø cöûa suoái Bön). Suoái Bön, con suoái ngaøyxöa meï con Naøng Tuù thöôøng ngaâm cuû naâuvaø moø cua baét oác nuoâi nhau, ngaøn ñôøi vaãn rìraàm chaûy, ñem nöôùc Boù Sai taém maùt maûnhñaát laønh Chieàng Ban. Vaø cuõng khoâng bieát töïbao giôø, vuøng ñaát Chieàng Ban coù teân laø ñaátTuù Nang (ñaát Naøng Tuù) ñeå laøm neân xaõ TuùNang, huyeän Yeân Chaâu baây giôø.

*Ngaøy mai Hieân laïi phaûi xa Chieàng Ban.

Hieân bieát, nhöõng ngaøy tôùi ñaây, con dieàu - laøHieân seõ bò ñaåy ñi xa hôn nöõa. Trong haønh lyùcuûa Hieân xa queâ laàn naøy coù moät xeûng Ñaát -Naøng - Tuù maø Hieân ñaõ nhôø boá leøn chaët trongchieác ba loâ con coùc (di vaät chuù Lôïi ñeå laïi).Bieát troàng vaøo chaäu ñaát caây gì baây giôø?.Phaûi roài, Hieân seõ troàng vaøo ñoù moät caây PhiaÑoùn, thöù caây nhoû beù, khieâm nhöôøng, coùnhöõng boâng hoa maøu traéng nhoû li ti vaø coùmuøi thôm raát mô hoà maø neáu coá tình ngöûi thìseõ khoâng bao giôø coù theå nhaän ra.Hieân cuõng bieát, roài ñaây, caùi muøi noàng aám

cuûa ñaát Tuù Nang, cuûa hoa Phia Ñoùn seõ theoHieân maõi maõi.�




Binh minh Mai Sôn

Nhaïc vaø lôøi: TRIEÄU PHÖÔNG

Haønh khuùc - Töôi saùng


Trang nhôù laém, ñoù laø ngaøy 20 thaùng 11naêm coâ troøn hai möôi tuoåi. Thaát voïng,chaùn chöôøng pha laãn uaát haän, khieán

coâ naèm beïp suoát ôû choøi ao khoâng muoán loùmaët ra ngoaøi. Chaû laø, maáy ñöùa cuøng töø loø Söphaïm Maãu giaùo trung öông ra, ñeàu ñöôïc ñidaäy caû, thaäm chí coù ñöùa “ chín coäng” vaøi bathaùng treân Sôn La veà cuõng ñaõ ñöùng lôùp. Trôlaïi mình Trang thoâi. Ai gaëp, cuõng cöôøi hoûi:Bao giôø ñi coâng taùc? Xaáu hoå quaù! Chaùu/ emcoøn ñôïi! Ñôïi ñeán bao giôø? Trang khoâng traûlôøi ñöôïc.Laàn ñaàu leân gaëp oâng caùn boä toå chöùc,

chöùa chan bao hy voïng. OÂng gaät guø khenchuaån, chuaån! Baèng ñeïp, trung bình khaùchính quy cuûa trung öông naøy, dieän chínhsaùch daân toäc naøy, gia ñình cô baûn naøy vaøgiaøn cao, maùy… queân,( oâng hay nhòu theá)daùng… daùng thoaùng nöõa naøy. Cöù ngôõ nhönay mai laø caàm ñöôïc tôø quyeát ñònh phaâncoâng taùc. Nhöõng laàn sau, öø em aø, vaøo ñaây,ngoài ñaây, nhôù roài! trình roài, saép roài! Nhöõngngoùn tay buï baãm, moøng moïng vaø traéng nhôïtnhö da cua loät cuûa oâng cöù naán naù treân ñoâivai coâ troøn laún voã veà, coá gaéng leân nhaù, ñoàngchí giaùo vieân töông lai, nhöng laïi nhö keùo coâñoå aäp vaøo ngöôøi laõo. Muoán thaønh ñaït phaûibieát hy sinh. Nhaù. Vaâng aï. ÖØ! ngoan, bieátñoùn yù laõnh ñaïo laø choùng tieán boä laém ñaáynha! Im laëng. Ngôø ngôï. Vaø söïc tænh. Khoâng!Khoâng aï! Roài vuøng chaïy. Thaûo nguyeân loänggioù, baùt ngaùt hoa caûi daàu traéng tinh khoâi vaø

thôm haêng haêng môùi laøm dòu daàn khuoân maëtcoâ ñoû böøng vì xaáu hoå vaø töùc giaän.Maáy hoâm loøng noùng nhö löûa ñoát, roài

Trang nhaän thö ngöôøi yeâu. Böùc thö chaátchöùa bao hôøn doãi vaø traùch moùc. Naøo anh coùbieát ai thui thuûi xoù ñoài ñaâu maø nôõ keå toäingöôøi ta baây giôø keû ñoùn ngöôøi ñöa? Coù bieátai moãi ngaøy moät laù thö ñi, thaéc thoûm chaùyloøng ñeå baây giôø nhaän veà lôøi oaùn thaùn. Caynghieät nhaát laø caâu taùi buùt: Ñöøng bao giôø vieátthö cho anh nöõa! Ñaõ chuyeån ñôn vò sangLaøo! Anh troùt thöông coâ Laøo Thöng roài seõlaáy coâ aáy !.Theá laø heát! Sao soá phaän laïi ñaøy aûi Trang

cuøng cöïc ñeán noãi naøy? Khoâng coøn nöôùc maétñeå khoùc nöõa, Trang nhö keû maát hoàn löõngthöõng xuoáng Khe Hang.

*Khe Hang caùch choøi ao nhaø moät quaõng

thoâi maø baåy naêm nay Trang môùi daãn choàng,laø anh cu Tieån xuoáng. Anh chaøng dôû hôi ngaøyaáy giöõa luùc bò thöông thaáy coâ ñôn quaù, tuûi thaânquaù ñaõ chaúng baùo tin cho ngöôøi yeâu leân thaêmlaïi coøn naïn thieát ruoàng daãy, ñay nghieán, coøndoái ñaõ coù coâ gaùi Laøo yeâu meán, laøm suyùtnöõa…Trang töï töû oan. May maø lô vô ôû KheHang, Trang böøng tænh roài nhaát quyeát khaên goùileân thaêm chaøng. Quanh co maõi, ñôn vò giaáumaõi môùi toøi ra, Tieån ñang naèm vieän quaân y 6.Möøng quaù, Trang ngaát xæu khi ñoâi tay chôi vôilao veà giöôøng Tieån, luùc chaøng vöøa nhoûm leâncuõng haù hoác moàm, uù ôù khoâng tin ôû maét mình.

CAÂY ÑAØO ÑAÙ(Truyeän ngaén)

NGUYEÃN SONG HAØO




Cho ñeán giôø, vieäc vieân ñaïn gaêm vaøo löngTieån, vaãn bí aån nhö treân trôøi rôi xuoáng vaäy; khianh laøm nhieäm vuï baùo bia cho ñôn vò kieåm trabaén ñaïn thaät. May sao noù chæ caùch cuoáng phoåiñuùng baèng haït thoùc, neân giôø chaøng môùi nhenhôûn noùi cöôøi soá cao, soá thaáp. Syõ vaët! Tranglaïi nguyùt choàng. Vaøo ngöôøi ta hoï ñaõ chaïyñöôïc soå thöông binh, tuaàn chay naøo cuõng coùtyù nöôùc maét, chöù nhaø mình, moãi khi giôû giôøi,traùi gioù tha hoà nghe tính taåu(1), söôùng. Chaûsöôùng aø! Tieån vöøa ñi, vöøa thuûng thaúng, laøm vôïcai ñaøo, chæ maát tyù nöôùc boït, ngaøy naøo chaûcôm no söôïu say, toái naøo chaû ñaèn ngöûa ngöôøita ra maø ñoøi thueá.. AÙi AÙi ! quyeân maø..maø moùctuùi, ñoá hoâm naøo soùt laáy moät ñoàng, chæ vöøa ñoåxaêng, theá môùi taøi!Muøa naøy khe caïn, toaøn ñaù cuoäi, xen ñaù

choà lôûm chôûm. Thi thoaûng nhoâ ra treân vaùchmoät caây giaø coùc caùy. Ñaøn böôùm vaøng raäprôøn aån hieän nhö daãn loái, roài ñoät ngoät bay leân,xoay thaønh voøng cuoàn cuoän, vuùt daàn leân,nhoû daàn, nhoû daàn roài maát huùt. Ñaây roài, ñuùnglaø caây ñaøo ñaù khaéc khoå, caèn coãi laém. Ngu aø,ñònh beû aø! Trang phaùt maïnh vaøo tay choàng.Tieån laïi nhe nhôûn:- Cheát meï roài cuõng neân! Chaúng to maáy,

nhöng cuõng ñöôïc vaøi yeán gaïo. Veà thoâi. Maigoïi cöûu(2)!Trang ngoài pheät xuoáng vieân cuoäi nhaün

tröôùc cöûa hang beù tin hin vaø saâu hun huùt.-Veà tröôùc ñi, chaùn anh laém!Hoài aáy, vaéng laëng, Trang cuõng ngoài hoøn

ñaù cuoäi naøy, khoâng sôï gì, khoâng nghó gì thìboãng bòch, moät ñoâi kyø nhoâng, oâm löng nhaurôi xuoáng saùt chaân coâ. Ñuùng luùc aáy, ñaønböôùm saø xuoáng, toái raàm maét. Chuùng xoaénxuyùt laïi, roài ñoät ngoät vuùt leân. Treân ñaàu boãngsaùng loaø, ngaång leân thaáy caàu voàng lung linh.Döôùi chaân, nhöõng gioït nöôùc li ti cuõng aùnh

leân nhö nhöõng vieân ngoïc laáp laùnh. Höôngthôm dìu dòu, man maùc ñaâu ñaây, ñoâi kyønhoâng daãu toeù maùu ñaàu, vaãn chöa rôøi nhau.Trong luoàng saùng tinh khieát aáy, Trang thaáyroõ moät boâng hoa ñaøo ñoû thaém, nhö gaén treâncaønh quaét queo ñen xòt. Trang laïi gaàn, roài laïiluøi xa, khoù tin thaät. Thaân caây ñaõ ruoãng,nhöng raén ñanh, voû noù baïnh xuøi ra nhieàuvaáu xuø xì, beän cuoän. Toaøn thaân nhö bò ai ñeøkhuîu xuoáng, nhao xieâu veà phía cöûa hangnom raát khoå. Chaéc laø maøy ñaõ chòu bao nhieâumuøa nöôùc cuoán neân daùng môùi bò taät nguyeànnaøy nhæ? Nhöng kìa caùi ñaàu vaãn ngoùc leânkieâu haõnh nhöôøng kia ñeå boâng hoa môùi nôûhuyeàn aûo ñeïp nhö mô vaäy.Sao laïi coù ñaøo nôû baây giôø? Ñaõ thaùng hai

aâm lòch. Chieàu qua, ñöôïc aên quaû ñaøo laiPhaùp ñaàu muøa, troàng treân Sao Ñoû, môùiöông öông ñaõ to nhö cheùn toáng. Phaûi roài,ñaøo muoän. Khaùc chi ñaâu, phaän mình giôøñaây, thaát theá, sa cô, aâu cuõng phaûi muoänmaèn? Ñoâi kyø nhoâng líu ríu buoâng nhau, phaùtra khuùc hoan ca baûn naêng maõn nguyeän, vöøathoaên thoaét phi ngöôïc leân treân vaùch ñaù,mang theo veát maùu loang treân löng. Baátgiaùc, ngoøn ngoït nôi ñaàu löôõi. Nhôù ñöôøngThanh nieân, ñeâm traêng nhôø nhôï. Hai ñöùacuoáng quyùt meâ say beân goác caây sau chuyeánTieån ñi daõ ngoaïi veà. Leùo nheùo lôøi xin ñeåubeân vai. Keä. Ñoâi moâi ngoït lòm cuûa chaøng cöùchöôøm chaø tham lam leân khuoân maët mìnhnoùng röïc. Roài moät caùi anh quaøi chaân, thaèngma coâ teù nhaøo möông nöôùc. Hai ñöùa daétnhau chaïy trong gaïch ñaù loaïn xaï boïn ducoân neùm traû. Coác!. Mình vuoát ñaàu anh, maùunheà öôùt maáy ngoùn tay. Trang ruøng mình.Ñaàu oùc troáng roãng nhö vöøa ñöôïc traùng moätlôùp söông tinh khoâi sau bao ngaøy u uaát,boãng saùng böøng leân. Phaûi roài, taïo hoaù coâng


baèng cho muoân loaøi, chaúng cho khoâng aisung söôùng caû ñaâu, phaûi chaáp nhaän ñauñôùn maø giaønh laáy! Töï nhieân Trang thaáymình traøn treà sinh löïc. Coâ phaêm phaêm leoleân, veà nhaø quô voäi vaøi boä quaàn aùo, xin íttieàn, baét xe oâm ra Hua Taït, ñoùn xe ngöôïcSôn La nhaát quyeát tìm ngöôøi yeâu - cu Tieån .

*Vuøng queâ Trang nhieàu muø laém, coù ngaøy

chaúng thaáy maët trôøi ñaâu, chæ saùng nhôø nhôø.Vaäy neân da con gaùi maø vaãn cöù mai maùi thoâi,khoâng töôi taén, ñen gioøn nhö ngöôøi vuøngbieån queâ anh. Naéng, gioù loàng loäng, thíchtheá. Heø naêm thöù hai, lôùp nuoâi daäy hoå (boïnem thöôøng ñuøa vaäy) toå chöùc pinic ôû baõi bieånDieâm Ñieàn gaëp caùnh giai maêng tröôøng Bieânphoøng dieãn taäp phoøng thuû bôø bieån. Huùtnhau töø caùi nhìn ñaàu tieân. Yeâu vaø höùa ñaïi,chaúng ngôø ñaát Vaân Hoà nghe thô moäng,Hang Truøng nghe bí hieåm gheâ gheâ giôø laïithaønh queâ. Bôûi Tieån ñôn giaûn, deã hoaø ñoàng.Ra quaân, ba loâ loän veà queâ Trang trình baøyhoaøn caûnh, xin cho hai ñöùa xuoâi Thaùi Bìnhra maét hoï haøng. Ít laâu sau, cöôùi. Chaøng saémchieác xe caø taøng, vôùi boä ñoà ngheà rung ruùc,thueâ keù chaùi quaùn ôû ngaõ ba ñaàu laøng, kyøcaïch kieám ngaøy vaøi ba caân gaïo ñoå noài.Naøng thì cöïc khoù, aáy laø coá keá hoaïch ñeå coønson roãi, môùi deã mua vieäc. Caùi ngheà cao quyùthì caùi giaù cuõng ñaét ñoû laøm sao? Deã phaûibaùn caû caùi nhaø boá meï may môùi ñuû. Buoànquaù, xin ngoài lyø caét chæ ôû xöôûng may treân thòtraán töø 6 giôø saùng ñeán 8 giôø toái, thaùng sauboùc phong bì löông, Trang muoán ngaát, ñuùng3 yeán gaïo. Loã caû xaêng xe. Coá vaøi thaùng nöõa.Thi thoaûng coøn laøm theâm giôø, maø cuõngchaúng hôn ñöôïc laø bao. Chuû baûo, thôøi kinhteá suy thoaùi, coù vieäc laø quyù roài, löông töø töøñaõ, côm chöa aên, gaïo coøn ñoù!

Cöïc chaúng ñaõ, vôï choàng Trang ñaønhngöôïc Vaân Hoà.-Duø sao vuøng saâu cuõng deã xin vieäc, nhaát laø

con daân toäc ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn! Nieàm tinaáy, vôùi Trang moãi naêm laïi caøng nhôït nhaïttheâm ñi. Chuyeän toát nghieäp phoå thoâng trunghoïc chaúng coøn quyù hieám, ñaùng neå gì vôùi treûcon Hang Truøng nöõa. Ngay ñöùa hoïc cao ñaúngra cuõng “söôøng thoâi”, huoáng chi laø mình?Trang buoàn baõ caát öôùc mô coâ giaùo maàm nonxuoáng ñaùy cuø lôû(3) ñöïng quaàn aùo cuõ cuøng vôùitaám baèng laâu chaúng muoán nhìn ngoù nöõa.Tieån chaúng cay cuù gì, nhö con dao pha,

quaêng ñaâu cuõng tìm ra vieäc. Khi xaây chuoàngboø, luùc phuï maùy san ñoài, laáp ao, giôø thì buoângoác ñaøo, kieám aên ñöôïc. Nhöng Trang giôøcuõng nhö caùc ñaøn baø Möôøng ôû Hang Truønglam luõ, phaûi baùm vaøo ñaát môùi soáng noåi. Vaäyneân noù môùi ruõ ngöôøi nhö taàu laù chuoái bòsöông muoái, khi bieát tin ít ñaát ruoäng nhaø noùsaép bò thu hoài ñeå xaây döïng truï sôû huyeän môùilaäp. Ruoäng aáy xöa laø chaân ñoài, luùp xuùp caâygaêng gai moïc chen vôùi ñaù choà loån nhoån. Hoàimieáng nöông nhaø noù döôùi Suoái Lìn, phaâyphaây nhö moâng lôïn, ñang luùc læu su su, boámeï noù phaûi caén raêng nhöôøng laïi cho boïnNhaät troàng cheø. Maáy boá con traèn löng khaiphaù choã naøy, töôùp caû maáy ñaàu ngoùn chaân,ngoùn tay. Khi vôï choàng Trang leách theáchdöôùi xuoâi loän leân, caû nhaø xuùm laïi, saân siunhau daønh cho. Moãi naêm, khoâng ñeám ñöôïcbao nhieâu moà hoâi vôï choàng noù roû xuoáng. Caùigioáng caây gaêng gaân guoác, goác ñoát thaønhthan, nhöng chæ vaøi traän möa, thaân gai laïitua tuûa nhö choâng döïng, voâ yù chaïm vaøobuoát taän oùc. Sau moãi vuï, bao nhieâu gaùnh laùchoù ñeû vôùi phaân bôùn ñoân vaøo, giôø mieángruoäng môùi naïc nhö mieáng tieát, laïi saép maát;ai chaû naãu ruoät? Hoïp, noùi hay nhö ñaøi,




huyeän noùi theá, xaõ cuõng noùi vaäy, baûn cuõngnoùi theo vaäy, toaøn nhöõng ngöôøi chaû bò maátgì! Noù uaát quaù, ñöùng leân thöa laïi, coù baù naøonhöôïng laïi vaøi traêm meùt ñaát ruoäng cho nhaøchaùu laøm khoâng, chaùu xin traû gaáp röôõi giaùñeàn buø, thì moïi ngöôøi nhìn nhau cöôøi cöôøi,laûng…Ai chaû bieát, maáy hoâm nay ngöôøi Moângôû Ba Khe, Pa Haùng ñang aøo aït haï sôn veàmua ñaát saép leân thò traán. Thòt gaàn xöông,môùi ngon, daân gaàn quan môùi khoân!. Caùi lyùoâng Moâng laøm cho giaù ñaát ôû ñaây boãng nhieânvuøn vuït leân nhö nöôùc soâng Ñaø daâng muøa luõ.- Khoâng coù ñaát thì laøm gì ñeå coù caùi ñuùt

mieäng? Cuõng ñaõ bao nhieâu laàn vôï choàngTrang naëng nhôøi hoûi nhau caâu aáy, khoâng traûlôøi ñöôïc. Chæ coøn moãi caùch luøi saùt röøng mathoâi, laáp Khe Hang laøm ruoäng, nhöng Tranglaïi khoâng muoán vaäy. Tieån laïi oâm ñaàu:” Poùtay. Chaám com!”Coù ngöôøi maùch, döôùi xuoâi, heã ai bò thu

hoài ñaát canh taùc, chuû ñaàu tö öu tieân cho vaøolaøm coâng ngay ôû nôi mình hieán ñaát aáy.Nhieàu ngöôøi coøn ñöôïc hoïc ngheà môùi tuyeånduïng nöõa cô! OÂi thaät theá aù? Trang söôùngmieân man. Mình seõ ñöôïc laøm con coâng muùaö? Noù ruït coå vaøo, noù xoeø caùnh ra... chò emta cuøng loän caàu voàng... giöõa baày treû hôùn hôûnoâ cöôøi nhö naéc neû. Trong laâng laâng aûogiaùc, Trang thaáy laõnh ñaïo huyeän giôø khoâng“ haéc xì daàu” khoù ñaêm ñaêm nhö tröôùc ñaây coâthöôøng nghó, maø hoï cuõng gaàn nhö daân, Taïivì mình hay gaëp hoï ôû ngay treân mieáng ñaátcuõ nhaø mình maø! Trang hyù höûng vieát ñôn vaøphaáp phoûng. Bieát ñaâu, trôøi coù maét thaät?- Coù laøm khoâng? Tieáng Tieån noùi nhö quaùt

heät gaùo nöôùc doäi vaøo giaác mô giöõa banngaøy ngoït ngaøo, laøm Trang chôït tænh, laépbaép: Khoâng, khoâng!- Chuïc ca maùy san laáp. Nghìn meùt oáng

daãn nöôùc röøng ma veà, chòu khoù vaøi naêmnhaët ñaù, ñoän phaân.. roài ra moãi naêm kieámchuïc bao thoùc!- Ñaáy laø kyû nieäm cuûa em, laø nôi taâm hoàn

em ñöôïc khai saùng trong côn bó cöïc nhaát.Ñaõ daãn xuoáng xem roài maø ñaàu anh vaãnchuoái. Töùc theá!Trang bòt tai, vuøi ñaàu vaøo ñoáng chaên goái

con gaùi vöøa ruõ tung ra, chaân ñaäp boàng boàngxuoáng ñeäm, buïi muø. Tieån “Poù tay” laïi nhenhôûn dong caùi Uaây Taàu ra ngoõ, thaû troâi doácnoå phaønh phaønh, löôïn.Roài moät buoåi Tieån röôùc töø ñaâu veà moät oâng

cuï, xuoáng thaêm caây ñaøo döôùi hang xong, coù yùchôø Trang, duø moät hai anh choàng cheùm gioù:Con quyeát laø ñöôïc. Ba trieäu, laïi quaû 5 chuïc goïilaø gia loäc! Cuï giaø vaãn phaân vaân:- Coâ nhaø ta laøm gì haû caäu?- Goõ ñaàu treû, nhöng maát daïy ngay töø luùc

ra tröôøng, cuï aï!- Ra theá! Quyù hoaù quaù!Xeá chieàu, khi cuï truøm ñaøo theá veà xuoâi, caû

Vaân Hoà, ñuùng hôn laø caû thò traán saép thaønh teânñaõ oàn raàm chuyeän caây ñaøo döôùi khe Hang. Loaïiñaøo hieám laù, ken daày nuï, uû nhöõng 2 hay 3 naêmmôùi khai hoa, nghe ñaâu xöa tieán vua, coángchuùa gì aáy, teân goïi laø Thaát Thoán. 99 trieäu, conTrang coøn laøm cao khoâng baùn! Keû khen:Söôùng nhæ? Boãng döng vôù ñöôïc ñoáng tieàn. Thoâicuõng boõ caùi soá noù laän ñaän! Ngöôøi cheâ: Ngu theá,giaø neùo ñöùt daây thoâi? Töôûng ñoàng ñen chaéc?oâng giaø lôõm cho tieác ñaáy, khoâng mua ñaâu!

Coøn Trang, coâ bieát, oâng cuï seõ khoâng leân!Vì caû hai ñeàu bieát thöøa, chæ caàn ñöa khoûi

hang, caây ñaøo seõ cheát!

(1) Nhaïc cuï daân toäc, gioáng nhö caây nhò, hoà(2) Ngöôøi mang vaùc thueâ(.3) Guøi ñeo löng ñan baèng maây.


Chò laïi laáy choàng! Khaùc vôùi laàn tröôùc,laàn naøy chò veà nhaø choàng trong aâmthaàm laëng leõ. Vaøo moät ñeâm traêng

nhôït nhaït, chò xaùch tuùi ra ñi, mang theo caûñöùa con cuûa ngöôøi choàng tröôùc.Chò ñaõ ñeïp, nay laïi caøng ñeïp. Veû ñeïp no

ñaày chò ñaõ coá giaáu nhöng khoâng giaáu noåi cöùloà loä ra ngoaøi nhö choïc vaø maét moïi ngöôøi.Vaäy laø ngöôøi ta noùi boùng gioù, noùi xa noùi gaàn,noùi baâng quô nhö chaúng nhaém vaøo ai. Chòbieát laø hoï ñang xoen xoeùt chöûi mình nhöngchò coá chòu, khoâng daùm heù raêng noùi laïi nöûalôøi. Cuõng coù ngöôøi chaúng caàn voøng veøo xaxoâi, cöù noùi cheû hoe nhö phanh phui ruoät ganchò ra maø xaùt maém xaùt muoái. Hoï chöûi chò “ñoàñaøn baø hö ñoán”, laø “ñoà cöôùp choàng”. Nhieàulaàn khoâng chòu noåi, chò phaûi chaïy ñi choã khaùc

roài guïc ñaàu vaøo tay maø khoùc. Coøn toâi, xoùt xatröôùc nhöõng caùi nhìn saêm soi töø ñaàu xuoángchaân, töø chaân leân ñaàu. Sau ñoù moät hoài laøtieáng thôû daøi haét ra hoaëc caùi cheùp mieäng keâuñaùnh “choùp”.Ñeå ñoái ñaùp laïi thieân haï, buïng chò ngaøy

caøng to daàn leân, ngöôøi chò ñaãy ra môn môûnsöùc soáng. Treân cô theå chò moïi thöù cöù caêngtroøn, nhoâ leân, vöôn daäy nhö treâu ngöôi nhöõngcaëp maét doøm ngoù. Ñaøn baø thì lia qua ngöôøichò baèng nhöõng caùi nhìn saéc leùm. Ñaøn oâng thìkhoâng theå ngoaûnh maët laøm ngô, haún nhöõngluùc hoï ngaån maët ra laø khi hoï ñang töôûngtöôïng, phía sau lôùp vaûi moûng kia, boä ngöïccuûa chò naây naåy ñeán ñoä naøo.Ngaøy chò ñi laáy choàng laàn ñaàu, toâi môùi

möôøi tuoåi. Thaáy ngöôøi ta ñöa chò ñi maát, toâi

CAÙNH BÖÔÙM BAÏC(Truyeän ngaén)

HOAØNG LEÄ THUÛY



Minh hoïa: LEÂ HUY QUANG


voäi chaïy theo naém vaùy chò keùo laïi. Ngöôøi lôùngôõ tay toâi ra, giöõ chaët toâi baèng voøng tay cöùngnhö theùp. Nhöõng caùnh tay gaân guoác, ñen ñuûiñöôïc toâi luyeän qua bao muøa nöông raãy laømtoâi baát löïc. Toâi giaãy giuïa, laên loän döôùi saøn gaøokhoùc goïi chò. Chò ngaäp ngöøng nhöng khoângdaùm quay ñaàu laïi nhìn toâi, cöù ñöùng nguyeânmoät choã maø khoùc naác leân. Khi aáy toâi cöù ngôõchò thöông toâi, nhôù toâi maø khoùc. Sau naøy lôùnleân toâi môùi hieåu, chò khoùc vì nhieàu nheõ maø treûcon nhö toâi khi aáy bieát gì.Nhöõng ngaøy sau ñoù, khoâng coù chò ôû nhaø

toâi buoàn thiu. Toái ñeán aên côm xong, khi ñaøngaø con döôùi saøn nhaø ñang caén nhau chíchoùe, tranh ñöôïc chui vaøo naáp trong ñoâicaùnh cuûa meï thì toâi ñaõ ñi nguû. Nhôù chò, toâithaáy giaän laây cha meï. Sao cha meï cöù baét chòphaûi ñi laáy choàng maø khoâng cho chò ôû nhaøcuøng toâi.Nhaø choàng chò ôû baûn beân, caùch baûn toâi ôû

moät caùi caàu baéc qua con suoái Naäm La vaønhöõng ñöôøng moøn ñi quanh quanh nhieàungoïn nuùi. Thi thoaûng chò môùi veà thaêm nhaø.Nhöõng laàn ñaàu chò veà cuøng vôùi choàng, nhöngsau ñaáy chò thöôøng ñi moät mình. Cha meï toâigaïn hoûi, chò laéc ñaàu khoâng noùi.Moät laàn chò veà, truøm maët kín mít maëc duø

trôøi khoâng laïnh. Vöøa böôùc vaøo nhaø, chò ñaõ laovaøo oâm chaët laáy meï maø khoùc. Meï gôõ khaênchò ra. “Trôøi ôi”! Caû toâi vaø meï cuøng keâu leânthaûng thoát. Maét chò söng huøm huïp, chaúngthaáy con ngöôi ñaâu, chæ thaáy moät maûng thòttím ngaét nhö maøu quaû caø tím meï troàng treânraãy. Meï reân ræ xoùt thöông, cha khoâng noùi gìnhöng maét thì vaèn leân nhöõng tia maùu ñoûngaàu. Roài cha toâi saàm saäp böôùc laøm saøn nhaørung leân sau moãi böôùc chaân. OÂng ñi xuoánggaàm saøn, daét con traâu giaø ñang loàng leân vìñoùi ñi ra phía baõi…

Meï giuïc toâi ñi laáy laù böôûi. Toâi lao leân vöôøn,thoaên thoaét treøo leân caây böôûi choïn nhöõng laùto nhaát, ñeïp nhaát ñem vaøo cho meï. Meï hônhöõng laù böôûi treân ngoïn löûa ñang chaùy roài aùpvaøo maù chò. Toâi chæ bieát ñöùng nhìn, thöôngchò naãu caû ruoät gan.Nhöõng laàn sau chò veà, toâi ñaõ quen vôùi vieäc

chò bò choàng ñaùnh. Coù laàn keùo aùo chò leân,loang loå treân laøn da taéng noõn laø nhöõng veátcaøo coøn rôm rôùm maùu. Chò baûo ñoù laø moùngtay anh reå. Trong luùc say xæn, choàng chò ñaõoâm chaët chò vaøo loøng roài cöù theá caøo caáu vaøoda thòt, chæ ñeán khi naøo chò vuøng thoaùt ñöôïcmôùi thoâi! “Sao anh reå aùc vaäy?”, toâi troá maéthoûi, chò laéc ñaàu, nöôùc maét chaïy voøng bôø micong vuùt. Toâi bò aùm aûnh vieäc ñoù ñeán noãi trongkhi nguû toâi mô thaáy baøn tay anh reå loâng laùbôøm xôøm vôùi nhöõng moùng tay saéc nhoïn nhötay quyû ñang ñònh choäp laáy vai toâi. Toâi heùt leânkinh sôï. Baøn tay aáy vaãn töø töø vöôn tôùi. Ñuùngluùc noù saép tuùm ñöôïc toâi thì toâi nghe thaáytieáng meï goïi. Toâi vuøng daäy, ngöôøi vaõ moà hoâi.Meï ñang ngoài beân nhìn toâi lo sôï.Muøa möa naêm aáy trôøi möa nhieàu, möa

saàm saäp suoát maáy ngaøy lieàn khoâng döùt.Doøng suoái Naäm La tröôùc nhaø nöôùc ñuïc ngaàucuoän leân nhö moät con raén döõ. Toâi ngoài beânbeáp löûa, nghó ñeán nhöõng ngaøy chò coøn ôû nhaø,chò hay vuøi saén vaøo beáp. Nhöõng mieáng saénbôû tôi, thôm nöng nöùc ñaõ laøm cho nhöõngngaøy möa ñôõ buoàn hôn. Coù tieáng luïc cuïcngoaøi caàu thang, roài chò hieän ra, quaàn aùo öôùtsuõng beát chaët vaøo ngöôøi. Nöôùc roû töøng gioïtxuoáng saøn laøm loang choã chò ñöùng. Boãngchôït nhôù ra, caû toâi vaø meï cuøng chaïy ra phíasau chò. Trong ñòu, ñöùa beù vaãn nguû ngonlaønh. Maûnh ni – lon nhoû ñuû ñeå che cho ñöùacon ñang nguû treân löng chò khoâng bò öôùt.Chò ôû laïi nhaø mình, khoâng veà nhaø choàng


nöõa. Toâi möøng quaù nhöng phaûi giaáu nheïmtrong buïng. Meï vöøa suït suøi khoùc vöøa naøi næchò quay trôû laïi nhaø choàng. Meï raát thöông chò,khoâng muoán chò tieáp tuïc bò choàng haønh haïnhöng laïi sôï daân baûn cheâ cöôøi. Sôï chò ñoàngyù, toâi voäi luoàn tay xuoáng vaùy veùo vaøo chaânchaân.Töø ngaøy chò veà, ñöùa chaùu nhoû laøm nhaø

cöûa roän raõ leân nhöng cha meï thì thaâm traàmhôn. Treân göông maët cuûa cha vaø meï, luùc naøocuõng aâm u töïa nhö ñang coù moät ñaùm maâyñem che phuû…Gioù laøo hoàng hoäc thoåi, nuùi xaùc xô vì naéng.

Ñaõ hôn thaùng nay khoâng coù moät haït möanaøo. Treân raãy, nhöõng caây ngoâ vöøa cao ñoä bagang tay ngöôøi lôùn laù xoõa xöôïi, heo haét. Ñaátphoàng roäp leân boûng raùt nhöõng baøn chaân chaisaïn. Chaúng theå laøm gì ñeå cöùu caây ngoâ ñangdaàn cheát vì khaùt nöôùc, cha toâi suoát ngaøy leânraãy ngoài lyø. Chieàu muoän, oâng môùi leâ böôùc trôûveà. Heã veà ñeán nhaø laø laïi ngoài rít thuoác laøosoøng soïc. Hình nhö cha möôïn côù caàm caùiñieáu trong tay ñeå khoâng phaûi noùi chuyeäncuøng ai. Meï thì maûi mieát nhoài ñeäm, hoa laubay phô phaát xung quanh meï nhö coù yù caûnnhöõng ai muoán ñeán gaàn.Chò caàn maãn laøm vieäc khoâng cho chaân tay

ñöôïc nghæ, nhö ñeå queân ñi ngaøy thaùng.Nhöõng veát tím treân thaân theå chò cöù môø daàn,chuyeån sang maøu vaøng vaøng nhö ngheä roàimaát haún. Moïi noãi buoàn chò ñeàu doàn vaøo ñoâimaét. Caøng buoàn maét chò caøng ñeïp. Veû ñeïpthaêm thaúm nhö muoán huùt chaët nhöõng ai ñaõnhìn vaøo.Coù laàn toâi baét gaëp chò ngoài thaãn thôø, chaàm

chaäm caøi nhöõng ñoâi böôùm vaøo vôùi nhau, töøngñoâi, töøng ñoâi treân nhöõng chieác aùo coùm ñuûmaàu saéc. Nhöõng ñoâi böôùm chuïm ñaàu vaøonhau, meâ maûi taâm tình nhö seõ khoâng bao giôø

rôøi xa nhau nöõa. Toâi ñeán ñöùng beân chò töø laâumaø chò chaúng hay bieát gì.Thöông chò ñôn coâi, toâi caøng gheùt anh reå.

Ñeâm ñeán toâi ñoøi nguû chung cuøng chò. Ngöôøichò meàm vaø aám noùng, khoâng bieát töø toùc haytöø quaàn aùo chò phaûng phaát muøi thôm cuûa loaøihoa daïi khoâng teân. Vöøa naèm xuoáng trongchoác laùt, maét toâi ñaõ ríu laïi, chæ moät luùc sau toâiñaõ chìm vaøo giaác nguû. Trong mô maøng toâinghe thaáy tieáng thôû daøi coá neùn laïi laãn trongnhöõng tieáng goõ loäc coäc cuûa con traâu giaø döôùigaàn saøn ñang ñaäp söøng ñuoåi muoãi.Roài baát chôït trôøi möa. Möa vaøo moät ñeâm

khuya khi moïi ngöôøi ñang say giaác. Tieángsaám aàm ì töø xa roài noå khuøng khuïc ngay treânnoùc nhaø laøm caû nhaø toâi choaøng daäy. “Ngoâsoáng roài, vaäy laø khoâng cheát ñoùi nöõa, möamuoän nhöng coøn hôn khoâng”. Cha toâi möøngrôn, tieáng noùi cuûa oâng loõm boõm trong tieángmöa rôi raøn raït. coù leõ nhôø vaøo traän möa cöùuvaõn muøa ngoâ naêm aáy maø treân göông maët chameï toâi nhöõng neáp nhaên ñaõ giaõn ra.Toâi lôùn phoång leân nhö caây ngoâ ñuû nöôùc.

Trong baûn, caùc chaøng trai thi nhau thieâuchaùy toâi baèng nhöõng caëp maét nguøn nguït löûatình. Toâi vaãn laïnh nhö nöôùc khe nuùi ñaù, chöathaáy loøng mình run raåy vì ai.Ngaøy hoäi xuaân naêm aáy chò naèm ôû nhaø

khoâng muoán ñi chôi. Toâi ngoià beät xuoáng saøn,maët naëng nhö ñeo ñaù. Töø ngaøy coøn beù ñeánnay toâi vaãn laøm theá moãi laàn giaän chò. Toâi ñoaùnkhoâng sai. Chò boãng ngoài daäy chaûi toùc. Maùitoùc daøi oùng aû xoõa traøn phuû kín bôø vai troøn laúncuûa chò.Chò nhoû nhaén trong chieác aùo coùm maàu

hoàng coù hai bôø vai boàng leân nhö aùo cuûa naøngcoâng chuùa trong chuyeän coå tích. Theo moãinhòp chaân chò, chieác vaùy nhung ñen nhöngnhöùc laïi ruøng rình uoán löôïn, vuoát ve caëp




moâng troøn nôû nang ñung ñöa nhö kheâu gôïi,goïi môøi.Moïi ngöôøi baûo toâi gioáng chò nhöng toâi bieát

toâi khoâng theå ñeïp baèng chò. ÔÛ chò toaùt ra maøusaéc vaø vò ngoït cuûa traùi caây ñang ñoä chín, coønôû toâi laø traùi caây vöøa môùi chôùm öông. Meï nhìnchò thôû daøi söôøn söôït. Toâi bieát cha meï ñangtöï daøy voø mình, lôõ eùp duyeân con neân cuoäcñôøi chò phaûi dôû dang. Chò ñang ñi boãng quaylaïi nhìn meï, maét chò ngöng chôùp vaøi giaây.Baõi coû ñaàu baûn coøn öôùt ñaãm söông ñeâm

vaäy maø ñaõ ñoâng nghòt con trai con gaùi, vaùyaùo saëc sôõ. Toâi ngoaéc caùnh tay cuûa mình vaøocaùnh tay cuûa chò roài böôùc vaøo. Nhieàu caëp maétñoå doàn veà phía toâi vaø chò. Chò luùng tuùng,ngöôïng nguøng ñoû chín maët. Toâi keùo chò vaøogiöõa ñaùm ñoâng ñang chôi neùm coøn. Ñaõ baolaàn toâi xem neùm coøn nhöng laàn naøo maét toâicuõng hoa leân vôùi nhöõng quaû coøn ñuû saéc maøuchao qua lieäng laïi. Boãng chò keùo toâi ra veà. Toâingô ngaùc khoâng hieåu coù chuyeän gì nhöngchaân vaãn böôùc theo chò. Khi ngoaùi ñaàu laïi, toâibaét gaëp moät caëp maét nguøn nguït löûa aån döôùihaøng loâng maøy raäm ñang ñaém ñuoái nhìntheo. Laàn ñaàu tieân, toâi thaáy ngöôøi laâng laâng,böøng noùng heät nhö ñang say röôïu…Toâi baét ñaàu laøm daùng. Heã luùc naøo roãi laïi

ñem göông ra soi roài taäp chaûi ngöôïc toùc. Toùctoâi tuy khoâng daøi vaø daày nhö toùc chò nhöngneáu laáy choàng maø “taúng caåu” thì buùi toùc chaéccuõng naëng chóu caû ñaàu. Chò laø ngöôøi tinh yù,nhaän thaáy toâi khaùc laï, chò cöôøi treâu:- Yeâu roài phaûi khoâng?Toâi aáp a aáp uùng, chò gheù saùt tai toâi thì

thaàm:- Töø luùc naøo maø chò khoâng bieát theá?- Töø ngaøy ñi chôi hoäi xuaân – Toâi xaáu hoå

thuù nhaän.- Ai vaäy?

Toâi laéc ñaàu khoâng noùi, chò giaän doãi boû ñi.Toâi voäi keùo chò laïi:- Nhöng ngöôøi ta môùi nhìn em thoâi. Thaät

ñaáy, luùc chò ñuøng ñuøng keùo em veà, khi ngoaùilaïi, em thaáy ngöôøi aáy ñang nhìn theo em.Chò trôïn troøn maét, moàm haáp haùy nhö con

caù ngaùp luùc maéc caïn. Toâi ñang trong taâmtraïng mô maøng neân chaúng nhaän thaáy ñieàukhaùc laï naøy.… Ngaøy cöôùi toâi, chò oám. Chò naèm vuøi maët

vaøo goái, ngöôøi noùng haàm haäp nhö beáp löûa.Chaéc taïi ñeâm qua khuya roài maø chò vaãn taémnöôùc laïnh. “Chò seõ khoûi ngay thoâi”. Chò noùicho toâi yeân loøng khi thaáy toâi cöù quaån quanhkhoâng muoán xa chò.Nhaø choàng toâi ôû taän cuoái baûn. Moãi laàn veà

nhaø thaêm cha meï toâi phaûi ñi qua nhöõng ñoaïnñöôøng quanh co raäm ròt caây coái, coù ñoaïnkhoâng coù nhaø ôû, chæ laø nhöõng baõi ñaát troángvôùi nhöõng luøm caây ñen ngoøm boùng toái. Toâinhuùt nhaùt khoâng daùm ñi moät mình trong ñeâmneân moãi laàn veà nhaø toâi laïi ruû choàng cuøng ñi.Hình nhö choàng toâi khoâng ñöôïc vui sau moãilaàn theo toâi veà nhaø. Vì vaäy maø nhieàu laàn doãichoàng toâi naèm khoùc taám töùc. Choàng toâichaúng doã daønh maø naèm quay maët veà phíachaúng coù toâi.Roùn reùn, toâi böôùc ñeán töø phía sau, choàng

toâi vaãn maûi meâ khoâng heà nhuùc nhích. Toø moø,toâi muoán bieát vieäc gì laøm anh chaêm chuù ñeántheá. Tröôùc maët anh, trong loøng chieác hoäp coùloùt vaûi ñoû, moät chieác caëp caøi toùc coù hình conböôùm ñang rung rinh ñoâi caùnh baïc. Ñoâi caùnhböôùm khoâng chòu döøng laïi nghæ ngôi. Noù cöùraäp rôøn, rung rung, nheø nheï nhö ñang chaápchôùi muoán caát caùnh. Toâi troøn maét ngaïcnhieân. Moät caùi gì ñaáy quen quen vuït trôû veà,toâi coá nhôù maø khoâng nhôù noåi. Nhöng toâi bieátchaéc moät ñieàu, ñaây khoâng phaûi laø laàn ñaàu


tieân toâi nhìn thaáy noù.Toâi khoâng bieát sau ñoù choàng toâi ñaõ giaáu

chieác hoäp vaøo ñaâu cuõng nhö khoâng heà hoûichieác caëp toùc ñoù laø cuûa ai. Nhöng moãi laàn leânnöông hay xuoáng suoái, khi nhìn thaáy moät conböôùm ñang raäp rôøn ñoâi caùnh laø toâi laïi hìnhdung ra con böôùm baïc treân neàn vaûi ñoû. Coùluùc toâi nhö ngöôøi maát hoàn, cöù ñöùng ngaây ranhìn theo maõi caùnh böôùm ñang caøng luùccaøng bay xa.Ñaõ maáy muøa gioù laøo hong xô xaùc nuùi ñeå

maáy muøa möa laïi chaêm baüm cho caây coái hoàisinh, toâi vaãn trô trô nhö caây chuoái ñöïc moïchoang trong röøng. Maáy laàn toâi coù thai nhöngchæ ñöôïc vaøi thaùng noù khoâng chòu ôû laïi oàng oäctuoân ra. Soát ruoät, vôï choàng toâi ñi khaùm, baùcsyõ khuyeân toâi veà uoáng thuoác nam. Meï vaø chòlaën loäi sang taän baûo Meøo beân kia vaùch nuùi caétbaèng ñöôïc thuoác nam mang veà. “Thuoác naøyhay laém, noåi tieáng caû vuøng”, meï baûo theá. Toâinhaém maét nuoát öøng öïc töøng baùt thuoác ñaéngco löôõi. Baõ thuoác vun thaønh ñoáng to döôùi goáccaây xoaøi. Nhöng vaãn vaäy, buïng toâi vaãn leùpkeïp. Toâi thaát voïng naõo neà. Laøm vôï maø khoângñeû ñöôïc con cho choàng thì ngöôøi ta seõ goïi laøgì? Goïi laø ñaøn baø cuõng khoâng phaûi maø goïi laøñaøn oâng thì cuõng khoâng xong.Toâi guïc ñaàu vaøo vai chò maø khoùc töùc töôûi.

Chò cuõng khoùc vì thöông toâi. Sao toâi ñaõ coùmoät hình haøi gioáng chò nhöng laïi chaúng gioángchò laø ñöôïc laøm meï cuûa nhöõng ñöùa con. Toâibieát neáu coù theå san seû ñöôïc chò ñaõ chaúngtieác toâi ñieàu gì.Coù laàn toâi ñaõ ñònh keå vôùi chò veà chuyeän

con böôùm baïc nhöng thaáy chò buoàn toâi laïithoâi. Toâi nhìn ñoâi maét long lanh nhö ngöôøi leâncôn soát vaø ñoâi goø maù öûng ñoû cuûa chò, xoùt xakhi bieát nhöõng luùc aáy cô theå chò muoán gì.Khoâng kìm ñöôïc, toâi ruït reø noùi: “Chò ñi böôùc

nöõa ñi, khoâng leõ chò cöù theá naøy maõi hay sao,phí hoaøi moät ñôøi…”. Chò töùa nöôùc maét, laécñaàu. Toâi ñeå yù nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaãn laüngnhaüng baùm theo chò, hình nhö chò chaúng öngai.Hoài naøy chò hay giaät mình thaûng thoát. Coù

laàn toâi veà, thaáy chò ñang ngoài tröôùc beáp löûa.Muøi caù nöôùng bò chaùy kheùt leït xoäc vaøo muõitoâi. Toâi goïi, chò giaät mình hoát hoaûng. Toâi ñoïcñöôïc trong ñoâi maét chò coù ñieàu gì ñoù laøm chilo sôï maø khoâng theå ñoaùn ra.Naêm nay nhôø trôøi möa hoøa gioù thuaän neân

ngoâ ñöôïc muøa. Nhöõng baép ngoâ to baèng baéptay ngöôøi lôùn vôùi nhöõng haït ngoâ maây maåyvaøng oùng nhaø naøo nhaø aáy chaát ñaày gaàm saøn.Treân nöông xaùc caây ngoâ khoâ traéng nuùi. Chæcaàn moät ñoám löûa nhoû laø nhöõng ngoïn nuùi seõböøng böøng chaùy truïi. Sang thu roài maø naéngvaãn vaäy, cöù soùng saùnh vaøng nhö maät ongröøng.Nhöõng ngaøy thu hoaïch ngoâ baän roän toâi

khoâng veà thaêm cha meï. Saùng nay toâi thaáysoát ruoät neân taát taû ñi veà. Khi maët trôøi cheânhcheách ñænh ñaàu thì toâi veà ñeán nhaø. Vaéng laëngquaù, moïi khi vöøa veà ñeán saân ñöùa chaùu ñaõ goïidì aàm ó. Toâi voäi vaõ leo leân nhöõng baäc caàuthang, lieáp caû ñoùng kín. Meï ñöa chaùu ñi ñaâuvaäy nhæ? Toâi ñònh huù goïi meï nhöng laïi thoâi.Toâi ñònh seõ ñi leân vöôøn sau nhaø tìm. Neáukhoâng thaáy meï thì toâi môùi huù goïi.Böôùc chaân toâi ñaõ quay goùt, baøn chaân toâi

ñaõ chaïm caàu thang thì boãng toâi nghe thaáytieáng ai reân ræ. Toâi döøng laïi, doûng tai nghengoùng. Ñuùng laø tieáng reân cuûa chò. Hoaûng hoát,toâi keùo cöûa lieáp lao vaøo. Toâi ñöùng khöïng laïi.Ñaäp vaøo maét toâi laø thaân theå loõa loà cuûa moätngöôøi ñaøn oâng ñang trong tö theá chieám ñoaït.Toâi luøi daàn veà phía cöûa, nhöng khoâng kòp nöõaroài, ngöôøi ñaøn oâng ñaõ quay maët veà phía toâi,




toâi heùt leân. Chò môû choaøng maét, haát ngöôøiñaøn oâng ra, ngoài baät daäy…Toâi lao ra ngoaøi, ngaõ soõng soaøi ôû chaân

caàu thang. Toâi laïi loàm coàm boø daäy, nhaèmphía ngoõ lao ñi. Khoâng bieát toâi ñaõ ngaõ baonhieâu laàn nhö theá thì veà ñeán nhaø choàng. Chæbieát sau nay hai ñaàu goái toâi nham nhôû seïo.Toâi naèm xoõa xöôïi, khoâng aên khoâng uoáng.

Ngaøy naøy qua ngaøy khaùc, ngöôøi toâi teo toùp laïinhö caây bon ñem phôi naéng. Moät ñieàu raát laïlaø sao toâi khoâng cuoàng leân hoaëc phaùt ñieânphaùt roà nhö khi ngöôøi ta gaëp ñieàu ñau ñôùn.Ngöôïc laïi, toâi chæ thaáy mình laû ñi, chaân tay rôøiraõ khoâng buoàn nhuùc nhích. Nôi vuøng ngöïctraùi, hình nhö coù vaät gì ñoù ñang ñeø leân laøm toâingheït thôû, ñau nhoi nhoùi. Toâi thôû haét ra, cöôøichua chaùt, cöù theá naøy toâi seõ kieät queä daàn vaøcheát maø khoâng ñeå laïi tieáng xaáu cho cha meï.Neáu nhö toâi phaûi cheát baèng nhöõng nguïmthuoác saâu hay traãm mình xuoáng suoái, bieátñeán bao giôø cha meï môùi heát nhuïc vôùi baûn vôùilaøng. Roài toâi laïi lòm ngöôøi ñi trong nhöõng giaácnguû trieàn mieân, meät moûi vôùi nhöõng giaác môkinh haõi. Khi thì thaáy mình ñang cuøng chò loäiqua thaùc nöôùc. Nöôùc chaûy xieát quaù cuoánbaêng toâi ñi. Toâi chôùi vôùi nguïp laën trong nöôùc.Boãng vaùy toâi phoàng leân laøm toâi noåi leành beànhtreân maët nöôùc. Chò vöøa khoùc vöøa chaïy ñeán,tuùm laáy tay, keùo toâi vaøo bôø. Roài toâi laïi khoùnhoïc leo leân ngoïn nuùi raát cao, leo maõi, leomaõi maø vaãn khoâng leân ñeán ñænh. Meät quaù, toâithôû hoàng hoäc, vöøa thôû vöøa leo. Boãng nhieântoâi bò tröôït chaân, ñaát ñaù döôùi chaân toâi vôõ ratöøng maûng roài rôi raøo raøo. Phía döôùi, vöïc saâuhun huùt ñang haù hoác moàm ñeå nuoát chöûng toâi.Toâi ñang rôi, moãi luùc moät nhanh. Maét toâinhaém nghieàn laïi chôø ñôïi… phòch, toâi choaøngtænh, ngöôøi run laåy baåy vì laïnh. Toâi chöa cheátsao. Caïnh toâi meï ñang caàm chieác quaït phaåy

nheï, maét meï quaàng thaâm, lo laéng ñeán ñôøñaãn.Meï gaày hoùp maù, da nhaên nheo, giaø nua

nhö ñaõ ngaøn naêm nay toâi khoâng gaëp. Nhìnmeï toäi quaù, toâi khoâng nôõ loøng truùt leân meï noãinhuïc naøy. Khoâng kìm ñöôïc nöõa, toâi khoùc oøaleân. Giaù nhö töø hoâm aáy ñeán nay, neáu toâi khoùcñöôïc theá naøy chaéc loøng toâi ñaõ nheï ñi chuùt ít.Toâi ngoan ngoaõn nuoát töøng thìa chaùo töø

tay meï. Nhôø nhöõng thìa chaùo meï boùn, cô theåtoâi ñaõ hoài tænh laïi. Cuoäc soáng laïi nhaûy nhoùttrong ñaàu toâi. Noãi ñau laïi uøa veà haønh haï. Toâinghieán raêng vôùi chính mình. Toâi phaûi soáng.Neáu toâi cheát, chò cuõng seõ cheát theo. Vaäy thìcha meï soáng sao noåi khi khoâng coøn toâi vaøchò.Toâi khoâng theå nguû ñöôïc duø chæ laø choác laùt.

Nhöõng ngaøy tröôùc toâi ñaõ nguû quaù nhieàu ñeåbaây giôø toâi laïi traân traân thöùc. Maét toâi loõmxuoáng, thaâm laïi nhö mieäng hai con oác cheátkhoâ.Choàng toâi maáy laàn ñeán ñònh noùi ñieàu gì.

Toâi quay maët, khoâng nhìn, khoâng noùi, bòt chaëthai tai ñeå nghe tieáng uø uø nhö tieáng cuûa gioùñaïi ngaøn voïng veà.Toâi laên loän trong söï tónh mòch cuûa ñeâm, ñeå

cho suy nghó luøng suïc heát moïi ñöôøng ngangngoõ taét. Ñuùng roài, toâi ngoài baät daäy nhìn vaøoboùng toái. Chieác caëp toùc coù hình con böôùm vôùiñoâi caùnh baïc raäp rôøn treân neàn vaûi ñoû laø cuûachò. Thôøi gian khoâng theå xoùa ñi hình aûnh aáy.Noù ñaõ khaéc hoïa vaøo trong oùc toâi nhöng naymôùi tìm laïi ñöôïc. Ngaøy aáy, tuy coøn beù nhöngtoâi vaãn bieát chieác caëp caøi toùc cuûa chò raát ñeïp.Noù nhö moät con böôùm soáng ñoäng, ñang ñieäuñaø laøm duyeân laøm daùng treân maùi toùc chò. Toâiñoøi baét con böôùm aáy, chò laéc ñaàu quaày quaäy:“Khoâng ñöôïc, cuûa ngöôøi yeâu chò taëng chò”.Toâi giaän nhöng chò vaãn cöông quyeát khoâng


cho toâi ñuïng vaøo. Veà sau khoâng bieát ñaõ giaáucon böôùm ñi ñaâu, khoâng thaáy chò caøi noù leântoùc nöõa. Ít laâu sau, chò ñi laáy choàng. Coù leõchoàng chò bieát ñöôïc moái tình cuûa chò neân ñaõphaùt ghen maø coù kieåu ñaùnh vôï laï ñôøi. Nhöõngveát caøo töø moùng tay choàng chò, thôøi gian ñaõxoùa ñi khoâng coøn veát tích, da thòt chò nay laïimòn maøng, noõn naø nhö xöa. Nhöõng veát caøovoâ hình trong ñaàu toâi thì maõi maõi khoâng baogiôø maát.Toâi ñaõ töï ngoài daäy ñöôïc, tay beâ baùt chaùo

ñaõ ñôõ run. Meï veà sau khi daën toâi raát nhieàumaø toâi khoâng nhôù.Vaãn khoâng nhìn vaøo maët choàng nhöng toâi

ñaõ nhaän baùt chaùo töø tay choàng toâi mang ñeán.Toâi troäm nhìn ñoâi caùnh tay cuûa ngöôøi ñaøn oânglaø choàng cuûa toâi maáy naêm qua. Nhöõng ñöôøngmaùu chaûy noåi phoàng treân nhöõng baép thòtcuoàn cuoän leân töøng muùi döôùi lôùp da raùmnaéng vaãn theá maø sao toâi thaáy laø laï. Moät ñoâicaùnh tay maïnh meõ nhöng chöa bao giôø xieátchaët toâi vaøo loøng keå caû nhöõng khi toâi ñöôïcanh oâm aáp. Vaäy maø saùng aáy, toâi ñaõ nhìn thaáyanh goàng ngöôøi leân ñeå ghì chaët chò vaøo loøngtheá naøo! Hoùa ra, nhöõng khi anh gaàn guõi toâichæ laø ñeå thöïc hieän moät coâng vieäc cho xongnghóa vuï, chöù ñaâu phaûi vì yeâu toâi! Coù phaûi chævì toâi coù hình haøi gioáng chò maø anh ñaõ laáy toâilaøm vôï? Coù phaûi vì quaù si meâ ñoâi maét coù löûacuûa anh maø toâi ñaõ laàm töôûng anh nhìn theotoâi ngaøy hoäi xuaân naêm aáy. Toâi khoâng khoùc,nhöng nöôùc maét cöù rôi laõ chaõ xuoáng baùt chaùoñang boác khoùi nghi nguùt treân tay.Toâi töï xæ vaû, töï taùt vaøo maët nhöng toâi

khoâng theå töï löøa doái mình. Toâi vaãn coøn hammuoán anh, ham muoán döõ doäi. Cô theå toâi vaãnnoùng böøng leân moãi khi anh voâ tình chaïm vaøongöôøi toâi. Toâi nhôù ñeán chaùy loøng töøng tieángthôû, nhôù ñeán muï ngöôøi muøi moà hoâi noàng

noàng baùm treân aùo cuûa choàng, theøm thuoàngñöôïc aùp saùt cô theå vaøo voøm ngöïc ñang voàngleân kia, ñeå cuoáng quyùt höôûng thuï söï khuaátphuïc cuûa keû laøm vôï. Toâi vaãn coøn yeâu choàngñeán theá sao? Nhöng caùi chuyeän ñau loøng kiathì lieäu toâi coù queân ñöôïc? Toâi töï hoûi roài töï traûlôøi. Khoâng coù ai chia seû chuyeän naøy cuøng toâi,duø ngöôøi aáy laø cha laø meï.Böôùc ñi haõy coøn cheánh choaùng nhö ngöôøi

say naéng nhöng toâi vaãn söûa soaïn ñeå veà nhaø.Toâi phaûi gaëp chò. Toâi phaûi töï mình phaù tan caùinuùi ñaù ñang ñeø naëng treân ñaàu chuùng toâi, duøtoâi ñaâu phaûi laø ngöôøi gaây ra toäi loãi.Cha meï ñoùn toâi baèng nuï cöôøi möøng rôõ.

Vaäy laø cha meï chöa bieát chuyeän. Toâi thôûphaøo. Moät mình toâi seõ gaùnh chòu noãi ñau naøy.Ngoaøi ba ngöôøi chuùng toâi, mong ñöøng ai bieát.Toâi ngoài quay löng laïi phía saøn nôi choàng

toâi vaø chò ñaõ töøng thoûa maõn khaùt khao ôû ñoù.Toâi khoâng theå nhìn vaøo ñoù, cuõng nhö seõkhoâng bao giôø chaïm chaân vaøo choã aáy. Nhötheá veát thöông trong tim toâi seõ ñôõ ñau hôn.Cuõng nhö thaân theå chò, thôøi gian ñaõ laøm chonhöõng veát caøo xöôùc maát ñi thì thôøi gian cuõngseõ giuùp toâi chöõa laønh veát thöông loøng. Taát caûseõ trôû laïi nhö xöa, chò vaãn dòu daøng ñeán toäinghieäp, choàng toâi vaãn laø em reå chò, laø ngöôøichoàng toát maø moïi coâ gaùi trong baûn ñeàu phaûitheøm khaùt. Roài toâi seõ coù con. Toâi ñaõ caàu trôøicao nhö theá. Toâi tin moät ngaøy naøo ñoù nhöõnglôøi caàu xin cuûa toâi seõ thaáu ñeán trôøi. Neáu ngheñöôïc chaéc chaén oâng trôøi seõ ruû loøng thöông!Choàng toâi seõ ñöôïc thoûa nguyeän, seõ yeâuthöông meï con toâi vaø queân daàn hình boùngchò, seõ nhôù roõ boån phaän cuûa mình maø khoângcoøn laïc loái laàm ñöôøng. Nhöng neáu toâi vaãntheá, nhöõng ñöùa con cuûa toâi vaãn boû toâi ra ñi töøkhi ñang laø moät hoøn maùu chöa roõ hình haøitrong buïng meï! Vaäy thì bieát laøm sao ñaây, khi



soá kieáp toâi phaûi chòu theá. Thoâi thì ñaønh phaûidöùt ra, khoâng theå giam haõm cuoäc ñôøi anhmaõi ñöôïc. Nhöng ngöôøi con gaùi thay toâi ñeûcon cho choàng toâi khi aáy phaûi laø moät ngöôøinaøo ñoù chöù khoâng theå laø chò cuûa toâi.Chò traùnh maët toâi, chieàu muoän vaãn khoâng

veà nhaø. Vaït naéng cuoái ngaøy coøn soùt laïi xieâncheùo treân noùc nhaø saøn maøu nhaøn nhaït. Toâiquyeát ñôïi chò veà baèng ñöôïc.Cuoái cuøng chò cuõng veà, böôùc ñi moûi meät

cöùng nhaéc khoâng coøn nhuùn nhaûy nhö xöa.Toâi xuoáng taän chaân caàu thang ñoùn chò. Chòngöôùc nhìn toâi sôï seät roài cuùi gaèm maët chôøñôïi.Môùi hôn moät thaùng maø chò gaày ñi nhieàu.

Da chò tai taùi nhö ngöôøi vöøa oám daäy. Noãi sôïseät laøm hai vai chò thoõng xuoáng. Nhìn chògioáng nhö moät ñöùa aên troäm bò baét quaû tang.Toâi thaáy giaän chò thì ít maø thöông chò thìnhieàu. Giöõa toâi vaø chò bieát laø ai khoå hôn ai.Chôø cho hôi thôû chò ñôõ doàn daäp, toâi noùi

nhoû gaàn nhö gaèn gioïng:- Chò ñöøng ñeå cha meï bieát chuyeän.Khoâng thaáy chò noùi gì, toâi nhìn thaúng vaøo

maët chò, aùnh maét toâi döøng laïi ôû chieác coå caotraéng noõn. Sao theá kia, ngay giöõa coå chò, taïichoã loõm, da chò cöù phoàng leân roài laïi xeïpxuoáng lieân hoài. Nhìn xuoáng thaáp hôn, döôùilaøn vaûi moûng, ngöïc chò caêng cöùng, veånh leânngaïo ngheã laøm aùo chò maëc trôû neân quaù chaät.Toâi haù hoác moàm nhìn chò. Chò cuùi ñaàu thaáphôn. Ruoät toâi nhö coù ai ñang caàm dao caét ratöøng khuùc. Ngöïc traùi toâi ñau nhoùi nhö coùngaøn muõi kim ñang xuyeân qua. Ñaát trôøichoøng chaønh nghieâng ngaû. Toâi ngaõ khuïyxuoáng. Chò luoáng cuoáng ñôõ toâi. Toâi döïa vaøochò ñang run baàn baät nhö ngöôøi leân côn soátreùt.Ñeâm hoâm aáy trôøi khoâng möa nhöng gioù

gheâ laém. Gioù rin rít treân noùc nhaø nhö tieáng rucuûa luõ soùi töø trong röøng thaúm voïng veà. Toâi vaätvaõ cuøng gioù suoát ñeâm. Cuõng nhö trôøi, toâikhoâng khoùc. Töï thieâu mình baèng nhöõng noãiñau.Toâi mong ñeâm haõy daøi ra. Toâi mong trôøi

ñöøng voäi saùng. Moãi khi luõ gaø luïc cuïc, toâi laïigiaät mình thaûng thoát, ngôõ chuùng saép caáttieáng gaùy goïi ngaøy veà. Ñeâm nay, ñeâm coøn laïicuûa hôn ngaøn ñeâm laøm vôï, toâi ñöôïc nguû gaànchoàng, ñöôïc nghe tieáng thôû daøi vaø tieáng trôûmình quen thuoäc, ñeå ngaøy mai, toâi seõ khoângcoøn laø vôï cuûa choàng toâi.Ngaøy mai, toâi khoâng theå khoâng laøm gì. Toâi

phaûi cho cha meï bieát söï thaät. Con cuûa choàngtoâi trong buïng chò ñang ngaøy moät lôùn. Chaùungoaïi cuûa cha meï toâi seõ ñeán ngaøy phaûi chaøoñôøi, nhöng khoâng phaûi ôû trong ngoâi nhaø chameï ñaõ sinh ra toâi vaø chò. Con cuûa choàng toâiphaûi ñöôïc sinh ra ôû ñaây, ôû chính ngoâi nhaø maøtoâi vaø choàng toâi ñang naèm nguû.Ngaøy mai vaãn cöù ñeán. Moät con gaø röøng

naøo ñoù ñaõ nhanh nhaåu hôn gaø nhaø, gaùy thetheù goïi trôøi caát ñeâm ñi. Choàng toâi vaãn nguû, veûmaët meät moûi, hai tay khoanh tröôùc ngöïc,voøng tay roãng tueách nhö ñang chôø ñôïi ai…Kheõ khaøng, toâi ñaët tôø giaáy coù nhöõng doøngchöõ ngaén nguûi cuûa toâi beân caïnh choàng.Ngheïn ngaøo daâng leân cuoáng hoïng, toâi röôùncoå nuoát xuoáng!Söông haõy coøn giaêng traéng nuùi. Gioù se se

laïnh thoåi nhöõng haït söông bay lô löûng quanhtoâi. Quay nhìn ngoâi nhaø laäp lôø trong maønsöông ban mai laàn cuoái, toâi khaät khöôõngböôùc ñi. Toâi ñang mang gioâng toá veà nhaø chameï. Moãi böôùc chaân toâi ñi, gioâng toá cuõng cuoàncuoän ñi theo. Doïc ñöôøng toâi ñi, nhöõng caønhcaây bò gioù quaät gaõy toái qua nhöïa vaãn coøn töùara rôi rôùt. �



HUYØNH DUY HIEÁU(Hoäi VHNT Phuù Yeân)

Tam Ñaûongaøy trôû laïiMoät ngaøy treân Tam ÑaûoEm cöôøi trong söông bayNgôõ ñôøi xanh maùi toùcNghieâng hoàn ta nhö say

Moät thôøi xe loùc coùcChaân ngöïa thoà hö haoMoät thôøi ta thôû doácBeân maûnh ñôøi lao ñao

Ly caø pheâ uoáng caïnTieáng haùt vöøa bay caoVoøng tay oâm quaán quyùtBôø moâi thôm ngoït ngaøo

Theo em veà thaùc BaïcNhìn leân maây khoâng xaChôït höông traø ngaây ngaátDöøng chaân ngaém boùng hoa

Phoá döôøng nhö raát laïSöông giaêng kín loái vaøoNuï hoân vöøa xanh laùGiuõa saân ñôøi em trao

Moät ngaøy treân phoá nuùiHaùt cuøng em ngheâu ngaoMoät ngaøy ta ñaém ñuoáiTöôûng chöøng nhö chieâm bao.

T AÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC ÑAÏI LAÛI (3/2014)

Tham döï Traïi saùng taùc VHNT Khu vöïc Trung vaø Nam Trung Boä coù 15 Vaên ngheä

só ñeán töø 8 tænh, thaønh phoá töø Ñaø Naüng tôùi Bình Thuaän. trong doù coù 5 nhaø vaên,

5 nhaø thô vaø 5 nhaïc só. Saùng ngaøy 3/3/2014 toå chöùc Leã khai maïc Traïi saùng taùc.

Döï Leã khai maïc coù: nhaø vaên Tuøng Ñieån – Phoù Chuû tòch UBTQ Lieân hieäp caùc Hoäi

VHNT Vieät Nam, nhaø thô Haûi Thanh – Phoù Chuû tòch Hoäi VHNT Vónh Phuùc.

Sau ngaøy khai maïc traïi, Ban Toå chöùc ñaõ toå chöùc cho caùc Vaên ngheä só ñi tham quan

Thieàn vieän Truùc Laâm Taây Thieân, TP.Vónh Yeân, thaêm vaø giao löu vôùi Hoäi VHNT Vónh

Phuùc. Ngoaøi ra caùc VNS coøn chuû ñoäng toå chöùc ñi tham quan, thaâm nhaäp, ghi cheùp tö

lieäu thöïc teá caùc danh thaéng Tam Ñaûo, tham quan chieâm baùi Ñeàn Huøng (Phuù Thoï) vaø

caùc di tích lòch söû, danh lam thaéng caûnh cuûa tænh Vónh Phuùc. Caùc chuyeán tham quan ñaõ

ñeå laïi aán töôïng caûm xuùc cho caùc Vaên ngheä só. Sau 10 ngaøy laøm vieäc, Traïi saùng taùc ñaõ

keát thuùc vaø ñaït keát quaû toát, leã beá maïc vaøo ngaøy 15/3/2014.

Trong soá naøy, Dieãn ñaøn Vaên ngheä Vieät Nam traân troïng giôùi thieäu moät soá taùc phaåm

cuûa caùc taùc giaû döï Traïi.

TRAÏI SAÙNG TAÙC VHNT KHU VÖÏC MIEÀN TRUNGVAØ NAM TRUNG BOÄ TAÏI ÑAÏI LAÛI (3/ 2014)


TAÙC PHAÅM TÖØ TRAÏI SAÙNG TAÙC ÑAÏI LAÛI (3/2014)

QUOÁC SINH(Hoäi VHNT Khaùnh Hoøa)

Toå quoác

HUYØNH DUY HIEÁU(Hoäi VHNT Phuù Yeân)

Treân ñeàn Vua Huøngtoâi ôû ñaây

ôû trong ñôøi Toå Quoácmoät gioït cuoäc ñôøi toâi

ñôøi Toå Quoác nguoàn doøng

saâu chaët moät ñieàu traûi traêm ñieàu ñaõ maátthaân phaän con ngöôøi

chung vaän meänh nuùi soâng

haõy gieo toâi vaøo muøahaõy troàng toâi vaøo ñaát

haït toâi boùn chaêm baèng phuø sachaân söû trong xanh

theá heä toâi lôùn leâncaùnh ñoàng thanh xuaân Toå Quoác

haùi ñi haùi ñinhöõng muøa maøng chaân thaønh

ñaõ thaép trong maét toâichaûy trong maùu toâi

Toå Quoác röûa caâu thô toâicho thôm thaät taám loøng

ngoân ngöõ toâi aên reã gioïng Toå Quoác

moãi ban maisoi thôû maët cha oâng.

Toâi thaû töøng böôùc thieàn haønh leân baäc ñaù

Caûm nhaän nhöõng gioït söông mai

vöøa ruïng quanh mình

Ñoâi maét em long lanh

Nhö tia naéng töø phöông trôøi xa bay veà

Soi saùng nhöõng buùp hoa ñaïi khaûi

maøu vaøng cam treân thaân caây

Vöøa heù nuï beân laêng vua Huøng thöù saùu

Trong khoùi höông nghi nguùt

chaúng bao giôø taøn

Hình nhö coù tieáng goïi linh thieâng

töø 4000 naêm voïng laïi

Ñöa toâi vaøo coå tích

Thuôû hoàng hoang xa xaêm

Buoåi saùng treân ñeàn Huøng tinh khoâi

Chôït thôm höông

cuûa nhöõng naøng coâng chuùa thôøi xa xöa

Nhö höông hoa cuûa ñaát

Nhö höông maây cuûa trôøi

Baát ngôø keát tuï

Muøa xuaân vöøa tænh thöùc

Trong thinh laëng söông muø

Röøng caây quanh toâi

ñang cöïa mình naûy loäc .


TRIEÀU LA VYÕ(Hoäi VHNT Bình Ñònh)

Veà Ñaát Toå

NGUYEÃN NHO THUØY DÖÔNG(Hoäi VHNT Ñaø Naüng)

Soùng

Veà laïy Meï laïy ChaThöông caùi ñuøm caùi boïcVeà laïy Ñaát laïy TrôøiNghe chuyeän Toå chuyeän ToângNghe thôm deûo noãi loøng haït thoùcRaát Thaäm Thình keå chuyeän nhòp chaøy cong

Soi vaøo gieáng trong veo trang coå tíchGaëp laïi noùn côøiGaëp ngöïa chín hoàng maoTruyeàn thuyeát ñeïp thuôû vua Huøng döïng nöôùcCöù boàng beành cho tôùi muoân sau

Veà ñaát Toå, döôùi boùng nguoàn daùng coäiHoàn nuùi soâng ngöng tuï giöõa höông traàmCaây ruùt ruoät nôû thaønh hoa Ñaïi Khaûi (*)

Ngöôøi ruùt loøng thôm thaûo tröôùc Tieàn nhaân

(*) Loaøi caây hoa moïc ra töø thaân caây, tröôùc moävua Huøng thöù saùu

Nhöõng luùc bieån soùng xoâ

em vöõng vaøng vaùch ñaù

Ñoïc caâu thô anh

traùi tim em nghieâng ngaû


voã hoài lôøi ru maùi phoá

Vaø em ngaõ vaøo giaác mô

traùi tim anh maáy nhòp

Voã veà vaùch ñaù ngaøn naêm bieån soùng xoâ bôø.

Caâu thô anh

laøm em nghieâng ngaû

Caâu thô anh goïi giaác mô veà

phieán ñaù cuoäi ngaøn naêm

ñang trôû mình trong nhôù


em vöõng vaøng vaùch ñaù

Ñoïc caâu thô anh

nghieâng ngaû traùi tim em.




MAI THANH VINH(Hoäi VHNT Quaûng Nam)

Traêng nghieâng

DUY HOAØN(Hoäi VHNT Khaùnh Hoøa)

Vôï lính Tröôøng Sa

Gom chuùt maây trôøi Ñaïi Laûi

nhôù höøng ñoâng gioù cuõng vöøa qua

tieáng chim hoùt vaø muøa xöa ñaõ goïi

bình yeân em con doác boãng chieàu

Chuùt naéng hiu qua nuï cöôøi vöøa nhuùm

chuùt möa söông cuõng buoát laï ñaùy loøng

chuùt ngaân ngaán cho maét em trong vaét

ñeâm soùng hoà cuõng cheánh choaùng moâi say

Vaãn khoâng chuùt höøng ñoâng theo gioù

ñeå khuya veà traêng toû laïi treo nghieâng

thöông moät nöûa, nöûa xa vôøi vôïi quaù

Ñaïi Laûi meânh moâng nghe gioù rôùt se loøng…

Toâi vaãn thöôøng goïi em laø TaámEm cuûa ñôøi thöôøng khoâng voû thò chui raÑaõ quen roài naêm thaùng caùch xaMaét doõi bieån chôø con taøu caäp beán

Em chaúng traùch daãu ñoâi laàn loãi heïnBôûi laø vôï lính, phaûi khoâng em?Nhöõng laù thö veà nhoøa daáu con temNeùt chöõ thaân quen ñaãm maøu bieån maën

Chaát lính vaãn hoàn nhieân töôi taénDaït daøo cuøng bieån...

soùng …vaø em

Rieâng tö ngöôøi lính göûi vaøo ñeâmThoån thöùc ñôïi mong ôû hai ñaàu noãi nhôù

Vaãn bieát em nhieàu ñeâm traên trôûTrang thö laät giôû … laëng thaàmPhaûi chaêng xöa naøng Toâ Thò chôø choàng?Caùnh soùng ngaøn naêm keát loaøi hoa baát töû

Toå quoác giöõa truøng khôi, Sôn Ca, Tieân NöõHình haøi ñaát Meï thieâng lieângGioù, caùt, phong ba aám hôi thôû ñaát lieànVaø tình yeâu em daët dìu caâu chôø - caâu ñôïi

Em ôi! Bieån goïiVeà nheù em, nôi ta haèng mong ñôïiPhía maët trôøi bieån...

nhôù …vaø em


Döï traïi saùng taùc coù 5 taùc giaû thô laø hoäivieân caùc Hoäi VHNT Khu vöïc mieànTrung: Nguyeãn Nho Thuøy Döông, Mai

Thanh Vinh, Huyønh Duy Hieáu, Trieàu La Vyõ,Quoác Sinh.Ñaõ quen vôùi khí haäu aám aùp vaø naéng gioù

mieàn Trung, veà döï traïi saùng taùc ñuùng vaøo dòpmuøa xuaân, muøa reùt - thôøi tieát mieàn Baéc ñaõ taïoneân söï khaùc bieät ñoái vôùi caùc taùc giaû. Caùi khaùclaï cuûa caûnh quan, thôøi tieát vaø ít nhieàu veà vaênhoùa ñoàng baèng, trung du Baéc Boä ñaõ taïo caûmhöùng ban ñaàu cho caùc nhaø thô ñeán töø mieànTrung.Khoâng laï khi thaáy Nguyeãn Nho Thuøy

Döông thaûng thoát vaø “choaùng” bôûi tieát trôøimöa reùt: Laàn ñaàu ñi döôùi möa phuøn/ Caâu thôreùt buoát moâi run trong chieàu/ Hoà nghieâng boùngnuùi ñoå xieâu/ Coâ ñôn laïc giöõa xanh reâu boùngngöôøi. (Göûi Ñaïi Laûi)

Mai Thanh Vinh bình tónh vaø “hoøa nhaäp”hôn vôùi moâi tröôøng môùi nhöng khoâng khoûi coùcaûm giaùc hiu haét, giaù laïnh trong taâm töôûng:Chuùt naéng hiu qua nuï cöôøi vöøa nhuùm/ Chuùtmöa söông cuõng buoát laï ñaùy loøng… (Traêngnghieâng)

Huyønh Duy Hieáu ñaõ töøng ñeán Ñaïi Laûi,nay trôû laïi, caûnh cuõ coøn maø ngöôøi xöa xavaéng, thì caûm giaùc buoàn coâ ñôn cuõng laø deãhieåu trong ngaøy xuaân möa laïnh: Ñaâu chæmình ta ngoài ñôïi naéng/ Maø sao söông cöù maõirôi ñaày/ Khoâng cho naéng ñaäu leân maøu aùo

(Ñaïi Laûi ngaøy trôû laïi)Laàn ñaàu ñeán Ñaïi Laûi,Quoác Sinh nhö ñang

kieám tìm tri aâm nôi xa xoâi ñaát laï: Ñi heát moätcon ñoài khoâng ngöôøi/ ñöôøng laïnhröøng söông…/ …sau nhöõng caây ñen/ Hoà buoângñeâm daäy saùng. (Sôùm mai Ñaïi Laûi)

Trieàu La Vyõ töï tin, nhaäp cuoäc hôn caùc taùcgiaû toâi vöøa daãn treân ñoù phaûi chaêng laø öu theácuûa tuoåi treû öa maïo hieåm vaø khaùm phaù ChieàuÑaïi Laûi. Nuùi boàng beành nhö soùng/Gioù raát meàm. Gioù níu maõi thaønh söông/Naéng raát nheï. Kheàu treân maây môùi ruïng/Naéng nhö em laø naéng chuoàn chuoàn (NaéngGieâng Hai treân hoà Ñaïi Laûi)Ñoù laø aán töôïng ban ñaàu caùc nhaø thô boäc

baïch ngaøy ñeán Ñaïi Laûi. Sau ngaøy ñeán Ñaïi Laûi,caùc taùc giaû coøn ñeán vôùi nhieàu ñòa danh khaùc:Thieàn vieän Taây Thieân, Tam Ñaûo, Ñeàn Huøng…nhöõng ñòa chæ ai cuõng öôùc ít nhaát moät laàn trongñôøi ñöôïc ñaët chaân ñeán hoaëc ñeå chieâm baùi,hoaëc ñeå thöôûng ngoaïn thaéng caûnh. Haàu heátcaùc taùc giaû ñeàu coù thô veà nhöõng ñòa danhtreân, nhöõng ñòa danh ñaõ töøng in daáu chaân cuûahaøng vaïn löôït tao nhaân maëc khaùch, ñaõ ñeå laïihaøng ngaøn baøi thô voïng caûnh, giaõi baøy taâmtraïng cuûa caùc nhaø thô chuyeân vaø khoângchuyeân nhieàu theá heä. Bôûi vaäy, ñeå löu ñöôïcdaáu aán rieâng, ñoäc ñaùo, taïo ñöôïc aán töôïng saâutrong loøng ngöôøi ñoïc veà nhöõng vuøng ñaátthieâng ñoù khoâng phaûi laø deã. Tuy vaäy ít ra caùctaùc giaû trong Traïi naøy cuõng toû ñöôïc caùi tình

VEÀ THÔ CAÙC TAÙC GIAÛ MIEÀN TRUNGDÖÏ TRAÏI SAÙNG TAÙC ÑAÏI LAÛI, (3/2014)MAI LIEÃU(Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam)




rieâng cuûa mình, chuyeän veà sau khoâng ñaùngphaûi baøn!Trôû laïi vôùi thô cuûa töøng taùc giaû döï traïi, veà

soá löôïng. Nguyeãn Nho Thuøy Döông göûi taäpbaûn thaûo 27 baøi; Quoác Sinh moät chuøm 13 baøi;Mai Thanh Vinh - 10 baøi; Huyønh Duy Hieáu -10 baøi vaø Trieàu La Vyõ 4 baøi.- Nguyeãn Nho Thuøy Döông, theo loái vieát

truyeàn thoáng. Thô luïc baùt vaàn ñieäu ñieâu luyeän,thô töï do neàn naõ, coù tình, giaøu nöõ tính. Chuûyeáu taùc giaû vieát thô tình, ít tính theá söï. “Töôûngtöôïng nuùi” coù nhöõng caâu taïo ñöôïc neùt ñoàngñieäu veà tính caùch moät soá nhaø thô quaù coá: Coùphaûi nuùi kía hoàn Höõu Loan/ Nhoïc nhaèn ñaåyxe chôû chieàu sim tím/ Coù phaûi nuùi kia hoànPhuøng Quaùn/ Vieát “Lôøi meï daën” göûi muoânsau? (Töôûng töôïng nuùi)Thô chò coù nhöõng chieâm nghieäm, ñuùng sai

khoâng phaûi chuyeän neân baøn trong thô nhöngtình thô ñaùng ghi nhaän: Ñaøn baø ai cuõng theáthoâi/ Mong manh deã khoùc deã cöôøi roài queân/Buøa yeâu töïa laù khoâng teân/ Ña ñoan caàn phaûichuùt duyeân cuûa trôøi (Lôøi caây thuøy döông)Chuøm thô töù tuyeät yù saâu, tình ñaèm thaém, laï

maø tænh: Muoán laø ngon neán long lanh/ Heátmình em chaùy cho anh röïc tình (Muoán laøngoïn neán)Thô Thuøy Döông coøn nheï veà yù töôûng, caâu

töù, thieân veà giaõi baøy taâm traïng rieâng tö, tính xaõhoäi chöa saâu, chöa ñaäm, qua noãi mình chöathaáy hieän leân noãi ngöôøi, noãi ñôøi.- Mai Thanh Vinh - moät taùc giaû nöõ ñeán töø

Quaûng Nam coù 10 baøi göûi Traïi saùng taùc. Beâncaïnh nhöõng baøi thô ít nhieàu nhu mì, baøng baïctaâm traïng nhö söông gioù, nhö chieàu taøtrong Traêng nghieâng, Doác chieàu vöôøn, Tìm,Laøng … laø nhöõng baøi thô nhieàu lieân töôûng,nhieàu aùm aûnh, suy tö veà cuoäc ñôøi, veà thaânphaän. Thô Mai Thanh Vinh coù chieàu saâu, ñacaûm vaø ña nghóa: “ai mua/ Tieáng guoác khuya

troâi trong ngoõ vaéng/ Laïch caïch moät thôøi roøngraõ naéng möa./ Haït gaïo traéng deûo thôm khuaátboùng/ Gaø giuïc ban mai khaéc khoaûi noãi laøng…”(Môø mòt)Chuøm thô cuûa chò coù nhöõng baøi khaù, coù

gioïng ñieäu rieâng, caâu thô bieán aûo vaø giaøu suytöôûng (Thöû veà thaû moät tieáng cöôøi, Mòt môø,Khi coøn coù theå, Laøng)- Huyønh Duy Hieáu ñeán töø Tuy Hoøa, Phuù

Yeân. ÔÛ traïi saùng taùc naøy, anh hoaøn thaønh 7baøi thô vieát veà Ñaïi Laûi, Tam Ñaûo, Taây Thieân,Ñeàn Huøng vaø hai baøi thô tình. Thöïc ra thô naøocuõng giaõi baøy tình caûm caû, chæ coù ñieàu coù caùitình gaén vôùi ñòa danh, theá söï, laïi coù caùi tìnhgaên vôùi ai ñoù, vôùi kyû nieäm rieâng tö naøo ñoù, vôùingöôøi ñoïc laø phieám chæ.Caû ñôøi anh soáng long ñong. Yeâu khoâng

ñeám xueå chôø mong noãi gì?“Leân Thieàn vieän Taây Thieân” thaønh coâng ôû

söï khaéc hoïa taâm traïng laâng laâng söông khoùi,moät chuùt tónh taâm, thieàn ñònh maø nhaän ra söïhö khoâng cuûa coõi traàn: Ta laïi laø haït buïi/ Langthang trong luaân hoài/ Ta laïi laø söông khoùi/Giöõa muoân truøng xa xoâi. (Leân Thieàn vieän TaâyThieân).“Moät ngaøy ôû Tam Ñaûo” môùi döøng laïi ôû

vieäc mieâu taû nhöõng gì nhìn thaáy vaø caûmnhaän veà noù, taùc giaû chöa gôïi cho ngöôøi ñoïcnhaän ra caùi rieâng coù, caùi ñoäc ñaùo, veà TamÑaûo ôû moät goùc nhìn, ôû moät söï caûm nhaänkhoâng gioáng ai, khoâng nhö caùi nhìn thaáy ôûTam Ñaûo. Tuy theá, baøi thô cuõng gôïi cho tamoät neùt neân thô laõng maïn vaø raát ñaùng nhôùcuûa Tam Ñaûo muø söông: Phoá döôøng nhö raátlaï/ Söông giaêng kín loái vaøo/ Nuï hoân vöøaxanh laù/ Giöõa saân ñôøi em trao (Moät ngaøy ôûTam Ñaûo)Thô Huyønh Duy Hieáu möôït maø veà caâu chöõ,

ñaêm ñuoái veà tình caûm, nhöng thô ít coù söï ñoätbieán, thaêng hoa caûm xuùc vaø yù töôûng. Caâu thô,


baøi thô caàn phaûi tìm toøi vaø theå hieän nhöõng yùtöôûng môùi laï, ñoät bieán vaø baát ngôø.Khaùc vôùi 3 taùc giaû noùi treân, Quoác Sinh vaø

Trieàu La Vyõ theo ñuoåi moät phong caùch khaùcthô truyeàn thoáng. Tuy vaäy, loái vieát cuûa TrieàuLa Vyõ vaø Quoác Sinh cuõng khoâng gioáng nhauveà caùch thöùc bieåu ñaït yù töôûng.Veà hình thöùc, caâu thô Trieàu La Vyõ chöa

thoaùt khoûi loái vieát giaøu aâm ñieäu cuûa thô truyeànthoáng nhöng maïch thô khoâng baùm vaøo hieänthöïc tröïc giaùc maø thieân veà bieåu hieän taâm traïngtröôùc hieän thöïc. Vì vaäy, anh vieát veà Taây Thieân,veà Ñaïi Laûi, veà Tam Ñaûo, veà ñaát Toå nhöngngöôøi ñoïc khoâng maáy chuù taâm ñeán nhöõng ñòadanh maø anh nhaéc ñeán; caùi chính laø anh veõtaâm traïng mình, caûm xuùc vaø suy tö cuûa mìnhveà nôi ñoù. “Taây Thieân” laø moät ví duï:Nhaët töø vuibuoàn cuûa Ñeâm…/ …Nhaët töø khoùi söông baûnglaûng/ ... Nhaët töø baøn tay buùp nôûÑeå ngoä ra moät ñieàu gì ñoù thaät lôùn lao, thaät

baïo lieät vaø döõ doäi: Chôït vôõ toang loàng ngöïcÑaïi ngaøn/ Raát kieâu haõnh/ Tieáng gaàm Sö TöûLôùn (Taây Thieân)“Veà ñaát Toå”- Trieàu La Vyõ laïi vieát theo

phong caùch truyeàn thoáng nhöng coù tìm toøi veàbieåu ñaït ngoân töø, raát moäc maïc nhöng cuõng raátsaùng taïo: “Veà laïy meï laïy cha/ Thöông caùi ñuømcaùi boïc/ Veà laïy Ñaát laïy Trôøi/ Nghe chuyeän Toåchuyeän Toâng/ Nghe thôm deûo noãi loøng haïtthoùc/ Raát Thaäm Thình keå chuyeän nhòp chaøycong…” (Veà ñaát Toå).Ñòa danh Thaäm Thình (Phuù Thoï) ñaõ trôû

thaønh tính töø chæ thuoäc tính gaén lieàn vôùi söï tíchbaùnh tröng, baùnh daày coù töø thôøi vua Huøng laømoät saùng taïo cuûa taùc giaû veà thuû phaùp tu töø.So vôùi Trieàu La Vyõ, thô Quoác Sinh coù

nhieàu bieán aûo hôn. Thô anh khoâng thaáy boùngdaùng cuûa hieän thöïc tröïc giaùc maø chæ thaáy ñaàyleân taâm traïng, thaáy nhöõng traên trôû vaø töï laømmôùi yù töôûng veà caâu chöõ trong thô. YÙ thô môû,

khoâng coù hoài keát, khoâng coù chæ baûo; Taùc giaûchæ neâu leân, gôïi ra vaäy thoâi: Khi toâi naèm xuoáng/daâng leân moät maët hoà/ Nhöõng ngaøy ñöôøng/ sôsaøi/ maây traéng/ boû laïi/ nöûa ñeâm chaên neämchöa muøi (Ñeâm ñaàu tieân ñeán Ñaïi Laûi)Khoâng oàn aøo, khoâng nhieàu lôøi, khoâng trieát

lyù rao giaûng, taùc giaû chæ coá gaéng veõ taâm traïngcuûa mình ngaøy môùi ñeán Ñaïi Laûi noùi rieâng,cuøng nhöõng gì anh thaáy, anh gaëp nhöõng ngaøysau.Moät soá baøi thô cuûa Quoác Sinh coù töù, coù loái

dieãn ñaït ñôn giaûn nhöng hieäu quaû nhôø töù thôvaø caùch toå chöùc yù thô.Caùc baøi Ñoïc thô; Caâu thô toâi ñöôïc truøng

tö; Troø chuyeän vôùi baùc hôùt toùc væa heø treânphoá Phan Boäi Chaâu, thò xaõ Phuùc Yeân; Baøithô coá dieãn ñaït cho môùi moïi ñieàu ñaõ cuõnhöng thaát baïi) - nhöõng baøi ñoù khoâng phaûibaøi naøo cuõng hay nhöng coù saùng taïo, coù gioïngñieäu rieâng – ñoù laø ñieàu quan troïng vôùi ngöôøilaøm thô.Hai baøi thô hoaøn thaønh töø baûn thaûo cuõ (Non

soâng treân caùnh soùng, Toå quoác) laø hai baøi thôcoù ñeà taøi lôùn, ñöôïc öu tieân trong saùng taùc vaøphoå bieán taùc phaåm, ñaõ ñöôïc taùc giaû duïngcoâng nhieàu veà ngoân töø, nhöng töù thô khoângvöõng, yù töôûng vaø haønh ñoäng thieáu söï keát dính,töø ngöõ caàu kyø, caûm xuùc chöa tôùi ñoä thaênghoa…Toâi chia seû nhöõng tìm toøi, söï say meâ saùng

taïo cuûa caùc taùc giaû ñeán töø mieàn Trung, trongñoù ña soá caùc baøi ñöôïc vieát ngay taïi Traïi saùngtaùc. Taát nhieân coù nhöõng baøi caàn ñaàu tö theâmthôøi gian vaø coâng söùc ñeå hoaøn thieän; duø saoñoù cuõng noùi leân söï nghieâm tuùc, taän taâm, taänlöïc cuûa taùc giaû. Maët khaùc ñieàu ñoù cuõng khaúngñònh tính chuyeân nghieäp, naêng löïc vieát nhanh,vieát kyõ cuûa caùc caây buùt döï Traïi saùng taùc ñaàutieân cuûa Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Namtrong naêm 2014.�




Em ñeán trong anh

Nhaïc vaø lôøi: TRÖÔNG SYÕ LINH


Toâi nhaän ñöôïc cuoäc ñieän thoaïi cuûa Nhaøvaên Hoaøng Nhaät Tuyeân: “Caäâu chuaånbò ra nhaø saùng taùc Ñaïi Laûi nheù”.

Vaâng! Toâi traû lôøi anh trong nieàm vui nhaânñoâi bôûi luùc naøy toâi ñang taùc nghieäp ôû Löõñoaøn 146 Haûi Quaân. Moät muøa xuaân môùi leânñöôøng, ngaøy mai nhöõng ngöôøi lính aáy seõhaønh quaân veà phía maët trôøi, canh giöõ bieåntrôøi Toå quoác nôi Tröôøng Sa thaân yeâu. Toâicuõng leân ñöôøng veà vôùi nôi chieán haøo bieângiôùi maø tuoåi thanh xuaân toâi ñaõ nuoâi bao öôùcmô chaùy boûng. Baát chôït toâi laïi röng röngnhôù veà moät thuôû “Ngöôøi lính ñoùn xuaân treânñöôøng haønh quaân / Coù phaûi höông xuaânvöông ñaày aùo lính / Maø ñeå loøng toâi cöù boài hoàithöông meán / Haùi boâng hoa röøng muoán göûitaëng ai...”Toâi veà laïi vuøng trung du queâ em, ñaây roài

hoà Ñaïi Laûi thuoäc xaõ Ngoïc Thanh thò xaõ PhuùcYeân, tænh Vónh Phuùc.Ñöùng döôùi chaân nuùi“Thaèn Laèn” phoùng maét nhìn veà Ñaûo Ngoïc,xung quanh nhö moät daûi ban coâng uoán löôïn,ñaûo nhoû nhoâ leân giöõa boán beà nuùi döïng vaømeânh mang soùng nöôùc… Nôi ñaây thôøi choángPhaùp, vaø choáng Myõ coøn goïi laø Chieán khuNgoïc Thanh.Töø maïch nguoàn voâ taän cuûa caùckhe suoái ñoå veà Hoà Ñaïi Laûi ñöôïc ngaên, ñaéptöø cuoái nhöõng thaäp nieân naêm möôi, giöõa theákyû 20, do nhaân daân ñòa phöông vaø moät soácoäng ñoàng ngöôøi Saùn Dìu veà ñaây ñoàng söùcñoàng loøng hoï ñaõ cuøng nhau nuoâi yù töôûng,khai hoang laäp döïng vaø Ñaûo Chim cuõng coù

teân töø ñoù (baây giôø goïi laø Ñaûo Ngoïc). Nhìn veàmaët hoà,vôùi moät khoâng gian traûi roäng, yeânbình maø toâi boài hoài khoù taû loøng doõi veà nôiaáy…Ñaây roài Ñeøo Kheá, Ñeøo Nhe, con doác

chaûy daøi veà vôùi baûn laøng ngöôøi Saùn Dìu.Cung ñöôøng xöa giôø ñaõ ñoåi thay. Baây giôø laøñöôøng Leâ Duaån noái lieàn vôùi ñöôøng HoaøngHoa Thaùm oâm quanh ñaûo Ngoïc. Ñi tronghöông traøm lan toûa toâi cöù noân nao, boài hoàikhoù taû. Böôùc chaân laëng leõ, xao xuyeán tìm veàlaøng Duoái. Laï maø quen, loøng toâi nhö coù löûañoát, bieát em coù nhaän ra toâi khoâng? Theá maøcuõng gaàn 30 naêm roài ñaáy nhæ! Ngô ngaùc treânngaõ ba cuûa con doác nhoû, toâi coá hình dung racon ñöôøng vaøo nhaø em. Chòu! xoùm Duoái baâygiôø khaùc xa quaù. Trong taâm traïng thaápthoûm, toâi maïnh daïn reõ vaøo ngoâi nhaø neùpbeân raëng tre gai. Moät göông maët ñaøn baøluoáng tuoåi, buoàn, ngô ngaùc hieän ra döôùi giaønsu su loøa xoøa. Khi bieát muïc ñích cuûa vòkhaùch khoâng môøi, göông maët aáy daõn ra. Chòkeå cho toâi nghe caâu chuyeän veà xoùm Duoái vaøngöôøi aáy. Thì ra... Daõ Traøng ôi! Em vaø giañình khoâng coøn ôû ñaây nöõa, hoï ñaõ chuyeån ñilaøm aên ôû vuøng kinh teá môùi maõi trong TaâyNguyeân laâu laém roài.Ly caø pheâ beân Hoà Ñaïi Laûi sao maø ñaéng,

gioù chieàu nay sao maø laïnh ñeán theá! Nhöphaàn naøo hieåu ñöôïc loøng toâi, nhaø thô QuoácSinh voã veà, hoûi kheõ “ Döôøng nhö Duy Hoaøncoù ñieàu chi traên trôû maø sao hoâm nay traàm

TRÔÛ VEÀ MIEÀN KYÙ ÖÙC(Buùt kyù)

DUY HOAØN(Hoäi VHNT Khaùnh Hoøa)




buoàn ñeán vaäy? Nghe noùi anh ñaõ coù moät thôøilaø lính ñoùng quaân ôû Baéc Thaùi, coù kyû nieämnaøo buoàn vui keå cho tuïi em nghe vôùi”. ÖØ, thìchuyeän ñaõ laâu roài…Ngaøy aáy, töø toøa soaïn baùo Ngheä Tónh toâi

nhaäp nguõ, ñôn vò ñoùng quaân ôû F392- QK1.Toâi laø lính tuyeân huaán, luùc ñaàu ñöôïc giaonhieäm vuï phuï traùch thö vieän, sau naøychuyeån sang boä phaän ñieän aûnh - thuyeátminh phim maøn aûnh roäng maø Ñaïi taù, Chínhuûy sö ñoaøn Löông Ñöùc Ñaûng vaãn thöôøngñuøa vui: “Troï treï maø deã nghe chuù heï”.Thaùng gieâng naêm 1987, toâi ñöôïc thöôûngpheùp veà thaêm queâ, may maén toâi ñöôïc veà HaøNoäi cuøng vôùi Trung ñoaøn 426 veà tuyeån quaânôû Haø Taây. Khi xe cuûa chuùng toâi veà ñeán SoùcSôn cuõng ñaõ hôn 5 giôø chieàu. Nhìn phíatröôùc coù chuyeän gì maø thaáy ngöôøi raát ñoângñöùng chaät beân ñöôøng. Bieát coù ngöôøi tai naïn,xe chuùng toâi döøng laïi. Böôùc ñeán gaàn, thaáyhai coâ gaùi, ngöôøi thì khoùc, maùu ñaãm baønchaân, ngöôøi thì naèm baát ñoäng vaø coù veät maùutöø ñaàu chaûy xuoáng tai. Toâi cuøng anh Tuaán,anh Khaûi chen vaøo. Anh Khaûi laø y syõ quaâny. Baèng ñoäng taùc sô cöùu anh Khaûi lieàn kieåmtra nhòp tim cuûa coâ gaùi naèm meâ man, roàibaêng voäi veát thöông cho hai coâ. Nhanhchoùng chuùng toâi ñöa hai coâ vaøo beänh vieän91 cuûa quaân ñoäi gaàn ñaáy. Möa phuøn vaø laïnhcuøng vôùi veát thöông maùu ra khaù nhieàu khieánkhuoân maët hai em taùi nhôït, moâi tím baàm. Toâicôûi chieác aùo boâng cuûa lính ñaép leân ngöôøi emvaø boàng em vaøo phoøng caáp cöùu. Vì nhieämvuï chuùng toâi phaûi leân ñöôøng, luùc chia taybaùc syõ Thanh Bình cho hay: “Hai coâ bò chaánthöông phaàn meàm, seõ nhanh hoài phuïc thoâicaùc ñoàng chí aï”. Raát voäi, chuùng toâi chæ bieátgöûi lôøi chaøo hai coâ gaùi. Luùc ra xe toâi coønnghe y syõ Tuyeát Mai hoûi vui, anh boä ñoäi gìôi! Coù nhaén göûi gì khoâng? Loay hoay tìmmaûnh giaáy toâi ghi voäi maáy doøng ñòa chæ,

chaân thaønh nhôø Tuyeát Mai trao giuøm caùc emvaø xin taëng chieác aùo lính ñeå em laøm kyûnieäm.Veà ñeán Beán Nöùa ñaõ gaàn 8 giôø toái, toâi chia

tay ñoaøn. Ngaøy aáy Haø Noäi chöa coù xe buyùtchaïy ñeâm, maáy ngöôøi xe thoà hoï ñoøi tieàn quaùcao maø hình nhö thaáy mình mang ba loâ leáchtheách hoï cuõng khoâng maën maø laém. Hôn nöõalaàn ñaàu ñeán vôùi Haø Noäi toâi cuõng muoán ñi boächo bieát Thuû Ñoâ. Möôøi hai caây soá ö! Toâiquyeát ñònh haønh quaân veà Vaên Ñieån. Ñi trongñeâm giöõa möa phuøn vaø giaù laïnh cuøng vôùi baloâ naëng tróu bôûi toâi coù mang theo chieác thôùtnghieán maø hoâm chuùng toâi ñi khai thaùc ôû NaRì vaø cöù haùo höùc mang veà ñeå taëng chò gaùi.Toâi cöù maûi mieát ñi trong möa phuøn vaø aùnhñeøn nhôøn nhôït. Vöøa ñi vöøa hoûi ñöôøng, coù leõvì vaäy maø con ñöôøng keùo daøi ra ñeán gaàn haimöôi caây soá. Nhöng laàn ñaàu ñöôïc ñeán HaøNoäi, maûi ngaém nhìn hai beân ñöôøng, thöïcloøng neáu khoâng vì trôøi khuya, toâi cöù mongcon ñöôøng daøi ra maõi.Caâu chuyeän tình côø, giaûn dò aáy toâi muoán

göûi vaøo trong tónh laëng nhöng nhaø vaên MyõLinh cöù toø moø muoán toâi keå tieáp, roài sao nöõaanh? AØ, roài sau chuyeán veà thaêm nhaø, toâi trôûlaïi ñôn vò traû pheùp. Ngaøy, thaùng troâi qua, toâivaãn thaàm mong moät ñieàu gì ñoù. Boãng tröamoät ngaøy thaùng 3, coù anh quaân böu goïi:Ñoàng chí Duy Hoaøn coù thö, möøng quaù,khoâng bieát thö ai! Bôûi lính bieân giôùi chuùng toâithö ñeán laø moùn quaø voâ giaù. Caàm phong thötreân tay maø loøng boài hoài, boåi hoåi. Ñuùng laø emroài - Löu Hoaøi Anh, lôùp K5 - Tröôøng Ñaïi hoïcSö phaïm II Xuaân Hoøa... OÂi! doøng chöõ thaäthieàn, naén noùt, em vieát baèng möïc tím... Coâaáy vieát sao anh, Quoác Sinh laïi tuûm tæm doøhoûi: AØ, Hoaøi Anh vieát raát xuùc ñoäng, coâ aáy ñaõbao ñeâm thao thöùc thaàm nhôù, thaàm thöôngnhöõng ngöôøi lính maø em cöù töôûng töôïngtrong mô, hoï hieàn töø, ñoân haäu nhö Thaïch


Sanh trong coå tích... Hoaøi Anh khoâng daáuñöôïc loøng mình, em coøn noùi: Khi tænh laïinhìn chieác aùo boâng boä ñoäi em ñaõ khoùc vaø cöùoâm noù vaøo loøng, coi ñoù nhö laø baûo vaät thieânglieâng ñaàu ñôøi ngöôøi con gaùi. Laém luùc em cöùthaàm goïi teân ngöôøi cho aùo vaø em coù moät cöûchæ maø toâi khoâng theå naøo queân. Hoaøi Anh ñaõtheâu chieác goái raát ñeïp, gaäp chieác aùo boânglaøm ruoät vaø kyû vaät aáy ñaõ neo vaøo em daøitheo naêm thaùng.Coù moät ngaøy toâi ñeán tìm em, ñuùng ra chæ

moät ngaøy thoâi bôûi nhaân coù chuyeán coângtaùc ôû Thaùi Nguyeân, toâi tranh thuû veà VónhPhuùc gaëp em. Khoâng phaûi trong öôùc ao,töôûng töôïng nöõa, em seõ gaëp toâi, ngöôøi choaùo. Chuùng toâi gaëp nhau nôi coång tröôøngSö phaïm. Em nhaän ra toâi ngay bôûi caùidaùng gaày gaày, toài toäi, theo nhö em noùi. Coøntoâi thì khoâng theå nhaän ra em giöõa lao xaomaøu aùo sinh vieân. Em môøi toâi veà chôi xoùmDuoái, moät caûm giaùc laï choaùng ngôïp khi ñibeân em vaø toâi phaùt hieän ra moät ñieàu congaùi Saùn Dìu duyeân daùng vaø cuoán huùt. Böõacôm xoùm nuùi coù rau su su, toâm diu ôû HoàÑaïi Laûi. Boá meï thì khoûi phaûi noùi, coøn em cöùríu rít nhö con chim nhoû vaø chaúng muoán rôøitoâi. Mai xa roài, ñeâm chia tay ñaãm ñaày nöôùcmaét em cöù khe kheõ haùt: Tình yeâu cuûangöôøi lính laéng saâu maø chaùy boûng. Beân hoà,söông ñeâm xuoáng naëng, chuùng toâi chaúngmuoán rôøi, boài hoài khi laàn ñaàu chaïm tay em.Döôùi traêng ñeâm, göông maët em thaät gaàn,roài baát chôït em choaøng ñoâi caùnh tay meàmaám ghì saùt göông maët toâi. Laàn ñaàu chaïmmoâi con gaùi ngöôøi toâi run baén, toaøn thaân teâcöùng. Sau nuï hoân coù phaàn hôi chuû ñoängaáy, xaáu hoå giaáu mình sau maùi toùc buoângxoøa, maët em ñoû löïng. Söï im laëng boái roái,nghe roõ caû tieáng buùng nöôùc cuûa con goïngvoù treân maët hoà. Vaø, roài em vuït ñöùng daäychaïy uø leân con doác trôû veà nhaø. Toâi ñuoåi

theo boùng em khuaát daàn sau raëng duoáiloøng haãng huït tieâng tieác. Saùng ra nhìn maétem söng moïng, moät ñeâm chaéc Hoaøi Anhkhoâng nguû, em chuaån bò nhieàu thöù ñeå ngaøymai toâi mang leân bieân giôùi laøm quaø choñoàng ñoäi. Naém xoâi ngoâ hoâi hoåi noùng trongba loâ, lan aám treân löng toâi. Ñi moät ñoaïn khaùxa, toâi ngoaùi laïi vaãn thaáy em ñöùng thaãn thôøbeân goác duoái. Bao öôùc mô, döï ñònh coøn aápuû boãng, toâi vaø ñoàng ñoäi nhaän ñöôïc leänhhaønh quaân vaøo phöông Nam nhaän nhieämvuï môùi. Toâi phaûi chia tay nuùi röøng VieätBaéc, taïm bieät em vaø mieàn queâ yeâu daáu,ñaûo Chim ôi heïn nheù moät muøa vui...Vaøo Baùn ñaûo Cam Ranh, ñeán vôùi

Tröôøng Sa - daûi bieân cöông xanh, giöõa boánbeà soùng goäi, ngöôøi lính töø phöông Baéc laïinaëng loøng vôùi bieån caû, ngaém quaû baøngvuoâng treân ñaûo laïi nhôù muøa maêng vaàu neûñaát thaùng gieâng hai; nhìn ngoïn muoáng bieånkhaùt khao laëng thaàm vöôn ra meùp nöôùcmuøa bieån maën laïi thöông maøu tím hoa simgiöõa muøa heø naéng ñoát . ÔÛ hai ñaàu noãi nhôù,nhöõng caâu thô treo ñaàu ngoïn soùng toâi laïilieân töôûng caùi naéng thao tröôøng theâm ñaãmmoà hoâi. Döôøng nhö ngoïn rau phöông Baécvaø gioït maém phöông Nam ñaõ thaám ngoïttrong toâi. Loøng toâi khoân nguoâi nhôù veà emvaø xoùm Duoái. Caùi maën moøi, thuûy chung,bình dò ñaõ taêng theâm toá chaát ñeå nhöõngtrang vieát, caâu thô cuûa toâi moãi ngaøy moätñaày ñaën hôn, chaát lính hôn. Cuoäc ñôøi ngöôøilính thoaùng choác ñaõ ba möôi naêm. Em vaøcaùi xoùm Duoái meán thöông thì vaãn mòt môøxa ngaùi. Chieàu thô thaån beân hoà laëng ngaémñaøn chim trôøi bay veà ñaûo Ngoïc. Tôø giaáy ghidoøng ñòa chæ cuûa em töø tay ngöôøi ñaøn baøgaëp luùc chieàu ñöa cho coøn aám noùng trongtay. Anh seõ ñi tìm em, toâi thaàm höùa. Thaùngba, Taây Nguyeân ôi! muøa naøy trong aáy ñangkhao khaùt ñôïi möa. �




Laéng trong chieàu Ñaïi Laûi

Nhaïc vaø lôøi: VAÊN PHÖÔÏNG

Chaäm, tha thieát


Chieác xe ca chôû rình raøng hôn vaøichuïc ngöôøi khaùch, chaïy quaén quíutreân quoác loä möôøi taùm höôùng veà

phía Taây. Coøn caùch moät thò traán nhoû ñoä haicaây soá thì ñoät ngoät reõ vaøo moät vöôøn caây aêntraùi um tuøm roài döøng laïi. Trong tieáng maùyhoån taïp raøo raøo, inh tai nhöùc oùc, ngöôøi phuïxeá buoâng ra ba tieáng goïn loûn :- Ai xuoáng Chôø ?Chæ coù moät ngöôøi khaùch böôùc xuoáng xe.

Anh ngô ngaùc nhìn beán ñoã taïm bôï ñôn sônhö moät vöôøn hoang thôøi xa vaéng. Vöôøncaây aên traùi roäng meânh moâng, caønh laù xumxueâ rôïp boùng che khuaát baàu trôøi. Nhöõngcaây mít laâu naêm traùi daét díu ñeo baùm töøng

chuøm nhö voán coù söï sung maõn cuûa moätmieàn queâ truø phuù. Xung quanh vöôøn laøhaøng caây baïch ñaøn traéng noõn naø ñöùng songsong thaúng taép, bao chaén thaønh moät khuoânvieân cuûa böùc tranh sinh thaùi tuyeät ñeïp.Cheânh cheách veà phía ñoâng, moät nhaø cuõ

chæ coøn trô neàn ñaát xaùm xòt, coû non moïc luùnphuùn quanh heø. Treân neàn nhaø beáp coøn soùtlaïi vaøi oâng taùo ñaát seùt ñöôïm maøu gaïch nungbò vôõ töøng maûnh naèm ngoån ngang, caïnhnhöõng muïn tro taøn vöông vaõi. Vaøi caùi gioûraùch naùt, moät ñoâi khuùc ñuø ñaøy goã muïc vaø caûcaùi coái giaõ gaïo toaùc laøm ñoâi naèm laên loùchoang pheá. Nhìn daáu veát coù theå ñoaùn bieátngöôøi chuû vì lyù do naøo ñoù vöøa dôõ nhaø

VEÀ LAÏI MIEÀN QUEÂTruyeän ngaén

PHONG ÑAÊNG



Minh hoïa: LEÂ NGOÏC HUYEÀN


chuyeån ñi caùch ñaây khoâng laâu.Saùt goác mít nôi xe vöøa ñoã, moät gaùnh

haøng nöôùc cuûa baø cuï giaø, hôi nöôùc voái noùngboác leân thôm thôm quyeán ruõ khaùch ñi ñöôøngtrong chieàu naéng noâi nheã nhaïi. Döôùi chaânbaø, nhöõng nhaùnh reã mít goà leân lan treân maëtñaát, coù caùi to baèng baép ñuøi cong queongoaïn muïc nhö môøi goïi. Ñöôïc theå, maáykhaùch haøng saø xuoáng ngoài nhaâm nhi töønghôùp traø voái vaø troø chuyeän, choác choác nhìn rañöôøng troâng ngoùng. Maõi tít ñaèng kia, döôùigoác moät caây mít to ñoå raïp coù daêm ba ngöôøidöïng xe ñaïp, ñöùng döïa vaøo thaân caây nhönhöõng reã phuï giuùp noù ñöùng vöõng. Khoânggian tónh taïi traàm maëc, khoâng coù söï xaoñoäng oàn aøo thöôøng nhaät nhö bao beán xekhaùch luùc tröôùc. Taát caû moïi ngöôøi ñeàu laëngthinh, bình tónh chôø ñôïi vaø giaáu kín söï noânnoùng trong loøng !Ngöôøi khaùch laï xaùch vali raûo böôùc trôû ra

ñöôøng nhöïa. Trôøi xeá chieàu maø naéng thaùngnaêm chöa dòu bôùt, khoâng khí hanh hao vaø oinoàng laï. Ñoàng ruoäng môùi caáy, luùa non mônmôûn xanh, traûi laù heï meàm maïi nhö nhöõngmaûnh nhung moûng. Töøng côn gioù nheï hiuhiu thoåi cuõng ñuû lao xao ngoïn luùa gôïn soùnglaên taên ñeán ñaàu bôø. Xa xa xoùm laøng cuoàncuoän moät maøu xanh nguùt ngaøn cuûa nhöõngvöôøn caây, nhöõng luõy tre nguùt ngaùt. Khaùch laïngô ngaùc nhìn con ñöôøng vaéng moät hoài laâuroài ñöùng laïi chôø hai ngöôøi ñi xe ñaïp töø xañang tieán laïi :- Anh ôi, ñöôøng vaøo Thöôïng Thoân ñi

loái naøo hôû anh ?Thaáy ngöôøi khaùch coù veû xa laï, chieác vali

boùng loaùng sang troïng, ñoâi kính caän daøycoäp döôùi vaàng traùn cao cao troâng daùng tríthöùc. Caû hai ngöôøi thaéng xe, choáng chaânxuoáng ñaát vaø ngoaûnh laïi :

- Anh laø ai maø tìm Thöôïng Thoân ?- Toâi veà Z 901 nhaän coâng taùc .- Anh coù bieát ai trong ñoù khoâng ?- Toâi chæ bieát oâng Giaùm ñoác teân laø

Chöông, Phaïm Ñình Chöông !- AØ, theá thì anh ñi loái naøy, vaøo ñeán traïm

bieán theá reõ phaûi ñoä 500 meùt thaáy coù caênnhaø môùi xaây töôøng khoâng toâ, hoûi ôû ñaáy !Ngöôøi khaùch laï leõo ñeõo moät mình vôùi

chieác vali khoâng phaûi nheï chuùt naøo, anh cuùigaèm maët xuoáng ñaát luûi thuûi cuoác. Thænhthoaûng anh döøng laïi ñoåi tay xaùch vali roài tieáptuïc nhöõng böôùc ñi khoù nhoïc. Trong ñôn coâivaø suy tö, anh thoaùng nghó laïi nhöõng naêmthaùng hoïc taäp ôû nöôùc ngoaøi vaø nhöõng gìmình ñaõ xaùc ñònh tö töôûng tröôùc khi veànöôùc. Vôùi loøng haêm hôû khaùt khao muoánñem nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñöôïc ñeå ñoùnggoùp coâng söùc cuûa mình vaøo coâng cuoäc xaâydöïng mieàn Baéc vaø ñaáu tranh giaûi phoùngmieàn Nam. Nhöng maáy ngaøy qua, caùi raïoröïc thuôû ban ñaàu ñaõ gaëp nhieàu thöû thaùch vaøgiôø naøy ñaây khieán anh caøng theâm lo nghó.Anh böôùc ñi chaäm chaïp lieâu xieâu beân veäñöôøng daäp dôøn caây coû daïi. Haøng caây nontô hai beân ñöôøng ñöùng loùng ngoùng, nhöõngboùng raâm hôøi hôït caøng laøm taêng söï laï laãmcon ñöôøng mieàn queâ. Ñoâi maét caän thò cuûaanh laïi giôû troø gì löôùng vöôùng khoù chòu, anhñöùng laïi laáy muïc kænh ra lau vaø duïi duïi maét...Hai ngöôøi xe ñaïp ñi ñöôïc moät khoaûng thì

ngoaûnh laïi, khoâng bieát nghó nhö theá naøo maøhoï cuøng ñöùng laïi chôø. Trong khoaûnh khaéc,khaùch laï thoaùng ngôø vöïc ñeán ñieàu teä haïi coùtheå xaûy ra giöõa ñöôøng vaéng. Ba ngöôøi laïigaëp nhau, nhöõng ngöôøi ñi xe ñaïp nhìn chaêmchaêm vaøo khaùch laï, baät ra nuï cöôøi meàm maïipha laãn chuùt caûm thoâng. Nhöng ngöôøi


khaùch thì göông maët nguùt ngaát söôïng suøng,coá tình tænh bô ñeå che giaáu söï boái roái trongloøng. Anh neù traùnh caùi nhìn xoi moùi nhö treâuchoïc cuûa hoï, töø töø ñaët chieác valy xuoáng ñaát,tay khoâng rôøi quay xaùch .- Theá anh ñi hoïc nöôùc ngoaøi môùi veà aø ?Chao oâi, caâu hoûi laøm khaùch giaät thoùt

ngöôøi vaø te taùi noãi baên khoaên vaøo ñieàu gì coùtheå xaûy ra. Anh thöïc söï roái raém vaø kòp nhaänra caùi boä daïng cuûa mình neân chaúng coøndaùm che giaáu laøm gì nöõa:- Daï vaâng !Tieáng daï vaâng phun ra moät caùch baát khaû

khaùng, noù löïng khöïng run run ñeå van xinloøng thöông haïi vaø caàu cöùu, khieán cho haingöôøi ñi xe ñaïp phì cöôøi :- Khoâng ! Anh ñöøng sôï, chuùng toâi cuõng

laø ngöôøi cuûa Z 901 ñaây maø !Ngöôøi khaùch laï moät phuùt ngôõ ngaøng ñeå

roài phoùng ra caùi nhìn laï laãm töø ñaàu ñeán chaânhai ngöôøi ñi xe ñaïp. ÔÛ ngöôøi lôùn tuoåi, chieácmuõ caùt baïc maøu ngaång cao, boä quaàn aùo naâunhuoäm göông maët daïn daøy töøng traûi. Coønngöôøi kia laø caû moät maøu xanh ñaäm, nghieângnghieâng chieác muõ keâ-pi vaûi troâng coù veûthuaàn tuùy. Baát giaùc ngöôøi khaùch kòp nhaän ralaø mình ñaõ nhaàm neân anh thôû phaøo nheïnhoõm vaø chuùm chím moät nuï cöôøi ngöôïngnghòu, chìm saâu söï hoå theïn trong loøng :- Xin loãi baùc vaø anh, toâi ….Giaây phuùt taàn ngaàn roái raém khoâng bieát

noùi gì theâm vaø nuï cöôøi cöù theá liu riu se seõkeùo daøi cho ñeán khi ngöôøi ñi xe ñaïp thöïc söïhoái thuùc :- Thoâi, boû vali leân ñaây, chuùng toâi seõ ñöa

anh veà taän nôi.Khaùch laï möøng rôõ, nhaác boång chieác vali

maø giôø ñaây trôû neân nheï nhoõm moät caùchthaàn kyø. Anh voäi ñaët noù leân yeân xe, mieäng

luoáng cuoáng moät nieàm tin thöïc söï :- A ! Caûm ôn baùc vaø anh nhieàu laém !Hai xe ñaïp töø töø chuyeån baùnh, moät chuùt

ñeøo boøng nhöng ñaày loøng nghóa hieäp, tronggiaây phuùt gaëp gôõ ban ñaàu moãi ngöôøi moät yùnghó chöa ai khôûi maøo ñöôïc caâu chuyeän.Moät chieác xe taûi hoái haû chaïy vuït qua, treânthuøng xe khaù nhieàu coâng nhaân hoà hôûi reo hoøkhoâng döùt. Buïi ñöôøng cuoàn cuoän ñuoåi theo,xeù toang khoâng gian cuûa buoåi chieàu im aéng.Ngöôøi thanh nieân nheo maét treà moâi, buoângcaâu noùi thì ngaén nhöng caùi nguyùt thì daøi daøi- Boïn naøo maø nhaéng leân theá caø ?- Chaéc laø chuùng noù cuõng môùi sô taùn veà

ñaâu ñaây thoâi !Chieác xe qua nhanh cuoán ñi caùi khoâng

khí aùi ngaïi deø daët buoåi ban ñaàu vaø khôûi maøocaâu chuyeän giöõa ba ngöôøi baïn môùi gaëp :- Anh laø Trieàu Daâng phaûi khoâng ?- OÀ vaâng ! sao maø baùc laïi bieát aï ?- Hoâm noï nghe ñoàng chí Giaùm ñoác noùi

coù kyõ sö hoïc nöôùc ngoaøi môùi veà, Boäâ phaâncoâng veà xí nghieäp ta.- Thì ra caùc baùc caùc anh ñaõ bieát tröôùc

heát roài !Hoï vöøa ñi vöøa noùi chuyeän chaúng bao laâu

ñaõ ngang qua moät caùnh ñoàng luùa xanh rôøn.Haøng caây vaûi rôïp boùng töôi toát ñang ñômboâng, daäp dìu ong böôùm. Phía taây, saéc trôøiöûng ñoû laáp loaùng qua nhöõng caønh laù xanhñen. Xa xa phía tröôùc laø con ñeâ soâng Caø Loàuoán löôïn traûi thaûm coû xanh xanh noái vôùi baàutrôøi röïc aùnh maây hoàng. Caâu chuyeän cuûa bangöôøi moãi luùc moät theâm roâm raû treân conñöôøng veà Thöôïng Thoân .Thöôïng Thoân moät mieàn queâ saàm uaát,

xoùm laøng rôïp boùng nhöõng caây xanh. Ñöôøngñi loái laïi hun huùt qua nhöõng coång kín töôøngcao loaùng thoaùng aùnh naéng vaøng. Nhaø noái




tieáp nhaø eâm ñeàm söông khoùi, chan chöùamoät tình thaâm queâ muøa thoân daõ. Ñöôøng laøngngoõ xoùm laùt gaïch nghieâng nghieâng thaãm,nhöõng naâu soàng xuoâi ngöôïc voàn vaõ sôùm toáitaát baät ñi veà.Töø xoùm laøng traûi ra laø nguùt ngaøn röøng caây

vaûi meânh moâng vöôn xa ñeán taän ñoàng luùa,men theo con ñeâ xuoâi veà phía soâng Caàu.Döôùi boùng röøng caây vaûi um tuøm aáy laø caû moätkhung trôøi che khuaát, moät caûnh ñôøi soángñoäng roän ròp, nguùt ngaát traùi ngöôïc ñoàng queâ,nhöõng caên nhaø môùi xaây voäi vaõ taïm bôï thaápthoaùng raûi raùc xa xa. Tieáng ñe buùa roän raøngchaùt chuùa, tieáng maùy chaïy rì raàm ñan xentieáng ngöôøi ñanh goïn, taïo thaønh baûn hôïpxöôùng traàm huøng “Xöôûng maùy nôi ñoàngqueâ”.- Ñeán ñaây Baùc Long döøng laïi beân goác

caây vaûi to böï, chæ vaøo caên nhaø troâng laø laï :- Ñeán roài ñaây ! Vaên phoøng xí nghieäp ñoù.- Caûm ôn baùc Long, caûm ôn anh Haïc !- Töø nay chuùng ta laø ngöôøi moät nhaø roài

maø, ôn hueä gì !- Theá, baây giôø baùc vaø anh ñi veà ñaâu ?- Khu coâng nhaân sô taùn tuoát treân kia, heïn

gaëp laïi nhieàu !

Trieàu Daâng ñöùng söõng sôø tröôùc caên nhaømôùi xaây coù veû voäi vaøng thoâ thieån khaùc haúndaân cö trong vuøng. Töôøng gaïch thuøa luøakhoâng toâ ñeå loä roõ nhöõng vieân non choeït nhôïtnhaït, nhöõng maïch vöõa tam hôïp traéng toaùtchöùng toû hoà non khoâng coù maáy xi maêng.Ngoaøi caùc caùnh cöûa baèng vaùn gheùp ñöôïcsôn xanh töû teá coøn khoâng coù moät trang trínaøo khaùc. Caên nhaø ñöùng vaøo giöõa khoaûngcaùch nhöõng caây vaûi to töôùng caønh laù xumxueâ, traùi vaûi non xanh hôn hôùn nhöng ñaõ tróucaønh oaèn xuoáng ñeán ñaàu ngöôøi. Trong nhaø

coù maáy ngöôøi caéêm cuùi laøm vieäc, tieáng goõmaùy chöõ laùch taùch thaät gioøn giaõ roän raøng.Moät nöõ nhaân vieân tình côø nhìn ra cöûa thaáycoù khaùch, coâ ñon ñaû chaïy ra :- Chaøo anh, anh hoûi ai ?- Toâi xin gaëp ñoàng chí Chöông !- A ! Ñoàng chí Chöông giaùm ñoác khoâng

coù ôû nhaø.- Theá cho toâi gaëp tröôûng phoøng toå chöùc.- Anh lieân heä veà vaán ñeà gì ?- Toâi laø Trieàu Daâng ñöôïc Boä ñieàu veà xí

nghieäp ta coâng taùc.- A ! Vaâng, theá môøi anh ñi theo em…Thaáy Trieàu Daâng kheä leä vôùi chieác vali

khoù nhoïc, coâ nhaân vieân noùi tieáp :- AØ coøn chieác vali anh cöù göûi laïi ñaây, ñeå

bieát baùc Bình phaân ôû ñaâu ñaõ .Hai ngöôøi daán böôùc theo loái moøn döôùi

boùng röøng caây vaûi moâng lung trong gioùchieàu hiu hiu thoåi chæ ñuû rung rinh nhöõngcaønh laù non tô. Muoán noùi chuyeän nhöngchöa ai môû ñöôïc lôøi, hoï cöù ñi trong mônman vieân mieãn tìm veà moät ñòa chæ. Khaùch laïlaâng laâng rung caûm tröôùc caûnh mieàn queâxoân xao, trìu meán nhöõng ngaøy môùi vaøo ñôøicuûa moät kyû sö treû. Ñaâu ñoù tieáng con chim gìnhoû xíu phoùng leân khoâng trung chuoãi aâmthanh daøi thaùnh thoùt thaät vui. Baàu trôøi chekhuaát bôûi nhöõng caønh laù um tuøm nhöngcuõng coøn thaáy moät ñoâi maûng trôøi maây hoàngröïc rôõ eâm troâi. Töøng böôùc hoï laëng leõ ñi, eâmñeàm trong maøn söông chieàu vöông vaán vaøraïo röïc theo nhöõng loái moøn döôùi chaân ñaày laùruïng.Cuoái baõi vaûi laø caû moät xoùm thoân saàm uaát

döôùi aùnh chieàu taø. Moät caây ña laâu ñôøi söøngsöõng oai phong, reã phuï chen chuùc nhau oâmgoác nhö moät boù cuûi khoång loà döïng ñöùng.Caû moät vuøng roäng lôùn phuû kín caønh laù ña,


gioù môn man cuõng ñuû laét lay raøo raït nghe xaxaêm vôøi vôïi. Maët ñaát nhaün thín, baø cuï giaø luïkhuï ngoài döôùi goác caây nöôùng baùnh ña, luõcon nít noâ ñuøa nhaûy coø coø löùng töùng .Caùch ñaáy khoâng xa moät gieáng nöôùc lôùn

xaây thaønh baèng gaïch, nöôùc trong veo lönglöûng laáp laùnh nhö moät maûnh traêng thu. Vaøiba coâ gaùi vui cöôøi tôû môû, lon ton ñoâi thuøngmoät caùch yeåu ñieäu xuoáng muùc nöôùc roài kóukòt gaùnh ao veà xoùm.Trieàu Daâng caûm xuùc mieân man veà moät

mieàn queâ thoân daõ, laøng nöôùc thanh bình töøngaøn ñôøi cuûa ngöôøi daân ñoàng baèng Baécboä. Tình ñoàng chí laø ñaây, “gieáng nöôùc goácña nhôù ngöôøi trai laøng ra lính” laø ñaây. Moätchuùt hoaøi voïng nhôù ñeán queâ höông MieànNam thaân yeâu, nhöõng luõy tre laøng xanhngaét vaø boùng döøa xanh ngaøo ngaït buoåitröa heø. Moät ngöôøi thieáu phuï vuïc thuøngnöôùc xuoáng ao, tieáng uøng uïc nghe roän raõ,maët nöôùc soùng daäy lan truyeàn thaønh nhöõngvoøng troøn ñoàng taâm veà moïi höôùng. Treânbôø, coâ con gaùi coù maùi toùc ñuoâi gaø töôi hônhôùn ñang chaáp chôùi chuyeän troø líu lo, tieángcöôøi ruùc rích laên taên trong buoåi chieàu ñoàngqueâ hoaøi voïng.- OÀ , may quaù ! Leä Quyeân ôi, giuùp mình

daãn anh Trieàu Daâng ñaây ñeán gaëp baùc Bìnhmoät tyù nheù.Leä Quyeân quay ngoaét laïi nhìn khoâng

chôùp maét vaøo ngöôøi khaùch laï. Trieàu Daâng,moät thanh nieân tuaán tuù khaù trí thöùc ñangñöùng tröôùc maët tuûm tæm cöôøi nieàm nôû. Giaâyphuùt boái roái ngôõ ngaøng, hai maù Leä Quyeân ñoûhoàng e theïn caøng laøm cho göông maët coâ beùtheâm xinh ñeïp. Maét chôùp lia lòa loøng roänraøng, beõn leõn moät nieàm vui khoù taû, LeäQuyeân xao xuyeán ngaäp ngöøng :- Chaøo anh, anh veà nhaän coâng taùc?

- Vaâng, chaøo Leä Quyeân, coâ coù theå giuùptoâi ñöôïc khoâng ?- ÖÙ ! Ñöôïc chöù, sao laïi khoâng ?Laëng thaàm trong neùt maët voâ tö haøo

phoùng, ngöôøi con gaùi daãn ñöôøng ban ñaàugiôø môùi bieát teân laø Thuùy Ngaân, coâ caát gioïngnoùi trong treûo töï nhieân vaø thaät nhoû nheï vôùiTrieàu Daâng :- Thoâi anh ñi vôùi Leä Quyeân, noù laøm gaàn

choã baùc Bình ñaáy, em phaûi veà vì coù chuùtvieäc keûo treã giôø.Thuùy Ngaân se saét quay nhanh, nhöõng

böôùc chaân voäi vaõ daãm maïnh leân loái moøn laùkhoâ xaøo xaïc. Ñi ñöôïc moät quaõng ngaén,boãng naøng baàn thaàn, xoùt xa moät noãi buoànmeânh moâng traøo daâng traøn ngaäp. Töøngböôùc chaân löû thöû, löø thöø chao ñaûo nhö coùmoät löïc voâ hình buoäc troùi khoâng cho naøng ñiduø nöûa böôùc. Naøng döøng haún laïi vòn tay vaønghieâng ñaàu töïa vaøo moät goác caây vaûi ñoångaõ ñang coù nhöõng choài non môùi ñaâm xanhmöôùt röôït. Hoài laâu coâ môùi töø töø quay laïi,ñaêm chieâu nhìn theo boùng daùng hai ngöôøibaïn.Trieàu Daâng vaø Leä Quyeân soùng ñoâi böôùc

nhö ñoâi chim töø tay ngöôøi phoùng sinh vöøamôùi thaû, ñang bay tít muø veà cuoái chaân trôøixa. Xao xuyeán baâng khuaâng xaâm chieám coõiloøng, naøng töï traùch mình laø quaù khôø daïi ñaõnhôø vaû moät vieäc khoâng phaûi loái ! Ñaây cuõngchaúng laø laàn ñaàu tieân Thuùy Ngaân, nöõ nhaânvieân vaên phoøng coù göông maët khaû aùi laøm caùivieäc ngôù ngaån nhö giao tröùng cho aùc nhövaäy. Coâ tuûi hôøn traùch cho soá phaän cuûamình, ñoâi maét röng röng ngaán leä…Baàu trôøi moãi luùc moät saãm maøu, vöôøn caây

vaûi cuõng moâng lung ngaøy caøng môø aûo. ThuùyNgaân khoâng may va nheï vaøo moät caønh caâykhieán coâ giaät mình tænh laïi. Moät yù nghó môùi




thoaùng hieän böøng leân trong ñaàu ngöôøi congaùi thaát voïng :- A, coøn chieác vali ?Phaûi roài, chieác vali nhö moät con tin ñang

ôû trong tay Thuùy Ngaân. Loøng naøng boãngraïng rôõ, nhöõng hy voïng ngôøi leân tung taêngnhaûy muùa trong ñaàu, moät cô hoäi ñaày thuyeátphuïc haáp daãn ñang coøn phía tröôùc. Naønglaïi xaêm xuùi böôùc, nhöõng laù khoâ döôùi chaânxaøo xaïc nhö reo leân ñoäng vieân coå vuõ chonaøng vaøo cô hoäi saép ñeán...Con ñöôøng ven xoùm uoán löôïn duyeân

daùng, moät beân laø röøng caây vaûi meânh moângbaát taän. Leä Quyeân ñi tröôùc, maùi toùc ñuoâi gaøngoe ngaåy teùm teû rung rinh, chaân böôùc nhurun run maát töï nhieân vì bieát raèng ñaèng saumình coù khaùch laï ñang nhìn ngaém. Coâ ñichaäm laïi coù nhaõ yù chôø khaùch :- Anh Trieàu Daâng ôû ñaâu veà ?- Toâi hoïc vöøa môùi ra tröôøng.- Baùch khoa Haø Noäi haû anh ?- Khoâng !Trieàu Daâng ngaäp ngöøng khoâng muoán noùi

roõ caùi dieãm phuùc maø mình coù ñöôïc trongbaûy naêm qua, sôï e ngöôøi ta cho laø töï phuï,anh voäi chuyeån ñeà :- Theá, coøn Leä Quyeân laøm ôû xí nghieäp laâu

chöa ?- Môùi hôn hai naêm anh aï !- Laøm ôû boä phaän naøo?- Em laøm ôû phoøng lao ñoäng tieàn löông.- Laøm ôû xí nghieäp mình coù vui khoâng ?Theá laø coâ em ñöôïc theå tuoân ra bao nhieâu

laø chuyeän trong vaø ngoaøi xí nghieäp. Töøchuyeän sô taùn veà ñaây khoù khaên trong saûnxuaát, trong ñôøi soáng ñeán chuyeän maâu thuaãngaây goã giöõa thanh nieân ñòa phöông vaø thanhnieân coâng nhaân. Chuyeän naøo Leä Quyeâncuõng phaân tích raønh roït, bình luaän ra troø.

Maõi taäp trung troø chuyeän, khoâng bieát voâ tìnhhay coá yù maø Leä Quyeân ñi loøng voøng maõikhoâng ñeán nôi. Nhìn göông maët ñoû hoàng,hai tai tía ròa, boä daïng coù veû ngaäp ngöøngluùng tuùng, Trieàu Daâng ñoïc ñöôïc nhöõng yùnghó mô maøng nôi ngöôøi con gaùi laàn ñaàugaëp gôõ :- Leä Quyeân ít ñi laïi vuøng naøy phaûi khoâng ?- AØ, AØ khoâng!Giaây phuùt laïi laëng im keùo daøi, boãng hoï

laéng nghe rì raàm ôû moät vaït rau muoáng phíacuoái vöôøn caây. Döôùi ruoäng, moät ñaùm ngöôøiñoä boán naêm chò em coâng nhaân lom khom tæmaån haùi rau vaø troø chuyeän. Hoï ngaång leân,boãng phaùt hieän ñoâi baïn treû maõi mieát ñi. Moätchò coù leõ treû tuoåi nhaát lieàn reùo to :- Leä Quyeân ôi, heát yù roài nheù!- Leä Quyeân ôi, ñi chôi nhôù veà sôùm ñeå meï

em lo ñaáy !- Quyeân ôi, kheùo ñeå thaèng Xuaân noù thaáy

thì loâi thoâi to.Nhöõng coïng rau muoáng non tô möôït maø

cöù vaân veâ treân tay caùc chò vaø tieáng thì thaàmto nhoû vôùi nhau ñeå doø hoûi vaãn ñeán tai haingöôøi baïn treû :- Xuaân naøo?- Xuaân naøo?Chò coâng nhaân ñaàu teâu vaãn cöôøi ngaët

ngheõo nhìn xoán xang, moïi ngöôøi im laëng hoàilaâu chò môùi haï gioïng töï baøo chöõa cho caâuchoïc gheïo ñoäc ñòa cuûa mình :- Noùi vu vô chôi vaäy thoâi, ñaâu coù Xuaân naøo!Caû boïn laïi cöôøi gioøn giaõ daøo daït khoûa laáp

moái hoaøi nghi, ñaùm ruoäng rau muoáng xanhngaét loang loaùng tröôùc hoaøng hoân ñôïi chôømoät ngaøy mai trôøi laïi saùng. Trieàu Daângkhoâng nhòn ñöôïc cuõng buïm mieäng cöôøi :- Caùc chò vui quaù Leä Quyeân nhæ?- Caùc chò coâng nhaân xí nghieäp mình ñaáy


anh aï. Ñaây laø ruoäng troàng rau cuûa Hôïp taùcxaõ nhöôøng cho xí nghieâp taêng gia caûi thieänñôøi soáng. Phaàn beân naøy daønh cho beáp aên taäptheå, coøn beân kia laø caùc gia ñình.

Naéng chieàu taét lòm, hoaøng hoân bao phuûlaøng maïc ñoàng queâ, baõi vaûi caøng theâm lôømôø, hai ngöôøi baïn treû vaãn löõng thöõng ñitrong dích daéc loái moøn voâ ñònh. Khoâng bieátsao Leä Quyeân coù caûm giaùc mô hoà thieáu tinhanh, thaàn kinh ñònh höôùng khoâng coøn nhaïycaûm. Gioù coàn leân ruùc rích treân nhöõng ngoïncaây, coâ naøng cöù daãn Trieàu Daâng ñi trongdaäp dôøn loái moøn hy voïng. Beân traùi hoï laø xoùm

nhaø thaáp thoaùng maùi ngoùi töôøng voâi, ñeønnhaø ai khi môø khi toû chaáp chôùi sau saân roäng.Phaûi chaêng ñoù laø nhaø daân maø baùc Bình sôtaùn möôïn ôû laøm vieäc. Maëc, Leä Quyeân phôùtlôø vaø cöù tieáp tuïc daãn Trieàu Daâng ñi trongmeânh mang vôøi vôïi khoâng tìm ñöôïc ñieåmñeán.Trieàu Daâng khoâng moät chuùt soát ruoät, anh

ñi soùng ñoâi vôùi ngöôøi baïn môùi quen nhöngcoù moät khoaûng caùch caàn thieát. Hoï khoângcoøn noùi chuyeän vôùi nhau nhieàu nöõa maø cöùlaëng im ñi ñeå laéng nghe taâm hoàn mình roänraøng moät nieàm vui khoù taû, nieàm vui baét gaëpbuoåi ban ñaàu veà laïi mieàn queâ. �

Vöøa qua, Toøa soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc baøi vôû, tin, aûnh, taùc phaåm,VHNT cuûa caùc taùc giaû, coäng taùc vieân:

NGOÂ QUANG ÑÖÙC, DÖÔNG THÒ MUØI, HAØ THU, XUAÂN MAI, MAI VAÊN TYÙ, TRAÀN ÑAÏITAÏO, HOAØNG LEÄ THUÛY, NGUYEÃN SONG HAØO, HAØO NAM, CAØ KHA SAM, LEÂCHÖÔNG, LOØ AN QUANG, LOØ AN VIEÄT, LOØ VAÊN LUAÄN, VUÕ TIEÁN DUÕNG, XUAÂNTRÖÔØNG, TROÏNG HAÛI, TRUNG KIEÂN, ÑIEÂU CHÍNH TÔÙI, HOÀ CAÛNH, NGOÏC VINH,TRIEÄU PHÖÔNG, CAÀM BÍCH (Sôn La); CAO HOÀNG (ThaùI Nguyeân); TAÏ LÖU, NGOÏCBÍCH, NGUYEÃN THANH AN, PHAÏM THUAÄN THAØNH (Baéc Ninh); NGUYEÃN HUY TÖÏ(Vónh Phuùc); NGOÂ XUAÂN THANH (Nam Ñònh); THY LAN, HAØ THÒ THAÉM, NGUYEÃNVAÊN DÖÏ (Thanh Hoùa); LEÂ VAÊN HUØNG (Quaûng Bình); LEÂ BAÙ TAÏO, HOAØI QUANGPHÖÔNG (Quaûng Trò); MAI MOÄNG TÖÔÛNG, NGUYEÃN THÒ NHUNG, TRÖÔNG SYÕ LIEÂN(Ñaø Naüng); NGUYEÃN THANH TUAÁN, LÖÔNG MYÕ LINH, MAI THANH VINH (QuaûngNam); MAI DUY QUYÙ, NGUYEÃN VAÊN PHÖÔÏNG, VUÕ TIEÁN ÑÖÙC (Quaûng Ngaõi); TRIEÀULA VYÕ, PHAÏM KIM SÔN (Bình Ñònh); HUYØNH DUY HIEÁU, KIM HUYEÀN (Phuù Yeân); LEÂQUOÁC SINH (Khaùnh Hoøa); ÑAËNG BAÙ TIEÁN (Ñaék Laêk); NGUYEÃN TRUNG PHÖÔNG(Ñaêk Noâng), HAØ HÖÕU NEÁT (Laâm Ñoàng); NGUYEÃN MINH HUØNG (Ninh Thuaän); VOÕHOÀNG TÔ (Bình Thuaän); THANH TRAÙC NGUYEÃN VAÊN (TP Hoà Chí Minh); TRAÀN VAÊNTROÏNG, VUÕ THÒ THU HÖÔNG, DÖÔNG ÑÖÙC QUAÛNG, XUAÂN TÌNH, NGUYEÃN BAÙTHAØNH, NGUYEÃN ANH HUØNG, BUØI VIEÄT THAÉNG (Haø Noäi).

Traân troïng caûm ôn söï coäng taùc cuûa Quyù vò!DÑVNVN




Tam Ñaûo - moät tình yeâu

Nhaïc vaø lôøi: KIM HUYEÀN

Chaäm vöøa - Tình caûm


- Em ñaõ suy nghó kyõ chöa?Gioïng baø thaåm phaùn chuøng xuoáng, nheï

nhö lôøi thuû thæ, taâm tình sau khi ñoïc löôùt quatôø khai cuûa naøng.Naøng im laëng…Lyù do ö? Naøng ñaõ trình baøy heát trong tôø

khai. Naøng nhuû thaàm: roài seõ qua nhanh thoâi.Chæ laø nhöõng caâu hoûi mang tính thuû tuïc.- Sau khi ly hoân, em xin ñöôïc nuoâi con,

ñuùng khoâng?Naøng gaät ñaàu.- Cuoäc soáng cuûa ngöôøi phuï nöõ ñôn thaân

nuoâi con khoâng heà ñôn giaûn chuùt naøo!- Em coù ñuû khaû naêng!Naøng choáng cheá.- ÖØ. Chò khoâng ñeà caäp veà vaán ñeà vaät chaát.

Nhöng veà tinh thaàn, taâm sinh lyù cho con treûphaùt trieån moät caùch bình thöôøng, lieäu em coù

ñaûm baûo khoâng?Naøng im laëng…- Chò bieát, khoâng bao giôø em coù theå ñaûm

baûo ñöôïc ñieàu ñoù. Ñaëc thuø coâng vieäc cuûamình, chò ñaõ töøng gaëp gôõ raát nhieàu phuï nöõ coùhoaøn caûnh nhö em. Chò tin raèng mình ñuùng.Naøng im laëng…- Trong cuoäc soáng, khoâng coù cuoäc hoân

nhaân naøo laø hoaøn haûo. Xích mích, va chaïmkhieán ngöôøi ta nhaän ra nhöõng giaù trò thöïc cuûacuoäc soáng vaø nhìn nhau baèng con maét caûmthoâng hôn.Naøng im laëng…- Haïnh phuùc ñoâi khi phaûi baét ñaàu töø nhöõng

khuûng hoaûng veà tình caûm, ngöôøi trong cuoäc coùcô hoäi nhìn nhaän laïi mình. Haõy bình tónh vaønghó veà nhöõng ñieàu toát ñeïp töø phía choàngmình. Em vaø oâng xaõ ñeán vôùi nhau baèng tình

Nhö chöa töøng ñöôïc khoùc…PHAÏM KIM SÔN(Hoäi VHNT Bình Ñònh)



Minh hoïa: LEÂ HUY QUANG


yeâu thôøi sinh vieân, ñuùng khoâng?Naøng gaät ñaàu.- Nhöõng kyû nieäm ñeïp aáy ñaâu roài? Hôn nöõa,

em haõy nghó ñeán con. Con beù coù ñaùng phaûinhaän moät cuoäc soáng thieáu huït tình caûm saucuoäc chia ly cuûa boá meï hay khoâng?Naøng im laëng…Nghe nhöõng lôøi gan ruoät nhö theá, ñaùng ra

naøng phaûi khoùc. Khoùc, nhö nhöõng laàn giöõañeâm khuya chôït tænh giaác naøng nhìn thaáy conñang say giaác noàng. Töøng hôi thôû nheï nhaøngvaø nuï cöôøi ngaây thô cuûa con trong côn mônguû khieán naøng khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét.AÁy laø khi ñaàu oùc naøng cöù laån thaån moät ñieàu:khi vôï choàng naøng ly hoân, con gaùi naøng seõsoáng nhö theá naøo? Naøng seõ giöõ noù beân mình.Taát nhieân. Naøng seõ yeâu thöông vaø buø ñaép chocon baèng taát caû nhöõng gì naøng coù. Nhöng…Naøng khoâng caàm loøng khi nghe con nuõng nòugoïi tieáng “Ba ôi”. Töôøng cay nghieät vôùi naøng.Xaáu xa vôùi naøng. Taát caû ñeàu ñoå vôõ trongnaøng. Nhöng con naøng thì caàn cha. Vaø ñaáy laølyù do ñeå naøng coá níu giöõ moät cuoäc hoân nhaânñaày nhöõng maûnh vôõ.Nhöng ñaáy laø chuyeän ñaõ xa. Chuyeän cuûa

tröôùc kia. Coøn baây giôø, naøng khoâng khoùc.Nöôùc maét quaën vaøo gan ruoät hay nöôùc maétcaïn khoâ, naøng cuõng khoâng bieát. Ñaàu oùc luøngbuøng khieán naøng khoâng theå noùi theâm ñöôïc gì.Maëc duø, tröôùc ñoù naøng ñaõ vaïch ra cho mìnhraát nhieàu döï ñònh vaø neáu coù moät cô hoäi, naøngseõ noùi veà noù moät caùch thuyeát phuïc tröôùc baøthaåm phaùn. Vôùi naøng, luùc naøy chæ coù moät conñöôøng duy nhaát. Ñoù laø lyù do naøng coù maët taïinôi naøy. Truùt heát nhöõng chua cay, tuûi nhuïcvaøo tôø khai naøy. Gioïng naøng nheï nhaøngnhöng cöông quyeát:- Em ñaõ quyeát ñònh roài. Chò xem caùc thuû tuïc

caøng nhanh caøng toát giuùp em.Naøng quay ngöôøi, laûng traùnh caùi nhìn vöøa

dòu daøng vöøa nuoái tieác cuûa baø thaåm phaùn…

Rôøi toøa aùn, naøng chaïy xe voøng theo conñöôøng ra bieån. Luùc naøy, naøng caàn ñöôïc yeântónh. Con gaùi ñi nhaø treû. Naøng vaø Töôøng vaãncoøn soáng chung trong caên nhaø cuõ nhöng moïithöù gaàn nhö taùch baïch. Thænh thoaûng chaïmmaët nhau vaø ñi löôùt qua nhau baèng caùi nhìnxa caùch. Caên nhaø trôû neân hoang laïnh. Naøngao öôùc, giaù maø ñöôïc troán ñi ñaâu ñoù. Ñöôïcthoaùt khoûi khoâng gian ngaäp nguïa nhöõng ñieàuthaân quen, phieàn muoän. Caû söï quan taâmkhoâng ñaùng coù cuûa nhöõng ngöôøi xung quanh.Coù leõ, naøng seõ thaáy deã chòu hôn. Nhöng coøncoâng vieäc cô quan chöa giaûi quyeát. Coøn congaùi… Coøn bieát bao nhieâu ñieàu… Vaø naøng phaûilaëng leõ ñoái maët vôùi noù.Döïng xe beân leà ñöôøng, naøng ngoài leân chieác

gheá ñaù döôùi goác caây boà ñeà höôùng ra bieån.Coâng vieân vaéng hoe. Naøng nhìn ñoàng hoà.Chaúng ai roãi hôi ra ñaây ngoài vaøo luùc giöõa buoåisaùng. Chæ moãi mình naøng. Gioù bieån khe kheõaùp vaøo maët, thoåi vôøn qua laøn toùc mai khieánnaøng caûm thaáy deã chòu.Laïi nghó. Nhöõng suy nghó cuõ kyõ nhö bao

laàn. Nhöng vôùi naøng, laàn naøy, ly hoân laø giaûithoaùt duy nhaát. Khoâng coøn caûm xuùc. Khoângcoøn nuoái tieác hay hy voïng. Heã gaëp dòp thì laïibuøng leân nhöõng lôøi chao chaùt, ñay nghieán vaøtoån thöông nhau ñeán taän cuøng. Maø caênnguyeân ñeàu töø phía Töôøng, choàng naøng. Toaønnhöõng chuyeän daèn vaët. Ñoá kî. Ghen tuoâng.Thaäm chí vuõ phu. Taát caû ñeàu dieãn ra treângiöôøng nguû. Vaø trong ñeâm toái. Saùng ra, Töôøngvaãn cöù döûng döng nhö khoâng. Gioûi ñoùng kòch.Gioûi chòu ñöïng vaø cuõng gioûi haønh haï vôï chohaû heâ. Giôø ñaây, khi chaân töôùng ñaõ loä ra, choàngnaøng ngoaïi tình, naøng khoâng coøn ñuû söùc ñeåchòu ñöïng theâm moät ngaøy naøo nöõa. Moïi thöùñeàu chaám heát töø luùc naøng taän maét chöùng kieánTöôøng ñi ra khoûi nhaø nghæ cuøngmoät ngöôøi ñaønbaø khaùc. Ñeán luùc aáy, naøng môùi vôõ oøa moätñieàu, raèng baáy laâu nay, Töôøng raøo chaén naøng,




nghi kî naøng, ghen tuoâng nhöõng moái giao haûobeân ngoaøi cuûa naøng ñeå ñaùnh laïc höôùng vaøche ñaäy chuyeän aên vuïng cuûa mình. Naøng thìngaây thô. Naøng cam chòu. Naøng coá thu mìnhlaïi. Toái giaûn moïi moái quan heä beân ngoaøi ñeåvöøa loøng Töôøng. Ñeå giöõ aám hoøa khí gia ñình.- Anh ra phoøng ngoaøi nguû ñi. Ñöøng coù

chaïm vaøo toâi.Naøng xoay ngöôøi veà phía con khi Töôøng vöøa

ñaët löng xuoáng giöôøng ñaõ ñònh oâm laáy naøng.- Taïi sao?- Toâi khoâng thích. Vaø lyù do taïi sao chaéc anh

thöøa bieát!- AÙ… aø… “Ñi” vôùi thaèng naøo roài phaûi khoâng?

No say roài chöù gì?Töôøng rít leân nhö con thuù bò thöông.- Thì sao naøo? Naøng quay laïi nhìn Töôøng

vôùi aùnh maét khinh bæ.- Ñoà ñó!Boáp!!! Naøng coøn chöa kòp phaûn öùng vôùi caâu

vaêng tuïc cuûa Töôøng thì ñaõ thaáy ngaøn ñoùm ñoùmrôi nhö sao sa tröôùc maét mình. Naøng ngoài daäy.Côn choaùng vaùng khieán naøng chöïc ngaõ. Naøngcoá göôïng. Toùc tai ruõ röôïi. Chæ coù aùnh maét röøngröïc caêm hôøn nhìn veà phía Töôøng.- Toâi laø ñoà ñó ñaáy! Maø anh bieát toâi ñaùnh ñó

ôû ñaâu khoâng? ÔÛ caùi khaùch saïn Ngaân Haø maøchieàu nay anh töø trong aáy ñi ra ñaáy!Noùi xong, naøng gaàn nhö kieät söùc. Naøng ngoài

boù goái. Laëng caâm. Moïi thöù troáng roãng. Cuõngchaúng theøm ñeå yù khuoân maët Töôøng ñang ñöïcra vì caùi teân “Ngaân Haø” naøng vöøa nhaéc tôùi.- ÖØ. Toâi nguû vôùi ngöôøi ñaøn baø khaùc ñaáy! Coâ

seõ laøm gì naøo?- Xin haõy ñeå toâi yeân! Toâi khoâng muoán nhìn

thaáy anh nöõa.Naøng yeân laëng naèm xuoáng beân con. Hôi

thôû nheï nhaøng cuûa con khieán loøng naøng dòulaïi. Töôøng haäm höïc böôùc ra khoûi phoøng. Tieánggiaät cöûa roài tieáng khoùa cöûa laùch caùch. Tieángxe maùy noå giaät cuïc roài luøi xa. Ñeâm laïi traû veà

vôùi söï yeân tónh voán coù. Naøng naèm laëng leõ vuoátve toùc con. Töøng sôïi toùc maûnh mai nhö cöùavaøo loøng naøng. Nhoùi buoát. OØa vôõ. Nöôùc maéttraøo ra khieán naøng khoâng kìm ñöôïc. Naøng cöùñeå maëc cho nöôùc maét tuoân chaûy. Nhoøe maét.Roài chaûy xuoáng öôùt goái. Naøng cöù ngôõ mình seõkhoâng coøn khoùc ñöôïc khi chöùng kieán söï phaûnboäi cuûa Töôøng. Nhö môùi luùc naõy thoâi, ngaønñom soùm sao sa chæ laøm naøng choaùng vaùngchöù ñaâu laøm cho naøng rôi nöôùc maét? ÖØ, maønaøng ñaâu coù khoùc? Chæ coù nöôùc maét chaûythoâi. Thoâi thì, haõy cöù buoâng thaû mình chodoøng nöôùc maét. Chaûy heát thì caïn khoâ. Moïichuyeän seõ keát thuùc töø ñeâm nay thoâi maø…Hoâm sau, naøng vieát ñôn ly hoân. Göông

maët naøng laïnh leõo khi ñaët noù tröôùc maët Töôøng.- Ly hoân aø? Toâi thaùch ñaáy!- Anh ñöøng doïa. Toâi khoâng coøn sôï anh nöõa

ñaâu.- Ly hoân, coâ seõ ra ñi vôùi ñoâi baøn tay traéng.- Anh ñöøng lo. Ñeán vôùi anh theá naøo, toâi seõ

ra ñi nhö theá aáy!- Coâ nhôù giöõ lôøi. Ñöøng ñeán luùc aáy laïi khoùc

van xin.- Anh yeân taâm. Vôùi anh, toâi khoâng coøn khoùc

ñöôïc nöõa.- Deã nhæ? Baèng moïi giaù, con beù phaûi ôû vôùi toâi.

Toâi thöøa söùc ñeå laøm ñieàu ñoù. Coâ hieåu khoâng?Noùi xong, Töôøng quay ñi vôùi nuï cöôøi ngaïo

ngheã. Cuõng chaúng theøm ñoïc heát tôø ñôn ly hoânxem naøng ñaõ vieát nhöõng gì. Thaùi ñoä cuûaTöôøng khieán naøng caûm thaáy gheâ sôï. Soángñôøi vôï choàng ñaàu goái tay aáp bao nhieâu naêm,naøng ñaõ phaûi chòu ñöïng bao ñieàu aám öùc, thuathieät. Vaø cay ñaéng. Thaäm chí sau cuoäc chiatay naøy, naøng saün saøng ra ñi vôùi ñoâi baøn taytraéng, caûm thaáy thanh thaûn vì ñöôïc giaûi thoaùt.Nhöng con gaùi phaûi thuoäc veà naøng. Naøngkhoâng theå xa con. Töôøng ñang nhaèm vaøoñieåm yeáu cuûa ngöôøi meï ñeå giaøy voø, thaùch thöùcnaøng. Naøng bieát, Töôøng khoâng heà doïa daãm.

Baèng nhöõng moái quan heä saün coù cuûa mình,Töôøng coù theå laøm baát cöù ñieàu gì anh ta muoánchöù khoâng chæ ñôn giaûn laø giaät con gaùi ra khoûivoøng tay naøng.Khi bieát naøng ñoàng yù laáy Töôøng, ai cuõng

nghó naøng laø chuoät sa chónh neáp. Naøng laø conchuoät baïch muõm móm coøn gia ñình Töôøng laøchónh neáp ñeå con chuoät baïch laø naøng rôi vaøo.Moïi vieäc cöù nhö saép ñaët saün. Coâng vieäc cuûanaøng laø do ba choàng taùc ñoäng. Ñaùm cöôùikhieán ñoâi beân hoï haøng maùt maët cuõng do phíanhaø trai lo lieäu. Roài nhaø cöûa. Nhöõng vaät duïngcho cuoäc soáng rieâng tö cuûa ñoâi vôï choàng cuõngdo ba meï Töôøng vun veùn. Khoâng chuoät,khoâng chónh neáp thì goïi laø gì?Ngöôøi ñaàu tieân bieát naøng noäp ñôn ly hoân laø

meï naøng. Baø ñaõ khoâng tieác lôøi sæ vaû:- Tao chaúng bieát chuùng maøy ñang nghó gì.

Ñuùng laø söôùng quaù hoùa roà. Choàng theá, contheá, nhaø cöûa theá, coâng vieäc theá, maøy ñoøi gìchöù? Phaûi ñoùi ñeán vaøng maét, veàu moâi chaïy aêntöøng böõa thì chuùng maøy môùi eâm aám chaéc?Ñaøn oâng quaøng xieân, bay böôùm moät chuùt cuõnglaø chuyeän thöôøng tình. Phaän ñaøn baø phaûi bieátcam chòu, giöõ mình. Boû choàng laø mang tieánglaém con ôi!Naøng im laëng. Cuõng laø phaän ñaøn baø nhöng

meï naøng thuoäc veà theá heä khaùc. Moät theá heä ñaønbaø cam chòu. Boá naøng cuõng coù ra gì ñaâu. Caynghieät. Buûn xæn. Gheùt nhau thì xæa xoùi. Ñaynghieán. Vaïch aùo cho ngöôøi xem löng theo kieåubôùi loâng tìm veát nhöõng loãi laàm tì veát. Chan chaùtvôùi nhau töø hoài coøn treû vaäy maø hai ngöôøi vaãnchòu ñöïng ñöôïc vôùi nhau. Tuoåi thô cuûa naøng vaøcaùc em naøng ñaõ töøng chöùng kieán khoâng bieátbao nhieâu laàn daèn haét giöõa boá vaø meï. Nhöõngaùnh maét thaûng thoát, buoàn tuûi. Nhöõng baøn taynaém chaët cuûa maáy chò em khi boá meï caõi nhauhaèn saâu trong kyù öùc naøng. Kyù öùc ñau buoàn aáykhieán naøng nung naáu moät ñieàu: cuoäc ñôøi naøngsau naøy seõ khaùc ñi. Lôùn leân, naøng seõ laáy ngöôøi

ñaøn oâng yeâu naøng laøm choàng. Naøng seõ laøngöôøi ñaøn baø cuûa gia ñình. Heát loøng yeâuchoàng, yeâu con. Con naøng seõ lôùn leân trongtieáng cöôøi trong treûo, haïnh phuùc. Cuoäc ñôøichuùng seõ khoâng coù nhöõng kyù öùc buoàn ñau maøñôøi naøng traûi qua… Vaø naøng ñaõ gaëp Töôøngtrong nhöõng ngaøy thaùng haïnh phuùc nhaát cuûacuoäc ñôøi. Nhöõng töôûng, bôø vai Töôøng seõ vöõngchaõi, voøng tay Töôøng seõ maõi aám noàng vaø traùitim Töôøng seõ maõi daønh nhöõng yeâu thöông chonaøng nhö thuôû ban ñaàu yeâu nhau.Naøng coá neùn tieáng thôû daøi. Tieáp tuïc chòu

ñöïng ñeå naøng khoâng phaûi mang tieáng hoïañieân? Ñeå con naøng lôùn leân, coù moät gia ñìnhñaày ñuû boá vaø meï? Lieäu naøng coù chòu ñöïng noåivôû bi kòch hoân nhaân naøy? Naøng khoâng phaûi laøkòch só. Naøng soáng baèng traùi tim, baèng suynghó, baèng caûm xuùc cuûa chính mình. Coù theånaøng trô lyø, chai ñaù. Nhöng khi söï chòu ñöïngvöôït taàm kieåm soaùt, naøng sao coù theå böng bítñöôïc suy nghó cuûa con? Naøng thoaùng ruøngmình khi hình dung ra aùnh maét cuûa con gaùinaøng. Laø aùnh maét ngaøy xöa cuûa naøng! Noù seõmaõi quay quaét trong öôùcmô nhoû beù veà moät giañình. EÂm aám. Khoâng coù ñay nghieán, daèn vaët.Noù ñau ñaùu moät noãi buoàn khoâng bieát chia seûcuøng ai. Vaø ñieàu aáy lôùn leân cuøng taâm hoàn congaùi naøng trong dö ba cuûa baát hoøa vaø tan vôõ…Noù seõ baûn sao nhöõng khaùt khao thôøi treû

cuûa naøng…Khoâng. Naøng phaûi laøm khaùc ñi! Naøng phaûi

laøm khaùc ñi khi thaáy mình coøn cô hoäi…Dö luaän roài seõ chaúng laø gì.Laøm meï ñôn thaân roài cuõng chaúng laø gì.Chæ coù tình yeâu cuûa ngöôøi meï môùi mong

laáp ñaày nhöõng khoaûng troáng cuûa con naøng.Maø cuoäc ñôøi thì coøn daøi phía tröôùc.Naøng rôøi gheá ñaù. Nhöõng böôùc ñi nheï haãng.Maét naøng öùa leä.ÖØ, thì khoùc… Khoùc nhö chöa töøng ñöôïc

khoùc moãi laàn naøy nöõa thoâi.�



MöaNhaïc vaø lôøi: PHAN TÖÛ NHO

Andantino



DÖÔNG ÑÖÙC QUAÛNG- Sinh ñaàu naêm Daäu 1945 taïi Haø Noäi- Queâ quaùn: Vöïc Tröôøng, Tam Noâng, Phuù Thoï- Toát nghieäp Khoa Ngöõ vaên khoùa VIII, Tröôøng Ñaïi hoïc Toånghôïp, Haø Noäi naêm 1966- Phoùng vieân chieán tröôøng mieàn Trung cuûa Thoâng taán xaõVieät Nam (TTXVN) vaø Thoâng taán xaõ Giaûi phoùng (TTXGP) (töø

1967 ñeán 1975)- Tröôûng Phaân xaõ TTXVN Phuù Khaùnh; Tröôûng Tieåu ban Noäichính, Phoù Tröôûng ban Tin Trong nöôùc, Phoù Toång Bieân taäpbaùo Tuaàn Tin töùc cuûa TTXVN (töø 1976 ñeán 1992)- Nghieân cöùu sinh veà baùo chí taïi Tröôøng Chính trò cao caáp Tieäp Khaéc

(1987-1990)- Phoù Vuï tröôûng Vuï Toång hôïp; Vuï tröôûng Vuï Thoâng tin Baùo chí (TTBC), Giaùm ñoác Trungtaâm Baùo chí Vaên phoøng Chính phuû;Toång Bieân taäp ñaàu tieân Website cuûa Chính phuû (Töø1993 ñeán thaùng 10- 2005)- Töø thaùng 11- 2005 ñeán nay laøm vieäc taïi baùo Coâng an Nhaân daân vaø Ban Thoâng tinTruyeàn thoâng cuûa Ngaân haøng VietinBank- Taùc phaåm thô ñaõ xuaát baûn: Moät chuùt, thô (Nxb. Hoäi Nhaø vaên, 2006); Ñoâi ñieàu vôùi con,thô (Nxb. Hoäi Nhaø vaên, 2013); Thô trong moät soá tuyeån taäp: Thô mieàn Trung Theá kyû XX;

Traêm naêm Thô Ñaát Quaûng; Thô vieát ôû chieán tröôøng; Thi töûu; Thô hay choïn loïc…

T AÙC GIAÛ - TAÙC PHAÅM

Ñoâi ñieàu vôùi con(Vieát cho con trai Ñaø Trang)

Cha meï cuøng nhau veà ñaát QuaûngSau ba möôi naêm giaûi phoùng Quaûng ÑaøRíu rít tìm nhau ngaøy hoïp maëtMôùi ñoù maø ba möôi naêm xa.

Ngöôøi treû nhaát nöûa ñaàu toùc baïcKeå chuyeän ngaøy xöa maéc voõng nguû röøngNaèm cong maõi sau ngaøy giaûi phoùngHeã naèm giöôøng laø laïi ñau löng.

Ngöôøi tuoåi thanh xuaân ñeå laïi Tröôøng SônGaàn cuoái ñôøi muïn con chaúng coùNgöôøi maát nöûa haøm raêng vì ñaïn phaùoBaêm aáy naêm roài treäu traïo nhai côm.

Ngöôøi baûy möôi maø vaãn ngoït tieáng ñaønHaùt baøi haùt cuûa moät thôøi ñaùnh giaëcNgöôøi laëng leõ tìm cho mình choã khuaátMaét öùa traøo nhôù baïn hy sinh…

Cha meï veà ñaây nhö veà laïi nhaø mìnhCuøng ñoàng ñoäi veà thaêm nôi ôû cuõQua soâng Traø Noâ nhôù muøa nöôùc luõCoõng gaïo baûy ngaøy, beø chuoái vöôït soâng.

Ba möôi naêm roài, con coù bieát khoângTuoåi con baây giôø baèng tuoåi cha ngaøy aáyBa möôi naêm laø ba möôi muøa raãyÑoàng ñoäi moät thôøi coøn khaéc khoaûi tìm nhau.

Roài seõ ñeán ngaøy moät traêm naêm sauCha meï vaø con ñeàu thaønh ngöôøi thieân coåNhöõng chuyeän hoâm nay seõ laø lòch söûÑeå ngöôøi sau ghi nhôù thaùng naêm naøy.


Öôùc moät laàn ñöôïc ñeán Tröôøng SaTuoåi coå lai hy toâi ñaët chaân leân ñaûoSuoát cuoäc haûi trình khoâng moät ngaøy gioâng baõoKhoâng moät ngaøy ñöôïc thöû söùc vôùi Tröôøng Sa!

Maáy ai trong ñôøi ñöôïc thaáy caây phong baCaây baøng quaû vuoâng vaøo muøa keát traùiÑoâi boà caâu thaûnh thôi kieám moài ñaàu doanh traïiCaây ñu ñuû cuoái vöôøn quaû ñaõ öông öông.

Ñaõ traûi bao phen soáng cheát ôû chieán tröôøngLoøng cöù röng röng tröôùc Töôïng ñaøi Lieät sóToâi thaép neùn nhang nôi caùc anh yeân nghæTröôøng Sa ôi, gaàn laém ñaát lieàn!

Tröôøng Sa tröa nay bieån laëng soùng yeânNhöng chaát chöùa trong loøng ngaøn nuùi löûaNam Yeát, Sinh Toàn, An Bang, Song Töû…Moãi taác ñaûo nôi ñaây moät choát chaën quaân thuø!

Taïm bieät Tröôøng Sa, nhôù maõi Tröôøng SaTreû em nôi ñaây aùo quaàn nhö lính thuûyChieán só nôi ñaây giaàu taâm hoàn ngheä sóQuaán quyùt beân nhau

trong ñieäu nhaûy töng böøng.

Tröôøng Sa, Hoaøng Sa ñaát thieâng Toå quoácTrieäu trieäu con tim moät nhòp ñaäp höôùng veàKhaéc treân ñaù, treân caây chæ moät lôøi theà:Giöõ bieån ñaûo queâ höông vöõng beàn maõi maõi!

Baïn cuõ baây giôø ñöùa naøo ñaàu cuõng baïcNhöng chaân coù ñöùa deùp ñöùa giaàyÑöùa saùng chieàu oâ-toâ ñöa ñoùnÑöùa lang bang naêm möôi tuoåi vaãn khoâng nhaø.

Baïn cuõ moät thôøi soáng cuøng bom ñaïnChia tay nhau chaúng heïn ngaøy veàQuaûng Bình, Kon Tum, Taây Ninh, Ñoàng Thaùp…Chieán tröôøng naøo cuõng coù baïn cuøng nhau.

Coù ñöùa chaúng bao giôø coøn veà hoïp maëtHai maáy naêm roài haøi coát bieát naèm ñaâuCoâ baïn ngaøy xöa ñaõ thaønh baø ngoaïiMaét vaãn röng röng nhaéc chuyeän naêm naøo.

Coù ñöa baây giôø ñaõ laø boä tröôûngÑöùa veà höu môùi tính chuyeän laøm giaàuÑöùa lang baït trôøi Taây, ñöùa taän cuøng Ñaát MuõiÑöùa vaãn leânh ñeânh, laän ñaän suoát ñôøi.

Baïn cuõ gaëp nhau ôû tuoåi naêm möôiDaãu oâng noï baø kia vaãn hoàn nhieân ñaùo ñeåCheùn röôïu ñaàu xuaân cuøng nhau chia seûBaïn beø ôi, ñaâu phaûi röôïu maø say.

DÖÔNG ÑÖÙC QUAÛNG

Tröôøng Sa ôi,gaàn laém ñaát lieàn!

Baïn cuõ

TAÙC GIAÛ - TAÙC PHAÅM


Khuaát caùnh gaø saân khaáuThaáy ngöôøi xem khoùc cöôøiKhuaát sau töøng vôû dieãnCheânh veânh bao phaän ngöôøi.

Khuaát sau bao ngöôøi khaùcDeã gì tìm ñöôïc nhauKhuaát sau töøng con chöõBieát bao ñieàu thaúm saâu.

Khuaát trong ñeâm laëng leõMoät ñoùa quyønh ñôn coâiKhuaát neûo ñöôøng gioù buïiCoù ai coøn ñôïi toâi?

Coù ai gom naéng cuoái trôøiÑeå ñem veà söôûi giöõa thôøi naøy khoâng?Coøn toâi, trong moät chieàu ñoâng

Gom töøng sôïi naéng veà hong tröôùc nhaøTheá naøo em cuõng gheù qua

Theá naøo toâi cuõng coù quaø cho emChæ vaøi sôïi naéng beân theàm

Moûng manh tröôùc luùc maøn ñeâm saép veàDaãu khoâng ñuû söùc xua ñi

Nhöõng ngaøy giaù reùt taùi teâ loøng ngöôøiThì em haõy nhaän cuøng toâi

Gom töøng sôïi naéng cuoái trôøi söôûi chung.

Coù khi naøo ta thöû khaùc ta chöaThöû ñi treân daây nhö ngöôøi laøm xieácThöû bieáng nhaùc nhö ngöôøi troán vieäcThöû boû nhaø ñi laøm moät gaõ rong chôi?

Cuõng ñoâi laàn toâi thöû khaùc toâiThöû tìm vaän may trong troø ñen ñoûThöû tìm thuù vui trong muoân ngaøn caùm doãThöû khaùc mình moät chuùt xem sao!

Thöû say soùng ñeå ñöôïc bieát noân naoNgöôøi ñi bieån saù gì soùng lôùnThöû lôõ heïn ñeå nghe lôøi hôøn giaänThöû khoâng veà xem coøn nhôù ngoõ quen.

Thöû baùn buoân xem coù kieám ñöôïc tieànCaàm buùt maõi töï thaáy mình teû nhaïtThöû veõ maët boâi raâu cho thaät khaùcXem baïn beø coøn nhaän ra khoâng.

Cuõng coù laàn thöû ñöùng tröôùc ñaùm ñoângMieäng noùi vaäy maø khoâng phaûi vaäyThöû loäi xuoáng buøn ñeå töï mình ñöôïc thaáyNgan ngaùt höông sen toûa khaép maët hoà…

Cuoäc soáng quanh ta nhö moät baøn côøBaøy tröôùc maët ñöôøng ñi muoân neûoThöû moät laàn ñoåi xe laáy phaùoTaøn cuoäc côø phaùo lieäu coù hôn xe?

Roài moät laàn chôït tænh côn meâThöû khaùc mình môùi thaáy mình ngôù ngaånNgay tröôùc maët laø vöïc saâu thaêm thaúmThöû moät laàn tröôït ngaõ, daùm khoâng ñaây?

DÖÔNG ÑÖÙC QUAÛNG

KhuaátThöû khaùc mình

Gom naéng


TAÙC GIAÛ - TAÙC PHAÅM

H OÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM

Thuôû aáy vaøo thaäp nieân 60, 70 cuûa theá kyûtröôùc, khu C cuûa khu taäp theå Kim Lieâncoù boán nhaø vaên, nhaø thô. Nhaø thô

Phaïm Hoå ôû C3, nhaø vaên Buøi Hieån ôû C4, nhaøvaên Phan Töù ôû C5, nhaø vaên Nguyeãn ThòNgoïc Tuù ôû C8. Nhaø vaên Ngoïc Tuù khi ñi chôïKim Lieân tieän theå gheù thaêm nhaø vaên BuøiHieån. Nhaø vaên Phan Töù sau ñôït thaâm nhaäpthöïc teá daøi ôû chieán tröôøng khu V trôû veà taù tuùcôû taàng 1 nhaø C5 cuõng gheù ñeán troø chuyeän vôùinhaø vaên Buøi Hieån (coù laàn taùc giaû Maãn vaø toâibò keû troäm naãng maát caùi xe ñaïp Fa fo rít ôûtaàng 1 nhaø C4, duø xe ñaïp ñaõ coù khoùa). Ngöôøihay ñeán chôi vôùi ba toâi – nhaø vaên Buøi Hieån,laø nhaø thô Phaïm Hoå. Toâi cuõng bieát ñoâi ñieàuveà goác tích cuûa nhaø thô. Queâ ôû Bình Ñònh,soáng trong moït gia ñình coù ba anh em laømngheä thuaät (ngöôøi anh laø nhaø thô Phaïm VaênKyù - Vieät kieàu ôû Phaùp, ngöôøi em laø nhaïc sóPhaïm Theá Myõ), nhaø thô Phaïm Hoå thuôû nhoûyeâu theå thao, lôùn leân lao vaøo ngheä thuaät.Phaïm Hoå saùng taùc nhieàu theå loaïi: hoäi hoïa,laøm thô vaø vieát truyeän cho ngöôøi lôùn vaø thieáunhi. Maáy anh em chuùng toâi thöôøng thaân maätgoïi oâng laø chuù Hoå. Mang teân loaøi chuùa sônlaâm nhöng chuù Hoå laïi raát hieàn. Heã nghe tieánggoõ cöûa coäc coäc, toâi chaïy ra môû cöûa. Hieän ratröôùc ngöôõng cöûa laø ngöôøi ñaøn oâng vôùi chieác

muõi to vaø nuï cöôøi roäng môû, aên maëc giaûn dò,chaân ñi deùp cao su. Toâi reo leân:- Ba ôi, chuù Hoå tôùi !Ba toâi nieàm nôû tieáp. Chuyeän OÂng Cuï (Baùc

Hoà) vieát Di chuùc. Chuyeän anh Vaên (Ñaïi töôùngVoõ Nguyeân Giaùp) chæ huy quaân söï. ChuyeänLeâ Ñöùc Thoï - Kít xing gô, chuyeän chieántröôøng mieàn Nam. Chuyeän anh Toâ (Thuûtöôùng Phaïm Vaên Ñoàng) vaø anh Laønh (Nhaøthô Toá Höõu) vôùi anh em vaên ngheä. ChuyeänHoäi nhaø vaên, baùo Vaên ngheä, chuyeän sô taùn,con caùi. Giöõa chuù Hoå vaø ba toâi raát ñoãi ñoàngcaûm. Toâi nhôù maõi chuù Hoå cöù hay nhaéc ñinhaéc laïi caâu noùi cuûa Thuû töôùng Phaïm VaênÑoàng luùc baáy giôø: “Daân ta coøn cöïc laém, cöïclaém, cöïc laém”. Chuù nhaán nhaù theo gioïng noùicuûa vò nguyeân thuû quoác gia luùc aáy ñeå boäc loätình yeâu nöôùc thöông daân cuûa oâng.Chuù khenXuaân Quyønh thoâng minh, Vónh Mai chaân thaät.Gioïng noùi chuù luùc naøo cuõng aám aùp, soâi noåi,laïc quan. Chuù Hoå vaø gia ñình chuù Hoå raát thaânthieát vôùi gia ñình toâi.Luùc aáy chuù ñang laøm ôû toå thô baùo Vaên

ngheä. Khi chieán tranh lan roäng, aùc lieät ôû caûhai mieàn Nam Baéc thì caû daân toäc caøng saythô, thô trôû thaønh tieáng noùi taâm hoàn cuûa moätdaân toäc khao khaùt ñoäc laäp töï do. Nhieàu baïnyeâu thô, laøm thô göûi baøi tôùi taáp veà baùo Vaên

VAØI KYÛ NIEÄM VEÀNHAØ THÔ PHAÏM HOÅBUØI QUANG TUÙ(Hoäi VHNT Ñoàng Nai)


HOÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM

ngheä. Chæ caàn moät caùi tin nhaén “Toøa soaïn ñaõnhaän ñöôïc baøi cuûa baïn” laø ñaõ vui roài, huoánghoà laø ñöôïc ñaêng, ñöôïc giaûi. Chuù Hoå ñaõ cuøngcaùc ñoàng nghieäp (Xuaân Quyønh, Vónh Mai)choïn trong soá haøng vaïn baøi göûi tôùi ñeå coùnhöõng baøi thô hay ñaêng baùo, vaøo giaûi. Moätcoâng vieäc neáu khoâng coù con maét tinh ñôøi,khoâng coù trình ñoä thô thì khoâng laøm ñöôïc. Hoàiñoù baùo Vaên ngheä coøn môû muïc “Soå tay ngöôøiyeâu thô” ñeå bình nhöõng baøi thô hay. Chuù Hoåphuï traùch muïc naøy. Hai nhaø giaùo NguyeãnÑöùc Quyeàn, Leâ Xuaân Lít hay vieát cho “Soå tayngöôøi yeâu thô” neân thöôøng ñeán nhaø chuù. Ñaâuchæ coù bieân taäp thô, chuù vaãn laøm thô thieáu nhi,ngöôøi lôùn, vieát truyeän ñeàu ñeàu. Toâi ñaõ ñoïcmoät soá thô, truyeän cuûa chuù. Phaïm Hoå coøn laømoät nhaø thô chieán só gaén boù maùu thòt vôùinhaân daân vaø Toå quoác nhö Xuaân Dieäu ñaõ töøngvieát; “Toâi cuøng xöông thòt vôùi nhaân daân toâi.Cuøng ñoå moà hoâi cuøng soâi gioït maùu. Toâi soángvôùi cuoäc ñôøi chieán ñaáu. Cuûa trieäu ngöôøi yeâudaáu gian lao” (Nhöõng ñeâm haønh quaân). Chuùñi thöïc teá chieán tröôøng. Ñaàu naêm 1973 saumuøa heø ñoû löûa ôû Quaûng Trò nhaø vaên Vuõ TuùNam, nhaø thô Phaïm Hoå, nhaø thô Ngoâ VaênPhuù ñaõ coù maët ôû caùi toïa ñoä noùng boûng aáy.Chuù ñi caùc tænh mieàn Baéc “ba cuøng” vôùi nhaândaân. Nhöõng naêm baõo löûa vôï con ñi sô taùn heát,mình chuù truï laïi ôû Haø Noäi. Ngaøy thöù baûy nhaøthô Phaïm Hoå ñeán chôï Kim Lieân xeáp haøngmua ñaäu, thòt veà chieân ñaäu, kho thòt, raùn môõboû vaøo caëp loàng vaø taát baät ñaïp xe maáy chuïccaây soá giöõa trôøi naéng chang chang hay muøañoâng buoát giaù, ñi qua caàu phao soâng Hoàngphaäp pheàu, vöôït qua doøng nöôùc xoaùy xieát.Ñeán nôi nhìn thaáy ba coâ con gaùi mang teân badoøng soâng (Soâng Hoàng, Soâng Ñoâng, SoângHöông) aên ngon laø vui, nguû moät toái vôùi con ñeåñoäng vieân nhaéc nhôû. Saùng chuû nhaät chuù laïitaát taû ñaïp xe veà ñeå saùng thöù hai coù maët ôû baùoVaên ngheä. Nhaø thô Phaïm Hoå coøn tham gia

bieân taäp nhieàu tuyeån taäp thieáu nhi, chaámnhieàu giaûi thieáu nhi. Chuù coù chaân trong Banchaáp haønh Hoäi phuï huynh tröôøng caáp II KimLieân. Maëc duø söùc khoûe khoâng toát bò beänh hensuyeãn kinh nieân, ôû nhaø thô Phaïm Hoå luoântoaùt leân moät söùc soáng, söï gaén boù vôùi vaänmeänh daân toäc, tình yeâu thô. Qua chuù toâi theâmhieåu caùc nhaø thô Vieät Nam thôøi chieán tranhñaõ daán thaân cho ñoäc laäp töï do vaø cho thô nhötheá naøo.Nhöõng naêm thaùng tuoåi treû soáng ôû Haø Noäi,

toâi nhö moät keû ñieác khoâng sôï suùng, vieát ñuûtheå loaïi, keå caû thô. Ba toâi nhôø chuù Phaïm Hoåñoïc hoä. Toâi sang nhaø chuù, veû sôï seät nhömoät bò caùo tröôùc quan toøa. Bôûi vì toâi bieátnhöõng caùi mình vieát laø nhaït nheõo, cöùngnhaéc, gioáng ngöôøi naøy moät tyù, gioáng ngöôøikia moät tyù. Chöa theå nhoâ ra ñeå coù caùi gioïngrieâng nhö Baèng Vieät, Xuaân Quyønh, LöuQuang Vuõ. Toâi chôø moät lôøi maéng moû cuûachuù vôùi thaèng chaùu nhieät tình nhöng baát taøi.Chuù vaãn töôi cöôøi, dòu daøng khoâng cheâthaúng, chæ laáy moät baøi ra phaân tích vaø nhaécnhôû toâi: “Phaûi ñaøo saâu hôn nöõa, phaûi ñaøosaâu hôn nöõa!”. Chuù khoâng chæ roõ phaûi ñaøosaâu theo höôùng naøo, nhöng toâi hieåu thô toâicoøn noâng caïn, sô löôïc, chöa taïo ñöôïc aántöôïng. Lôøi nhaéc nhôû aáy cuûa nhaø thô PhaïmHoå theo toâi suoát cuoäc ñôøi vieát, duø sau naøykhoâng laøm thô, chæ vieát vaên, vieát baùo. Tröôùckhi ñaët buùt vieát lôøi nhaéc nhôû aáy laïi vang leânkhieán toâi theâm traên trôû, tìm toøi töøng yù, töøngcaûm xuùc, caâu vaên.Naêm 1973, tröôùc khi toâi leân ñöôøng vaøo

chieán tröôøng mieàn Nam nhaø thô Phaïm Hoåmôøi ba toâi vaø toâi sang aên moät böõa buùn vòt.Cuõng chaúng caên daën gì nhieàu tröôùc luùc chiatay, chuù chæ chuùc toâi bình yeân, haõy soáng roàihaõy vieát (toâi ñi B theo ñoaøn giaùo duïc). Nhaøthô coøn taëng toâi moät böùc tranh phong caûnhkhaéc treân goã thoâng. Toâi ñaõ mang kyû vaät aáy


vaøo chieán tröôøng aùc lieät, moãi laàn vöôït quanhöõng gian lao vaát vaû, toâi laïi giôû kyû vaät aáy ranhö muoán coù moät lôøi ñoäng vieân cuûa nhaø thô.Naêm 1978 toâi laïi gaëp nhaø thô Phaïm Hoå ôûSaøi Goøn. Chuù vaø ba toâi ñi chaám thi cho Lieânhoan phim. Roài töø ñaáy do ít ra Haø Noäi, docoâng vieäc vaø möu sinh toâi khoâng gaëp chuù.Maõi ñeán naêm 2010 ra Haø Noäi döï “Ngaønnaêm Thaêng Long” toâi môùi ñeán thaép höôngkhi chuù ñaõ hoùa thaønh caùt buïi. Nhaø thôPhaïm Hoå maát naêm 2007 do beänh suy thaän.Nhaø chuù ñaõ chuyeån veà khu Baùch Khoa, ôûñaáy toâi gaëp coâ Haø Huy Tuyeát – vôï chuù vaøSoâng Ñoâng – con gaùi chuù, hieän ñang laøm ôûxöôûng phim. Nhìn treân böùc töôøng laø böùctranh “Hoa hueä” do nhaø thô veõ. Ngöôùc nhìnleân baøn thôø thaáy nhaø thô ñang nhìn toâi ñaêmñaêm, toâi boãng öùa nöôùc maét, “Chuù ôi, chuù tha

loãi cho chaùu, chaùu ñaõ khoâng ñeán thaêm chuùnhöõng ngaøy chuù ñau yeáu ñöôïc…”- toâi thaàmthì. Vaø toâi thaáy nhö nhaø thô vôùi ñoâi maét baodung, nuï cöôøi hoàn haäu nhö ñaõ saün saøng thathöù cho ñöùa chaùu ñang ôû phöông xa.Naêm thaùng ñaõ qua ñi, moät theá heä vaøng

cuûa vaên hoïc Vieät Nam ñaõ ra ñi. Nhöng hoïkhoâng rôi vaøo queân laõng. Nhöõng baøi thô,truyeän ngaén, buùt kyù, tieåu thuyeát cuûa hoï coøntieáp tuïc göûi nhöõng thoâng ñieäp tôùi caùc theá heämai sau. Nhöõng taùc phaåm hay vaãn coù söùcsoáng beàn laâu trong loøng ngöôøi ñoïc. Theo toâi,Phaïm Hoå laø moät nhaø thô maãu möïc, ña taøi,moät ngöôøi chuù hieàn laønh, toát buïng, heát möïcyeâu thöông vôï con vaø caùc chaùu con baïn beøvaên ngheä. Ngoaøi nieàm kính troïng toâi coøn bieátôn chuù ñaõ dìu daét, ñoäng vieân mình trongbuoåi ñaàu taäp teãnh böôùc vaøo ngheà vieát. �

Vöøa qua, Toøa soaïn DDVNVN ñaõ nhaän ñöôïc saùch bieáu cuûa caùc taùc giaû,Nhaø xuaát baûn:- NGUYEÃN HÖNG HAÛI - Daâng Baùc moät nieàm thô (taäp thô), Hoäi Lieân hieäp VHNT

Phuù Thoï xb, Vieät Trì, 2014, 84tr.- BAÏCH LIEÂN - Saéc coû (taäp thô), Nxb. Vaên hoïc, H., 2013, 220 tr.- LEÂ MINH HUØNG - Ñoûng ñaûnh (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên/ Hoäi VHNT Ñoàng Thaùp

xuaát baûn 2013, 88tr.- NG. THANH LAÂM - Soâng troâi hoa khoùi (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 104tr.- NGUYEÃN KHOA LINH - Nghieäm 7 (thô hai caâu), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2014, 104tr.- TRÒNH ÑAÏT - Coû hoang (taäp thô), NXB. Theá Giôùi, H., 2014, 199tr.- ÑOAØN BAÛO CHAÂU - Khoùi (tieåu thuyeát), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 560tr.- HAØ MINHÑÖÙC - Taøi naêng vaø danh phaän (buùt kyù),Nxb. Chính trò Quoác gia, H., 2104, 392tr.- MA VAÊN KHAÙNG - Chuyeän cuûa Lyù (tieåu thuyeát), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 448tr.- KHOÅNG MINH DUÏ - Nhöõng ngöôøi ôû ngoâi nhaø maät (Kyù söï), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2014, 272tr.- VUÕ NGOÏCTIEÁN - SoùnghaänsoângLoâ (tieåu thuyeát lòch söû), Nxb. HoäiNhaø vaên,H., 2013, 352tr.- NG. VUÕ TIEÀM -Baéccung hoaønghaäu (tieåu thuyeát lòch söû),Nxb. HoäiNhaø vaên,H., 2014, 256tr.- Xxx - Tieãn daën ngöôøi yeâu (Xoáng chuï xoân xao), truyeän thô daân toäc ThaùI, Maïc Phi dòch

vaø giôùi thieäu, Hoäi Lieân hieäp VHNT Sôn La xb., Sôn La, 2013, 172tr.- NHIEÀU TAÙC GIAÛ - Ngöôøi vaên, nghó vaø soáng (Kyû nieäm 50 naêm töïu tröôøng Ñaïi hoïc

Toång hôïp Haø Noäi Lôùp Vaên khoùa VIII), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 760tr.Traân troïng caûm ôn. Xin giôùi thieäu cuøng Quyù vò baïn ñoïc.

DDVNVN

SAÙCH BIEÁU

HOÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM


96 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (231) - 4 / 2014

T IN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG

Saùng ngaøy 15/ 03/ 2014, taïi Haø Noäi, Hoäi ñoàng lyù luaän, pheâ bình VHNT TÖ ñaõ toå chöùc hoïpkyø thöù 9 ñeå ñaùnh giaù keát quaû thöïc hieän caùc nhieäm vuï coâng taùc töø sau kyø hoïp thöù 8(12/ 2013) ñeán nay, baøn phöông höôùng, nhieäm vuï troïng taâm töø nay ñeán heát naêm 2014.

Ñoàng chí Vuõ Ngoïc Hoaøng, UÛy vieân TÖ. Ñaûng, Phoù Tröôûng Ban Thöôøng tröïc Ban Tuyeângiaùo TÖ ñaõ ñeán döï phaùt bieåu chæ ñaïo Hoäi Nghò (AÛnh 1). PGS. TS. Ñaøo Duy Quaùt - Phoù Chuûtòch Thöôøng tröïc Hoäi ñoàng trình baøy Baùo caùo nhìn laïi caùc hoaït ñoäng giöõa 2 kyø hoïp vaø nhöõnghoaït ñoäng chính caàn taäp trung thöïc hieän trong naêm 2014. Sau khi nghe caùc Baùo caùo boå sungcuûa GS. TS. Ñinh Xuaân Duõng, PGS. TS. Phan Troïng Thöôûng vaø caùc yù kieán ñoùng goùp cuûacaùc thaønh vieân Hoäi ñoàng, PGS. TS. Nguyeãn Hoàng Vinh - Chuû tòch Hoäi ñoàng ñaõ keát luaän,khaúng ñònh caùc coâng vieäc troïng taâm cuûa Hoäi ñoàng naêm 2014 laø:Trieån khai thöïc hieän Ñeà aùn Khoa hoïc caáp Nhaø nöôùc “Lyù luaän Vaên ngheä Vieät Nam - thöïc

tieãn vaø ñònh höôùng phaùt trieån” cuøng 4 ñeà taøi nhaùnh nghieân cöùu tö töôûng lyù luaän Vaên ngheä Vieätnam thôøi trung ñaïi, thôøi hieän ñaïi vaø trong thôøi kyø ñoåi môùi, ñònh höôùng phaùt trieån lyù luaän Vaênngheä Vieät Nam trong thôøi kyø môùi. Toå chöùc Hoäi thaûo toaøn quoác döï kieán vaøo quyù IV/ 2014; khaûosaùt tình hình thöïc hieän Nghò quyeát 23 cuûa Boä Chính trò, Thoâng baùo Keát luaän soá 213 - TB/ TWcuûa Ban Bí thö TW vaø Chæ thò 46 - CT/ TW cuûa Ban Bí thö taïi Boä Quoác Phoøng, Boä Coâng an;phoái hôïp vôùi Ñaøi Truyeàn hình Vieät Nam toïa ñaøm naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû tuyeân truyeànvaên hoïc ngheä thuaät treân caùc keânh cuûa Ñaøi; phoái hôïp vôùi Boä Thoâng tin vaø Truyeàn thoâng toåchöùc Hoäi nghò Baùo chí Vaên ngheä toaøn quoác naêm 2014; khaûo saùt tình hình giaûng daïy nghieâncöùu vaên hoïc, lyù luaän vaên hoïc ôû moät soá cô sôû ñaøo taïo Ñaïi hoïc, Sau Ñaïi hoïc; cuûng coá toå chöùcboä maùy Vaên phoøng, Taïp chí cuûa Hoäi ñoàng; taäp huaán coâng taùc lyù luaän, pheâ bình vaên hoïc ngheäthuaät cho caùc caùn boä cô sôû, ñòa phöông trong toaøn quoác…* Cuõng töø giöõa quyù I naêm nay, caùc Ñoaøn coâng taùc cuûa Hoäi ñoàng ñaõ trieån khai noäi dung caùc

hoaït ñoäng noùi treân taïi Boä Quoác Phoøng, Boä Coâng an (AÛnh 2), Ñaøi Truyeàn hình Vieät Nam.Trong thaùng 4 vaø thaùng 5/ 2014 naøy, Hoäi ñoàng seõ trieån khai khaûo saùt taïi tænh Thaùi Nguyeân

(Tænh uûy Thaùi Nguyeân, Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaùi Nguyeân), tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm HaøNoäi 2, tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Haø Noäi…

Tin vaø aûnh: THEÁ UAÅN

HOÄI ÑOÀNG LYÙ LUAÄN, PHEÂ BÌNH VHNT TRUNG ÖÔNG HOÏP KYØ THÖÙ IX VAØTRIEÅN KHAI CAÙC HOAÏT ÑOÄNG KHAÛO SAÙT VIEÄC THÖÏC HIEÄN CAÙC NGHÒQUYEÁT, KEÁT LUAÄN, CHÆ THÒ CUÛA ÑAÛNG VEÀ VAÊN HOÙA, VAÊN NGHEÄ…

News & Politics

Diễn đàn vaqwn nghệ Việt Nam - Số 4 năm 2014