sağlık çalışanlarının sağlığı(fazlası için )

Sağlık Çalışanlarının Sağlığı

Yrd. Doç. Dr. Alpaslan TÜRKKAN

Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi

Halk Sağlığı AD.

aturkkan@uludag.edu.tr

SAĞLIK ÇALIŞANI KİMDİR?

• Sağlık kuruluşlarında çalışan ve infeksiyöz materyalle karşılaşmariski olan kişi...

• Doktor

• Hemşire

• Teknisyenler

• Fizyoterapistler

• Laboratuar personeli

• Diyetisyenler

• Temizlik görevlileri

2

ÇALIŞAN SAĞLIĞI NEDİR?

Çalışanların;

• Fiziki, ruhsal ve sosyal durumlarının en üst düzeye

taşınması,

• Sağlıklarına gelebilecek zararların en aza indirilmesi

için,

• Korunma yöntemlerinin uygulanması,

• Kişinin işine ve işin kişiye uygunluğudur.

World Health Organization

3

Sağlık personelinde sağlık sorunları

• İnfeksiyonlar

• Kesici-delici alet yaralanmaları

• Radyasyon

• Toksik kimyasal maddeler

• Biyolojik ajanlar

• Lateks allerjisi

• Isı, gürültü, hava kalitesi

• Ergonomik sorunlar

• Stres

• Şiddet ve kötü muamele

Enfeksiyon

• Ajan barındıran odak

• Duyarlı konak

• Bulaş yolu

ENFEKSİYON HASTALIKLARI

• Hava yolu ile bulaşanlar

Tbc, suçiçeği, kızamık, kızamıkçık, meningokok,

boğmaca vb.

• Kan ve/veya vücut sıvısı ile bulaşanlar

HBV, HCV, HDV, HIV

• Oral-Fekal yolla bulaşanlar

Hepatit A, Salmonella

6

Kanla Bulaşan Hastalıklar

7

• Hastada kullanılan iğnenin batması

• Kanla kontamine kesici aletle yaralanma

• Enfekte kan ya da vücut sıvılarının mukozaya sıçraması

• Kan ile bulaşmış cihazlar , uygun sterilizasyon

uygulanmadığında, invaziv işlemlerde kullanıldığında ve

cildin delindiği kazalarda

Kesici-delici alet yaralanmaları

• İstanbul Tıp Fak. Genel Cerrahi Kl. 5 ay izlem

• Yaralanma % 46

• En sık hekimler % 66.7

• Hekimlerde sutür atarken % 75.4

• Hemşirelerde ampul kırarken % 65

• Yardımcı sağlık personeli çöp toplarken % 50

Tüm vücut sıvıları enfektedir!

• Gözle görülür kan varsa:

• Feçes

• İdrar

• Ter

• Tükürük

• Balgam

• Burun sekresyonu

• Kusmuk

• Kan

• Genital sekresyon

• Pleura

• Perikard

• Periton

• Serebrospinal

• Sinovial

• Amnion

Tehdit düzeyi ?

• Veri yok/yetersiz

• ABD’de her yıl 600.000 iğne batması veya kesici alet yaralanması ...

• Ülkemizde yapılan iki çalışmada tüberküloz insidansı:

Toplumda=100.000’de 34

Sağlık çalışanlarında =100.000’de 96

HBV

• Türkiye’de HBV taşıyıcılığı % 4-14

• Her 10 hastadan biri

• ABD’de 300.000/yıl

• 12.000’i sağlık çalışanı

• Her yıl 250 sağlık personeli ölüyor

• HBV enfeksiyonu diğer mesleklere göre 3-6 kat fazla

HCV

• Antikor pozitifliği % 0.3-1.8

• Hemodiyaliz hastaları % 18-55

• Kr. Karaciğer Hastaları % 23-76

• Kan ve kanlı vücut sıvılarıyla bulaşan etkenlerden korunma:

eldiven, önlük, maske ve siperlik kullanımı

• Damlacık aracılığıyla solunum yolu ile bulaştan korunma:

maske, önlük, siperlik;

• damlacık çekirdeği aracılığıyla bulaşanlarda

(tüberküloz, kızamık, suçiçeği, SARS) özel maskeler yanı sıra

hastanın negatif basınçlı odada tutulması gereklidir.

14

Eldiven kullanımı

ile bulaş riski

25 kat azalmaktadır,

çift eldiven

% 85 koruyucudur.

Sağlık çalışanlarının sağlığını tehdit edenkimyasal ajanlar nelerdir?

• Anestezik maddeler,

• Sitotoksik maddeler ve

• Sterilizasyonda kullanılan maddeler

Anestezik maddelerNitröz oksit, halotan, izofloran :• spontan düşükleri ve • Konjenital malformasyonlar• Prematüre doğum• Kanser, • Karaciğer• Böbrek hastalıkları • Mental fonksiyonlarda gerileme, • Baş ağrısı, • Yorgunluk ve• İrritabilite

Sitotoksik maddeler• Sağlık çalışanları antineoplastik ilaçların;

• hazırlanması,

• taşınması,

• uygulanması,

• depolanması

• atıkların yok edilmesi sırasında

• inhalasyon,

• Sindirim

• ya da doğrudan cilde temas yoluyla;

Sitotoksik maddeler• İlaç içeren ampulü kırma,

• İlacı sulandırma,

• Flakondan enjektöre çekme,

• Enjektörden havayı çıkarma,

• İlacı serum içine verme,

• Serum torbasının setle bağlantısını sağlama,

• Serum torbasını ya da seti çıkarma,

• Kaza ile dökülmeler gibi durumlarda ilaca maruz kalır.

Sitotoksik maddeler

antineoplastik enjeksiyonları

«hazırlayan ve uygulayan bireylerin

idrarında mutajenik aktivitenin arttığı ve

lenfositlerde kromozomal kırıklar meydana geldiği gösterilmiştir.»

Sterilizasyonda kullanılan maddeler

Etilen oksit:• Yanıcı ve • Patlayıcı gaz (konsantrayonu %3’e ulaştığında) • Mutajenik ve karsinojenik

Gluteraldehit:• boğaz ve akciğer irritasyonu, • astım, astım benzeri semptomlar, • nefes darlığı, • Burun kanaması, • konjunktivit, • dermatit, • Başağrısı ve bulantı

Fiziksel ajanlar ?

• Radyasyon,

• Elektrik,

• Gürültü,

• Kanserojen ajanlar,

• Havalandırma

• Aydınlatma

LATEKS ALERJİSİ

• Temas

• İnhalasyon

3 tip reaksiyon gelişir

• İrritan Kontakt Dermatit

• Tip IV Aşırı Duyarlılık (Allerjik Kontakt Dermatit)

• Tip I Aşırı Duyarlılık

22

Önlemler

• Lateks olmayan eldiven bulundurmak

• Pudrasız eldiven bulundurmak

• Lateks eldiven kullanırken yağlı krem

kullanmamak

• Eldiveni çıkardıktan sonra kokusuz renksiz sabun

ile yıkamak

23

24

ERGONOMİK RİSKLER

• Uzun saatler ayakta kalmak

• Kötü postürle yapılan işler

• Yinelenen hareketler

• Aşırı beden hareketi

• Ağır yük kaldırma

• Fazla kuvvet gerektiren işler

25

Ekip Çalışması…

Aydınlatma• Işığın ve elektromanyetik alanların pineal bez fonksiyonunu

etkiler– Meme kanseri,

– Üreme sorunları ve

– Depresyon

• Gece ışığa maruz kalma veya elektromanyetik alanlar pinealbezin melatonin üretimini azaltmaktadır.

gece nöbet tutanlar

yoğun bakım ünitelerinde çalışanlar

Gürültü

• 0-140 dB arası sesler algılanır. 140 dB kulakta ağrı, kulak

zarında yırtılma gibi etkiler yapar.

• Tepkiler kişisel ve toplumsal olarak değişiklik göstermekle

birlikte, ses düzeyi 65 dB ve üzerinde olduğunda insanların

büyük bir çoğunluğunun gürültüden rahatsız olduğu

saptanmıştır.

• işitme sistemine zarar veren gürültü düzeyi 85 dB düzeyidir.

Gürültü

«Cabrera ve Lee (2000) hastanelerdeki gürültü düzeylerinin azaltılmasına yönelik yaptıkları çalışma

kapsamında, ölçüm yaptıkları hastanelerde genellikle 55 dB’in üzerinde gürültü seviyeleri belirlemişlerdir.

Araştırmacılar bu değerin EPA’nın (EnvironmentalProtection Agency) hastaneler için belirlediği ve gün

boyunca 45 dB, gece 35 dB olan sınır değerden oldukça yüksek olduğunu bildirmişlerdir.»

Radyasyon• Radyasyonun hücre ile etkileşmesikromozom hasarına neden olur, buda bir takım biyolojik etkilerin oluşmasınayol açar. Radyasyonun sağlık etkileri dozunbüyüklüğüne ve vücudun ışınlanan bölgelerininözelliklerine göre değişik zamanlardave farklı tiplerde ortaya çıkabilir.• Bedensel ve kalıtımsal etkiler ise erken vegecikmiş etkiler olarak iki grupta incelenebilir.

Şiddet

• Sağlık kurumunda çalışmak diğer iş yerlerine göre şiddete uğrama yönünden 16 kat daha riskli…

• Araştırmalar hastalar kadar hasta yakınlarının da sağlık çalışanlarına şiddet uyguladığını göstermektedir.

• Türkiye’de çalışanların %50

Annagür B. Sağlık Çalışanlarına Yönelik Şiddet:Risk Faktörleri, Etkileri, Değerlendirilmesi ve Önlenmesi PSİKİYATRİDE GÜNCEL YAKLAŞIMLAR 2010;2(2):161-173

Sağlık çalışanı olmasaydık

• İşçi sağlığı, iş güvenliği kurulu

• İşyeri hekimi

• Mesleki sağlık birimi–İşe giriş muayenesi

–Risk değerlendirme

–Periyodik muayene

–İşe özgü koruyucular/önlemler

Alpaslan Türkkanaturkkan@uludag.edu.tr

Dikkatiniz için teşekkürler…