ZGJERIMI DHE THJESHTIMI I THYESAVE

THYESA

Thyesat janë rezultat i pjesëtimit të dy numrave të plotë.Me fjalë tjera shprehja e trajtës apo a/b, ku a-ja quhet numërues dhe është numër i plotë kurse b-ja quhet emërues dhe është një numër i plotë i ndryshëm nga 0 quhet thyesë ose numër racional.

Pjestimi i dy numrave të plotë nuk është gjithmonë numër i plotë në ato raste themi se kemi pjesëtim me mbetje. Nëse kemi mbetje atëherë thyesa shkruhet si numër decimal p.sh 1/2 si 0,5 por mund të ndodh që numrat pas presjes të përsëriten pakufi shumë herë p.sh 1/3 do ta shkruanim rezultati do të ishte 0,333..., pra një numër decimal periodik 3-shi pas presjes dhjetore përsëritet pafund shumë herë. Pasi për të shkruar pakufi 3-sha do të na duhej pakufi kohë po e lëmë më mirë si 1:3 apo 1/3 .

Numruesi dhe emëruesi i thyesës janë shumëzuar me 2.Ndrsa vlera e saj nuk u ndryshua.

a:b=( a · n) : (b · n). prandaj: ; a, b, n € Ν.

Nëse numëruesi dhe emëruesi i një thyese shumëzohet me një numër të njëjtë, të ndryshueshëm prej zeros,fitohet thyesë e barabartë me thyesën e dhënë.

Kjo rregull quhet zgjerimi i thyesave.

Zgjerimi i thyesave

Kjo barazi vlen pasi që 4· 3 = 6 · 2 .

Numëruesi dhe emëruesi i thyesës janë pjesëtuar me numër të njëjtë, ndërsa vlera e saj nuk u ndryshua.

Nëse numëruesi dhe emëruesi i një thyese pjesëtohen me pjesëtuesin e tyre të përbashkët (më të madh se 1), atëhere thyesë e barabartë me thyesën e dhënë.

Kjo rregull quhet thjeshtimi i thyesave.

Thjeshtimi I thyesave

Thyesës e pa thjeshtuar

Thyesa nuk mundet të thjeshtohet ,pasi numëruesi dhe emëruesi janë numra reciprokisht të thjesht. Thyesa e këtillë quhet thyesës e pa thjeshtuar

Punoi: Ysni Ismaili Manastir