ΘΕΩΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΘΕΨΡΙΕ ΠΡΟΨΠΙΚΟΣΗΣΑ

Δωροθϋα Μανωλοπούλου BSc, MA Χυχολόγοσ, Αναλυτικό Χυχοθεραπεύτρια

Σι εύναι προςωπικότητα;

• Η προςωπικότητα εύναι μια πολυςύνθετη ϋννοια ςτην οπούα ϋχουν δοθεύ διαφορετικού οριςμού κατϊ περιόδουσ.

Ο Allport ϋχει εντοπύςει 45 οριςμούσ τησ προςωπικότητασ που ουςιαςτικϊ εξαρτώνται ωσ ϋνα μεγϊλο βαθμό από την

θεωρητικό τοποθϋτηςη του κϊθε επιςτόμονα.

• Ϊνασ γενικόσ οριςμόσ τησ προςωπικότητασ αναφϋρεται ςε αυτόν ωσ το χαρακτηριςτικό

τρόπο με τον οπούο το ϊτομο ςκϋπτεται, αιςθϊνεται και ςυμπεριφϋρεται. Με ϊλλα

λόγια αποτελεύ ϋνα ςύνθετο ςχόμα ςυμπεριφορϊσ που αναπτύςςει κϊθε ϊτομο ςυνειδητϊ και αςυνεύδητα ςαν ςτυλ ζωόσ ό

τρόπο ύπαρξησ κατϊ την διαδικαςύα προςαρμογόσ του ςτο περιβϊλλον.

• Η ϋννοια τησ προςωπικότητασ αποτελεύ κεντρικό ςημεύο αναφορϊσ ςτην ιςτορύα και την εξϋλιξη τησ

ψυχολογύασ, με προεκτϊςεισ και εφαρμογϋσ ςε όλουσ τουσ τομεύσ τησ, ιδιαύτερα ςτην εξελικτικό,

την κοινωνικό, την κλινικό ψυχολογύα και την ψυχοπαθολογύα. Ο ςυςτηματικόσ τρόποσ

εναςχόληςησ με το τι εύναι φυςιολογικό και τι όχι, αλλϊ και το πϊντοτε επύκαιρο ζότημα του γιατύ και πώσ αλλϊζουν οι ϊνθρωποι και οι κοινωνύεσ τουσ

εύναι μόνο λύγα από την πληθώρα των ερωτημϊτων που ςυνδϋονται με τη γενικότερη

μελϋτη τησ προςωπικότητασ.

•Ουςιαςτικό και δεδομϋνη υπόθεςη εύναι ότι τα χαρακτηριςτικϊ αυτϊ

(personality traits) αποτελούν τουσ θεμελιώδεισ δομικούσ λύθουσ τησ

ανθρώπινησ προςωπικότητασ και εύναι υπεύθυνα για τη ςταθερότητα τησ

ςυμπεριφορϊσ ενόσ ατόμου όχι μόνο διαχρονικϊ αλλϊ και ςε διαφορετικϋσ

καταςτϊςεισ.

• Η Krahe (1992), ςε μια ενδελεχό αναςκόπηςη τησ ϋννοιασ και χρηςιμότητασ των χαρακτηριςτικών ςτην ϋρευνα για την προςωπικότητα,

αναφϋρει τα εξόσ:

• 1. Σα χαρακτηριςτικϊ χρηςιμοποιούνται ωσ διαφορικϊ καταςκευϊςματα (constructs) προκειμϋνου να εξηγόςουν γιατύ οι ϊνθρωποι διαφϋρουν μεταξύ τουσ ςε ταυτόςημεσ ό παρόμοιεσ καταςτϊςεισ.

• 2. Η ςυμπεριφορϊ ενόσ ατόμου θεωρεύται ότι διϋπεται από ςταθερότητα ό ςυνϋπεια (consistency) τόςο διαχρονικϊ όςο και ςε διαφορετικϋσ καταςτϊςεισ εξαιτύασ ςυγκεκριμϋνων λανθανόντων εςωτερικών προδιαθϋςεων.

• 3. Η ϋρευνα για την προςωπικότητα ςτο πλαύςιο τησ ϋννοιασ των χαρακτηριςτικών χρηςιμοποιεύ ψυχομετρικϊ τεςτ προςωπικότητασ τα οπούα διακρύνονται: (α) από τη βαθμολόγηςη των υπό εξϋταςη χαρακτηριςτικών, και (β) από το γεγονόσ ότι για την ανϊλυςη των ςτοιχεύων τησ ϋρευνασ χρηςιμοποιεύται η μϋθοδοσ του ςυςχετιςμού.

• Ο όροσ «ςταθερότητα» (τησ προςωπικότητασ) ϋχει χρηςιμοποιηθεύ για να δηλώςει:

• (α) χρονοδιϊρκεια, δηλαδό ςταθερότητα των χαρακτηριςτικών μϋςα ςτο χρόνο, και

• (β) ςταθερότητα-μονιμότητα των χαρακτηριςτικών ςε διαφορετικϋσ καταςτϊςεισ ό/και ςυνθόκεσ.

Ατομικϋσ διαφορϋσ

ύμφωνα με αυτό την αρχό, κϊθε ϊνθρωποσ ϋχει μια μοναδικό «ςύνθεςη» χαρακτηριςτικών που τον διαφοροποιεύ από τον

παρακεύμενό του (η ϋννοια τησ μοναδικότητασ) και ταυτόχρονα τον κατηγοριοποιεύ ό/και τον εντϊςςει ςε ομϊδεσ ατόμων με παρόμοια

προςωπικότητα (π.χ, επιθετικόσ). Απόρροια τησ αρχόσ των ατομικών διαφορών, όπωσ αυτό διαμορφώθηκε από τουσ

θεωρητικούσ των χαρακτηριςτικών, αποτελούν οι παρακϊτω θϋςεισ:

• 1. Η προςωπικότητα αντικατοπτρύζει την ατομικό μοναδικότητα-ιδιαιτερότητα.

• 2. Η προςωπικότητα εύναι διαχρονικό και ςταθερό.

• 3. Η προςωπικότητα, όπωσ προβϊλλεται μϋςω τησ ανθρώπινησ ςυμπεριφορϊσ, καθορύζεται από υποτιθϋμενεσ δυνϊμεισ ό/και προδιαθϋςεισ που ενυπϊρχουν ςτο ϊτομο.

Η προςέγγιςη που εςτιάζει ςτισ καταςτάςεισ»

(the situationist approach).

• 1. Η ανθρώπινη ςυμπεριφορϊ εύναι ςε πολύ μεγϊλο βαθμό απόρροια μιασ κατϊςταςησ ό/και των ςυνθηκών που τη

δημιουργούν. Τπ’ αυτό την ϋννοια δεν εύναι ςταθερό μεταξύ διαφορετικών καταςτϊςεων.

• 2. Οι τυχόν ατομικϋσ διαφορϋσ που παρατηρούνται ςε ύδιεσ ςυνθόκεσ θεωρούνται ςφϊλματα μετρόςεων και όχι απόρροια

εςωτερικών προδιαθϋςεων.

• 3. Η ανθρώπινη ςυμπεριφορϊ εύναι ϊμεςα και απόλυτα ςυνδεδεμϋνη με τα ερεθύςματα που παρουςιϊζει η εκϊςτοτε

κατϊςταςη.

Από τα παραπϊνω εύναι προφανϋσ ότι η βαςικό αρχό αυτόσ τησ προςϋγγιςησ απορρύπτει την ϋννοια τησ ςταθερότητασ τησ

ςυμπεριφορϊσ, εφόςον δϋχεται, ωσ αξιωματικό πλϋον θϋςη, ότι η ςυμπεριφορϊ ςυνιςτϊ ανταπόκριςη των ερεθιςμϊτων τησ

εκϊςτοτε κατϊςταςησ.

• Η ϊποψη ότι η προςωπικότητϊ μασ παραμϋνει αναλλούωτη ςτο πϋραςμα του χρόνου και ςτισ

διαφορετικϋσ καταςτϊςεισ δεν εύναι απόλυτα πειςτικό αν αναλογιςτούμε την καθημερινό μασ εμπειρύα.

Αντύθετα, φαύνεται ότι ο τρόποσ με τον οπούο ςυμπεριφερόμαςτε, ςκεφτόμαςτε και αιςθανόμαςτε

ςυνδϋεται ϊρρηκτα με τα πρόςωπα με τα οπούα βριςκόμαςτε, με το τι κϊνουμε και γιατύ το κϊνουμε. Οι

θεωρύεσ τησ κοινωνικόσ μϊθηςησ και η θεωρύα των ρόλων ϋχουν προςφϋρει ενδιαφϋροντα ςτοιχεύα προσ αυτό την κατεύθυνςη. Όςον αφορϊ τη ςυνϊφεια, θα

μπορούςε να υποςτηριχτεύ ότι οι ϊνθρωποι επιδεικνύουν ϋναν αριθμό «προςωπικοτότων» και

«εαυτών» -ανϊλογα με τα πρόςωπα και τισ καταςτϊςεισ που αντιμετωπύζουν- που δεν αποτελούν ςυναφό

ςυςτόματα ςταθερών χαρακτηριςτικών.

• Η μελϋτη τησ προςωπικότητασ, φαύνεται να εξυπηρετεύ δύο βαςικούσ ςτόχουσ:

• Πρώτον, χρηςιμοποιεύται για την πρόβλεψη τησ μελλοντικόσ ςυμπεριφορϊσ των ατόμων και, δεύτερον, αποτελεύ μια πηγό περιγραφικών εννοιών και κατηγοριών για την ερμηνεύα τησ

προβληματικόσ ςυμπεριφορϊσ των ανθρώπων, ϋτςι ώςτε να επιλεγεύ η κατϊλληλη θεραπευτικό παρϋμβαςη. την πρώτη περύπτωςη θεωρεύται

δεδομϋνο ότι οι ϊνθρωποι όχι μόνο διαφϋρουν μεταξύ τουσ, αλλϊ και ότι οι διαφορϋσ τουσ παραμϋνουν αναλλούωτεσ ςτο χρόνο. Αυτό ςημαύνει ότι η

ανακϊλυψη, η περιγραφό και η κατηγοριοπούηςη των ποικύλων χαρακτηριςτικών τησ προςωπικότητασ εύναι χρόςιμεσ ςτην πρόβλεψη τησ

ατομικόσ ςυμπεριφορϊσ. Πρακτικϋσ εφαρμογϋσ τησ αξιολόγηςησ τησ προςωπικότητασ θεωρούνται: η επιλογό προςωπικού, ο επαγγελματικόσ

προςανατολιςμόσ, τα τεςτ νοημοςύνησ και η πληθώρα των κλινικών τεςτ, καθώσ και τα διϊφορα ερωτηματολόγια προςωπικότητασ και ψυχιατρικόσ

ςυμπτωματολογύασ (κλύμακεσ για το ϊγχοσ, την κατϊθλιψη, την επιθετικότητα κ.ϊ.) που χρηςιμοποιούνται αφειδώσ (και ςυχνϊ αςκόπωσ)

για ερευνητικούσ ςκοπούσ.

• τη δεύτερη περύπτωςη οι ςυμπεριφορϋσ που θεωρούνται προβληματικϋσ, εύτε από τον ύδιο τον αιτούντα τη βοόθεια

του ψυχολόγου εύτε από τουσ οικεύουσ του, κατηγοριοποιούνται ςε ψυχοπαθολογικϋσ οντότητεσ

προκειμϋνου να αναζητηθεύ η κατϊλληλη θεραπεύα. Από αυτό την ϊποψη οι θεωρύεσ προςωπικότητασ αποςκοπούν να μασ προμηθεύςουν μια βϊςη ό μότρα, με τη βοόθεια τησ οπούασ θα ελϋγξουμε το βαθμό ςοβαρότητασ των ςυμπτωμϊτων ό

τισ τυχόν αποκλύςεισ από αυτό που θεωρεύται «φυςιολογικό». Με αυτό τη λογικό, η θεωρύα τησ προςωπικότητασ μασ βοηθϊ

να αξιολογόςουμε την αποτελεςματικότητα των προτεινόμενων θεραπευτικών προςεγγύςεων:

αποτελεςματικό θεραπεύα θεωρεύται εκεύνη που βοηθϊ το ϊτομο να ξεπερϊςει τισ δυςκολύεσ του και να επανϋλθει ςε

αυτό που η θεωρύα χαρακτηρύζει «φυςιολογικό».

ΧΤΦΑΝΑΛΤΣΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ

• Η ψυχανϊλυςη θεμελιώθηκε από τον Freud και ακόμη και ςόμερα παραμϋνει ϊρρηκτα

ςυνδεδεμϋνη με το όνομϊ του. Αποτελεύ την πρώτη ςημαντικό πρόταςη για μια

ολοκληρωμϋνη θεωρύα προςωπικότητασ, η οπούα δεν περιορύςτηκε ςτη διερεύνηςη τησ

ψυχοπαθολογύασ, αλλϊ αςχολόθηκε εν γϋνει με τη φυςιολογικό ψυχικό λειτουργύα. Εύναι επύςησ μια μεταθεωρύα, βϊςει τησ οπούασ

μπορούν να ερμηνευτούν πολύπλοκα φαινόμενα τησ ανθρώπινησ δραςτηριότητασ.

Η ψυχαναλυτικό θεωρύα ςτηρύζεται ςε δύο θεμελιώδεισ υποθϋςεισ:

• 1. Αντύθετα με την ευρϋωσ διαδεδομϋνη αντύληψη, η ψυχανϊλυςη εύναι μύα από τισ μεθόδουσ ψυχοθεραπευτικόσ προςϋγγιςησ και δεν ταυτύζεται με την ψυχοθεραπεύα και το κλινικό ϋργο ςτο ςύνολό τουσ.

• α. την αρχό τησ ψυχικόσ αιτιοκρατύασ. ύμφωνα με αυτόν, ςτον ψυχικό βύο τύποτε δεν ςυμβαύνει τυχαύα. Κϊθε ψυχικό γεγονόσ όςο παρϊλο γο και αν εμφανύζεται προςδιορύζεται από γεγονότα που προώπόρξαν. Σα ψυχικϊ φαινόμενα ςυνδϋονται αιτιολογικϊ με καταςτϊςεισ και με φαινόμενα που ϋχουν όδη βιωθεύ. Μπροςτϊ ςε ϋνα ψυχικό φαινόμενο πρϋπει κανεύσ να αναρωτηθεύ:

Γιατύ δημιουργόθηκε; Σι το προκϊλεςε;

Ο Freud ϋδειξε, για παρϊδειγμα, ότι «τυχαύα» γεγονότα τησ καθημερινόσ ζωόσ, όπωσ όνειρα Και παραπραξύεσ (παραδρομϋσ τησ μνόμησ, τησ γλώςςασ και τησ γραφόσ κ.ϊ.), ϋχουν ωσ βϊςη την πραγματοπούηςη μιασ επιθυμύασ, εύναι δηλαδό καθοριςμϋνα ό, για να υπενθυμύςουμε μια ϋννοια του, «υπερκαθοριςμϋνα».

• β. ύμφωνα με τη δεύτερη υπόθεςη, η ςυνεύδηςη αποτελεύ μϊλλον αςυνόθιςτο παρϊ ςυνηθιςμϋνο χαρακτηριςτικό των ψυχικών διεργαςιών. Οι δύο υποθϋςεισ εύναι αλληλϋνδετεσ. Σο ότι μια «τυχαύα» ςκϋψη, ϋνα όνειρο, μια «τυχαύα» λόθη, ϋνα ςυναύςθημα ό ϋνα παθολογικό ςύμπτωμα φαύνεται να μην ϋχουν ςχϋςη με τη δρώςα ψυχικό λειτουργύα τη δεδομϋνη ςτιγμό οφεύλεται ςτο γεγονόσ ότι αυτϋσ οι καταςτϊςεισ (όνειρο, ςύμπτωμα κ.ϊ.) ςυνδϋονται αιτιολογικϊ με κϊποια αςυνεύδητη ψυχικό διεργαςύα. Η ψυχαναλυτικό μϋθοδοσ επιχειρεύ να φωτύςει τισ αςυνεύδητεσ ψυχικϋσ διεργαςύεσ που και το ύδιο το υποκεύμενο αρχικϊ αγνοεύ.

• Η ψυχαναλυτικό θεωρύα βαςύςτηκε ςε μεγϊλο βαθμό ςτην εμπειρύα που αποκόμιςε ο Freud από

τη θεραπεύα νευρωτικών αςθενών και από την αυτοανϊλυςό του. Αναπτύχθηκε επύςησ μϋςα από

μια πορεύα αναιρϋςεων, προόδων και αναδιατυπώςεων. ε ϋνα εχθρικό επιςτημονικό περιβϊλλον, με ϋντονα τα χαρακτηριςτικϊ των

ιατροκεντρικών ιδεολογιών, ο Freud δεν δύςταςε να παρουςιϊςει τισ θεωρύεσ του για το

αςυνεύδητο, τη μεταβύβαςη και τη ςεξουαλικότητα, με αποτϋλεςμα να υποςτεύ,

αρχικϊ τουλϊχιςτον, την απόρριψη, την απομόνωςη και τη χλεύη,

•Η ψυχανϊλυςη δεν πρόςφερε μια νϋα φαινομενολογύα, αλλϊ την προοπτικό

του «γύγνεςθαι», των αθϋατων δυνϊμεων και ςυγκρούςεων που

υφαύνουν την προςωπικό ιςτορύα του καθενόσ, αυτών που ςυνπροςδιορύζουν τελικϊ τισ ενςυνεύδητεσ ςυνθόκεσ τησ

ζωόσ.

Η ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΣΟΤ ΧΤΦΙΚΟΤ ΟΡΓΑΝΟΤ

• Η λειτουργύα του ψυχικού οργϊνου απαςχόληςε ιδιαύτερα τον Freud κατϊ το διϊςτημα 1898-1905. Πρόκειται για μια θεωρύα που διαμορφώθηκε βαθμιαύα. Σο ψυχικό όργανο εύναι ϋνα «εφεύρημα», όπωσ ϋλεγε ο ύδιοσ ο Freud, το οπούο χαρακτηρύζεται:

• (α) από την ικανότητϊ του να μεταδύδει και να μετατρϋπει μια οριςμϋνη ενϋργεια, και

• (β) από τη διαφοροπούηςό του ςε επιμϋρουσ ςυςτόματα (πρώτη τοπικό θεωρύα: αςυνεύδητο, προςυνειδητό, ςυνειδητό δεύτερη τοπικό θεωρύα: Αυτό, Εγώ, Τπερεγώ) (Laplanche & Pontaiis, 1986).

• Η λειτουργύα του ψυχικού οργϊνου ςυνολικϊ ϋχει ςτόχο τη διατόρηςη τησ εςωτερικόσ ενϋργειασ του οργανιςμού ςτο χαμηλότερο δυνατό επύπεδο (αρχό ςταθερότητασ).

• Σο ψυχικό όργανο αντλεύ την ικανότητα για ψυχικό δραςτηριότητα από την ψυχικό ενϋργεια. Πηγό αυτόσ τησ ενϋργειασ εύναι οι ενορμόςεισ (drives). Πρόκειται για το χαρακτηριςμό τησ ενδοψυχικόσ υπόςταςησ των ενςτύκτων ό για την επαφό τησ οργανικότητασ με τον ψυχιςμό.

• ύμφωνα με τον Freud (Δοκύμια Μεταψυχολογύασ, 1915), η ενορμητικό

διϋγερςη δεν προϋρχεται από τον εξωτερικό κόςμο αντύθετα, οι πηγϋσ τησ βρύςκονται ςτο εςωτερικό του

οργανιςμού. Ούτε και αντιμετωπύζεται με τη φυγό. Η ενόρμηςη, ωσ

«εκπρόςωποσ» του ςωματικού ςτο ψυχικό, εύναι μια ϋννοια που βρύςκεται

ςτο όριο μεταξύ ψυχικού και ςωματικού.

Προςδιορύζεται από τϋςςερισ διαςτϊςεισ:

• (α) Σην ώςη, κινητόρια δύναμη τησ ενόρμηςησ, η οπούα αποτελεύ το ςύνολο τησ δύναμησ ό το ποςό του απαραύτητου ϋργου που εκπροςωπεύ αυτό η δύναμη. Αφού οι ενορμόςεισ αςκούν «ώςη», ςυνδϋονται δηλαδό με την ενϋργεια, με τη δρϊςη, ςυνϊγεται ότι οι«παθητικϋσ ενορμόςεισ δεν εύναι παρϊ ενορμόςεισ με παθητικό ςκοπό»,

• (β) Σο ςκοπό, ο οπούοσ για την ενόρμηςη εύναι πϊντα η ικανοπούηςη. Η ικανοπούηςη επιτυγχϊνεται μόνο με τον κατευναςμό τησ ϋνταςησ και την επαναφορϊ του ψυχικού οργϊνου ςτην πρότερη κατϊςταςη ηρεμύασ. Ο ςκοπόσ τησ ενόρμηςησ, μολονότι παραμϋνει αμετϊβλητοσ, μπορεύ να πραγματοποιηθεύ και μερικώσ, μϋςω των «ανεςταλμϋνων ωσ προσ το ςκοπό ενορμόςεων».

• (γ) Σην πηγό, μια ςωματικό διϋγερςη που δημιουργεύται από ϋναν τοπικό ερεθιςμό των ερωτογόνων ζωνών (π.χ. ςτόμα, πρωκτόσ, γεννητικϊ όργανα). Ο ερεθιςμόσ αυτόσ εκπροςωπεύται ενδοψυχικώσ από μια ενόρμηςη.

• (δ) Σο αντικεύμενο, το μϋςο διϊ του οπούου η ενόρμηςη μπορεύ να εκπληρώςει το ςκοπό τησ. Σο αντικεύμενο περιγρϊφηκε από τον Freud ωσ το πιο ευμετϊβλητο και ανταλλϊξιμο ςτοιχεύο τησ ενόρμηςησ. Για παρϊδειγμα, ςτισ ςεξουαλικϋσ διαςτροφϋσ το ϊτομο ωσ ςεξουαλικόσ ςύντροφοσ αντικαθύςταται από πρϊγματα ό μϋλη του ςώματοσ (ςτόθοσ, δϋρμα κ.λπ.). Ψςτόςο οι κλινικϋσ παρατηρόςεισ δεύχνουν ότι ςτη ςκιϊ αυτών των ςχϋςεων με πρϊγματα ό μερικϊ αντικεύμενα βρύςκονται, ςε αςυνεύδητο επύπεδο, ο αρχαώκόσ πατϋρασ και μητϋρα.

• Η αρχό τησ ςταθερότητασ εύναι πρωταρχικόσ ςημαςύασ για τη φροώδικό οικονομικό θεωρύα. ύμφωνα με αυτόν, το ψυχικό όργανο τεύνει να διατηρεύ αδιϊκοπα την ϋνταςη που προϋρχεται από τη ςυςςώρευςη τησ ενορμητικόσ ενϋργειασ ςε όςο το δυνατόν χαμηλότερα επύπεδα ό, ϋςτω, όςο γύνεται χωρύσ διακυμϊνςεισ. Για να επιτευχθεύ η ςταθερότητα, εύτε εκφορτύζεται η πλεονϊζουςα ενϋργεια εύτε αποφεύγεται το ενδεχόμενο αύξηςησ τησ διεγερςιμότητασ του ψυχικού οργϊνου.

• Σο ψυχικό όργανο λειτουργεύ με βϊςη την αρχό τησ ηδονόσ (Freud, 1911), η οπούα ϋγκειται ςτην αποφυγό τησ δυςαρϋςκειασ και ςτην επύτευξη τησ ηδονόσ. Με οικονομικούσ όρουσ, αυτό ςημαύνει ελϊττωςη τησ ϋνταςησ που προκαλεύται από εςωτερικούσ και εξωτερικούσ ερεθιςμούσ. Ψςτόςο, ςτο Πϋρα από την αρχό τησ ηδονόσ (1920), ο Freud αναγνώριςε ότι, αφού υπϊρχουν και ευχϊριςτεσ εντϊςεισ, εύναι πιο ςωςτό να μην ταυτύζεται η δυςαρϋςκεια με το αύςθημα ϋνταςησ.

• Κατϊ την πρώιμη παιδικό ηλικύα η τϊςη για επύτευξη τησ ηδονόσ εύναι ϊμεςη και επιτακτικό. Σο παιδύ αναζητϊ ϊμεςη

ικανοπούηςη και αποφεύγει τη δυςαρϋςκεια. Αυτό ςυναρτϊται με την ϋνταςη των

ενορμητικών τϊςεων και με τη διαδοχικό επικρϊτηςη διαφοροποιημϋνων μηχανιςμών

ϊμυνασ που αναφύονται ςε διαφορετικϋσ αναπτυξιακϋσ ςτιγμϋσ και εξυπηρετούν τη

βαθμιαύα ωρύμανςη των αντικειμενοτρόπων ςχϋςεων.

• Ϊτςι το παιδύ αντιλαμβϊνεται ςυν τω χρόνω ότι η ςυγκρϊτηςη μιασ επιθυμύασ ό η μετϊθεςη τησ

ικανοπούηςόσ τησ ανταποκρύνεται ςε ανϊγκεσ του αντικειμϋνου το οπούο ϋχει ενδοβληθεύ και το οπούο εύναι απαραύτητο για την ψυχικό λειτουργύα του υποκειμϋνου.

Η ναρκιςςιςτικό παντοδυναμύα και η καταςτροφικό αυθαιρεςύα τησ ςτοματικόσ φϊςησ υποκαθύςτανται από

ςυναιςθόματα ενοχόσ και προςταςύασ. Σο παιδύ βαθμιαύα αποκτϊ την ικανότητα να αναβϊλλει την επύτευξη τησ ηδονόσ. Παραιτεύται ςταδιακϊ από την επιθυμύα τησ αυτόματησ ικανοπούηςησ των ενορμόςεών του και

προςπαθεύ να προςαρμοςτεύ ςτην εξωτερικό πραγματικότητα.

ύμφωνα με την αρχό τησ πραγματικότητασ (Freud, 1911), το

ψυχικό όργανο, λαμβϊνοντασ υπόψη τισ ςυνθόκεσ και τουσ περιοριςμούσ τησ εξωτερικόσ πραγματικότητασ,

εύναι ικανό ωσ προσ την αναζότηςη τησ ηδονόσ να αναβϊλλει το ςκοπό τησ (τησ ηδονόσ) και να ακολουθόςει

παρακαμπτόριεσ οδούσ.

• τον ψυχιςμό πρϋπει να ςυμβούν μια ςειρϊ προςαρμοςτικϋσ μεταβολϋσ, όπωσ ανϊπτυξη των ςυνειδητών

λειτουργιών, προςοχό, κριτικό ικανότητα, μνόμη, ςκϋψη που

ςυνδϋεται με τη. δοκιμαςύα τησ πραγματικότητασ. Αυτού του εύδουσ οι μεταβολϋσ εύναι αναγκαύεσ για την

εγκαθύδρυςη τησ αρχόσ τησ πραγματικότητασ.

• Μολονότι ο Freud δεν μελϋτηςε διεξοδικϊ τη ςυμβολό των γονϋων ςτην ψυχοπαθολογύα των αςθενών του, ςτισ

περιπτώςεισ όπου διερεύνηςε την επιρροό των γονϋων διαπύςτωςε ότι εύτε εύχαν ικανοποιόςει υπερβολικϊ τισ

ενορμόςεισ των παιδιών τουσ, ώςτε αυτϊ δεν εύχαν κύνητρο να προχωρόςουν ςε επόμενο εξελικτικό ςτϊδιο,

εύτε εύχαν ματαιώςει ςε υπερβολικό βαθμό την ικανοπούηςη των ενορμόςεων των παιδιών τουσ, με

αποτϋλεςμα αυτϊ να μην εύναι ικανϊ να αφομοιώςουν μια τόςο αποθαρρυντικό πραγματικότητα. Ο γονϋασ, πρότεινε

ο Freud, πρϋπει να λειτουργεύ αντιρροπιςτικϊ ανϊμεςα ςτην ικανοπούηςη και ςτη ματαύωςη των ενορμητικών

επιθυμιών του παιδιού.

ΤΠΟΔΙΑΙΡΕΕΙ ΣΟΤ ΧΤΦΙΚΟΤ ΟΡΓΑΝΟΤ

• Η πρώτη παρουςύαςη τησ τοπικόσ θεωρύασ για το ψυχικό όργανο

εμφανύςτηκε ςτην Ερμηνεύα των Ονεύρων (1899) και αναπτύχθηκε

περιςςότερο ςτα Δοκύμια μεταψυχολογύασ (1915). ύμφωνα

με αυτόν, το ψυχικό όργανο υποδιαιρεύται ςτο Αςυνεύδητο, το Προςυνειδητό και το υνειδητό.

ΤΠΟΔΙΑΙΡΕΕΙ ΣΟΤ ΧΤΦΙΚΟΤ ΟΡΓΑΝΟΤ - Αςυνεύδητο

Ο όροσ Αςυνεύδητο ωσ επιθετικόσ προςδιοριςμόσ χρηςιμοποιεύται

κϊποιεσ φορϋσ για να δηλώςει τα ψυχικϊ περιεχόμενα που βρύςκονται ςε λανθϊνουςα κατϊςταςη και δεν

εύναι προσ το παρόν ςυνειδητϊ, καθώσ και διεργαςύεσ, όπωσ εύναι η απώθηςη.

Τπό το πρύςμα τησ πρώτησ τοπικόσ θεωρύασ, το Αςυνειδότου αποτελεύ ϋνα ςύςτημα του ψυχικού οργϊνου και

χαρακτηρύζεται από τα εξόσ:

• Ο πυρόνασ του Αςυνειδότου, τα περιεχόμενϊ του, εύναι οι ενορμητικού εκπρόςωποι.

Η ενόρμηςη εκπροςωπεύται ςτο Αςυνεύδητο από την αναπαρϊςταςη, η ύδια δεν γύνεται ςυνειδητό (ςυνειδητό

γύνεται μόνο η αναπαρϊςταςη – εκπρόςωπόσ τησ).

• Από το Αςυνεύδητο απουςιϊζουν η ϊρνηςη, η αμφιβολύα και ο βαθμόσ βεβαιότητασ.

• Οι διαδικαςύεσ του Αςυνεύδητου δεν επηρεϊζονται από το ςυμβατικό χρόνο, δεν τροποποιούνται από το πϋραςμα του

χρόνου, δεν τον αντιλαμβϊνονται, δεν διατϊςςονται ςε ςχϋςη με αυτόν.

Σο Αςυνείδητο είναι Ωχρονο.

• Σϋλοσ, η λειτουργύα του Αςυνεύδητου υπόκειται ςτην αρχό τησ ηδονόσ.

Ασ ςημειωθεύ ότι ςτόχοσ τησ λειτουργύασ τησ απώθηςησ δεν εύναι να καταργόςει την αναπαρϊςταςη-εκπρόςωπο τησ ενόρμηςησ,

αλλϊ να την εμποδύςει να αποκτόςει πρόςβαςη ςτο υνειδητό. Σα ςυςτατικϊ

ςτοιχεύα του απωθημϋνου εύναι απαραιτότωσ αςυνεύδητα. Ψςτόςο το απωθημϋνο δεν εύναι ταυτόςημο με το

Αςυνεύδητο. Αποτελεύ ϋνα μϋροσ του. Σο Αςυνεύδητο όμωσ ϋχει μεγαλύτερο εύροσ, καταλαμβϊνει το μεγαλύτερο ενδοψυχικό

χώρο.

ΤΠΟΔΙΑΙΡΕΕΙ ΣΟΤ ΧΤΦΙΚΟΤ ΟΡΓΑΝΟΤ - Προςυνεύδητο

• Σο Προςυνειδητό διαχωρύζεται από το υνειδητό με τη λογοκριςύα. Η λογοκριςύα

μεταξύ Αςυνειδότου -Προςυνειδότου αςχολεύται κυρύωσ με την παραμόρφωςη των ψυχικών ενεργημϊτων που θα γύνουν

ενςυνεύδητα, ενώ η λογοκριςύα μεταξύ Προςυνειδότου - υνειδότου κυρύωσ

επιλϋγει, εμποδύζει την πρόςβαςη ενοχλητικών ψυχικών ενεργημϊτων ςτο

υνειδητό, ευνοώντασ ϋτςι την ϊςκηςη τησ προςοχόσ.

ΤΠΟΔΙΑΙΡΕΕΙ ΣΟΤ ΧΤΦΙΚΟΤ ΟΡΓΑΝΟΤ - Προςυνεύδητο

• Σα περιεχόμενα του Προςυνειδότου δεν εύναι ςυνειδητϊ ςτον παρόντα χρόνο. Εύναι αςυνεύδητα, αλλϊ με την περιγραφικό ϋννοια του όρου. Η διαφοροπούηςό τουσ από τα περιεχόμενα του Αςυνειδότου ϋγκειται ςτο ότι μπορούν να εύναι προςιτϊ ςτο υνειδητό.

• Οι αναπαραςτϊςεισ του Προςυνειδότου μπορούν να αλληλεπιδρούν, τα περιεχόμενϊ του υπόκεινται ςτη διϊταξη του χρόνου και διϋπονται από την αρχό τησ πραγματικότητασ.

• Ανϊμεςα ςτο Αςυνεύδητο και ςτο Προςυνειδητό υπϊρχει μια ςχϋςη μόνιμησ αλληλεπύδραςησ. Σο Αςυνεύδητο εύναι ζωντανό, εξελύςςεται, επηρεϊζει την τρϋχουςα πραγματικότητα, ενώ οι ςχϋςεισ του με το Προςυνειδητό μπορεύ να περιλαμβϊνουν και τη ςυνεργαςύα.

ΤΠΟΔΙΑΙΡΕΕΙ ΣΟΤ ΧΤΦΙΚΟΤ ΟΡΓΑΝΟΤ - υνειδητό

• Ο Freud ςυχνϊ ςυνϋδεε το υνειδητό με το Προςυνειδητό, ορύζοντϊσ το ωσ Προςυνειδητό-υνειδητό ςύςτημα. Σο υνειδητό ωσ ςύςτημα Αντύληψη-υνεύδηςη τοποθετεύται ςτην περιφϋρεια του ψυχικού οργϊνου. Δϋχεται ςυγχρόνωσ πληροφορύεσ από τον εξωτερικό κόςμο (μϋςω των αιςθητόριων οργϊνων) και από το εςωτερικό του ατόμου (υπό τη μορφό αιςθημϊτων, αναμνόςεων, βιωμϊτων κ.λπ.).

• Γνωρύζουμε το Αςυνεύδητο ωσ υνειδητό αφού υποςτεύ τη διεργαςύα τησ μετϊθεςησ και τησ παραμόρφωςησ από τη λογοκριςύα. Σο ϊτομο δεν ϋχει επύγνωςη των όςων εμπεριϋχει το Αςυνεύδητο του. Για να ανατρϋψει, ϋςτω εν μϋρει, αυτό το δεδομϋνο, χρειϊζεται την αρωγό τησ ελεύθερησ ςυνειρμικόσ διαδικαςύασ.

• Η ψυχανϊλυςη ωσ θεραπεύα ςημαύνει ϊρςη των αμνηςιών ςτο πλαύςιο ενόσ ςυγκεκριμϋνου setting, όπου τόςο τα παρϊγωγα του αςυνειδότου

όςο και οι αντιςτϊςεισ του Εγώ αποτελούν αντικεύμενο διερεύνηςησ και ερμηνειών, διότι εκφρϊζουν τισ επαναληπτικϋσ ροπϋσ του

αςθενούσ. Με αυτό την ϋννοια η ϊρςη τησ αμνηςύασ οφεύλεται ςτη νόηματοδότηςη τησ ατομικόσ, νευρωτικόσ επανϊληψησ. Σελικϊ, η

απώθηςη αύρεται μόνο όταν οι αντιςτϊςεισ αντιμετωπιςτούν και τα αςυνεύδητα μνημονικϊ ύχνη ςχετιςτούν με τη ςυνειδητό

αναπαρϊςταςη.

ΔΕΤΣΕΡΗ ΣΟΠΙΚΗ ΘΕΨΡΙΑ

• Από το 1920 και μετϊ, θϋλοντασ να επαναδιατϊξει τισ ψυχικϋσ διαδικαςύεσ, ο Freud επεξεργϊςτηκε μια νϋα υπόθεςη για το ψυχικό όργανο. Ψσ κύνητρο αυτόσ τησ αναθεώρηςησ λειτούργηςαν οι ςυςςωρευμϋνεσ κλινικϋσ εμπειρύεσ, η ανϊγκη ϋνταξησ των αςυνεύδητων αμυνών ςτην ψυχαναλυτικό θεωρύα και η ανακϊλυψη του ρόλου των ταυτύςεων ςτη διαμόρφωςη του ατόμου.

• Η δεύτερη τοπικό θεωρύα περιλαμβϊνει τρεισ δομϋσ, λειτουργικϊ ςυνδεδεμϋνεσ μεταξύ τουσ: το Αυτό (Id), το Εγώ (Ego) και το Τπερεγώ (Super ego).

ΣΟ ΑΤΣΌ (ID)

• Το AYTO εύναι το ρεζερβουϊρ τησ ψυχικόσ ενϋργειασ - γεννιόμαςτε με το αυτό το οπούο περιλαμβϊνει όλα τα βιολογικϊ ϋνςτικτα τησ πεύνασ, τησ

δύψασ, τησ ςεξουαλικόσ ικανοπούηςησ, τα οπούα δύνουν δύναμη και κατεύθυνςη ςτην ανθρώπινη ςυμπεριφορϊ. Σο εκεύνο εύναι μύα

αςυνεύδητη δύναμη η οπούα δεν ϋχει καμύα ςύνδεςη με την πραγματικότητα. Αποζητϊ μόνο ϋνα πρϊγμα: την ικανοπούηςη των

βαςικών αναγκών και την εκτόνωςη τησ ϋνταςησ που ςυνοδεύει την ικανοπούηςη αυτών των ςωματικών αναγκών. Γι’ αυτό λϋμε ότι το

εκεύνο λειτουργεύ βϊςει τησ αρχόσ τησ ικανοπούηςησ / ευχαρύςτηςησ (pleasure principles). Αρχό τησ ηδονόσ

• Για τον Freud, η ϋννοια που απεικονύζει τον τρόπο εςωτερικόσ οργϊνωςησ του Αυτό εύναι το «χϊοσ». Κατ’ ουςύαν το Αυτό

χαρακτηρύζεται από το ότι ο τρόποσ λειτουργύασ του ορύζεται ωσ το αντύθετο του τρόπου λειτουργύασ του Εγώ.

TO AYTO (ID) • Σο Αυτό διϋπεται από την αρχό τησ ηδονόσ. Η πρωτογενόσ διαδικαςύα με

την οπούα λειτουργεύ το Αυτό, και ωσ ϋνα ςημεύο το Εγώ, περιλαμβϊνει τη μορφό ςκϋψησ του παιδικού και ανώριμου Εγώ. Σα βαςικότερα χαρακτηριςτικϊ τησ πρωτογενούσ διαδικαςύασ τησ ςκϋψησ εύναι τα ακόλουθα:

• (α) δύνει την εντύπωςη του παρϊξενου και ακατανόητου,

• (β) απουςιϊζουν τα αρνητικϊ ςτοιχεύα, ώςτε μόνο το πλαύςιο δεύχνει την αρνητικότητα ό τη θετικότητα του περιεχομϋνου,

• (γ) ςυνυπϊρχουν αντιφϊςεισ,

• (δ) οπτικϊ ό αιςθητηριακϊ ερεθύςματα χρηςιμοποιούνται ωσ λϋξεισ,

• (ε) δεν υπϊρχει αύςθηςη ό ϋλλειψη του χρόνου, και

• (ςτ) χρηςιμοποιούνται η μετϊθεςη, η ςυμπύκνωςη και η ςυμβολικό αναπαρϊςταςη.

ΣΟ ΕΓΨ (EGO)

• Σο εγώ αρχύζει να εξελύςςεται μετϊ τη γϋννηςη και εμφανύζεται γύρω ςτον 6ο μόνα. Ο ρόλοσ του εγώ εύναι να

μεςολαβεύ μεταξύ του εκεύνο, τησ πραγματικότητασ, και του υπϋρ-εγώ. Γι’ αυτό λϋμε ότι το εγώ λειτουργεύ βϊςει

τησ αρχόσ τησ πραγματικότητασ (reality principle) και εύναι ςυνειδητό. Με βϊςει προηγούμενεσ εμπειρύεσ και

αποτελϋςματα το εγώ προςπαθεύ να ικανοποιόςει τισ απαιτόςεισ του εκεύνο χωρύσ να βλϊψει το υπϋρ-εγώ.

ΣΟ ΕΓΨ (EGO)

• Οι λειτουργύεσ του Εγώ (κινητικόσ ϋλεγχοσ, αντύληψη, μνόμη, ςυναύςθημα, ςκϋψη) αναπτύςςονται ςταδιακϊ. Τπεύθυνοι για την ανϊπτυξό τουσ εύναι οι εξόσ παρϊγοντεσ:

• (α) η γενετικϊ καθοριςμϋνη ανϊπτυξη του νευρικού ςυςτόματοσ ό αλλιώσ ωρύμανςη, και

• (β) οι βιωματικϋσ εμπειρύεσ.

ΣΟ ΤΠΕΡΕΓΨ (SUPEREGO)

• Σο υπέρ-εγώ εύναι το κομμϊτι - η δομό τησ προςωπικότητασ που αντιπροςωπεύει τισ ηθικϋσ αρχϋσ τησ κοινωνύασ όπωσ μεταφϋρονται

ςτο ϊτομο από τουσ γονεύσ του - εύναι αυτό που αποκαλούμε ςυνεύδηςη (conscience) - και εύναι η πηγό των ενοχών. Εκτόσ από την ςυνεύδηςη το υπϋρ-εγώ ϋχει και ϋνα ϊλλο κομμϊτι το ιδανικό εγώ (ego-ideal). Η ςυνεύδηςη μασ υποδεικνύει τα πρϊγματα που δεν πρϋπει να κϊνουμε και μασ τιμωρεύ με τισ ενοχϋσ όταν δεν υπακούμε, το ιδανικό εγώ μασ υποδεικνύει τι πρϋπει να κϊνουμε, πωσ θα ϋπρεπε ιδανικϊ να εύμαςτε.

Όπωσ το εκεύνο, ϋτςι και το υπϋρ-εγώ δεν βαςύζεται ςτην πραγματικότητα αλλϊ ςυνϋχεια απαιτεύ το «πνύξιμο» των ενςτύκτων, του ςεξουαλικού και επιθετικού, προσ χϊρη ηθικών ςκοπών και τησ

εκπλόρωςησ του ιδανικού-εγώ.

ΣΟ ΤΠΕΡΕΓΨ (SUPEREGO)

• Ϊνα από τα χαρακτηριςτικϊ του Τπερεγώ εύναι η αδυναμύα διϊκριςησ ανϊμεςα ςτην επιθυμύα και ςτην πρϊξη. Και ςτισ δύο περιπτώςεισ το Τπερεγώ εύναι απειλητικό και τιμωρητικό. Αυτό η λειτουργύα ανϊγεται ςτην περύοδο μαγικόσ ςκϋψησ του μικρού παιδιού, τότε που πύςτευε ότι με την επιθυμύα δημιουργεύ κανεύσ τα πϊντα, και δεν μπορούςε να διαχωρύςει την επιθυμύα από την

πρϊξη.

• Σο Τπερεγώ δεν περιορύζεται να ςυμβουλεύει το Εγώ πώσ να ςυμπεριφϋρεται, αλλϊ επιβϊλλει και απαγορεύςεισ. Σο Τπερεγώ

του παιδιού δεν αναπτύςςεται ςύμφωνα με το γονεώκό πρότυπο, αλλϊ ςύμφωνα με το Τπερεγώ των γονϋων του.

ΜΕΣΑΥΟΡΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΗ ΣΟΤ ΧΤΦΙΚΟΤ ΟΡΓΑΝΟΤ

(ΣΟ ΠΑΓΟΒΟΤΝΟ)

ΣΑΔΙΑ ΧΤΦΟΕΞΟΤΑΛΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ

Κατϊ το διϊςτημα 1912-1923 ο Freud ειςόγαγε τισ ϋννοιεσ:

• (α) των προγεννητικών ςταδύων, του ςτοματικού και του πρωκτικού, και

• (β) του γεννητικού ςταδύου, το οπούο περιλαμβϊνει δύο φϊςεισ: τη φαλλικό φϊςη ό παιδικό γεννητικό οργϊνωςη, και τη γεννητικό οργϊνωςη καθαυτό, που τοποθετεύται χρονικϊ ςτην εφηβεύα. Ενδιαμϋςωσ των δύο φϊςεων παρεμβϊλλεται η λανθϊνουςα περύοδοσ.

• Κατϊ τη διϊρκεια τησ ψυχοςεξουαλικόσ του ανϊπτυξησ το ϊτομο διϋρχεται μια ςειρϊ διαδοχικών ςταδύων. Σα ςτϊδια νοούνται ωσ βαθμύδεσ ςτην εξελικτικό πορεύα του παιδιού όςον αφορϊ την οργϊνωςη τησ λιβιδινικόσ ενϋργειασ.

• Κϊθε ςτϊδιο ςυνδϋεται με μια ερωτογόνο ζώνη, δηλαδό με μια περιοχό του δϋρματοσ ό

μιασ βλεννογόνου που αποτελεύ πηγό τησ ςεξουαλικόσ διϋγερςησ. Οριςμϋνεσ

ερωτογόνεσ ζώνεσ -και ςυγκεκριμϋνα κατϊ ςειρϊ οι τρεισ οπϋσ του ςώματοσ: ςτόμα,

πρωκτόσ, ουρογεννητικό ζώνη- ανϊλογα με την εξελικτικό βαθμύδα φορτύζονται με λιβιδινικό ενϋργεια, διαδραματύζοντασ

πρωτεύοντα ρόλο ςτην ικανοπούηςη του ατόμου.

ΣΟΜΑΣΙΚΟ ΣΑΔΙΟ (1οσ χρόνοσ)

• Καταλαμβϊνει το πρώτο περύπου ϋτοσ τησ ζωόσ του παιδιού. το ςτοματικό ςτϊδιο το ψυχικό όργανο του υποκειμϋνου διακατϋχεται κυρύωσ από τισ λειτουργύεσ του Αυτό. Κατϊ τη διϊρκεια του πρώτου αυτού ςταδύου τησ λιβιδινικόσ ανϊπτυξησ επικυριαρχεύ η ερωτογόνοσ ζώνη τησ ςτοματικόσ κοιλότητασ και των χειλιών. Σο ςτόμα εύναι το πιο εξελιγμϋνο όργανο του ςώματοσ όςον αφορϊ την αιςθητικότητα και την κινητικότητα.

• Η ςεξουαλικό ευχαρύςτηςη αντλεύται, ωσ επύ το πλεύςτον, από τη διϋγερςη τησ ςτοματικόσ κοιλότητασ και των χειλιών και ςυνυφαύνεται με τη λόψη τησ τροφόσ. Σο βρϋφοσ τρϋφεται, αποκομύζει ηδονό, αλλϊ και αντιλαμβϊνεται τον κόςμο με τη μορφό ςτοματικών αναπαραςτϊςεων.

ΣΟΜΑΣΙΚΟ ΣΑΔΙΟ (1οσ χρόνοσ)

• Η ψυχικό αναπαρϊςταςη του θηλαςμού εύναι πολύ ςημαντικό, γιατύ ςυνδϋεται από την αρχό με την αποκόμιςη ςεξουαλικόσ ηδονόσ και τον κατευναςμό τησ πεύνασ. Ϊτςι, ο θηλαςμόσ γύνεται αφετηρύα τησ ςεξουαλικόσ ζωόσ, και το ςτόθοσ τησ μητϋρασ το πρώτο αντικεύμενο τησ ςεξουαλικόσ ενόρμηςησ.

• το ςτοματικό ςτϊδιο το ςτόμα και το πεπτικό ςύςτημα γύνονται το μϋςο με το οπούο το βρϋφοσ εκφρϊζει τα ςυναιςθόματϊ του. Για παρϊδειγμα, μπορεύ να εκφρϊζει την αγωνύα ό το θυμό του κϊνοντασ εμετό ό δαγκώνοντασ τη θηλό. Ϋ μπορεύ να εκφρϊζει την ικανοπούηςη και την αγϊπη του θηλϊζοντασ προςεκτικϊ, χωρύσ να δαγκώνει τη θηλό.

ΠΡΨΚΣΙΚΟ ΣΑΔΙΟ (2οσ χρόνοσ)

• Διαρκεύ από το τϋλοσ του πρώτου ϋωσ το τρύτο περύπου ϋτοσ τησ ζωόσ. ε αυτό το ςτϊδιο αποκτϊ πρωταρχικό ςημαςύα η ερωτογόνοσ ζώνη

που εντοπύζεται ςτην πρωκτικό περιοχό και περιλαμβϊνει το ορθό, την οπό του ορθού, την ϋδρα και τουσ μυσ τησ λεκϊνησ. Σο παιδύ αντλεύ

κυρύωσ ηδονό από την κατακρϊτηςη ό την αποβολό των κοπρϊνων του, καθώσ και από τα ύδια τα κόπρανα και την οςμό τουσ. Κατϊ τη διϊρκεια αυτόσ τησ εξελικτικόσ φϊςησ, που χαρακτηρύζεται από τη

νεοαποκτηθεύςα ικανότητα ελϋγχου και χρηςιμοπούηςησ των ςφιγκτόρων κατϊ το δοκούν, το παιδύ εύναι ςε θϋςη να εκμεταλλεύεται

τη διακύνηςη των κοπρϊνων του για να εκμαιεύει πρόςθετη ηδονό, η οπούα πλϋον ςυνδυϊζεται πολλϋσ φορϋσ με πόνο.

• Ο τρόποσ με τον οπούο οι γονεύσ εςτιϊζουν το ενδιαφϋρον τουσ ςτην αφοδευτικό λειτουργύα και ςτα προώόντα τησ εύναι αμφιθυμικόσ: αφενόσ επαινούν το παιδύ για την αποβολό των κοπρϊνων του, αφετϋρου εκφρϊζουν αηδύα για τα περιττώματϊ του, τα χαρακτηρύζουν βρόμικα και δεν επιτρϋπουν ςτο παιδύ να παύζει μαζύ τουσ. Η ςχϋςη του παιδιού με τα αντικεύμενα γύνεται και αυτό κατ’ εξοχόν αμφιθυμικό και αφορϊ:

• (α) τα ςυναιςθόματα μύςουσ και αγϊπησ προσ το οικεύο περιβϊλλον ωσ απόρροια των ςυγκρούςεων και των απαγορεύςεων που αφορούν τον ϋλεγχο των ςφιγκτόρων,

• (β) την επιλογό ενεργητικόσ ό παθητικόσ ςτϊςησ, με την αντύςτοιχη αμφιβολύα για το αν θα κατακρατόςει ό θα αποβϊλει τα κόπρανϊ του.

• Σελικϊ το παιδύ παραιτεύται από την πρωκτικό ςεξουαλικότητα, ανταλλϊςςοντασ την ηδονό που αποκόμιζε με μια κοινωνικώσ

αποδεκτό ςυμπεριφορϊ. το πρωκτικό ςτϊδιο το παιδύ πρόςφερε τα περιπώματϊ

του ωσ «δώρο», για να τιμόςει τα αγαπημϋνα του πρόςωπα. Με την επύδραςη των

διαπαιδαγωγικών περιοριςμών επεκτεύνει την εκτύμηςη που ϋτρεφε για τα περιπώματϊ

του ςτη ςυμβολικό αξύα του «δώρου» και του «χρόματοσ».

ΠΡΨΚΣΙΚΟ ΣΑΔΙΟ (2οσ χρόνοσ) το ϊρθρο του «Φαρακτόρασ και πρωκτικόσ ερωτιςμόσ» (1908) ο Freud περιγρϊφει

τον πρωκτικό χαρακτόρα, ο οπούοσ προςδιορύζεται από τα εξόσ γνωρύςματα: τϊξη ςχολαςτικότητα, φιλαργυρύα και ιςχυρογνωμοςύνη. Η καθόλωςη ςτο πρωκτικό

ςτϊδιο μπορεύ να εκφραςτεύ:

• (α) με τη χρόςη του αντιδραςτικού ςχηματιςμού για παρϊδειγμα, ςτη θϋςη τησ βρομιϊσ και τησ ακαταςταςύασ εμφανύζεται η διεξοδικό εναςχόληςη με την καθαριότητα του ςώματοσ και η υπευθυνότητα και

• (β) με τη χρηςιμοπούηςη τησ μετουςιωτικόσ διεργαςύασ: για παρϊδειγμα, το παιδύ μπορεύ να μετουςιώνει την αύςθηςη τησ δύναμησ την οπούα βιώνει ςτο παιχνύδι του ορθού με τα περιπώματϊ του ςτο αύςθημα τησ δύναμησ την οπούα βιώνει από τη διαχεύριςη του χρόματοσ. Η ακραύα μορφό που μπορεύ να πϊρει ςε αυτό την κατεύθυνςη, όςον αφορϊ το χαρακτόρα, εύναι η φιλαργυρύα. Σο παιδύ πϊλι μπορεύ να μετουςιώνει την ευχαρύςτηςη που αντλεύ από το παιχνύδι με τα κόπρανϊ του ςτην ευχαρύςτηςη που αποκομύζει από τη ζωγραφικό, τη γλυπτικό ό τισ χειρωνακτικϋσ πρακτικϋσ, ςτισ οπούεσ επεξεργϊζεται με τα χϋρια διϊφορα υλικϊ και φτιϊχνει αντικεύμενα.

ΥΑΛΛΙΚΟ ΣΑΔΙΟ (3οσ – 5οσ/6οσ χρόνοσ)

• Η φαλλικό φϊςη καλύπτει από το τρύτο ϋωσ το πϋμπτο περύπου ϋτοσ τησ ζωόσ του παιδιού. τη φϊςη αυτό οι μερικϋσ ενορμόςεισ των προγεννητικών ςταδύων ενοποιούνται και οργανώνονται υπό την πρωτοκαθεδρύα των γεννητικών οργϊνων, τα οπούα αναδεικνύονται ςε κυρύαρχη ερωτογόνο ζώνη. Η φαλλικό φϊςη διαφοροποιεύται από την εφηβεύα:

• (α) διότι δεν ϋχει ακόμη επϋλθει πλόρησ ςεξουαλικό ωρύμανςη, και

• (β) διότι τόςο το αγόρι όςο και το κορύτςι ωσ μόνα γεννητικϊ όργανα αποδϋχονται τα όργανα του αρςενικού. [ύμφωνα με την ιςχύουςα ϊποψη πϊντωσ, η κυρύαρχη ερωτογόνοσ ζώνη ςτο κορύτςι εύναι η κλειτορύδα (ωσ ομόλογη τησ βαλϊνου), ενώ παρϊλληλα αγνοεύται η ύπαρξη του κόλπου]

• Οι ςημαντικότερεσ ςχϋςεισ που αναπτύςςονται ςε αυτό τη φϊςη εύναι τριαδικϋσ και καθοριςτικϋσ για την περαιτϋρω ανϊπτυξη του

υποκειμϋνου. ημεύο αναφορϊσ εύναι το οιδιπόδειο ςύμπλεγμα. Σο παιδύ επιθυμεύ το θϊνατο του ομόφυλου γονϋα, ςτο πρόςωπο του

οπούου βλϋπει ϋναν ερωτικό αντύζηλο, ενώ ταυτόχρονα τρϋφει ςφοδρό ςεξουαλικό επιθυμύα για το γονϋα του αντύθετου φύλου. Με την

αρνητικό του μορφό το οιδιπόδειο εμφανύζεται ανεςτραμμϋνο, δηλαδό με αγϊπη για τον ομόφυλο γονϋα και με ζηλότυπο μύςοσ για το γονϋα

του αντύθετου φύλου. την πραγματικότητα οι δύο αυτϋσ μορφϋσ ςυνυπϊρχουν. Οι ςεξουαλικϋσ επιθυμύεσ για αποκλειςτικό κατοχό τησ

μητϋρασ, οι οπούεσ ςυνυπϊρχουν με την επιθυμύα για τον αφανιςμό των ανταγωνιςτών (κυρύωσ του πατϋρα ό/και των αδελφών), προκαλούν

ςτο παιδύ ενδοψυχικϋσ ςυγκρούςεισ.

• Η ϊμεςη παρατόρηςη του παιδιού ςτη φαλλικό φϊςη προςφϋρει πλούτο πληροφοριών όςον αφορϊ την επιρροό του οιδιπόδειου

ςυμπλϋγματοσ. Σο αγόρι επιδιώκει την αποκλειςτικότητα τησ μητϋρασ, χαύρεται με την απουςύα του πατϋρα και νιώθει ενοχλημϋνο από την παρουςύα του, κυρύωσ όταν αυτόσ εκδηλώνει τρυφερότητα προσ τη

μητϋρα. Σο κορύτςι εκφρϊζει την τρυφερό αφοςύωςό του ςτον πατϋρα, εκδηλώνει φιλαρϋςκεια για να τον κερδύςει και προςπαθεύ να

εκτοπύςει τη μητϋρα για να πϊρει τη θϋςη τησ. Σα παιδιϊ δηλώνουν ότι θα παντρευτούν τον ετερόφυλο γονϋα, επιχειρούν να ειςβϊλουν ςτο

ςυζυγικό κρεβϊτι και ζητούν να κοιμηθούν με τουσ γονεύσ ό κατϊ προτύμηςη με τον ετερόφυλο γονϋα. Θϋλουν επύςησ να

παρακολουθούν τον ετερόφυλο γονϋα όταν ντύνεται, όταν κϊνει μπϊνιο ό όταν πηγαύνει ςτην τουαλϋτα.

• Η ταύτιςη εύναι ςημαντικό για την ανϊπτυξη του υπερεγώ , τησ ςυνεύδηςησ του παιδιού. Παρϊλληλα, αυτό η προςπϊθεια ταύτιςησ εύναι και μηχανιςμόσ ϊμυνασ με την

ϋννοια ότι αν το παιδύ γύνει ςαν το ϊτομο το οπούο φοβϊται θα εύναι λιγότερο εκτεθειμϋνο ςτον κύνδυνο τησ τιμωρύασ. Σο κύνητρο για την εγκατϊλειψη τησ ιδϋασ τησ κατϊκτηςησ τησ μητϋρασ ςτα αγόρια εύναι ο φόβοσ του ευνουχιςμού από τον πατϋρα. τα κορύτςια το κύνητρο

για την εγκατϊλειψη του πατϋρα εύναι ο φόβοσ τησ απώλειασ τησ αγάπησ από την μητϋρα. Ο Freud θεώρηςε

ότι ο φόβοσ του ευνουχιςμού εύναι ιςχυρότερο κύνητρο και ϋτςι η ταύτιςη του αγοριού με τον πατϋρα εύναι πιο ιςχυρό. Αυτό κατ’ επϋκταςη οδηγεύ ςε ϋνα πιο ιςχυρό

υπϋρ-εγώ, ςε ϋνα πιο ηθικό ϊτομο

ΛΑΝΘΑΝΟΤΑ ΠΕΡΙΟΔΟ (5-7 ετών)

Η λανθϊνουςα περύοδοσ μεςολαβεύ από την παρακμό του οιδιπόδειου ςυμπλϋγματοσ και μϋχρι την ϋναρξη τησ εφηβεύασ. Σο διϊςτημα αυτό

χαρακτηρύζεται από:

1) Την παρακμό τησ παιδικόσ ςεξουαλικότητασ. Η λύςη του οιδιπόδειου ςυμπλϋγματοσ με τη ςυνακόλουθη εγκαθύδρυςη του Τπερεγώ, καθώσ και η

εμφϊνιςη μηχανιςμών ϊμυνασ του Εγώ, όπωσ εύναι η απώθηςη, η μετουςύωςη και ο αντιδραςτικόσ ςχηματιςμόσ (reaction formation),

ςυμβϊλλουν:

• (α) ςτη μεύωςη τησ ςεξουαλικόσ δραςτηριότητασ (ο αυνανιςμόσ ςυνόθωσ εγκαταλεύπεται ό ελαττώνεται ςε πολύ μεγϊλο βαθμό, για να

επανεμφανιςτεύ ςτην εφηβεύα)

• (β) ςτην αντικατϊςταςη ςεξουαλικών ενορμητικών ςυναιςθημϊτων ό ενεργειών με την αιδώ και την αηδύα και

• (γ) ςτην αναζότηςη ηθικών ό αιςθητικών (δηλαδό μετουςιωμϋνων) αναζητόςεων.

2) Την ιςχυροπούηςη τησ απώθηςησ και την εγκαθύδρυςη τησ παιδικόσ

αμνηςύασ. Κατϊ τη λανθϊνουςα περύοδο η λόθη ϋρχεται να καλύψει

την πλειονότητα των βιωμϊτων, των ςυναιςθημϊτων, των ενορμητικών

επιθυμιών ό φανταςιώςεων που αφορούν το χρονικό διϊςτημα από την ϋναρξη τησ παιδικόσ ηλικύασ μϋχρι και

τη φαλλικό φϊςη.

3) Τη ςτροφό του ενδιαφϋροντοσ του παιδιού ςε ϊλλουσ μη ςεξουαλικούσ ςτόχουσ, όπωσ διανοητικϋσ, ςχολικϋσ και ϊλλεσ δραςτηριότητεσ. την

πραγματικότητα, κατϊ τη λανθϊνουςα περύοδο η ςεξουαλικότητα δεν εξαλεύφεται πλόρωσ, διότι κατϊ καιρούσ αναδύεται ϋνα μϋροσ τησ το

οπούο διϋφυγε των αμυντικών μηχανιςμών. Σο γεγονόσ όμωσ ότι παύει να βρύςκεται ςτο προςκόνιο και ότι ελϋγχεται πιο αποτελεςματικϊ διευκολύνει την αναζότηςη του εξωοικογενειακού περιβϊλλοντοσ,

εδραιώνοντασ νϋα ενδιαφϋροντα και ςχϋςεισ. Εξϊλλου, η ουδετεροπούηςη τησ λιβιδινικόσ ενϋργειασ προϊγει την ικανότητα για

ςυγκϋντρωςη και μϊθηςη.

Γεννητικό ςτϊδιο - Η εφηβεύα.

• Η εφηβεύα αποτελεύ ϋνα ςημαντικό ενδιϊμεςο ςτϊδιο, που ςηματοδοτεύ το τϋλοσ τησ παιδικόσ ηλικύασ και την ϋναρξη

τησ ενόλικησ ζωόσ.

• τα Σρύα δοκύμια για τη θεωρύα τησ ςεξουαλικότητασ (1905) ο Freud αναφϋρει ότι κατϊ την εφηβεύα τύθεται

ϋνασ νϋοσ ςεξουαλικόσ ςτόχοσ, ο οπούοσ ςυνδϋεται με την «τελικό ηδονό». Για την επύτευξη αυτόσ (τησ ηδονόσ)

ςυνεργϊζονται οι μερικϋσ ενορμόςεισ, καθώσ «οι ερωτογόνεσ ζώνεσ υποτϊςςονται ςτην πρωτοκαθεδρύα

τησ γεννητικόσ ζώνησ».

• Ψσ ςυνϋπεια τησ ωρύμανςησ του γεννητικού ςυςτόματοσ επανϋρχονται ςτο προςκόνιο ϋντονεσ λιβιδινικϋσ και

επιθετικϋσ ενορμόςεισ. Επιπλϋον, ανακινούνται οι οιδιπόδειεσ ςυγκρούςεισ. Αυτό την περύοδο ο αυνανιςμόσ,

το ϊγχοσ και η ενοχό ςυνυπϊρχουν. Σο γεγονόσ ότι ο ϋφηβοσ εύναι πλϋον ςωματικϊ ώριμοσ να

πραγματοποιόςει τισ οιδιπόδειεσ φανταςιώςεισ του κϊνει επιτακτικό την ανϊγκη να ανεξαρτητοποιηθεύ και να

επιτύχει μια απόςταςη αςφαλεύασ, ςε ψυχικό επύπεδο, από τουσ γονεύσ του.

• Ο ϋφηβοσ καλεύται να διαγρϊψει επιτυχώσ την πορεύα αυτονόμηςησ ωσ προσ τουσ γονεύσ του, να εγκαταλεύψει την εξιδανικευμϋνη εικόνα που εύχε γι’ αυτούσ και να δεχθεύ τουσ περιοριςμούσ τησ εξωτερικόσ πραγματικότητασ.

• Η ανεξαρτητοπούηςη ςυντελεύται μϋςω δύο βαςικών διεργαςιών: τησ διεργαςύασ του πϋνθουσ και τησ αποεξιδανύκευςησ των ενδοβλημϋνων αναπαραςτϊςεων των γονεώκών αντικειμϋνων.

Γεννητικό ςτϊδιο - Η εφηβεύα. • Όςον αφορϊ το πϋνθοσ, ο ϋφηβοσ πρϋπει να εγκαταλεύψει τα χαμϋνα

αντικεύμενα τησ παιδικόσ ηλικύασ. Οι γονεύσ, από την πλευρϊ τουσ, πρϋπει να παραιτηθούν από τισ ικανοποιόςεισ που αντλούςαν μϋςω

τησ εξαρτητικόσ ςχϋςησ του παιδιού με αυτούσ. Σο πϋνθοσ δημιουργεύ ςτον ϋφηβο ςυναιςθόματα απογοότευςησ και ναρκιςςιςτικού θυμού. Αν ωσ παιδύ βύωςε πολλϋσ πρώιμεσ ματαιώςεισ και δεν κατϊφερε να αυτονομηθεύ διαφοροποιώντασ τον εαυτό του από το αντικεύμενο,

τότε η διαδικαςύα αποεπϋνδυςησ των γονϋων δυςχεραύνεται.

• Ση θϋςη τησ φυςιολογικόσ διεργαςύασ του πϋνθουσ μπορεύ να λϊβει η κατϊθλιψη. Για να «ζωντανϋψει» από την κατϊθλιψη, ο ϋφηβοσ

αναζητϊ ϋντονα ερεθύςματα για παρϊδειγμα, μϋςω του ςεξ ό τησ χρόςησ ουςιών. Ϋ ενδϋχεται να εκδικεύται αςυνεύδητα τουσ γονεύσ του

ερχόμενοσ ςε ςύγκρουςη με μορφϋσ εξουςύασ και κοινωνικούσ θεςμούσ, ςτα οπούα προβϊλλει τα γονεώκϊ αντικεύμενα και την

πραγματικότητα που τον απογοότευςαν

ημαντικό ρόλο ςτην ομαλό ϋκβαςη του πϋνθουσ διαδραματύζουν:

• (α) η επϊρκεια και η ποιότητα των υποκατϊςτατων γονεώκών αντικειμϋνων (εκπαιδευτικών και γενικώσ προςώπων κύρουσ),

και

• β) η ικανότητα των γονϋων να χαλαρώςουν τισ δικϋσ τουσ επενδύςεισ από τη ςχϋςη με το παιδύ τουσ.

Η αποςύνδεςη του εφόβου από τη ςτενότητα του οικογενειακού περιβϊλλοντοσ, δηλαδό η οριςτικό του ϋνταξη ςτο πλϋγμα των κοινωνικών ρόλων, ςυνεπϊγεται οδυνηρϋσ

ψυχικϋσ επιβαρύνςεισ, τισ οπούεσ αντιςταθμύζουν οι νϋεσ ςεξουαλικϋσ και ναρκιςςιςτικϋσ επιβραβεύςεισ ςε ςυνϊρτηςη με

την αυτονομύα του.

ε κϊθε ϋνα από τα προαναφερθϋντα ςτϊδια εξϋλιξησ υπϊρχει και μια

χαρακτηριςτικό κατϊςταςη κινδύνου που προκαλεύ ϋντονα ςυναιςθόματα δυςαρϋςκειασ , ςτεναχώριασ, ϊγχουσ

και βϊζει ςε κύνηςη τουσ

μηχανιςμούσ άμυνασ.

ΑΓΦΟ ΚΑΙ ΜΗΦΑΝΙΜΟΙ ΑΜΤΝΑ ΣΟΤ ΕΓΨ

το ϋργο του Ειςαγωγό ςτην ψυχανϊλυςη (1917) ο Freud κατατϊςςει το ϊγχοσ ςε δυο κατηγορύεσ:

• (α) ϊγχοσ μπροςτϊ ςε πραγματικό κύνδυνο, το οπούο εμφανύζεται ωσ αντύδραςη ςτην αντύληψη ενόσ εξωτερικού κινδύνου και ωσ ϋκφραςη

τησ ενόρμηςησ τησ αυτοςυντόρηςησ, και ςυνυφαύνεται με τα αντανακλαςτικϊ τησ φυγόσ

• (β) νευρωτικό ϊγχοσ, το οπούο εμφανύζεται όταν το Εγώ αντιδρϊ ςτον εςωτερικό κύνδυνο ςαν να εύναι εξωτερικόσ, και υπό την πύεςη των

απαιτόςεων τησ λιβιδινικόσ ενϋργειασ αξιώνει την επιλογό τησ φυγόσ ό επύθεςησ, γιατύ νομύζει ότι απειλεύται από κϊποιον πραγματικό

κύνδυνο.

Η διαφορϊ ανϊμεςϊ τουσ ϋγκειται ςτο ότι για το μεν νευρωτικό ϊγχοσ ο κύνδυνοσ εύναι εςωτερικόσ και αςυνεύδητοσ, ενώ για το ϊγχοσ μπροςτϊ

ςε πραγματικό κύνδυνο ιςχύει το αντύθετο.

Ο Freud αναφϋρει οριςμϋνεσ καταςτϊςεισ κινδύνου που λειτουργούν ωσ εκλυτικού παρϊγοντεσ ϊγχουσ και απειλούν

το Εγώ με διαφορετικό τρόπο, ανϊλογα με την εξελικτικό του βαθμύδα:

• (α) Κατϊ το πρώτο ϋτοσ τησ ζωόσ (ςτοματικό ςτϊδιο), ο αποχωριςμόσ του παιδιού από ϋνα ςημαντικό γι’ αυτό πρόςωπο θεωρεύται απειλητικόσ (απώλεια του αντικειμϋνου). Σο πρόςωπο αυτό αποτελεύ πηγό ικανοπούηςησ και εύναι ςυνόθωσ η μητϋρα,

• (β) ε μια επόμενη βαθμύδα, κατϊ το τϋλοσ του πρώτου ϋωσ το δεύτερο περύπου ϋτοσ (πρωκτικό ςτϊδιο), το παιδύ φοβϊται ότι, αν και το πρόςωπο που ικανοποιεύ τισ ανϊγκεσ του εύναι παρόν, ενδϋχεται να χϊςει την αγϊπη του. Αυτό η κατϊςταςη κινδύνου ονομϊζεται απώλεια τησ αγϊπησ του αντικειμϋνου,

• (γ) Από τριών ϋωσ πϋντε περύπου ετών (φαλλικό ςτϊδιο) αρχύζει να διαμορφώνεται το ϊγχοσ του ευνουχιςμού, που βιώνεται διαφορετικϊ από τα δύο φύλα: από το αγόρι ωσ φόβοσ απώλειασ του πϋουσ και από το κορύτςι ωσ φόβοσ τραυματιςμού των γεννητικών οργϊνων,

• (δ) Σϋλοσ, καθώσ δημιουργεύται το Τπερεγώ, μετϊ τα πϋντε ό ϋξι χρόνια (λανθϊνουςα περύοδοσ), εμφανύζεται ο φόβοσ που προκαλεύται από την ενοχό και κατϊ ςυνϋπεια την τιμωρύα που προϋρχεται από το Τπερεγώ.

• Οι ϊμυνεσ δεν ϋχουν μόνο αρνητικό χαρακτόρα, αλλϊ και προςαρμοςτικό. Κϊθε ϊνθρωποσ ςτη ςυνδιαλλαγό του με την πραγματικότητα χρηςιμοποιεύ περιςςότερο ςυγκεκριμϋνεσ ϊμυνεσ. ύμφωνα με τη McWilliams (2000), η προτύμηςη και χρόςη μιασ ϊμυνασ εξαρτϊται από την αλληλεπύδραςη των εξόσ παραγόντων:

• (α) τησ ιδιοςυγκραςύασ του ατόμου,

• (β) τησ φύςησ των αρνητικών ψυχοπιεςτικών παραγόντων που επηρϋαςαν το ϊτομο κατϊ τη διϊρκεια τησ πρώιμησ ηλικύασ του,

• (γ) των αμύνων που λειτούργηςαν ωσ πρότυπα ό που διδϊχθηκαν από γονεύσ και ϊλλα ςημαντικϊ πρόςωπα, και

• (δ) των ςυνεπειών που βύωςε το ϊτομο μετϊ την επιςτρϊτευςη ςυγκεκριμϋνων αμυνών.

ΑΠΨΘΗΗ

• Η απώθηςη ςυνύςταται ςτην απομϊκρυνςη από τη ςυνεύδηςη αναπαραςτϊςεων που ςυνδϋονται με

μια ενόρμηςη, όταν η ικανοπούηςη αυτόσ τησ ενόρμηςησ μπορεύ, εκτόσ από ηδονό, να προκαλεύ δυςαρϋςκεια. Αναφϋρεται ςτη διαδικαςύα με την

οπούα το εγώ ςπρώχνει ςτο αςυνεύδητο τισ μη αποδεκτϋσ ορμϋσ του που απειλούν την

ακεραιότητα του. Ασ ςημειωθεύ ότι η απώθηςη δεν αςκεύται ςτην ενόρμηςη ό ςτο ςυναύςθημα, αλλϊ ςτην αναπαρϊςταςη εκπρόςωπο τησ ενόρμηςησ.

ΠΡΟΒΟΛΗ • Με αυτό το μηχανιςμό το υποκεύμενο απομακρύνει από τον εαυτό του

και αποδύδει ςε κϊποιο ϊλλο πρόςωπο ό/και αντικεύμενο του περιβϊλλοντοσ επιθυμύεσ, ενορμόςεισ, ιδιότητεσ ό ςυναιςθόματα, τα οπούα αγνοεύ ό αρνεύται ςε ςχϋςη με τον εαυτό του. Για παρϊδειγμα, ϋνα ϊτομο προβϊλλει τισ επιθετικϋσ του ενορμόςεισ ςε κϊποιο ϊλλο ϊτομο, και ϋτςι το «ςε μιςώ» μϋςω τησ προβολόσ γύνεται «εςύ με μιςεύσ».

• Η προβολό εύναι ςημαντικό ςτην πρώιμη παιδικό ηλικύα. Σο πολύ μικρό παιδύ αποδύδει ςε ϊλλουσ ανθρώπουσ, ζώα ό ϊψυχα αντικεύμενα τα ςυναιςθόματα και τισ αντιδρϊςεισ που βιώνει το ύδιο.

• Η προβολό ανακαλύφθηκε από τον Freud αρχικϊ ςτην παρϊνοια, τησ οπούασ αποτελεύ χαρακτηριςτικό αμυντικό μηχανιςμό. Ο ςυγκεκριμϋνοσ μηχανιςμόσ όμωσ διαδραματύζει ςημαύνοντα ρόλο και ςτη ζωό των μη ψυχωτικών ατόμων. Όπωσ κατϋδειξε η αναλυτικό ερμηνεύα, τα εγκλόματα και οι ανηθικότητεσ που αποδύδονται ςτον εχθρό ςε καιρό πολϋμου, οι προκαταλόψεισ απϋναντι ςτουσ αγνώςτουσ ό ςτουσ εκπροςώπουσ ϊλλησ εθνικότητασ, οι δειςιδαιμονύεσ, η μυθολογύα εύναι, εύτε εν μϋρει εύτε ολοκληρωτικϊ, αποτϋλεςμα τησ προβολόσ.

ΠΡΟΒΟΛΙΚΗ ΣΑΤΣΙΗ

• Πρόκειται για μια αμυντικό διεργαςύα κατϊ την οπούα ϋνα ϊτομο προβϊλλει μια «καλό» ό «κακό» πλευρϊ του εαυτού του ςε κϊποιον ϊλλο. Σο αντικεύμενο που δϋχθηκε την προβεβλημϋνη πλευρϊ οδηγεύται ό πιϋζεται από τον ϊλλο (το ϊτομο που προϋβη ςτην προβολό) να αιςθανθεύ ό να ςυμπεριφερθεύ ςύμφωνα με την προβεβλημϋνη εμπειρύα.

• Η ειδοποιόσ διαφορϊ τησ προβολόσ από την προβλητικό ταύτιςη εύναι ότι ςτη δεύτερη περύπτωςη το αντικεύμενο βιώνει ϋωσ ϋνα βαθμό το περιεχόμενο τησ προβολόσ καλεύται να εμπλακεύ ενεργητικϊ ςτο πλαύςιο μιασ «αυτοεκπληρούμενησ προφητεύασ». Η προβλητικό ταύτιςη χρηςιμοποιεύται κυρύωσ από οριακούσ και ψυχωτικούσ αςθενεύσ.

ΠΡΟΒΟΛΙΚΗ ΣΑΤΣΙΗ Για παρϊδειγμα:

Σο ϊτομο Α προβϊλλει την επιθετικότητϊ του ςτο ϊτομο Β, Ο Α απευθύνει ςτον Β την κατηγορύα ότι τον αντιπαθεύ, ότι προςπαθεύ να τον ζημιώςει, ότι τον ζηλεύει κ.λπ. τη ςυνϋχεια ςυμπεριφϋρεται ςτον Β ςαν να εύναι αληθινό το προβεβλημϋνο υλικό και τον αντιμετωπύζει επιθετικϊ, καχύποπτα, θυμωμϋνα, καθώσ υποτύθεται ότι βρύςκεται ςε κατϊςταςη ϊμυνασ. Η ςυμπεριφορϊ του Α ωθεύ τον Β να θυμώςει και να αρχύςει να αιςθϊνεται ό να ςυμπεριφϋρεται επιθετικϊ, εκπληρώνοντασ τισ αςυνεύδητεσ προβληθεύςεσ πλευρϋσ του Α.

ΑΝΣΙΔΡΑΣΙΚΟ ΦΗΜΑΣΙΜΟ

• Πρόκειται για τισ περιπτώςεισ κατϊ τισ οπούεσ υιοθετούνται αντιθετικϋσ διεργαςύεσ ωσ αντύδραςη ςτην απωθημϋνη επιθυμύα. Για παρϊδειγμα, το μύςοσ παραμϋνει αςυνεύδητο, ενώ δύνεται ϋμφαςη ςτο αντύθετο ςυναύςθημα. Ϊτςι, το μύςοσ μοιϊζει να αντικαθύςταται από την αγϊπη, η επιθυμύα για βρομιϊ από την ακραύα καθαριότητα κ.ϊ.

• Μολονότι ςυνόθωσ πιςτεύουμε ότι ο μηχανιςμόσ αυτόσ χρηςιμοποιεύται για την καταπύεςη κοινωνικϊ μη αποδεκτών εκδηλώςεων ςυμπεριφορϊσ, εύναι δυνατόν να ςυμβαύνει και το αντύθετο (π.χ. η καλοςύνη να αντικαθύςταται από τη ςκληρότητα). Για τον καθοριςμό τησ φύςησ του αντιδραςτικού ςχηματιςμού διαφωτιςτικό εύναι κϊθε φορϊ η απϊντηςη ςτο ακόλουθο ερώτημα: «Σι εύναι αυτό που φοβϊται; Σι θεωρεύ επικύνδυνο το Εγώ και αντιδρϊ με ςόμα ϊγχουσ;». Αν, για παρϊδειγμα, το Εγώ φοβϊται την ενόρμηςη τησ αγϊπησ, θα τη διατηρόςει ςτο αςυνεύδητο και θα δώςει ϋμφαςη ςτην επιθυμύα του μύςουσ.

ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΗΗ • Με χρονικό ϋννοια, η παλινδρόμηςη δηλώνει επιςτροφό ςε ϋνα πρώιμο

λιβιδινικό ςτϊδιο, καθώσ και ςε ςχϋςεισ που ϋχουν διαμορφωθεύ ςε αρχαώκότερεσ εξελικτικϋσ βαθμύδεσ με προηγούμενα αντικεύμενα.

• Με τη διαχρονικό τησ ϋννοια, η παλινδρόμηςη ςυνδϋεται ςτενϊ με την καθόλωςη. Όταν το ϊτομο αντιμετωπύζει ιςχυρϋσ ςτερόςεισ ςτισ οπούεσ δεν μπορεύ πϊντα να αντεπεξϋλθεύ, το Εγώ επιζητϊ την επιςτροφό ςε παρωχημϋνα αντικεύμενα ικανοπούηςησ ό ςε εξελικτικϋσ βαθμύδεσ που για το ϊτομο χαρακτηρύζονταν από την ευκολότερη ικανοπούηςη των αναγκών του. Κατϊ μύα ϋννοια λοιπόν η καθόλωςη προετοιμϊζει εκεύνεσ ακριβώσ τισ θϋςεισ ςτισ οπούεσ θα επιςτρϋφει το παλινδρομημϋνο ϊτομο.

• Για παρϊδειγμα, ϋνα παιδύ πϋντε ετών αντιδρϊ ςτη γϋννηςη του μικρού του αδελφού παλινδρομώντασ ςε παλαιότερεσ ςυμπεριφορϋσ, όπωσ νυχτερινό ενούρηςη, πιπύλιςμα δαχτύλου, απαύτηςη για θηλαςμό.

ΜΟΝΨΗ • Η μόνωςη χρηςιμοποιεύται ςτο πλαύςιο μιασ προςαρμοςτικόσ

διαδικαςύασ, όταν το ϊτομο αντιμετωπύζει οδυνηρϋσ καταςτϊςεισ. Σο τραυματικό γεγονόσ δεν ληςμονιϋται, αλλϊ απεκδύεται του

ςυναιςθηματικού του νοόματοσ. Για παρϊδειγμα, ο αναλυόμενοσ μπορεύ να περιγρϊφει το γεγονόσ μιασ ςεξουαλικόσ κακοπούηςησ με λεπτομερό και αποςταςιοποιημϋνο τρόπο, ενώ ο αναλυτόσ ϋχει την

αύςθηςη ότι ο λόγοσ του αςθενούσ εύναι παγωμϋνοσ. Η μόνωςη χρηςιμοποιεύται ςυχνϊ από ανθρώπουσ που αντιμετώπιςαν μαζικϋσ ακραύεσ καταςτροφϋσ (ατυχόματα, πολϋμουσ, φυςικϋσ καταςτροφϋσ κ.ϊ.). Αυτού περιγρϊφουν τα τραυματικϊ ςυμβϊντα ςαν να αφορούν

κϊποιον ϊλλο, δηλαδό ςαν να μην τα ϋζηςαν οι ύδιοι, αλλϊ να υπόρξαν απλώσ παρατηρητϋσ.

ΑΡΝΗΗ • Πρόκειται για μια διεργαςύα κατϊ την οπούα το ϊτομο αρνεύται ϋνα δυςϊρεςτο ό ανεπιθύμητο κομμϊτι τησ εξωτερικόσ πραγματικότητασ,

εύτε φανταςιωτικϊ εύτε μϋςω μιασ πρϊξησ.

• Για παρϊδειγμα, μια μητϋρα δεύχνει να αγνοεύ κϊποιεσ ςοβαρϋσ ενδεύξεισ για τη ςεξουαλικό κακοπούηςη τησ κόρησ τησ από ϊτομο του

ςτενού οικογενειακού περιβϊλλοντοσ. Ϋ ϋνα ϊτομο, ςτο οπούο ανακοινώνεται ότι πϊςχει από ςοβαρό αςθϋνεια, επιςκϋπτεται πολλούσ γιατρούσ με την ελπύδα να αναιρϋςει την ανεπιθύμητη

διϊγνωςη, ό υποβαθμύζει τη διϊγνωςη αρνούμενο να υποβληθεύ ςε οποιαδόποτε θεραπεύα. Η ϊρνηςη ωςτόςο αποτελεύ ςυνηθιςμϋνη αρχικό αντύδραςη ςε τραυματικϊ γεγονότα: «Όχι, δεν μπορεύ να

ςυμβαύνει ςε μϋνα αυτό». Αυτό η διεργαςύα ανϊγεται ςτην εποχό τησ παντοδύναμησ ςκϋψησ του μικρού παιδιού: «Αν δεν το παραδεχθώ, δεν

ςυμβαύνει». ε οριςμϋνεσ περιπτώςεισ μπορεύ να λειτουργόςει όχι απλώσ προςαρμοςτικϊ, αλλϊ και να ςυμβϊλει ςτη βιολογικό επιβύωςη

του ατόμου. Για παρϊδειγμα, ςε επικύνδυνεσ και ακραύεσ καταςτϊςεισ η ϊρνηςη μπορεύ να ςώςει τη ζωό ενόσ ανθρώπου, βοηθώντασ τον να διατηρόςει την ψυχραιμύα του ό να επιδεύξει αξιοςημεύωτα μεγϊλη

ςωματικό και ψυχικό αντοχό.

ΑΚΤΡΨΗ • Χυχολογικόσ μηχανιςμόσ χϊρη ςτον οπούο το ϊτομο, υιοθετώντασ μια

ςκϋψη ό εγκαθιςτώντασ μια ςυμπεριφορϊ, προςπαθεύ να ακυρώςει και να διορθώςει το κακό που αςυνεύδητα θεωρεύ ότι ϋχει προκαλϋςει μϋςω των ςεξουαλικών ό επιθετικών του ενορμόςεων.

• Για παρϊδειγμα, το μικρό παιδύ που ϋχει ϊγχοσ εξαιτύασ των εχθρικών του ςυναιςθημϊτων προσ το μικρό του αδελφϊκι πρώτα το χτυπϊ και κατόπιν το φιλϊ, Ϋ ο ψυχαναγκαςτικόσ καταφεύγει ςε ςτερεότυπεσ πρϊξεισ, όπωσ το επαναλαμβανόμενο πλύςιμο χεριών , το μϋτρημα χρημϊτων, το ϊνοιγμα και κλεύςιμο διακοπτών, προκειμϋνου να εξαλεύψει, να ακυρώςει την αςυνεύδητη ενοχό, λόγου χϊρη, για τισ οιδιπόδειεσ επιθυμύεσ του. ημειώνεται ότι το κύνητρο τησ ακύρωςησ εύναι κϊθε φορϊ αςυνεύδητο.

ΕΚΛΟΓΙΚΕΤΗ • Όροσ που ειςόγαγε ο Jones για να δηλώςει τη διαδικαςύα κατϊ την

οπούα το ϊτομο προςπαθεύ να δώςει ςτον εαυτό του ό ςτουσ ϊλλουσ λογικοφανεύσ ό ηθικϊ αποδεκτϋσ ερμηνεύεσ για πρϊξεισ, επιθυμύεσ, ςυναιςθόματα, ιδϋεσ, ςυμπεριφορϋσ κ.ϊ., των οπούων τα αληθινϊ κύνητρα δεν εύναι εμφανό.

• Για παρϊδειγμα, ςε ϋνα αποτυχημϋνο εγχεύρημα ανακαλύπτουμε εκ των υςτϋρων οριςμϋνα θετικϊ ςτοιχεύα που ενδϋχεται να αποκομύςαμε, όπωσ την απόκτηςη εμπειρύασ κ.λπ. Ϋ προβαύνοντασ ςε ςυμπεριφορϋσ που προκαλούν δυςφορύα ςε κϊποιον ϊλλο, ιςχυριζόμαςτε ότι το κϊνουμε για το δικό του ςυμφϋρον (λ.χ. ο γονϋασ πιϋζει το παιδύ να φϊει ό το τιμωρεύ «για το καλό του»).

ΜΕΣΟΤΙΨΗ • Κατϊ τη μετουςύωςη η λιβιδινικό ενϋργεια ό η επιθετικό ενόρμηςη

χρηςιμοποιούνται για την επύτευξη κοινωνικϊ παραδεκτών ςτόχων, που προκαλούν πολλϋσ φορϋσ ιςχυρό ικανοπούηςη.

• Ο Freud ειςόγαγε αυτό τον όρο προςπαθώντασ να αναλύςει ϋνα μϋροσ τησ ανθρώπινησ δρϊςησ, όπωσ εύναι η τϋχνη, η πνευματικό αναζότηςη και γενικϊ δραςτηριότητεσ με ιδιαύτερη κοινωνικό αναγνώριςη. Ο ύδιοσ θεωρούςε ότι η πεμπτουςύα του πολιτιςμού εμπεριϋχεται ςτην ικανότητα του ατόμου να μετουςιώνει τισ ςεξουαλικϋσ και επιθετικϋσ ενορμόςεισ του.

• Ψσ ϊμυνα η μετουςύωςη θεωρεύται ο πιο υγιόσ και ώριμοσ τρόποσ επύλυςησ των ενδοψυχικών ςυγκρούςεων, διότι εκτονώνει την ενορμητικό πύεςη μϋςω οδών που προϊγουν τον πολιτιςμό και ευεργετούν το κοινωνικό ςύνολο. Για παρϊδειγμα, ο ηθοποιόσ μετουςιώνει την επιδειξιομανύα του, ο χειρουργόσ το ςαδιςμό του κ.λπ.

ΣΑΔΙΑ ΣΗ ΧΤΦΑΝΑΛΤΗ

• Η ψυχανϊλυςη αποτελεύται από 4 φϊςεισ:

Η αρχικό φϊςη

• Κατϊ την διϊρκεια των πρώτων 3 ϋωσ 6 μηνών ϋχουμε την ςυγκϋντρωςη ςτοιχεύων για τη φύςη του προβλόματοσ και την καταλληλότητα του αςθενό για ψυχανϊλυςη. Λαμβϊνεται το ιςτορικό και η εξελικτικό πορεύα του αςθενούσ. ιγϊ- ςιγϊ αρχύζει να ανακαλύπτει ο αναλυτόσ μια κοινό γραμμό, ϋνα θϋμα που επαναλαμβϊνεται.

• 2) Η ανϊπτυξη τησ μεταβύβαςησ (transference)

ε κϊποια ςτιγμό που ο αςθενόσ αρχύζει να ςυνδϋει τισ τωρινϋσ δυςκολύεσ του με μη ςυνειδητϋσ αντιθϋςεισ / ςυγκρούςεισ από την παιδικό του ζωό παρατηρεύται ϋνα περύεργο και ενδιαφϋρον φαινόμενο. Σο ϊτομο του αναλυτό αποκτϊ μεγαλύτερη ςυναιςθηματικό αξύα ςτη ζωό του αςθενούσ. Οι απαιτόςεισ του αςθενούσ και το πώσ βλϋπει τον αναλυτό γύνονται ακατϊλληλεσ και δεν ϋχουν ςχϋςη με την πραγματικότητα. Η ςχϋςη τουσ διαςτρεβλώνεται. Ο αςθενόσ μεταφϋρει ςτο πρόςωπο του θεραπευτό ςτοιχεύα και γεγονότα από το πωσ ϋβλεπε και πωσ ςχετύζονταν με πρόςωπα τησ παιδικόσ του ηλικύασ, κυρύωσ τουσ γονεύσ του. Ϊτςι δημιουργεύται μια θετικό ό μια αρνητικό μεταβύβαςη. Η ανϊλυςη τησ μεταβύβαςησ εύναι μια από τισ βαςικότερεσ τεχνικϋσ τησ ψυχανϊλυςησ.

Δηλαδό ο αναλυτόσ βοηθϊ τον αςθενό να ξεχωρύςει τι εύναι φανταςύα και τι πραγματικότητα, τι εύναι παρελθόν και τι παρόν.

• 3) Θεραπευτικό επεξεργαςύα (Working through)

• Η φϊςη αυτό τησ θεραπεύασ ςυμπύπτει με, και ςυνεχύζει, την ανϊλυςη τησ μεταβύβαςησ. Η διαδικαςύα τησ θεραπευτικόσ επεξεργαςύασ αποτελεύται από την επανϊληψη, την επεξεργαςύα, και την ενύςχυςη. Δηλαδό δρα ςαν καταλύτησ ανϊμεςα ςτην ανϊλυςη τησ μεταβύβαςησ και την υπερπόδηςη του εμποδύου τησ αμνηςύασ ςημαντικών παιδικών εμπειριών που ϋχει αναπτυχθεύ. Δηλαδό η επιτυχόσ ανϊλυςη τησ μεταβύβαςησ βοηθϊ ςτο να ξαναϋρθουν ςτη μνόμη ςημαντικϊ γεγονότα και φανταςύεσ από το παρελθόν του αςθενούσ. Αυτό το παιχνύδι ό εναλλαγό μεταξύ ανϊλυςησ τησ μεταβύβαςησ και περαιτϋρω ανακλόςεων αναμνόςεων ιςχυροποιεύ τισ διαςυνδϋςεισ και την ενόραςη (insight) του αςθενούσ για την τωρινό του κατϊςταςη.

ΣΑΔΙΑ ΣΗ ΧΤΦΑΝΑΛΤΗ • 4) Επύλυςη τησ μεταβύβαςησ (resolution of transference).

• Η επύλυςη τησ μεταβύβαςησ αποτελεύ την τελικό φϊςη τησ θεραπεύασ. Σεχνικϊ ο ςτόχοσ του αναλυτό εύναι η επύλυςη τησ μη ςυνειδητόσ νευρωτικόσ προςόλωςησ (προςκόλληςησ/ εξϊρτηςησ) του αςθενούσ ςτο πρόςωπο του αναλυτό.

• Οριςμϋνα χαρακτηριςτικϊ αυτόσ τησ φϊςησ εύναι:

• α) Η αναζωπύρωςη των ςυμπτωμϊτων

• β) Η παρουςύα καινούργιων αναμνόςεων

• γ) Καινούργιεσ επιθυμύεσ και κρυφϋσ ελπύδεσ για παντοδυναμύα.

• ε αυτό τη φϊςη εύναι ςημαντικό να διερευνηθούν οι φανταςιώςεισ του αςθενούσ για το πωσ θα εύναι η ζωό του μετϊ το πϋρασ τησ ανϊλυςησ.

Ε ΠΟΙΟΤ ΑΠΕΤΘΤΝΕΣΑΙ;

• Η ψυχανϊλυςη δεν μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ με όλουσ τουσ αςθενεύσ. Για να εύναι επιτυχόσ η

ψυχανϊλυςη χρειϊζεται το ϊτομο να ϋχει ιςχυρό κύνητρο για αλλαγό, να εύναι ειλικρινϋσ και ικανό να αντϋξει απογοητεύςεισ και ματαύωςη. Πρϋπει

να μπορεύ να εκφραςτεύ λεκτικϊ, να μην εύναι παρορμητικό και ναρκιςςιςτικό. Χυχωςικϋσ και

ϊλλεσ ακραύεσ διαταραχϋσ (π.χ. παθολογικού ψεύτεσ) δεν ενδεύκνυνται για ψυχανϊλυςη.

ΝΕΟ-ΥΡΟΤΔΙΚΕ ΘΕΨΡΙΕ • Μετϊ τον Υρόιντ, η ψυχαναλυτικό θεωρύα επηρεϊςτηκε από μύα ομϊδα

μαθητών και ςυνεργατών του Υρόιντ που ανϋπτυξαν μια νϋα κύνηςη προβϊλλοντασ κυρύωσ δύο νϋεσ θεωρητικϋσ κατευθύνςεισ ςτην ψυχαναλυτικό ςκϋψη:

• Μια ομϊδα νϋο-φροώδικών ψυχαναλυτών αποκαλϋςτηκαν «Αναλυτέσ του Εγώ» (Karen Horney, Anna Freud, Erik Erikson, κ.τ.λ.) οι οπούοι ϋδωςαν μεγαλύτερη ςημαςύα ςτο εγώ και μικρότερη ςτο εκεύνο. Όπωσ εύναι γνωςτό ο Υρόιντ υποςτόριζε ότι το εγώ εύναι ϋνασ απλόσ μεςϊζων που επιδιώκει να ικανοποιόςει τισ ανϊγκεσ και παρορμόςεισ του εκεύνο χωρύσ να διαταρϊξει ό να ϋρθει ςε αντύθεςη με το υπϋρ-εγώ. ύμφωνα όμωσ με τουσ αναλυτϋσ του εγώ, το εκεύνο παύει να θεωρεύται ωσ η υπερδύναμη τησ ψυχικόσ δομόσ και το εγώ αντιμετωπύζεται ςαν μια δύναμη που ϋχει την ικανότητα να ελϋγχει το περιβϊλλον και να επιλϋγει τον χρόνο και τον τρόπο με τον οπούο θα ικανοποιόςει τισ παρορμόςεισ του εκεύνο. Σο εγώ θεωρεύται ικανό για δημιουργικότητα και επύτευξη ικανοποιητικών ςτόχων που επιλϋγει το ϊτομο. Ϊτςι ανϊμεςα ςτισ ενςτικτώδεισ ενορμόςεισ, τισ εξωτερικϋσ ςυνθόκεσ και την πρϊξη παρεμβϊλλεται η ςκϋψη που ελϋγχει τόςο την εςωτερικό ενϋργεια όςο και τισ αντιδρϊςεισ του ατόμου ςτο εξωτερικό περιβϊλλον.

ΝΕΟ-ΥΡΟΤΔΙΚΕ ΘΕΨΡΙΕ

Μια δεύτερη νϋα κατεύθυνςη που επηρϋαςε την ψυχαναλυτικό ςκϋψη δύνει ϋμφαςη ςτη ςημαςύα των κοινωνικών ςχϋςεων για την εξόγηςη τησ διαμόρφωςησ τησ προςωπικότητασ. Ϊτςι αντύ να θεωρούν την ανθρώπινη φύςη ςαν το αποτϋλεςμα ςυγκρούςεων γύρω από τισ ορμϋσ του Εκεύνου, τη βλϋπουν πιο πολύ ςαν το αποτϋλεςμα των ςχϋςεων του παιδιού με ϊλλα ςημαντικϊ πρόςωπα ςτη ζωό του. Η κατεύθυνςη αυτό αντικατοπτρύζεται ςτη μοντϋρνα ψυχαναλυτικό μϋθοδο που αποκαλεύται Θεωρία τησ ςχέςεωσ με το αντικείμενο ό αντικειμενότροπεσ ςχϋςεισ (Object Relations Theory -- Melanie Klein, Heinz Kohut). Η θεωρύα αυτό δύνει ϋμφαςη ςτη ςχϋςη προςκόλληςησ (attachment) του μωρού, κυρύωσ ςτη μητϋρα, και τη ςημαςύα που ϋχει η ποιότητα αυτών των πρώτων προςκολλόςεων για την ανϊπτυξη του Εγώ του παιδιού, των ςυναιςθημϊτων ςχετικϊ με τον εαυτό του και την ανϊπτυξη διαπροςωπικών ςχϋςεων ςτη μετϋπειτα ζωό του. Ϊτςι οι θεωρητικού τησ ςχϋςεωσ με το αντικεύμενο βλϋπουν τη ςχϋςη με τουσ γονεύσ ςαν ϋνα καθοριςτικό παρϊγοντα για την κατεύθυνςη που παύρνει η προςωπικότητα του ατόμου.

ΝΕΟ-ΥΡΟΤΔΙΚΕ ΘΕΨΡΙΕ • Εκτόσ από αυτϋσ τισ δυο κατευθύνςεισ τησ ψυχαναλυτικόσ ςκϋψησ

βλϋπουμε δυο από τουσ κοντινούσ ςυνεργϊτεσ του Freud, που όρθαν ςε ρόξη μαζύ του, να δημιουργούν δικϋσ τουσ ςχολϋσ. Ο Jung την Αναλυτική Χυχολογύα και ο Adler την Ατομική Χυχολογύα.

• Ο Jung διαφώνηςε με τον Freud ςχετικϊ με τη φύςη του υποςυνεύδητου. Ο Jung πύςτευε ότι το αςυνεύδητο δεν εύναι απλώσ ϋνα ρεζερβουϊρ από απαγορευμϋνεσ ορμϋσ και απωθημϋνεσ μνόμεσ, αλλϊ και η πηγό των προςπαθειών μασ για ευχαρύςτηςη και δημιουργικότητα. Επύςησ ο Jung πύςτευε ότι μϋςα μασ υπϊρχει μια πϊλη αντύθετων δυνϊμεων. Δηλαδό κϊθε ϊνθρωποσ ϋχει μια παθητικό - θηλυκό φύςη και μια δυναμικό - ανδρικό φύςη. Καθ’ ϋνασ μασ επύςησ ϋχει ςτοιχεύα εςωςτρϋφειασ και εξωςτρϋφειασ. Επύςησ, υπϊρχει μια πϊλη ανϊμεςα ςτο πρόςωπο που παρουςιϊζουμε ςτουσ ϊλλουσ (persona) και την ιδιωτικό εικόνα του εαυτού μασ (anima/animus). Κατϊ τον Jung, το ϋργο κϊθε ανθρώπου εύναι να μπορϋςει να ενώςει αυτϋσ τισ αντύθετεσ δυνϊμεισ.

ΝΕΟ-ΥΡΟΤΔΙΚΕ ΘΕΨΡΙΕ • Ο Adler διαφώνηςε με τον Freud γιατύ πύςτευε ότι η κύρια δύναμη

κινητοπούηςησ ςτην ανθρώπινη ζωό δεν εύναι η ικανοπούηςη των ςεξουαλικών ορμών, αλλϊ η προςπϊθεια για ανωτερότητα. Μ’ αυτό εννοούςε το εςωτερικό ψϊξιμο για τελειότητα. Ο Adler εύπε ότι όλα τα παιδιϊ γεννιόνται με μια βαθιϊ αύςθηςη κατωτερότητασ λόγω του μικρού τουσ μεγϋθουσ, των φυςικών αδυναμιών, και την ϋλλειψη γνώςησ και δύναμησ ςτον κόςμο των ενηλύκων. Ο Adler χρηςιμοπούηςε για πρώτη φορϊ τον όρο "ςύμπλεγμα κατωτερότητασ” (inferiority complex). Ο Adler πύςτευε ότι ο τρόποσ με τον οπούο οι γονεύσ ςχετύζονται με τα παιδιϊ τουσ ϋχει ςημαντικό αποτϋλεςμα ςτην ικανότητα του παιδιού να ξεπερϊςει αυτϊ τα ςυναιςθόματα κατωτερότητασ και να πετύχει ςτη μετϋπειτα ζωό του. Ϊτςι ο Adler εύδε την προςωπικότητα ςαν βαθιϊ επηρεαςμϋνοι από την ποιότητα των πρώτων κοινωνικών ςχϋςεων.

ΝΕΟ-ΥΡΟΤΔΙΚΕ ΘΕΨΡΙΕ • ημαντικό επύςησ την ψυχαναλυτικό ςκϋψη εύναι η Karen Horney η

οπούα εύδε και αυτό την προςωπικότητα του ενόλικα ςαν ςχηματιςμϋνη από τισ παιδικϋσ εμπειρύεσ, αλλϊ, αντύθετα από τον Freud, ϋδωςε, και αυτό, ςημαςύα ςτισ κοινωνικϋσ ςχϋςεισ - ιδύωσ με τουσ γονεύσ - αντύ ςτην επύλυςη των αντιθϋςεων του Εκεύνου. Η Horney μύληςε για τα ςυναιςθόματα «βαςικού άγχουσ» (basic anxiety) και «βαςικήσ εχθρότητασ» (basic hostility). Όταν οι γονεύσ ςυμπεριφϋρονται αδιϊφορα, υποτιμητικϊ και με αςτϊθεια, το παιδύ αιςθϊνεται αναςφαλϋσ και ανόμπορο βιώνοντασ το βαςικό ϊγχοσ. Αυτϊ τα ςυναιςθόματα, κατϊ τη Horney, ςυνοδεύονται και από ϋνα βαθύτερο ςυναύςθημα μνηςικακύασ απϋναντι ςτουσ γονεύσ - βαςικό εχθρότητα. Επειδό αυτό η εχθρότητα δεν μπορεύ να εκφραςτεύ ϊμεςα, γιατύ το παιδύ χρειϊζεται και φοβϊται τουσ γονεύσ του, απωθεύται και οδηγεύ ςε ςυναιςθόματα αναξιότητασ και ϊγχουσ.

ΝΕΟ-ΥΡΟΤΔΙΚΕ ΘΕΨΡΙΕ • Αυτό η ϋνταςη ανϊμεςα ςτη βαςικό εχθρότητα και το βαςικό ϊγχοσ οδηγεύ

το παιδύ, και αργότερα τον νευρωτικό ενόλικα, να υιοθετόςει μια από τισ ακόλουθεσ 3 ςτϊςεισ κοινωνικών αλληλεπιδρϊςεων:

• μια κύνηςη προσ τουσ ϊλλουσ

• μια κύνηςη έναντι (αντύθετα) των ϊλλων

• μια κύνηςη μακριά από τουσ ϊλλουσ

• Όταν κινεύται προσ τουσ ϊλλουσ, το ϊτομο ενδύδει ςτουσ ϊλλουσ και εύναι πϊντα ανόςυχο να τουσ ευχαριςτόςει ϋτςι ώςτε να κερδύςει την ϋγκριςη και την αγϊπη τουσ. Σο ϊτομο που κινεύται ϋναντι των ϊλλων προςπαθεύ να βρει ςιγουριϊ μϋςο τησ κυριαρχύασ. Ο ςτόχοσ του ατόμου που κινεύται μακριϊ από τουσ ϊλλουσ εύναι να προςτατευτεύ, να βρει αςφϊλεια ςτην απόςταςη, ςτην απομϊκρυνςη. Ϊτςι δεν αφόνει ποτϋ να δημιουργηθούν κοντινϋσ ςχϋςεισ. Όλοι αυτού οι προςτατευτικού μηχανιςμού δημιουργούν πολλϊ διαπροςωπικϊ προβλόματα.

ΤΜΠΕΡΙΥΟΡΙΣΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Ο ιδρυτόσ αυτόσ τησ θεωρύασ εύναι ο Αμερικανόσ ψυχολόγοσ John Watson που υποςτόριζε ςτισ αρχϋσ του αιώνα μασ ότι η ανθρώπινη

ςυμπεριφορϊ δεν καθορύζεται από αςυνεύδητεσ ενορμόςεισ και ϋνςτικτα, αλλϊ από τισ περιβαλλοντικϋσ επιδρϊςεισ. Οι ψυχολόγοι

αυτόσ τησ θεωρητικόσ κατεύθυνςησ μελετούν τουσ παρϊγοντεσ ςτο περιβϊλλον του ατόμου που ςυνδϋονται ϊμεςα με τισ αντιδρϊςεισ του.

Με αυτό τον τρόπο επιδιώκουν να καθορύςουν αρχϋσ για την πρόβλεψη και τον ϋλεγχο τησ ςυμπεριφορϊσ του ατόμου.

• Σο βαςικό αντικεύμενο τησ μελϋτησ τησ θεωρύασ τησ ςυμπεριφορϊσ αναφϋρεται ςτο ρόλο τησ

μϊθηςησ και ςτουσ τρόπουσ με τουσ οπούουσ η μϊθηςη επιδρϊ ςτην ανθρώπινη ςυμπεριφορϊ.

Κατϊ την θεωρύα αυτό μάθηςη εύναι μια ςχετικϊ μόνιμη αλλαγό τησ ςυμπεριφορϊσ που προκύπτει

από την εξϊςκηςη και την απόκτηςη μιασ εμπειρύασ. Βαςικϊ αυτό η αλλαγό τησ

ςυμπεριφορϊσ οφεύλεται ςτισ επιδρϊςεισ του περιβϊλλοντοσ και ςτον τρόπο με τον οπούο το

ϊτομο αντιδρϊ ςε αυτϋσ.

ΤΜΠΕΡΙΥΟΡΙΣΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ • Ι . Βαςικϋσ Αρχϋσ

1) Η βαςικό υπόθεςη ςτην οπούα βαςύζεται η ςυμπεριφοριςτικό ψυχοθεραπεύα εύναι ότι οι ϊνθρωποι εύναι αυτό που εύναι βϊςει του τι ϋχουν μϊθει από την επαφό τουσ με το περιβϊλλον. Η δουλειϊ του ψυχοθεραπευτό εύναι να ςυνεργαςτεύ με τον αςθενό ϋτςι ώςτε να ςχεδιϊςει ϋνα πρόγραμμα το οπούο θα δώςει ςτον πελϊτη καινούργιεσ και ςωςτϋσ εμπειρύεσ μϊθηςησ.

ΤΜΠΕΡΙΥΟΡΙΣΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 2)Σα δύο ςυςτόματα θεραπεύασ εύναι η Θεραπεύα υμπεριφορϊσ

(Behavior Therapy) που βαςύζεται ςτη δουλειϊ του Joseph Wolpe όπου η ϋμφαςη εύναι ςτο να ελαττώςει το ϊγχοσ που υποτύθεται ότι ςυνοδεύει τη νευρωτικό ςυμπεριφορϊ και η Σροποπούηςη υμπεριφορϊσ (Behavior Modification) που

βαςύζεται ςτη δουλειϊ του Skinner. Ο Skinner πιςτεύει ότι τα περιςςότερα ςυναιςθηματικϊ προβλόματα εύναι αντιδρϊςεισ ςε

ϋνα περιβϊλλον που εύναι πολύ αυςτηρό, τιμωρητικό και που αςκεύ πολύ μεγϊλο ϋλεγχο ςτο ϊτομο. Ο φόβοσ εύναι μια

εξαρτημϋνη μϊθηςη (ςυμπεριφορϊ) ςε καταςτϊςεισ όπου το ϊτομο ϋχει τιμωρηθεύ επανειλημμϋνα και όπου ςτη ςυνϋχεια,

ακόμα και ςκϋψεισ ςχετικϊ με αυτό την κατϊςταςη δημιουργούν ϊγχοσ, ενοχϋσ και ντροπό. Η κατϊθλιψη εύναι το αποτϋλεςμα τησ ϋλλειψησ διαφυγόσ από αυτό την κατϊςταςη

και των ςυναιςθημϊτων ανημποριϊσ που αιςθϊνεται το ϊτομο. Ο θυμόσ εύναι το αποτϋλεςμα μπλοκαριςμϋνησ και μη αποτελεςματικόσ επανϊςταςησ απϋναντι ςε αυτό το

καταπιεςτικό περιβϊλλον. Ο Skinner επύςησ πιςτεύει ότι πολλϋσ φορϋσ τα προβλόματα ξεκινούν από την ϋλλειψη ελϋγχου, αλλϊ

και ο ϋλεγχοσ εύναι κϊτι που μαθαύνεται.

3) Μια βαςικό αρχό του ςυμπεριφοριςμού, που ϋχει γύνει ο ςτόχοσ ϋντονησ κριτικόσ, εύναι η ντετερμινιςτικό φιλοςοφικό ςκοπιϊ τησ. Κϊθε ςυμπεριφορϊ θεωρεύται ςαν το αποτϋλεςμα προηγούμενων παραγόντων και ϋτςι, πλόρωσ καθοριςμϋνη από το περιβϊλλον. Ϊτςι, ςτον ςυμπεριφοριςμό, δεν υπϊρχει καθόλου χώροσ για τϋτοιεσ ιδϋεσ όπωσ η Ελεύθερη Βούληςη.

4) Ϊνα βαςικό πιςτεύω τησ ςυμπεριφοριςτικόσ ψυχοθεραπεύασ εύναι ότι πρϋπει ο ψυχοθεραπευτόσ να ϋχει ςυγκεκριμϋνουσ και αιςθητούσ

ςτόχουσ ϋτςι ώςτε να μπορεύ να εκτιμϊ την πρόοδο που ϋχει ο πελϊτησ προσ την εκπλόρωςη αυτών των ςτόχων. Η εμπειρικό εγκυρότητα των

ςυμπεριφοριςτικών μεθόδων και των αποτελεςμϊτων τησ ςυμπεριφοριςτικόσ ψυχοθεραπεύασ εύναι μια βαςικό προώπόθεςη. Εϊν

οι ςυγκεκριμϋνοι ςτόχοι αλλαγόσ δεν επιτυγχϊνονται με μια τεχνικό μϋθοδο, ο ςυμπεριφοριςτόσ ψυχοθεραπευτόσ θα κατηγορόςει τη

μϋθοδο και όχι τον πελϊτη (ςαν αντιςτεκόμενο ςτη θεραπεύα) και θα την αλλϊξει.

5) Η ςυμπεριφοριςτικό ψυχοθεραπεύα δεν βαςύζεται ςε ϋνα μοντϋλο αρρώςτιασ και ϋτςι η διϊγνωςη δεν χρηςιμοποιεύται με τον ύδιο τρόπο

που χρηςιμοποιεύται ςε ϊλλεσ μεθόδουσ. Βλϋπουν το πρόβλημα ςαν αποτϋλεςμα λανθαςμϋνησ μϊθηςησ, ϊρα ο πελϊτησ ϋχει κϊποιεσ

δυςκολύεσ αλλϊ δεν εύναι ϊρρωςτοσ. Οι ςυμπεριφοριςτϋσ ψυχοθεραπευτϋσ βλϋπουν τη θεραπεύα ςα μια πορεύα ςυνεργαςύασ

όπου κϊθε βόμα που γύνεται πρϋπει να εξηγεύται ςτον πελϊτη. Σύποτα δεν εύναι μυςτικό ό μυςτόριο.

ΑΡΦΕ ΣΗ ΜΑΘΗΗ

1) Κλαςικό Εξαρτημϋνη Μϊθηςη / Classical Conditioning

την Κλαςικό Εξαρτημϋνη Μϊθηςη, η μϊθηςη γύνεται μϋςο του ςυνεχούσ ςυνδυαςμού ενόσ ουδϋτερου ερεθύςματοσ με ϋνα ϊλλο, μη εξαρτημϋνο, ερϋθιςμα που προκαλεύ την αυτόματη, αντανακλαςτικό

απϊντηςη του οργανιςμού. Με τον ςυνεχό αυτό ςυνδυαςμό, το ουδϋτερο ερϋθιςμα αποκτϊ την ικανότητα να προκαλεύ και αυτό την

αντανακλαςτικό απϊντηςη. Αυτό το ουδϋτερο ερϋθιςμα τώρα λϋγεται «εξαρτημϋνο ερϋθιςμα» και η απϊντηςη «εξαρτημϋνη απϊντηςη».

ύμφωνα με τη δουλειϊ του Bandura βϋβαια οι ϊνθρωποι δε χρειϊζεται να βιώςουν ϋνα μη εξαρτημϋνο ερϋθιςμα απευθεύασ αρκεύ να το παρατηρόςουν να ςυμβαύνει ςε κϊποιον ϊλλο για να το μϊθουν.

ΑΡΦΕ ΣΗ ΜΑΘΗΗ

2) Η Παρατηρητικό Μϊθηςη (Observational Learning) επομϋνωσ εύναι αυτό όπου κανεύσ βλϋπει κϊποιον ϊλλο να βιώνει την εξαρτημϋνη μϊθηςη. Ϊχει αποδειχτεύ ότι αυτό η μϋθοδοσ μϊθηςησ εύναι πολύ αποτελεςματικό. Για παρϊδειγμα, πολλού παιδικού φόβοι μαθαύνονται όταν το παιδύ βλϋπει ϊλλουσ να πληγώνονται ό να εύναι φοβιςμϋνοι.

3)υντελεςτικό Εξαρτημϋνη Μϊθηςη

(Operant Conditioning)

την υντελεςτικό Εξαρτημϋνη Μϊθηςη, η πιθανότητα το ϊτομο να παρϊγει μια απϊντηςη αυξϊνει όταν η απϊντηςη αυτό ακολουθεύται από μια ανταμοιβό (Reinforcement).

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΗ ΤΝΣΕΛΕΣΙΚΗ ΕΞΑΡΣΗΜΕΝΗ ΜΑΘΗΗ

• Η Θετική Ενίςχυςη (Positive Reinforcement) εύναι η παρουςύα ενόσ ερεθύςματοσ που αυξϊνει τη ςυχνότητα τησ απϊντηςησ την οπούα ακολουθεύ.

• Η Αρνητική Ενίςχυςη (Negative Reinforcement) εύναι ο τερματιςμόσ, η διακοπό ενόσ ερεθύςματοσ που και πϊλι οδηγεύ ςτην αύξηςη τησ ςυχνότητασ τησ απϊντηςησ που αφαύρεςε το αρνητικό αυτό ερϋθιςμα.

• Σιμωρία (Punishment) ϋχει ςχϋςη με την παρουςύα ενόσ αρνητικού ερεθύςματοσ μετϊ τη ςυμπεριφορϊ που θϋλουμε να ελαττώςουμε. Ϊτςι η εφαρμογό του αποςτροφικού ερεθύςματοσ μειώνει την πιθανότητα επανϊληψησ τησ ανεπιθύμητησ απϊντηςησ. Βϋβαια τα αποτελϋςματα τησ τιμωρύασ δεν εύναι ςταθερϊ και γι' αυτό δεν εύναι η μϋθοδοσ που προτιμϊται για την αλλαγό τησ ςυμπεριφορϊσ.

• Διαμόρφωςη (Shaping). τη Διαμόρφωςη κανεύσ ενιςχύει ςυμπεριφορϋσ που ολοϋνα και πληςιϊζουν την επιθυμητό ςυμπεριφορϊ.

• Απόςβεςη (Extinction). Όταν μια εξαρτημϋνη απϊντηςη ςταματόςει να ενιςχύεται, τότε ϋχουμε βαθμιαύα μεύωςη και τϋλοσ, απόςβεςη τησ ςυμπεριφορϊσ αυτόσ.

• Γενίκευςη (Generalization). Όταν μια απϊντηςη που εύναι εξαρτημϋνη ς’ ϋνα ςυγκεκριμϋνο ερϋθιςμα ςυνδεθεύ με ερεθύςματα που εύναι παρόμοια με το αρχικό οδηγεύ ςε μια γενύκευςη τησ εξαρτημϋνησ απϊντηςησ. Αυτό η διεργαςύα με την οπούα μια ςυμπεριφορϊ διευρύνεται ςε καταςτϊςεισ ςτισ οπούεσ δεν εύχε προηγουμϋνωσ ενιςχυθεύ λϋγεται Γενύκευςη.

ΣΕΦΝΙΚΕ ΣΗ ΤΜΠΕΡΙΥΟΡΙΣΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

1) Συςτηματική Απευαιςθητοποίηςη

(Systematic Desensitization)

• Ο Wolpe παρουςύαςε μια τεχνικό με την οπούα μπορεύ να μειωθεύ το ϊγχοσ μϋςο τησ χαλϊρωςησ. Φρηςιμοποιώντασ τισ πληροφορύεσ που δύνει ο

πελϊτησ, ο θεραπευτόσ δημιουργεύ μια ιεραρχύα από καταςτϊςεισ που δημιουργούν ϊγχοσ. Η ιεραρχύα ξεκινϊει από την κατϊςταςη που

δημιουργεύ το λιγότερο ϊγχοσ και βαθμιαύα προχωρεύ προσ την κατϊςταςη που δημιουργεύ το περιςςότερο ϊγχοσ. Αυτϋσ οι καταςτϊςεισ που

προκαλούν ϊγχοσ ζευγαρώνονται με μια κατϊςταςη χαλϊρωςησ, ϋτςι ώςτε ςιγϊ-ςιγϊ ο πελϊτησ εύναι χαλαρόσ και ςτην κατϊςταςη που δημιουργεύ το μεγαλύτερο ϊγχοσ. Η εκπαύδευςη ξεκινϊει με τη διδαςκαλύα τεχνικών που χαλαρώνουν το ςώμα και η τεχνικό βαςύζεται ςτη θεωρύα ότι δεν μπορεύ κανεύσ ταυτόχρονα να εύναι χαλαρόσ και να ϋχει ϊγχοσ. Εϊν ο πελϊτησ δεν

μπορεύ να χρηςιμοποιόςει τη φανταςύα του για να γύνει η απευαιςθητοπούηςη, τότε μπορεύ να γύνει in vivo απευαιςθητοπούηςη.

2) Κατακλυςμική Θεραπεία (Flooding)

την κατακλυςμικό θεραπεύα, ο θεραπευτόσ παρουςιϊζει τισ καταςτϊςεισ που δημιουργούν το περιςςότερο φόβο και ϊγχοσ γρόγορα προςθϋτοντασ όλο και περιςςότερα ςτοιχεύα μϋχρι που ο πελϊτησ να αιςθανθεύ λιγότερο ϊγχοσ.

3) Εκπαίδευςη Θετικήσ Δυναμικήσ Παρουςίασ (Assertiveness Training)

Εύναι ςυνδυαςμόσ πολλών τεχνικών όπου ο ςτόχοσ εύναι να μϊθει ο πελϊτησ να δρα βϊςει τησ αρχόσ ότι ϋχει το δικαύωμα να εύναι ο εαυτόσ του και να εκφρϊζει τισ ςκϋψεισ του και τα ςυναιςθόματα του εφόςον ςϋβεται τα δικαιώματα και την αξιοπρϋπεια των ϊλλων. Η θετικό δυναμικό παρουςύα διαφϋρει από την επιθετικότητα γιατύ περιλαμβϊνει την ϋκφραςη όχι μόνο θυμού και ενόχληςησ αλλϊ και ζεςτών και τρυφερών ςυναιςθημϊτων. Δηλαδό ο θεραπευτόσ μαθαύνει τον πελϊτη να εκφρϊζει με τον κατϊλληλο τρόπο τα ςυναιςθόματα του, χωρύσ να αιςθϊνεται ενοχϋσ, κατωτερότητα ό τον φόβο κριτικόσ.

4) Θεραπεία Αποςτροφήσ (Aversive Therapy)

Φρηςιμοποιεύ αρνητικϊ ερεθύςματα όπωσ εμετικϊ, ςοκ, κ.τ.λ. ςε ςχϋςη με ςυμπεριφορϋσ που θϋλει κανεύσ να ςταματόςει. Αυτό η τεχνικό δε χρηςιμοποιεύται τακτικϊ και όταν χρηςιμοποιεύται εύναι ςε ςυνδυαςμό με ϊλλεσ τεχνικϋσ, ϋτςι ώςτε να αντικαταςταθεύ η μη αρεςτό ςυμπεριφορϊ από κϊποια ϊλλη.

5) Οικονομία Κουπονιών (Token Economy)

Εύναι ϋνασ τρόποσ ενύςχυςησ μιασ επιθυμητόσ ςυμπεριφορϊσ. Με αυτό την τεχνικό, ςυγκεκριμϋνεσ ςυμπεριφορϋσ ϋχουν ςυγκεκριμϋνεσ ανταμοιβϋσ με τη μορφό κουπονιών, τα οπούα μπορούν να ανταλλαγούν. Η τεχνικό αυτό χρηςιμοποιεύται κυρύωσ ςε ιδρύματα (ςχολεύα, κλινικϋσ) με μεγϊλη επιτυχύα. Ϊνα πρόβλημα και κριτικό αυτόσ τησ μεθόδου εύναι αν αυτϊ που μαθαύνει κανεύσ μεταφϋρονται και γενικεύονται ςε ϊλλεσ καταςτϊςεισ και αν ςυνεχύζονται και μετϊ τον τερματιςμό τησ ενύςχυςησ.

6) Γνωςτική Θεραπεία Συμπεριφοράσ

(Cognitive Behavior Therapy)

• Η θεραπευτικό αυτό μϋθοδοσ βαςύζεται ςτο αξύωμα / ςτην υπόθεςη ότι ο τρόποσ που οι ϊνθρωποι ερμηνεύουν τισ καταςτϊςεισ τριγύρω τουσ, βλϋπουν τον εαυτό τουσ και κρύνουν τισ ικανότητεσ τουσ εύναι θεμελιώδεισ για την ψυχικό τουσ υγεύα. Οι θεραπευτϋσ τησ γνωςτικόσ ςυμπεριφορϊσ πιςτεύουν ότι οι ϊνθρωποι ϋχουν προβλόματα ςτη ζωό τουσ γιατύ ϋχουν παγιδευτεύ ςε ϋναν τρόπο ςκϋψησ που εύναι αρνητικόσ και αυτο-ηττοπαθόσ. Πιςτεύουν ότι αυτϋσ οι ςκϋψεισ μαθαύνονται, όπωσ και οι αυτοκαταςτροφικϋσ ςυμπεριφορϋσ. Ϊτςι, πιςτεύουν ότι όταν αλλϊζουμε τισ ςκϋψεισ, αλλϊζουμε και τα ςυναιςθόματα και τισ ςυμπεριφορϋσ.

H ΟΤΜΑΝΙΣΙΚΗ - ΤΠΑΡΞΙΣΙΚΗ ΘΕΨΡΙΑ

• Η ουμανιςτικό υπαρξιςτικό θεωρύα ξεκινϊ από μύα πιο αιςιόδοξη ςτϊςη, απ’ ότι η ψυχαναλυτικό ό η ςυμπεριφοριςτικό θεωρύα, υποςτηρύζοντασ ότι ο κϊθε ϊνθρωποσ ϋχει μια ϋμφυτη τϊςη και ικανότητα για αυτο-πραγμάτωςη και αυτο-προςδιοριςμό. Δεν θεωρεύται θύμα του αςυνεύδητου ούτε των περιβαλλοντικών επιρροών. Εύναι ελεύθερο να καθορύςει τι θϋλει να γύνει, πωσ θϋλει να ζόςει και να εξελιχθεύ χρηςιμοποιώντασ το απεριόριςτο δυναμικό που διαθϋτει.

• Η ουμανιςτικό θεώρηςη δύνει ιδιαύτερη ϋμφαςη ςε τρύα χαρακτηριςτικϊ τησ ψυχικόσ ζωόσ του ατόμου:

• Α) την πολυπλοκότητα,

• Β) την μοναδικότητα και

• Γ) την ικανότητα για εξϋλιξη, αυτο-πραγμϊτωςη και ευτυχύα.

• Σα ψυχολογικϊ προβλόματα εμφανύζονται όταν ςτισ καταναλωτικϋσ ςημερινϋσ κοινωνύεσ μασ, οι ϊνθρωποι παύουν να νοιώθουν ότι ϋχουν ϋλεγχο

πϊνω ςτη ζωό τουσ, βιώνουν ςύγχυςη, και αντιφϊςεισ μπερδεύοντασ τισ δικϋσ τουσ

προςωπικϋσ επιθυμύεσ με τισ επιθυμύεσ των ϊλλων, τισ οπούεσ ςυχνϊ εςωτερικεύουν, με αποτϋλεςμα

να χϊνουν την ϊμεςη εςωτερικό επαφό με τον εαυτό τουσ.

• Ϊτςι λοιπόν οι θεραπευτικϋσ παρεμβϊςεισ δεν αποβλϋπουν τόςο ςτην ϊμεςη επύλυςη ενόσ ςυγκεκριμϋνου προβλόματοσ, όςο ςτην ενύςχυςη μιασ ολικόσ προςωπικόσ ανϊπτυξησ και αυτογνωςύασ που βοηθϊ το

ϊτομο να κινητοπούηςη τισ δυνϊμεισ του και να ζει πιο ςυνειδητϊ ςτο παρόν. Η πιο γνωςτό ουμανιςτικό θεραπεύα εύναι αυτό που ανϋπτυξε ο

Carl Rogers και ονομϊζεται «θεραπεύα επικεντρωμϋνη ςτον πελϊτη» καθώσ και η υπαρξιςτικό ψυχοθεραπεύα του Irvin Yalom και η

Λογοθεραπεύα του Victor Frankl.

ΧΤΦΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΚΕΝΣΡΨΜΕΝΗ ΣΟΝ ΠΕΛΑΣΗ

(ΠΡΟΨΠΟΚΕΝΣΡΙΚΗ)

• Ο Carl Rogers όταν ο δημιουργόσ αυτόσ τησ θεραπευτικόσ μεθόδου που ξεκύνηςε γύρω ςτο 1940.

• Η βαςικό αρχό τησ μεθόδου αυτόσ εύναι ότι το ϊτομο ϋχει μϋςα του το δυναμικό για την ανϊπτυξό του και ότι αυτό το δυναμικό θα ελευθερωθεύ μϋςα ςε μια ςχϋςη ςτην οπούα: το ϊτομο που δύνει τη βοόθεια εκφρϊζει και μεταδύδει πραγματικό ενδιαφϋρον και μια βαθιϊ ευαύςθητη και μη κριτικό κατανόηςη. Η βαςικό θεωρύα τησ μεθόδου αυτόσ βαςύζεται ςτην ϋκφραςη «Εϊν - τότε», δηλ. Εϊν υπϊρξουν μερικϋσ βαςικϋσ προώποθϋςεισ ςτη ςτϊςη του ατόμου που ονομϊζεται «θεραπευτόσ», όπωσ ςυμφωνύα, παραδοχό, θετικό προςοχό, κατανόηςη και ενςυναύςθηςη, Σότε θα επϋλθει μια ςημαντικό αναπτυξιακό αλλαγό ςτο ϊτομο που ονομϊζεται «θεραπευόμενοσ». Η υπόθεςη αυτό, δηλ. ότι Εϊν ... τότε, βαςύζεται ςε μια βαθύτερη θεώρηςη τησ ανθρώπινησ φύςησ.

• Η ψυχοθεραπεύα που εύναι επικεντρωμϋνη ςτον πελϊτη παραδϋχεται ωσ γεγονόσ που δεν χρειϊζεται απόδειξη ότι ο ϊνθρωποσ πϊντα τεύνει προσ την αυτο-πραγμϊτωςη (self-actualization). Ο Rogers λϋει πωσ η αυτο-πραγμϊτωςη «εύναι η ϋμφυτη τϊςη του οργανιςμού να αναπτύξει όλεσ του τισ δυνατότητεσ με ϋνα τρόπο ο οπούοσ χρηςιμεύει ςτη διατόρηςη ό ςτην προαγωγό του ατόμου».

• Οι δυνϊμεισ προσ την αυτο-πραγμϊτωςη εύναι ϋμφυτεσ.

• Αυτϋσ οι δυνϊμεισ αυτο-πραγμϊτωςησ που βρύςκονται μϋςα ςτο παιδύ ϋρχονται ενϊντια με μερικϋσ ςυνθόκεσ που οι ϊλλοι ςημαντικού ϊνθρωποι ςτη ζωό του παιδιού του επιβϊλλουν.

• Αυτϋσ οι «ςυνθόκεσ αξύασ» (conditions of worth), όπωσ τισ ονομϊζει ο Rogers, λϋνε ςτο παιδύ ότι εύναι αγαπητό και αποδεκτό όταν ςυμπεριφϋρεται ςύμφωνα με τα ςτϊνταρ που του ϋχουν επιβϊλλει οι ϊλλοι. Μερικϋσ από αυτϋσ τισ ςυνθόκεσ τελικϊ αφομοιώνονται ςτην ιδϋα που ϋχει το παιδύ για τον εαυτό του/τησ - «αυτο - ιδϋα» (self - concept). Σότε, ςύμφωνα με τον Rogers, το ϊτομο «δύνει θετικό ό αρνητικό αξύα ςε μια εμπειρύα μόνο λόγω αυτών των «ςυνθηκών αξύασ» που ϋχει πϊρει από τουσ ϊλλουσ και όχι γιατύ αυτό η εμπειρύα προϊγει ό δεν προϊγει την ανϊπτυξη του οργανιςμού».

• Παρ’ όλο που το παιδύ ϋχει επιβϊλλει περιοριςμούσ ςτισ ϋμφυτεσ ορμϋσ του εξακολουθεύ να τισ βιώνει εςωτερικϊ. Ϊτςι αναπτύςςεται μια αςυμφωνύα ανϊμεςα ςτισ οργανικϋσ δυνϊμεισ τησ αυτο-πραγμϊτωςησ και τησ ικανότητασ του να τισ μεταφρϊςει ςε γνώςη, ςυνειδητότητα και πρϊξη.

• την επικεντρωμϋνη ςτον πελϊτη ψυχοθεραπεύα, ο θεραπευτόσ ςυγκεντρώνει την προςοχό του ςτο παρόν, πιςτεύοντασ ότι μϋςα από

τη γνώςη των τωρινών ςυναιςθημϊτων και βιωμϊτων και τησ εμπιςτοςύνησ ςε αυτϊ τα βιώματα ο πελϊτησ θα βρει τισ πηγϋσ για μια αναπτυξιακό αλλαγό. Αντύθετα με τον ψυχαναλυτό, ο θεραπευτόσ που επικεντρώνει την προςοχό του ςτον πελϊτη δεν δύνει ερμηνεύεσ για τη

ςχϋςη του παρελθόντοσ και του παρόντοσ του πελϊτη του, αλλϊ διευκολύνει τον πελϊτη του να ανακαλύψει το δικό του νόημα ςτο τι

βιώνει. Επύςησ, δεν πιςτεύει ςτην αξύα ούτε χρηςιμοποιεύ τη μεταβύβαςη ςαν μϋςο θεραπεύασ. Πιςτεύει ότι η μεταβύβαςη αποτελεύ

εξϊρτηςη ςτο θεραπευτό, που δημιουργεύται από το γεγονόσ ότι η ατμόςφαιρα ςτη ψυχανϊλυςη ϋχει μια μορφό αξιολόγηςησ ότι δηλαδό

ο θεραπευτόσ ξϋρει πιο πολλϊ από εκεύνον και τον «κρύνει».

ΧΤΦΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΚΕΝΣΡΨΜΕΝΗ ΣΟΝ

ΠΕΛΑΣΗ (ΠΡΟΨΠΟΚΕΝΣΡΙΚΗ)

Θεωρύα τησ Αλλαγόσ

Οι τρεισ βαςικϋσ ςυνθόκεσ που πρϋπει να μπορεύ να παρϋχει ο θεραπευτόσ εύναι:

1) Γνηςιότητα -Συμφωνύα (Genuineness or Congruence)

• Εύναι η βαςικό ικανότητα του θεραπευτό να διαβϊζει τη δικιϊ του εςωτερικό εμπειρύα, τον τρόπο δηλαδό που αυτόσ βιώνει την εμπειρύα, και να επιτρϋπει την ϋκφραςη τησ ποιότητασ αυτού του βιώματοσ ςτη θεραπευτικό ςχϋςη.

• Αυτό αποκλεύει από το θεραπευτό το να παύζει ϋνα ρόλο ό να παρουςιϊζει μια πρόςοψη. Ο θεραπευτόσ πρϋπει να εύναι ο εαυτόσ του, να εύναι ςε επαφό με τον εςωτερικό του κόςμο και με το πωσ αλλϊζουν τα ςυναιςθόματα του και να παρουςιϊζει τον εαυτό του ςτον πελϊτη ςαν μια διαφϊνεια.

2) Ενςυναύςθηςη και κατανόηςη (Empathic understanding)

• Η ιδϋα τησ γνηςιότητασ του θεραπευτό εύναι απόλυτα ςυνδεδεμϋνη με την ακριβό και εμπαθό (εν-ςυναύςθηςη) κατανόηςη του πελϊτη. Ο

θεραπευτόσ προςπαθεύ να κατανόηςη το ςυναιςθηματικό κόςμο του πελϊτη και να βιώςει αυτόν τον κόςμο μϋςα του. Η κατανόηςη του βγαύνει μϋςα απ’ αυτό το δικό του βύωμα των ςυναιςθημϊτων του

πελϊτη του και αφού χρηςιμοποιόςει τον εαυτό του ςαν πηγό ςυναιςθηματικόσ γνώςησ και όχι μϋςα από μια νοητικό κατανόηςη.

Ενεργϊ βιώνει όχι μόνο τα ςυναιςθόματα του πελϊτη του αλλϊ και τισ δικϋσ του εςωτερικϋσ αντιδρϊςεισ ςε αυτϊ τα ςυναιςθόματα. Μϋςα

από αυτό τη διαδικαςύα μπορεύ να πϊει πϋρα από τισ λϋξεισ του πελϊτη του ςε υπονοούμενα ςυναιςθόματα τα οπούα βρύςκονται ςτην ϊκρη

του ςυνειδητού του πελϊτη.

3) Ανεπιφύλακτα Θετικό Αναγνώριςη (unconditional positive regard).

• Βαςικό προώπόθεςη για την ενςυναύςθηςη του προσ τον πελϊτη εύναι η ικανότητα του θεραπευτό να ενδιαφϋρεται μη κτητικϊ και να δϋχεται την ατομικότητα του πελϊτη του. Αυτό λϋγεται «ανεπιφύλακτη θετικό αναγνώριςη». Αυτό η ςτϊςη ϋρχεται εν μϋρη από το ότι ο θεραπευτόσ

εμπιςτεύεται την εςωτερικό ςοφύα τησ πορεύασ τησ αυτο-πραγμϊτωςησ του πελϊτη και από την πύςτη του ότι ο πελϊτησ θα ανακαλύψει για τον εαυτό του τα μϋςα και την κατεύθυνςη που θα πϊρει η ανϊπτυξη του. Ο θεραπευτόσ μεταφϋρει ςτον πελϊτη του

αυτόν την εκτύμηςη τησ ατομικότητασ του ϊλλοτε ϊμεςα και ϊλλοτε ϋμμεςα μϋςο τησ μη κριτικόσ κατανόηςησ του.

ΧΤΦΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΠΙΚΕΝΣΡΨΜΕΝΗ ΣΟΝ ΠΕΛΑΣΗ (ΠΡΟΨΠΟΚΕΝΣΡΙΚΗ)

• Πορεία και Μηχανιςμοί τησ Αλλαγήσ

Η πορεύα τησ αλλαγόσ ακολουθεύ ϋνα ςταθερό πρότυπο. Ξεκινϊει ςτο ϋνα ϊκρο με μια ψυχολογικό λειτουργύα που εύναι ϊκαμπτη, αδιαφοροπούητη, απρόςωπη και μη ςυναιςθηματικό και προχωρϊει μϋςα από διϊφορα ςτϊδια ςτο ϊλλο ϊκρο, ϋνα επύπεδο που χαρακτηρύζεται από ρευςτότητα, εναλλαγό, πλούςιεσ αντιδρϊςεισ και από ςυναιςθόματα που βιώνονται αμϋςωσ και βαθιϊ και γύνονται αποδεκτϊ από το ϊτομο. Σα διϊφορα ςτϊδια τησ πορεύασ αυτόσ εύναι:

1) το πρώτο ςτϊδιο η επικοινωνύα εύναι ςχετικό με εξωτερικϊ γεγονότα. Τπϊρχει απροθυμύα για την ϋκφραςη του εαυτού. Σα ςυναιςθόματα και η προςωπικό τουσ ςημαςύα ούτε αναγνωρύζονται, ούτε γύνονται αποδεκτϊ ςαν τϋτοια (ςημαντικϊ και προςωπικϊ). Οι κοντινϋσ ςχϋςεισ εύναι επικύνδυνεσ.

2) Σα ςυναιςθόματα περιγρϊφονται καμιϊ φορϊ, αλλϊ ςα μη αποδεκτϊ αντικεύμενα, ϋξω από τον εαυτό. Σο ϊτομο εύναι απομακρυςμϋνο από την υποκειμενικό εμπειρύα. Μπορεύ να αναγνωρύςει ότι ϋχει προβλόματα ό αντιθϋςεισ, αλλϊ θα αντιμετωπύζονται ςαν «ϋξω από τον εαυτό» του.

3) Αρχύζει η περιγραφό των ςυναιςθημϊτων και η προςωπικό ςημαςύα που ϋχουν για το ϊτομο, αλλϊ τα ςυναιςθόματα δεν εύναι παρόντα, δεν βιώνονται. Αντιμετωπύζονται ςαν απόμακρα ςυναιςθόματα που ςυνϋβηςαν ςτο παρελθόν και εύναι ςυνόθωσ «κακϊ» ό μη αποδεκτϊ. Τπϊρχει μια μεγαλύτερη ροό ςτην ϋκφραςη του εαυτού, αλλϊ ςαν αντικεύμενο. Ξεκινϊει μια αναγνώριςη ότι τα προβλόματα που υπϊρχουν βρύςκονται μϋςα ςτο ϊτομο αντύ να εύναι εξωτερικϊ.

• Σα ςυναιςθόματα και η προςωπικό τουσ ςημαςύα εκφρϊζονται ελεύθερα ςαν παρόντα αντικεύμενα που εύναι αποδεκτϊ, ςαν μϋροσ του εαυτού. Πολύ ϋντονα ςυναιςθόματα ακόμα δεν παρουςιϊζονται ςαν παρόντα. Τπϊρχει μια ελαφριϊ αναγνώριςη ότι ςυναιςθόματα που δεν ϋχουν επιτραπεύ ςτο ςυνειδητό (awareness), μπορεύ να εμφανιςτούν ςτο παρόν, αλλϊ αυτό η πιθανότητα προκαλεύ ακόμα φόβο. Τπϊρχει μια απρόθυμη και φοβιςμϋνη αναγνώριςη ότι κανεύσ βιώνει τα πρϊγματα και αντιθϋςεισ ςε αυτϊ τα βιώματα ςυνειδητοποιούνται και υπϊρχει κϊποια ανηςυχύα γι’ αυτό. Τπϊρχει κϊποια ϋκφραςη τησ ευθύνησ που φϋρουν τα ϊτομα γι’ αυτϊ τα προβλόματα.

• Πολλϊ ςυναιςθόματα εκφρϊζονται ελεύθερα τη ςτιγμό που ςυμβαύνουν και ϊρα, βιώνονται ςαν παρόντα. Αυτϊ τα ςυναιςθόματα τα βλϋπει ο πελϊτησ ςαν μϋροσ του εαυτού του. υναιςθόματα που προηγουμϋνωσ αρνιόταν ο πελϊτησ γύνονται αποδεκτϊ και ϋρχονται ςτο ςυνειδητό. Τπϊρχει αναγνώριςη του ότι το να βιώνει κανεύσ ϊμεςα τα ςυναιςθόματα του εύναι ϋνασ τρόποσ καθοδόγηςησ του. Οι εςωτερικϋσ αντιθϋςεισ αναγνωρύζονται ςα διαφορετικϋσ ςτϊςεισ που υπϊρχουν ςε διαφορετικϊ κομμϊτια τησ προςωπικότητασ του ατόμου (π.χ. «το μυαλό μου λϋει ϋτςι, αλλϊ δεν το πιςτεύω»).

• υναιςθόματα που προηγουμϋνωσ δεν όταν αποδεκτϊ, τώρα βιώνονται με αμεςότητα και αποδοχό και δεν προκαλούν φόβο ό ϊρνηςη. Ο εαυτόσ δεν βιώνεται πλϋον ςαν αντικεύμενο, αλλϊ γύνεται αυτό η εμπειρικό πορεύα (becomes process of experiencing). Σο ϊτομο ριςκϊρει να εύναι αυτό που εύναι με τουσ ϊλλουσ και εμπιςτεύεται ότι οι ϊλλοι θα τον δεχτούν ϋτςι όπωσ εύναι.

• Σο ϊτομο ζει ϊνετα μϋςα ς’ αυτό τη ροό των εμπειριών του. Νϋα ςυναιςθόματα βιώνονται με αμεςότητα και αφθονύα και αυτό το εςωτερικό βύωμα, αυτό η εςωτερικό εμπειρύα, χρηςιμοποιεύται ςαν ϋνα ςημεύο αναφορϊσ για τη ςυμπεριφορϊ του. Οι αντιθϋςεισ εύναι λύγεσ και προςωρινϋσ και ο εαυτόσ βιώνεται με ςιγουριϊ και αυτο-ςυνεύδηςη.

• Η προςωποκεντρικό μϋθοδοσ τησ ψυχοθεραπεύασ εύναι εφαρμόςιμη ςε οποιαδόποτε ςχϋςη οι ϊνθρωποι θϋλουν να καταλϊβουν ο ϋνασ τον ϊλλον, όπου οι ϊνθρωποι εύναι πρόθυμοι να αποκαλύψουν τον εαυτό τουσ ςε κϊποιο βαθμό, και όπου οι ϊνθρωποι θϋλουν να προϊγουν την εξϋλιξη τουσ. Η μϋθοδοσ αυτό χρηςιμοποιεύται με επιτυχύα εύτε ςε ατομικό ςυμβουλευτικό, εύτε ςε ομϊδεσ διαφόρων μορφών, εύτε ςε ιδρύματα. Δεν υπϊρχει ϋνασ ςυγκεκριμϋνοσ τρόποσ που γύνεται η θεραπεύα, ούτε ςυγκεκριμϋνεσ προδιαγραφϋσ. Σο μόνο, ύςωσ, ςτϊνταρ εύναι ότι ο θεραπευτόσ δύνει από την αρχό ϋμφαςη ςτη ςχϋςη και όχι ςτο πρόβλημα. Ο ϊνθρωποσ πρϋπει να αντιμετωπύζεται ςαν ϊνθρωποσ και όχι ςαν πρόβλημα.

ΤΠΑΡΞΙΣΙΚΗ ΧΤΦΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Ι. Βαςικέσ αρχέσ

• Η υπαρξιςτικό ψυχοδυναμικό δύνει ϋμφαςη ςε μια διαφορετικού εύδουσ βαςικό ςύγκρουςη από ότι ϊλλεσ ψυχοδυναμικϋσ θεωρύεσ. Η ςύγκρουςη για τουσ υπαρξιςτϋσ δεν πηγϊζει ούτε από τα απωθημϋνα μασ ϋνςτικτα, ούτε από τα εςωτερικευμϋνα πρότυπα των ςημαντικών προςώπων τησ παιδικόσ μασ ζωόσ. Πηγϊζει από την βαθύτερη επύγνωςη των δεδομϋνων τησ ύπαρξησ μασ.

ΤΠΑΡΞΙΣΙΚΗ ΧΤΦΟΘΕΡΑΠΕΙΑ • Ποια εύναι αυτϊ τα δεδομϋνα και πωσ μπορεύ κανεύσ να τα ανακαλύψει;

Η μϋθοδοσ εύναι ο «βαθύσ προςωπικόσ λογιςμόσ», ό «αυτο-αντανϊκλαςη» (deep personal reflection). Οι ςυνθόκεσ εύναι απλϋσ: χρόνοσ μόνοσ και ελεύθεροσ από τουσ καθημερινούσ περιςπαςμούσ. Δηλαδό για να μπορϋςει κανεύσ να ϋρθει ςε επαφό με τισ βαθύτερεσ εςωτερικϋσ του ανηςυχύεσ χρειϊζεται να δημιουργόςει τισ ςυνθόκεσ

που θα του επιτρϋψουν μια τϋτοια βαθύτερη ςυνειδητότητα. Φρειϊζεται να αφιερώςει λύγο χρόνο για τον εςωτερικό του προςωπικό

διϊλογο. Όςο απλό και αν ακούγεται ο ςύγχρονοσ ϊνθρωποσ και φοβϊται να μεύνει μόνοσ και θεωρεύ ότι εύναι ςπατϊλη χρόνου το να

μην αςχολεύται με κϊτι «παραγωγικό», αλλϊ να αφιερώςει χρόνο για να ϋρθει ςε επαφό με τον εςωτερικό του κόςμο. Οι υπαρξιςτϋσ βϋβαια θεωρούν ότι κϊτι τϋτοιο όχι μόνο δεν εύναι ςπατϊλη χρόνου αλλϊ εύναι αυτό που τελικϊ θα μασ ςώςει από τα χιλιϊδεσ ψυχικϊ ,ό και ςωματικϊ,

προβλόματα που ταλαιπωρούν τον ςύγχρονο ϊνθρωπο.

• Όταν λοιπόν κανεύσ αφιερώςει χρόνο για την αναζότηςη του εςωτερικού του εαυτού, του εςωτερικού του κόςμου αναπόφευκτα θα ςυναντόςει τϋςςερισ βαςικϋσ ό «θεμελιώδεισ ανηςυχύεσ» που βρύςκονται ςτην ρύζα τησ ύπαρξησ μασ και που αποτελούν το περιεχόμενο τησ υπαρξιακόσ δυναμικόσ ςύγκρουςησ μασ.

• Η ςυνειδητοπούηςη και ςυνειδητότητα των βαςικών υπαρξιακών θεμϊτων - θϊνατοσ, ελευθϋρια, υπαρξιακό απομόνωςη, και ϋλλειψη νοόματοσ ςτη ζωό - τα όποια θα αναπτυχθούν παρακϊτω, δημιουργεύ ϊγχοσ που με την ςειρϊ του θϋτει ςε λειτουργύα τουσ μηχανιςμούσ ϊμυνασ.

• ΤΝΕΙΔΗΣΟΣΗΣΑ ΒΑΙΚΨΝ ΤΠΑΡΞΙΑΚΨΝ ΘΕΜΑΣΨΝ►ΑΓΦΟ►ΜΗΦΑΝΙΜΟΙ ΑΜΤΝΑ

• Οι μηχανιςμού ϊμυνασ από την μια μασ εξαςφαλύζουν κϊποια αύςθηςη αςφϊλειασ και μασ βοηθούν ςτο να κατευνϊςουμε το ϊγχοσ μασ και από την ϊλλη μασ εμποδύζουν από το να αναπτυχθούμε και να εξελύξουμε το δυναμικό μασ. Όπωσ λϋνε οι υπαρξιςτϋσ ο μόνοσ δρόμοσ για να ζόςει κανεύσ μια πιο αυθεντικό και πλόρη ζωό περνϊει μϋςα από την ςυνειδητοπούηςη και ςυνειδητότητα (προςπϊθεια του να μεύνει ςτη ςυνεύδηςη και να μην απωθηθεύ εκ νϋου) του αναπόφευκτου του θανϊτου μασ, την αντιμετώπιςη τησ ευθύνησ και τησ ελευθερύασ που κουβαλϊμε και ςυνϊμα την αποδοχό τησ υπαρξιακόσ μοναξιϊσ μασ και τησ απουςύασ ενόσ ευρύτερου νοόματοσ ςτη ζωό.

ΒΑΙΚΕ ΑΡΦΕ ΣΗ ΤΠΑΡΞΗ

• Ο ΘΑΝΑΣΟ εύναι από τουσ μεγαλύτερουσ φόβουσ και αγωνύεσ του ανθρώπου. Σι θα ςυμβεύ; Θα πονϋςω; Πρϋπει να αφόςω πύςω όλα όςα ϋχω δημιουργόςει.; Πωσ θα αντιδρϊςουν οι ϊλλοι; Φιλιϊδεσ ερωτόςεισ και η πιο ςημαντικό: Σι θα γύνω; Ϊνα τύποτα; Ο φόβοσ του θανϊτου εύναι κοινόσ για όλουσ τουσ ανθρώπουσ , γιατύ εύναι μια πραγματικότητα που όλοι θα αντιμετωπύςουμε.

• Όλοι εύμαςτε ύςοι και ταπεινού μπροςτϊ ςτο θϊνατο. Όταν ςυνειδητοποιόςουμε αυτό το δεδομϋνο τησ ύπαρξησ (ύςωσ το μόνο ςύγουρο ςτη ζωό) τότε μπορούμε να αρχύςουμε να ζούμε πραγματικϊ. Σα μικρϊ πρϊγματα ςτη ζωό αποκτούν την πραγματικό τουσ αξύα. Μια ηλιόλουςτη μϋρα, η ςυζότηςη με κϊποιο φύλο εύναι ςτιγμϋσ που μπορούμε να αρχύςουμε να εκτιμούμε όταν ςυνειδητοποιόςουμε ότι μπορεύ αύριο κιόλασ να τα χϊςουμε. Ϊτςι ενώ η φυςικότητα του θανϊτου μασ καταςτρϋφει , η ιδϋα του θανϊτου μασ ςώζει

• Για τον Heidegger υπϊρχουν δύο τρόποι για να ζει κανεύσ: μύα κατϊςταςη ληςμοςύνησ (forgetfulness of being) όπου ξεχνϊμε την ουςύα τησ ζωόσ και απορροφιόμαςτε από το ανούςιο και μια κατϊςταςη μνημοςύνησ (mindfulness of being)όπου κανεύσ μπορεύ να εκτιμόςει όχι μόνο το πώσ εύναι τα πρϊγματα ςτην ζωό του αλλϊ ότι εύναι. Ότι υπϊρχει, ότι ϋχει τη δυνατότητα ανϊ πϊςα ώρα και ςτιγμό να αποφαςύςει για την κατεύθυνςη που θα πϊρει η ζωό του γιατύ μόνο αυτόσ την ζει και μόνον αυτόσ θα πεθϊνει την ώρα του θανϊτου.

• Ϊτςι οι υπαρξιςτϋσ φιλόςοφοι πιςτεύουν ότι η ζωό και ο θϊνατοσ ςυνυπϊρχουν. Εύναι οι δύο πλευρϋσ του ιδύου νομύςματοσ. Όςο πιο πλόρωσ αναγνωρύζουμε την ύπαρξη του θανϊτου, τόςο πιο πλόρωσ ζούμε την ζωό και αντύςτροφα, όςο πιο πλόρωσ ζούμε την ζωό τόςο λιγότερο φοβόμαςτε το θϊνατο. Η ϊρνηςη του ενόσ ςυνεπϊγεται και την ϊρνηςη του ϊλλου. Όπωσ ϋλεγαν και οι τωικού, ο θϊνατοσ εύναι το πιο ςημαντικό γεγονόσ τησ ζωόσ. Σο να μϊθουμε να ζούμε καλϊ ςημαύνει το να μϊθουμε πώσ να πεθϊνουμε καλϊ και αντύςτροφα.

• Η ϋννοια τησ ΕΛΕΤΘΕΡΙΑ εύναι ϋνα επύςησ ςημαντικό θϋμα τησ ανθρώπινησ ύπαρξησ. υνειδητοποιώντασ ότι τη ςτιγμό του θανϊτου εμεύσ θα πεθϊνουμε και κανεύσ ϊλλοσ αντιλαμβανόμαςτε ότι εμεύσ ζούμε την ζωό μασ τώρα και κανεύσ ϊλλοσ (για τον οπούο πιθανόν «θυςιϊζουμε» τη ζωό μασ) . Ϊτςι καταλαβαύνουμε ότι εμεύσ αποφαςύζουμε τι πορεύα θα πϊρει η ζωό μασ ςόμερα. Όπωσ αναφϋραμε νωρύτερα ςύγουρα υπϊρχουν όρια και δεδομϋνα τησ ύπαρξησ μασ, τόςο βιολογικϊ όςο και ψυχοκοινωνικϊ, τα οπούα πρϋπει να αποδεχτούμε και να λϊβουμε υπόψη μασ. Παρόλα αυτϊ όμωσ οι πιθανότητεσ και οι δυνατότητεσ επιλογών που ϋχουμε μϋςα ςε αυτϊ τα δεδομϋνα εύναι εξύςου τερϊςτιεσ.

• Η ανθρώπινη ελευθερύα δεν ςημαύνει ελευθερύα από ςυνθόκεσ αλλϊ ελευθερύα ςτο να επιλϋξει κανεύσ την ςτϊςη του απϋναντι ςε αυτϋσ.

• Όταν αντιληφθούμε ότι εύμαςτε ελεύθεροι και ότι μπορούμε να επιλϋξουμε εμεύσ, μϋςα από πολλούσ δρόμουσ, το δικό μασ μοναδικό, προςωπικό μονοπϊτι, το βϊροσ τησ ευθύνησ και τησ θϋληςησ που αυτό ςυνεπϊγεται μασ τρομϊζει. Ϊτςι πολλϋσ φορϋσ προςπαθούμε να ξεφύγουμε από την ελευθερύα των επιλογών που ϋχουμε βρύςκοντασ χιλιϊδεσ δικαιολογύεσ και δημιουργώντασ ςτο μυαλό μασ χιλιϊδεσ εμπόδια που δεν μασ «επιτρϋπουν» να κϊνουμε αυτό που πραγματικϊ θϋλουμε. Σο θϋμα αυτό ϋχει παρουςύαςη εκτενώσ ςτο πολύ ενδιαφϋρον βιβλύο "The Fear of Freedom” o Erich Fromm (1977).

• Ειδικϊ ςτη ςημερινό κοινωνύα ο ϊνθρωποσ υποφϋρει πιο πολύ από την ελευθερύα και το τερϊςτιο πρόβλημα τησ ευθύνησ τησ απόφαςησ μπροςτϊ ςε χιλιϊδεσ επιλογϋσ , παρϊ από την καταπύεςη των ενςτύκτων που βαςϊνιζαν τουσ πελϊτεσ του Freud κατϊ την Βικτοριανό εποχό. Ϊτςι βλϋπουμε την δημιουργύα αμυντικών μηχανιςμών που προςπαθούν να προςτατϋψουν το ϊτομο από την ςυνειδητοπούηςη τησ ευθύνησ που ϋχει απϋναντι ςτη ζωό του. Σϋτοιοι γνωςτού μηχανιςμού εύναι η ϊρνηςη τησ ευθύνησ (denial of responsibility), η μετϊθεςη τησ ευθύνησ (displacement of responsibility), η αποφυγό τησ ευθύνησ εύτε με ςύνδρομα εξϊρτηςησ , εύτε με αδυναμύα ςτο να λϊβει αποφϊςεισ για την ζωό του, εύτε με αναβλητικότητα ςτην πραγματοπούηςη τουσ.

• Η ανϊληψη τησ ευθύνησ για την ζωό μασ εύναι θεμελιακό τόςο για την εξϋλιξη τησ ζωόσ μασ αυτόσ καθεαυτόσ όςο και για την εξϋλιξη τησ ψυχοθεραπεύασ. Κανϋνασ ϊνθρωποσ δεν μπορεύ να αλλϊξει ϋναν ϊλλο ϊνθρωπο παρϊ μόνο τον εαυτό του. Κανϋνασ δεν μπορεύ να αλλϊξει αν δεν θϋλει και αν δεν αποφαςύςει ςυνειδητϊ να βϊλει την προςπϊθεια που αυτό η αλλαγό απαιτεύ.

• Η διαδικαςύα τησ αλλαγόσ εύναι επύπονη και χρονοβόρα. Καμύα ουςιαςτικό αλλαγό δεν επιτυγχϊνεται γρόγορα και αβύαςτα. Φρειϊζεται χρόνο και κυρύωσ χρειϊζεται θϋληςη για πρϊξη. Δεν αρκεύ να εύμαςτε ςυνειδητού του τι χρειϊζεται να κϊνουμε. Πρϋπει να μπορϋςουμε να το βϊλουμε και ςε εφαρμογό.

• Σα κλαςικϊ ψυχαναλυτικϊ (ό και ςυμπεριφοριςτικϊ) μοντϋλα ψυχοθεραπεύασ δεν προβλϋπουν ςτην θεωρύα τουσ καμύα τϋτοια ψυχικό δομό που να μπορεύ να κινητοποιηθεύ για να οδηγόςει το ϊτομο ςτην αλλαγό. την υπαρξιςτικό θεωρύα ςημαντικό ρόλο παύζει τόςο η θϋληςη όςο και η δύναμη τησ θϋληςησ ( will and will power) η οπούα χρειϊζεται να κινητοποιηθεύ από τον ψυχοθεραπευτό για να μπορϋςει το ϊτομο να πραγματοποιόςει τισ αλλαγϋσ που επιθυμεύ και εύχεται.

• Ϊτςι φτϊνουμε και ςε ϋνα ϊλλο ςημαντικό ςτοιχεύο. Για να μπορϋςει το ϊτομο να επιθυμεύ και να εύχεται χρειϊζεται να μπορεύ να εύναι ςε επαφό με αυτό που αιςθϊνεται. Επομϋνωσ μια από τισ βαςικϋσ ψυχοθεραπευτικϋσ παρεμβϊςεισ ϋχει να κϊνει με δύο βαςικϊ ερωτόματα:

• Σι εύναι αυτό που το ϊτομο θϋλει

• Σι εύναι αυτό που το ϊτομο νοιώθει ςτην παρούςα ςτιγμό.

• Η υπαρξιςτικό ψυχοθεραπεύα δύνει μεγαλύτερη ϋμφαςη ςτο εδώ και τώρα, χωρύσ να παραγκωνύζει την ςημαςύα που ϋχει το παρελθών ςτην δημιουργύα εμποδύων που αντιμετωπύζει το ϊτομο ςτην πραγματοπούηςη των ςτόχων του ςόμερα.

• Εύναι απαραύτητη επομϋνωσ η επύγνωςη τόςο των προβλημϊτων που ϋχουν την ρύζα τουσ ςτο παρελθών, κυρύωσ ςτην πρωταρχικό ςχϋςη των παιδιών με τουσ γονεύσ τουσ, όςο και η γνώςη του που θϋλουμε να πϊμε ςτο μϋλλον. Η κινητόρια δύναμη εύναι η βαθιϊ θϋληςη και η επιθυμύα του να ζόςουμε την ζωό μασ όςο καλύτερα γύνεται ϋτςι ώςτε να μην φτϊςουμε ςτην ςτιγμό του θανϊτου μετανιώνοντασ για αυτϊ που δεν ϋχουμε κϊνει και θα θϋλαμε να εύχαμε βρει το κουρϊγιο να κϊνουμε.

• Η ΜΟΝΑΞΙΑ εύναι ϋνα τρύτο βαςικό θϋμα τησ ανθρώπινησ ύπαρξησ. Ο Irvin Yalom (1980) αναφϋρεται ςε τρύα εύδη μοναξιϊσ ό απομόνωςησ (isolation) :

• Σην διαπροςωπική απομόνωςη που βιώνεται ςαν μοναξιϊ και ϋχει ςχϋςη με την ικανότητα μασ να δημιουργούμε κοντινϋσ ςχϋςεισ και ικανοποιητικϋσ κοινωνικϋσ επαφϋσ.

• Σην ενδοπροςωπική απομόνωςη που αναφϋρεται ςτην κακό ςχϋςη που ϋχουμε με τον εαυτό μασ και που ςε ακραύεσ καταςτϊςεισ οδηγεύ ςτην απόςχιςη κομματιών τησ προςωπικότητασ μασ από την ςυνεύδηςη μασ.

• Η ψυχοθεραπεύα αντιμετωπύζει και τισ δυο αυτϋσ περιπτώςεισ απομόνωςησ προςπαθώντασ να βελτιώςει τόςο την δυνατότητα μασ για ικανοποιητικϋσ διαπροςωπικϋσ ςχϋςεισ, όςο και την καλύτερη επαφό μασ με τον εςωτερικό μασ κόςμο, που εύναι ϊλλωςτε και το μόνο αντύδοτο ςτο φόβο τησ μοναξιϊσ.

• Η ΤΠΑΡΞΙΑΚΗ ΑΠΟΜΟΝΨΗ, αναφϋρεται ςε εκεύνη την βαθιϊ εςωτερικό γνώςη ότι εύμαςτε μόνοι ϊςχετα από το αν ϋχουμε καλϋσ κοντινϋσ ςχϋςεισ ό όχι. Εύναι η επύγνωςη ότι γεννηθόκαμε μόνοι και μόνοι θα πεθϊνουμε. Εμεύσ εύμαςτε αυτού που πρϋπει να παλϋψουμε ςκληρϊ για την πορεύα που θα πϊρει η ζωό μασ. Όπωσ εύδαμε και προηγούμενα αυτό εύναι που μασ οδηγεύ και ςτην ςυνειδητοποιόςει τησ ελευθερύασ και τησ ευθύνησ που φϋρουμε γιατύ βϋβαια η κϊθε μια από τισ τϋςςερισ βαςικϋσ υπαρξιακϋσ ανηςυχύεσ εύναι ϊμεςα ςυνδεδεμϋνη με την ϊλλη.

• Ϊτςι βαθιϊ μϋςα μασ ϋχουμε την επύγνωςη ότι κανϋνασ δεν μπορεύ να μασ κρατόςει ςτην ζωό όςο και αν μασ αγαπϊ και ενδιαφϋρεται. Εμεύσ οι ύδιοι πρϋπει να φροντύςουμε για τον εαυτό μασ. Η αυτό-φροντύδα , η αυτό-εκτύμηςη και η αυτό πεπούθηςη εύναι ϊμεςα ςυνδεδεμϋνεσ ϋννοιεσ και απαραύτητεσ για την δημιουργύα μιασ θετικόσ εικόνασ του εαυτού μασ που εύναι και ο μόνοσ δρόμοσ για μια θετικό ςτϊςη απϋναντι ςτη ζωό.

• Η ςυνειδητοπούηςη τησ υπαρξιακόσ μασ απομόνωςησ, δηλαδό ο φυςικόσ μασ αλλϊ και ψυχικόσ μασ διαχωριςμόσ από κϊθε ϊλλη οντότητα , εύναι κατϊ τον Fromm (1963) η πηγό όλου του ϊγχουσ μασ. την προςπϊθεια μασ να αντιμετωπύςουμε αυτό το ϊγχοσ, να μην νοιώθουμε δηλαδό μόνοι, καταφεύγουμε ςε διϊφορεσ «λύςεισ». Για παρϊδειγμα, ερωτευόμαςτε παρϊφορα και ϋχουμε την αύςθηςη ότι εύμαςτε ϋνα με τον ϊλλο, ό παραμϋνουμε εξαρτημϋνοι και αρνούμαςτε να αποχωριςτούμε ςχϋςεισ που μασ παρϋχουν αςφϊλεια, όπωσ η μητρικό. Αυτό όμωσ ϋχει ωσ αποτϋλεςμα την καθόλωςη τησ εξελικτικόσ μασ πορεύασ.

• Η ΕΞΕΛΙΞΗ εύναι μια ςυνεχόσ διαδικαςύα αποχωριςμών και μια ςυνεχόσ διαφοροπούηςη από τουσ ϊλλουσ ϋτςι ώςτε να γύνουμε ο εαυτόσ μασ. υμβολικϊ αλλϊ και απτϊ φυςικϊ ο πρώτοσ τϋτοιοσ αποχωριςμόσ εύναι η κοπό του ομφϊλιου λώρου την ςτιγμό τησ γϋννηςησ.

• Φωρύσ αυτό την ςύγουρα επώδυνη διαδικαςύα των αποχωριςμών και τησ εξατομύκευςησ (process of separation/individuation) το ϊτομο δεν ϋχει την δυνατότητα να αναπτύξει και να εξελύξει το δικό του εςωτερικό, προςωπικό δυναμικό. Ϊτςι δεν παρϋχει ςτον εαυτό του την δυνατότητα να ζόςει ευτυχιςμϋνα και ολοκληρωμϋνα. Η αντιμετώπιςη αυτού του δύςκολου υπαρξιακού ϋργου μασ φϋρνει αντιμϋτωπουσ με ϋνα ϊλλο ζωτικό θϋμα. Αυτό τησ ανθρώπινησ δύναμησ να αντιμετωπύςει τον πόνο και την απόγνωςη που ςυχνϊ πυκνϊ προκαλεύ η ύδια η ζωό.

• Για τουσ υπαρξιςτϋσ ο ρόλοσ του ψυχοθεραπευτό δεν εύναι να απαλύνει τον πόνο και να κατευνϊςει τισ ανηςυχύεσ του θεραπευόμενου. Αντύθετα, όπωσ λϋει και ο Viktor Frankl (1967) «ο ϊνθρωποσ καλεύται να αντιμετωπύςει το νόημα και το ςκοπό τησ ζωόσ του και προκαλεύται να τα εκπληρώςει». Αυτό ςημαύνει ότι ο θεραπευόμενοσ πραγματικϊ «ςπρώχνεται» να πϊει παρακϊτω από εκεύ που εύναι. "όπωσ εύπε και ο Γκαύτε, όταν λαμβϊνουμε τον ϊνθρωπο όπωσ εύναι τον κϊνουμε χειρότερο, ενώ αν τον δούμε ότι όδη εύναι ϋτςι όπωσ θα ϋπρεπε να εύναι, τον προϊγουμε ςε αυτό που μπορεύ να γύνει.

• την «εποχό του υπαρξιακού κενού (existential vacuum) ο κύνδυνοσ βρύςκεται πιο πολύ ςτο ότι ο ϊνθρωποσ δεν επιβαρύνεται αρκετϊ. Η παθολογύα εύναι αποτϋλεςμα όχι μόνο τησ ϋνταςησ (stress) , αλλϊ και τησ ϋλλειψησ τησ, που οδηγεύ ςτο αύςθημα του κενού. ... Η ϋνταςη δεν εύναι κϊτι που χρειϊζεται να αποφεύγεται χωρύσ διϊκριςη». ύγουρα για να εκπληρώςει κανεύσ το δυναμικό του και να κατακτόςει μια πιο ευχϊριςτη και ολοκληρωμϋνη ζωό χρειϊζεται να παλϋψει και να αγωνιςτεύ. Καμύα πραγματικό κατϊκτηςη δεν επιτυγχϊνεται εύκολα.

• ΕΛΛΕΙΧΗ ΝΟΗΜΑΣΟ ςτη ζωό. Φιλιϊδεσ ερωτόςεισ μασ ταλαιπωρούν όπωσ πολύ ωραύα περιγρϊφει ο Tolstoy (1929) «Σι θα ϋρθει από αυτό που κϊνω ςόμερα και που μπορεύ να κϊνω αύριο; Ποιο το όφελοσ από όλη μου την ζωό; Γιατύ να ζω; Γιατύ να εύχομαι για κϊτι; Γιατύ να κϊνω κϊτι; Τπϊρχει κανϋνα νόημα ςτη ζωό μου που δεν θα καταςτραφεύ από τον αναπόφευκτο θϊνατο που με περιμϋνει;».

• Η απϊντηςη ςε αυτό το δύςκολο ερώτημα δεν εύναι απλό. Διϊφοροι φιλόςοφοι αλλϊ και ψυχολόγοι δύνουν διαφορετικϋσ απαντόςεισ και διαφορετικϋσ λύςεισ. Για παρϊδειγμα, ενώ ο Albert Camus (1972) πιςτεύει ότι η μόνη φιλοςοφικό ερώτηςη εύναι αν θα ςυνεχύςει κανεύσ να ζει αφού ςυνειδητοποιόςει πλόρωσ την παντελό ϋλλειψη νοόματοσ ςτη ζωό, ο Viktor Frankl πιςτεύει ότι υπϊρχει νόημα ακόμα και όταν υποφϋρουμε.

• Για τον Yalom (1980) το πρόβλημα του νοόματοσ ξεκινϊει από ϋνα βαθύ και ουςιαςτικό δύλημμα. Από την μια ο ϊνθρωποσ χρειϊζεται νόημα ςτη ζωό του. Σο να ζει κανεύσ χωρύσ νόημα, ιδανικϊ, ςτόχουσ, αξύεσ δημιουργεύ δυςφορύα . ε ακραύεσ καταςτϊςεισ μπορεύ να οδηγόςει και ςτην αυτοκτονύα. Φρειαζόμαςτε απόλυτεσ και ςταθερϋσ ιδϋεσ και αξύεσ προσ τισ οπούεσ μπορούμε να κατευθύνουμε την ζωό μασ για να μην βιώνουμε το χϊοσ. Από την ϊλλη η υπαρξιακό ϋννοια τησ ελευθερύασ προώποθϋτει ότι το μόνο απόλυτο εύναι ότι δεν υπϊρχουν απόλυτα. Ότι ο κϊθε ϊνθρωποσ δημιουργεύ την ζωό του και φτιϊχνει ο ύδιοσ με τισ επιλογϋσ του το μονοπϊτι τησ ζωόσ του. Δεν υπϊρχει προκαθοριςμϋνο νόημα ςτο ςύμπαν. Και ςε αυτό το επύπεδο ο ϊνθρωποσ χρειϊζεται να αναλϊβει την ευθύνη τησ αυτο-δημιουργύασ του και να μην ζητϊει προκαταςκευαςμϋνα νοόματα.

• Η αντιμετώπιςη αυτού του βαςικού υπαρξιακού θϋματοσ διαφϋρει ακόμα και ανϊμεςα ςε διαφορετικούσ θεραπευτϋσ που πρόςκεινται ςτην υπαρξιακό ςχολό. Ο Yalom (1980),για παρϊδειγμα, υποςτηρύζει ότι η θεραπευτικό προςϋγγιςη ςτο θϋμα αυτό πρϋπει να εύναι διαφορετικό από ότι ςτα αλλϊ τρύα.

• «Ο θϊνατοσ, η ελευθερύα, η απομόνωςη πρϋπει να αντιμετωπιςτούν ευθϋωσ. Ενώ όταν ϋρθει κανεύσ ςτο θϋμα τησ ϋλλειψησ νοόματοσ ο αποτελεςματικόσ θεραπευτόσ πρϋπει να βοηθόςει τον αςθενό να κοιτϊξει μακριϊ από την ερώτηςη. Να τον βοηθόςει να εναγκαλιςτεύ την λύςη τησ εναςχόληςησ και όχι να βουτόξει μϋςα και δια μϋςου του προβλόματοσ τησ ϋλλειψησ νοόματοσ.

• Αντύθετα ο Viktor Frankl (1967) πιςτεύει ότι η ϋλλειψη νοόματοσ εύναι ο πρωταρχικόσ παρϊγοντασ που οδηγεύ ςε υπαρξιακό ϋνταςη. Η υπαρξιακό νεύρωςη εύναι ςυνώνυμη με μια κρύςη ϋλλειψησ νοόματοσ και γι’ αυτό όλη η ψυχοθεραπευτικό μϋθοδοσ που ςχεδύαςε (Λόγο-Θεραπεύα) εςτιϊζει ςτην εύρεςη νοόματοσ. «Η Λογοθεραπεύα παύρνει μια διαφορετικό θϋςη. Δεν γλιτώνει τον αςθενό από μύα κατϊ μϋτωπο αντιμετώπιςη με το ςυγκεκριμϋνο νόημα που καλεύται να επιτελϋςει και που ο ύδιοσ χρειϊζεται να βρει. ... Σο νόημα που κϊποιοσ καλεύται να εκπληρώςει εύναι κϊτι πϋρα από αυτόν. Ποτϋ δεν ταυτύζεται με τον ύδιο τον ϊνθρωπο. Εύναι μπροςτϊ και πϋρα απ’ αυτόν.» Ωςχετα από το τι πιςτεύει κανεύσ για το αν υπϊρχει ό δεν υπϊρχει νόημα ςτη ζωό και το τι πρϋπει να κϊνει για να αντιμετωπύςει αυτό το βαςικό θϋμα, η εμπειρύα πολλών θεραπευτών δεύχνει ότι η ϋλλειψη νοόματοσ ςτη ζωό εύναι ϋνα ςύνηθεσ κλινικό ςύνδρομο.

• Ολοκληρώνοντασ θα μπορούςαμε να πούμε ότι η υπαρξιςτικό ψυχοθεραπεύα ϋχει ωσ ςτόχο να βοηθόςει το ϊτομο να ϋρθει ςε επαφό με το βαθύτερο εαυτό του, να καταλϊβει και να ςυνειδητοποιόςει αυτό που ςτα βϊθη τησ ψυχόσ του πραγματικϊ θϋλει και καλεύται να εκπληρώςει. Ο ϊνθρωποσ δεν μπορεύ να αποφύγει να παύρνει αποφϊςεισ. Όςο πιο ςυνειδητϊ και υπεύθυνα αποφαςύζει τόςο πιο πολύ εκπληρώνει την ανθρώπινη φύςη του. Για αυτό και ο Viktor Frankl (1965) προτεύνει την δημιουργύα τησ «Χυχολογύασ του Ύψουσ» (αντύςτοιχα με την ψυχολογύα του βϊθουσ) όπου δηλαδό δύνουμε μεγαλύτερη ϋμφαςη ςτισ ανώτερεσ πλευρϋσ του ανθρώπου, ςτην πνευματικό του διϊςταςη και τισ ανώτερεσ επιδιώξεισ του και όχι μόνο ςτη φυςικό και ενςτικτώδη πλευρϊ του.

ΣΑ ΑΠΟΥΘΕΓΜΑΣΑ ΣΗ ΧΤΦΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• α) Ο ςτόχοσ τησ ψυχοθεραπεύασ εύναι να φϋρει τον αςθενό ςτο ςημεύο ςτο οπούο μπορεύ να κϊνει μια ελεύθερη επιλογό και

• β) η ςχϋςη εύναι αυτό που θεραπεύει— αυτό εύναι το ϋνα και πιο ςημαντικό μϊθημα που μπορεύ να μϊθει ϋνασ ψυχοθεραπευτόσ». Δηλαδό, η αληθινό ςυνεύρεςη (encounter) του θεραπευτό και του θεραπευόμενου εύναι αυτό που γιατρεύει και όχι η θεωρητικό του τοποθϋτηςη.

ΣΑ ΑΠΟΥΘΕΓΜΑΣΑ ΣΗ ΧΤΦΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Οι αποτελεςματικού ψυχοθεραπευτϋσ, ϋχουν την δυνατότητα/ικανότητα να δημιουργούν μια θετικό ςχϋςη με τον θεραπευόμενο. Με αυτό εννοούμε ότι μπορούν:

• Να ανταποκριθούν με αυθεντικότητα και ειλικρύνεια,

• Να δημιουργόςουν μια ατμόςφαιρα αποδοχόσ και αςφϊλειασ,

• Να εύναι ζεςτού και ανθρώπινοι χωρύσ να εύναι κτητικού και να ϋχουν προςωπικϋσ προςδοκύεσ,

• Να ϋχουν ςε μεγϊλο βαθμό την ικανότητα να καταλαβαύνουν τον θεραπευόμενο,

• Να εύναι εκεύ και να αντιλαμβϊνονται τον τρόπο με τον οπούο ο θεραπευόμενοσ αντιμετωπύζει και αντιλαμβϊνεται την πραγματικότητα και όχι όπωσ εκεύνοι (οι ψυχοθεραπευτϋσ) θεωρούν ότι εύναι.

• Ο ψυχοθεραπευτόσ που πρόςκειται ςτην υπαρξιςτικό ςχολό δεν θεωρεύ πρωταρχικόσ αξύασ την χρόςη ςυγκεκριμϋνων τεχνικών, μια και δεν πιςτεύει τόςο ςτην αξύα των τεχνικών όςο ςτην ύδια την ανθρώπινη παρουςύα και την ςτϊςη του θεραπευτό απϋναντι ςτο θεραπευόμενο (May, 1983). Βϋβαια όταν κρύνεται απαραύτητο ο ψυχοθεραπευτόσ μπορεύ να χρηςιμοποιόςει διϊφορεσ τεχνικϋσ όπωσ: παύξιμο ρόλου (role-playing), νοερό απεικόνιςη /οραματιςμό (visualization), ενεργητικό φανταςύα (active imagination) , και παρϊδοξη πρόθεςη (paradoxical intention) , η οπούα χρηςιμοποιόθηκε για πρώτη φορϊ από τον Viktor Frankl (1946).

• Οι υπαρξιςτϋσ ψυχοθεραπευτϋσ δεν χρηςιμοποιούν την ψυχοθεραπευτικό ςχϋςη για την ανϊλυςη τησ μεταβύβαςησ μια και δεν παραμϋνουν «ουδϋτεροι παρατηρητϋσ». Σην βλϋπουν ςαν μια πραγματικό ανθρώπινη ςυνεύρεςη δύο ατόμων που και οι δύο μαθαύνουν και εξελύςςονται. Ϊτςι ο υπαρξιςτόσ ψυχοθεραπευτόσ δεν καλύπτεται πύςω από την υποτιθϋμενη ουδετερότητα του ψυχαναλυτικού μοντϋλου. Δημιουργεύ μια πραγματικό ςχϋςη και ςυμμετϋχει με ειλικρύνεια και αυθεντικότητα. «Ο θεραπευτόσ βοηθϊει ςτην ύαςη δημιουργώντασ μια γνόςια (genuine) ςχϋςη με το θεραπευόμενο. . Η ψυχοθεραπεύα εύναι μια κυκλικό διαδικαςύα από την απομόνωςη ςτη ςχϋςη. Όταν ο αςθενόσ μπορϋςει να δημιουργόςει μια βαθιϊ και πραγματικό ςχϋςη με τον θεραπευτό--τον δει ςαν πραγματικό ϊνθρωπο - τότε ϋχει όδη αλλϊξει» (Yalom, 1980).

• Ο θεραπευτόσ χρειϊζεται να δεύξει ιδιαύτερη ευαιςθηςύα και μϋριμνα ςτην εξϋλιξη και ανϊπτυξη του ϊλλου, ςτο να βοηθόςει ςτην γϋννηςη μιασ καινούργιασ ζωόσ για τον θεραπευόμενο. Ϊτςι αξύα αποκτϊ ςτην ψυχοθεραπευτικό ςχϋςη η προςπϊθεια να βοηθόςει κανεύσ τον ϊλλο να ανακαλύψει τισ δικϋσ του πραγματικϊ διαθϋςεισ και να βιώςει τισ δικϋσ του εςωτερικϋσ δυνϊμεισ πραγμϊτωςησ (actualizing forces). Επομϋνωσ ο θεραπευτόσ βοηθϊει ςτο «ξεδύπλωμα» (unfolding) των δυνατοτότων του θεραπευόμενου, δηλαδό ςε αυτό που όδη υπϊρχει μϋςα του και δεν ϋχει μπορϋςει να εκφραςτεύ, να εξωτερικευτεύ.

• Σϋλοσ ϋνα ακόμα πολύτιμο ςτοιχεύο που προςφϋρει η ψυχοθεραπευτικό ςχϋςη , ιδωμϋνη από αυτό την προςϋγγιςη θεραπευτό-θεραπευόμενου, εύναι η αναγνώριςη των ορύων. Δηλαδό, ο θεραπευόμενοσ μαθαύνει τι μπορεύ να πϊρει από μύα ςχϋςη και τι όχι. Ϊτςι του δύνεται η ευκαιρύα να ςταματόςει να εξιδανικεύει τουσ ϊλλουσ, ιδιαύτερα αυτούσ που ϋχει την τϊςη να βϊλει ςε επύπεδο αυθεντύασ και εξουςύασ, και να μϊθει ότι και ο θεραπευτόσ τον οπούο ςυνόθωσ βϊζει ςε ρόλο «ςωτόρα» εύναι και αυτόσ ϋνασ απλόσ ϊνθρωποσ όπωσ όλοι. Αυτό η γνώςη βοηθϊει ςημαντικϊ ςτην απελευθϋρωςη του ατόμου από την ϋμφυτη τϊςη του για την αναζότηςη μιασ ιδανικόσ, λατρευτικόσ θα μπορούςαμε να πούμε, φιγούρασ και την προβολό τησ ςε ανθρώπινο επύπεδο.

ΘΕΩΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Documents

δυναμη θεωρια

ΘΕΩΡΙΑ ΦΥΣΙΚΗΣ-ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

ΘΕΩΡΙΑ ΓΚΑΛΟΥΑ.pdf

μικροβια θεωρια

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

θεωρια συντ. δευτερευουσες προτασεις

Η ΛΕΞΑΡΙΘΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

μ.χ πολυωνυμα θεωρια-νεο

ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ

ΒΑΣΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΙΓΑΔΙΚΟΙ

ΘΕΩΡΙΑ ΑΕΡΙΩΝ 2

ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ

ΘΕΩΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΘΕΩΡΙΑ ΑΕΡΙΩΝ 1

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΩΡΙΑ)

Θεωρια Αριθμων Και Κρυπτογραφια

ΔΙΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ (ΘΕΩΡΙΑ)

ΘΕΩΡΙΑ 2007

ΘΕΩΡΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΗΣ (MEPOΣ Γ!)