Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
1
Departament Analiz Makroekonomicznych i Sektorowych
Macroeconomic and Sector Analyses Department
Kwartalna analiza rynku nieruchomości mieszkaniowych
w Polsce (I kw. 2011 roku.)
Quarterly Residential Real Estate Market Report (Q1 2011)
Warszawa, 27.05.2011
Przygotowała/ Prepared by: Monika Dybciak
Łukasz Patoła
Akceptował/ Approved by: Dariusz Winek
2
Niniejszy raport przedstawia tendencje na polskim rynku nieruchomości
mieszkaniowych w I kw. 2011 roku, ze szczególnym uwzględnieniem procesu kształtowania
się cen. Ponadto poniższy materiał prezentuje oczekiwania, co do przyszłych tendencji
występujących na analizowanym rynku.
Szczegółowe informacje na temat rynku nieruchomości mieszkaniowych
i niemieszkalnych oraz ziemi ornej otrzymają również Państwo kontaktując się
z pracownikami Departamentu Analiz Makroekonomicznych i Sektorowych.
This report presents trends in the Polish real estate market in the Q1 of 2011, with
particular emphasis on the price fluctuations. In addition, the following material presents
the expectations concerning future trends for the analyzed market.
Detailed information on the real estate market, non-residential building and
agricultural lands you can also receive by contacting with the staff of the Macroeconomic
and Sector Analyses Department.
Kontakt/ Contact:
Monika Dybciak
Ekspert II Stopnia ds. Analiz, Koordynator Analiz Sektorowych
Senior Regional and Real Estate Market Analyst
Departament Analiz Makroekonomicznych i Sektorowych/
Macroeconomic and Sector Analyses Department
Centrala BGŻ S.A. / BGŻ S.A. Headquarters
ul. Kasprzaka 10/16, 01-211 Warszawa
tel. 0 22 860 54 09, fax 0 22 860 58 68
e-mail: [email protected]
3
Spis Treści
Summary _________________________________________________________________ 4
Najważniejsze fakty i komentarze _____________________________________________ 5
1. Rynek nieruchomości – porównanie międzynarodowe _________________________ 6
2. Podaż lokali mieszkalnych _______________________________________________ 7
3. Popyt na lokale mieszkalne _____________________________________________ 11
4. Tendencje cenowe _____________________________________________________ 14
Table of contents
Summary _________________________________________________________________ 4
1. Real Estate Market in Poland and European countries ________________________ 6
2. Housing market _______________________________________________________ 7
3. The supply of dwellings _________________________________________________ 7
4. The demand for dwellings ______________________________________________ 11
5. Price trends __________________________________________________________ 14
4
Summary
A significant increase in the supply of dwellings on the market, largely in the segment of
newly launched investments. The dynamics of the supply of dwellings completed was still
negative in Q1 2011, but the decline does not mean the supply gap, because the offer of the
dwellings completed is increased by the dwellings under construction. The number of
launched developer housing investments rose by 14,5% y/y in Q1 2011.
The increase in the number of newly launched investments is fostered by the mild policy
of the banks towards the participants of the real estate market. It is true that creditworthiness
of potential buyers has fallen, but the banks reduce this restriction decreasing the costs of
incurring debt (e.g. lower margins).
The risk aversion decreases. There are more purchasers of dwellings in the investments,
which are at the stage of “hole in the ground” (23% in 2011 compared to 17% in 2010 –
according to Home Broker). It is quite risky, however the obtained discount on the price of
dwelling constitutes a risk premium.
The demand was positively influenced not only by a slight improvement in the condition
of households, but mainly by a fear of introducing further restrictions on access to mortgage
loans. The positive trend is confirmed by the growth in a number of sold dwellings by
developers and the decrease in an average waiting time for sale of property from 100 days in
I-II 2010 to 86 days in I-II 2011 for Warsaw’s secondary property market. However,
according to the NBP data, the increase in demand was not so strong in Q1 2010, as it was
expected by the banking sector.
The stabilization of prices on the housing market. The average transaction prices from
AMRON system amounted 5.638 PLN in Q1 2011. It means the increase in costs of purchasing
1 sqm. on average by 8.1% y/y. This is an effect of the low base in Q1 2010. The quarterly
change in price was slight and amounted 0.5% q/q. Together with the information on changes
in the governmental program “Family on its own”, the demand for this type of loans has
significantly increased. According to the BGK data, there were granted 12.2 thou. of such
loans (about 13.5% of the total) on the total amount of 2.6 billion PLN (about 15% of total).
The preferential loans support mainly the purchase of dwelling / house on the secondary
market (share of above 53%), which is planned by the government to be excluded in the
future.
Despite the growth in demand in the first months of 2011, the housing market remains
the consumer market. In addition there are no factors which can influence the reversal of this
trend in the coming quarters. Improvement in the housing market stabilized the prices in
Q1 2011. At the same time, despite the increase in VAT (among others from 7% to 8% on the
dwellings from the secondary market), the prices of properties from the new investments tend
to be lower.
The average nominal dwellings’ prices are not likely to change they for annually, but will
decrease in real terms, especially due to the rising inflation. The demand for large-surface
dwellings and apartments will remain low, what could mean the further price correction. What
is more, the prices of dwellings from newly completed investments are likely to be lower than
the prices of dwellings from the existing offer and the increase in VAT for construction
materials will be included in developers’ costs, without changing the offer price.
Real estate market
5
Najważniejsze fakty i komentarze
Istotny wzrost podaży mieszkań na rynku, w znacznej części pochodzących z nowo
rozpoczętych inwestycji. Dynamika podaży lokali gotowych w I kw. 2011 r. była jeszcze
ujemna, spadek nie oznacza jednak luki podażowej, ponieważ ofertę mieszkań gotowych
powiększa pula lokali będących w realizacji. W okresie I kw. 2011 r. wzrosła o 14,5% r/r liczba
rozpoczętych deweloperskich inwestycji budowlanych.
Wzrostowi liczby rozpoczynanych nowych inwestycji sprzyja łagodniejsza polityki
banków względem uczestników rynku nieruchomości. Co prawda spadła zdolność kredytowa
potencjalnych nabywców, ale banki ograniczenie to łagodzą zmniejszając koszty
zaciągnięcia długu (m.in. obniżają marże).
Wzrasta apetyt na ryzyko. Zwiększa się liczba nabywców mieszkań w inwestycjach
będących na etapie „dziury w ziemi” (23% w 2011 r., wobec 17% w 2010 r. - wg. Home
Broker). Jest to dość ryzykowne, jednak premią za ryzyko jest uzyskane dyskonto
w stosunku do ceny za mieszkanie.
Pozytywnie na popyt oddziaływały nie tylko nieznaczna poprawa kondycji gospodarstw
domowych, ale przede wszystkim obawa przed wprowadzeniem kolejnych ograniczeń
w dostępie do kredytów mieszkaniowych. Potwierdzeniem tej tendencji oprócz wzrostu liczby
sprzedanych mieszkań przez giełdowych deweloperów, jest spadek przeciętnego okresu
oczekiwania na sprzedaż nieruchomości, ze 100 dni w I-II 2010 r. do 86 dni w I-II 2011 r.
dla warszawskiego wtórnego rynku nieruchomości. Jednakże wzrost popytu wg. NBP
w I kw. 2010 r. nie był tak silny, jakiego oczekiwał sektor bankowy.
Stabilizacja cen na rynku lokali mieszkalnych. W I kw. 2011 r. przeciętne ceny
transakcyjne z Systemu AMRON kształtowały się na poziomie 5 638 zł. Oznacza to roczny
wzrost kosztów zakupu 1 mkw. mieszkania średnio o 8,1 % r/r i jest w istotnym stopniu
efektem niskiej bazy w I kw. 2010 r. Kwartalne zmiany cen wykazują zdecydowanie niższy
wzrost tj. o 0,5 % kw/kw. Wraz z pojawieniem się informacji o zmianach w rządowym
programie „Rodzina na swoim” istotnie wzrósł popyt na tego typu kredyty. W I kw. 2011 r. ,
zgodnie z danymi BGK, przyznano ich ponad 12,2 tys. kredytów (ok.13,5 % łącznej liczby),
na łączna kwotę 2,6 mld złotych (ok.15,0 % łącznej liczby). Kredyty z dopłatą
w największym stopniu (ponad 53% udział) wspierają kupno mieszkania/ domu na rynku
wtórnym, który wstępnie rząd planuje z programu wyłączyć.
Mimo wzrostu popytu w pierwszych miesiącach 2011 r. rynek nieruchomości pozostaje
nadal rynkiem konsumenta. Ponadto brak jest czynników, które w najbliższych kwartałach
mogłyby wpłynąć na odwrócenie tej tendencji. Poprawa na rynku nieruchomości wpłynęła
stabilizująco na poziom cen w I kw. 2011 r. Jednocześnie, pomimo wzrostu podatku VAT
m.in. z 7 do 8% przy sprzedaży mieszkań z rynku pierwotnego, widoczne jest zjawisko
obniżania cen ofertowych lokali z inwestycji wprowadzanych na rynek.
Przeciętne ceny mieszkań w relacji rocznej nominalnie nie ulegną raczej zmianie,
realnie natomiast spadną, choćby ze względu na wzrost poziomu wskaźnika inflacji. Na rynku
mieszkań wielko- powierzchniowych i apartamentów popyt utrzyma się na niskim poziomie
a tym samym może utrzymać się korekta cen. Ponadto w dalszym ciągu należy oczekiwać, że
ceny mieszkań z nowo wprowadzanych projektów będą niższe niż oferta istniejąca na rynku,
a podwyżka podatku VAT na materiały budowlano- montażowe będzie wliczana w koszty
dewelopera, bez zmiany ceny ofertowej.
Rynek nieruchomości mieszkaniowych
6
1. Rynek nieruchomości – porównanie międzynarodowe
W 2010 r. sytuacja na światowych
rynkach nieruchomości pozostawała
mało stabilna. W okresie tym wśród
31 analizowanych krajów
(wyłączając Polskę), w 14 z nich
ceny spadały, natomiast
w pozostałych 17 zmiany r/r były
dodatnie. Ponadto statystyki roczne
w 2010 r. były lepsze niż w 2009 r.
dla 16 krajów Najwyższe spadki
cen dotyczyły Irlandii (-10,8% r/r),
Ukrainy (-9,5 % r/r), Odwrócenie
tendencji spadkowej i najsilniejszą
poprawę sytuacji na rynku
nieruchomości odnotowano m.in. na
Łotwie (21,2% r/r) i Estonii (13,5 %
r/r). Jednocześnie pod koniec 2010
r. widoczne już było wyhamowanie
tych wysokich wzrostów.
Dynamika cen nieruchomości
w 2010 r. w krajach azjatyckich
wyhamowała (Tajwan, Tajlandia,
Japonia) ale wysokie wzrosty notuje
się nadal np. w Singapurze.
Jednocześnie w dalszym ciągu
niepewnie oceniania jest sytuacja na europejskim rynku nieruchomości.
W większości krajów z tego rynku notuje się jeszcze spadki cen jednak są
one już zdecydowanie niższe od tych z 2009 r. Natomiast wyższa korekta
w 2010 r. względem 2009 r. notowana jest w przypadku cen
mieszkań/domów z USA. Oceniamy, że sytuacja w krajach europejskich
będzie się nadal poprawiała w wolnym tempie. Ograniczenie akcji
kredytowej i restrykcje rządowe w krajach azjatyckich będą prowadziły do
schłodzenia tego rynku, a tym samym zmniejszenia dynamiki cen r/r.
Łotw
a -
Ryga
Sin
gapur
Izra
el
Estio
nia
- T
alli
nn
Ta
jwan
Norw
egia
Ta
jlandia
Austr
alia
- 8
mia
st
Japonia
-
To
kio
Fin
landia
Szw
ecja
RP
A
Nie
mcy
Chin
y -
Szanghaj
Fra
ncja
Szw
ajc
aria
2009 -53,3 1,8 22,4 -32,4 16,8 11,6 -13,9 13,9 -2,0 7,9 7,1 -1,5 -2,2 7,3 2,2 3,2
2010 21,2 17,6 16,2 13,5 10,9 6,6 5,9 5,8 5,8 5,3 5,2 3,2 3,1 2,7 2,0 1,1
Wie
lka
Bry
tania
Now
a
Ze
landia
Hola
ndia
Sło
wenia
Isla
ndia
Sło
wacja
Port
ugalia
Węgry
His
zpania
US
(C
ase
- S
hill
er)
Gre
cja
-
Ate
ny
Chorw
acja
Bułg
aria
Pols
ka
Ukra
ina -
Kijó
w
Irla
ndia
2009 3,6 6,9 -5,1 -4,1 -8,4 -12,3 2,1 -11,3 -6,3 -2,4 -4,2 -5,0 -26,3 -2,0 -30,2 -18,5
2010 0,8 -0,7 -1,0 -1,0 -1,5 -2,1 -2,2 -2,7 -3,5 -4,1 -5,1 -5,2 -5,6 -5,7 -9,5 -10,8
Roczna dynamika cen mieszkań (w %)
Zmiana cen mieszkań (w %)
Opracowanie: AM, Bank BGŻ; Źródło: Global Property Guide, AMRON
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: Global Property Guide, AMRON
7
2. Podaż lokali mieszkalnych
Pomimo silnego wzrostu liczby nowych inwestycji, ograniczenia podaży
gotowych mieszkań w I kw. 2011 r. (wynikające z mniejszej skali
realizowanego budownictwa w okresie kryzysu) był nadal obserwowane.
Jednakże oferta rynkowa obejmuje nie tylko mieszkania gotowe i lokale
z rynku wtórnego, ale przede wszystkim lokale z projektów będących
w trakcie realizacji - a takich ofert nie brakuje. Liczba wydanych pozwoleń
na budowę. w I kw. 2011 r. wzrosła o 5,2% r/r, jednak wciąż pozostaje
o około 20% r/r niższa niż w latach 2007- 2009. W latach 2007- 2008
kategoria ta przekraczała liczbę nowo rozpoczynanych budów średnio
o ponad 30%. W latach 2009 i 2010 nadwyżka ta uległa znacznemu
zmniejszeniu, jednak szacuje się, że deweloperzy wciąż posiadają pewną
liczbę inwestycji, w każdej chwili gotowych do ponownego uruchomienia.
Istotny wzrost nowych inwestycji powiązany jest również ze zmianą
parametrów oferty, w tym znacznym zmniejszeniem przeciętnej wielkości
budowanych lokali a przy tym niższym standardem wykończenia m.in.
części wspólnych nieruchomości., oraz obniżeniem cen jednostkowych
mieszkań w nowowprowadzanych projektach. Z tego też powodu
deweloperzy starają się lepiej dopasować ofertę do możliwości finansowych
gospodarstw domowych, a tym samym poszerzyć listę potencjalnych
nabywców. Wielu deweloperów modyfikuje projekty, biorąc pod uwagę
ograniczone możliwości kredytowe potencjalnych nabywców (spodziewany
dalszy wzrost stopy procentowej, ograniczenia wynikające z rekomendacji
S i T, wycofywanie przez rząd programu „Rodzina na swoim”). Z analizy
Emmerson SA wynika, że w I kw. 2011 r. udział mieszkań 2- i 3-
pokojowych w rozpoczętych inwestycjach w siedmiu największych
aglomeracjach wyniósł ok. 80 - 90%.
Według danych GUS w I kw. 2011 r. odnotowano spadek o 18,1% r/r
łącznej liczby oddanych do użytku mieszkań. Największe ujemne dynamiki
zanotowano w przypadku mieszkań spółdzielczych oraz pozostałych (tj.
zakładowych, komunalnych i społecznych czynszowych), odpowiednio
-69,5 % r/r i -44,1 % r/r. Jednakże
stanowią one niewielki odsetek
wszystkich mieszkań oddanych do
użytkowania (4,2%). Spadek
równy -38,8% r/r odnotowano
również w kategorii mieszkań
przeznaczonych na sprzedaż
i wynajem (w skład tej kategorii
wchodzi oferta deweloperów).
Wzrost natomiast był udziałem
jedynie mieszkań indywidualnych,
dynamika wyniosła 4,9% r/r.
Należy pamiętać, że istotny wpływ na sytuację w I kw. 2011 r. miała bardzo
niska liczba rozpoczętych inwestycji na przełomie lat 2008 i 2009, co
stanowi efekt załamania się rynku w tym okresie i wycofywania
się/odkładania w czasie planowanych inwestycji. Dodatkowo, w związku
z podwyżką podatku VAT od styczna 2011 r. na nowe mieszkania z 7% do
Mieszkania oddane do użytkowania
Formy budownictwa
III 2011 Q1 2011
Liczba Zmiana r/r [%]
Zmiana m/m [%]
Liczba Zmiana r/r [%]
Spółdzielcze 37 -76,6% -84,8% 412 -72,5%
Indywidualne 6 530 16,9% 16,2% 18 057 4,6%
Przeznaczone na sprzedaż lub wynajem 3 006 -42,3% 24,7% 8 397 -38,6%
Pozostałe * 383 -12,6% 63,0% 902 -43,9%
Ogółem 9 956 -12,6% 17,0% 27 768 -18,4%
*zakładowe, komunalne, społeczne czynszowe
Opracowanie: GUS, AM, Bank BGŻ; Źródło: GUS
Ograniczenie podaży
nowych oddanych do
użytkowania mieszkań
w dalszym ciągu jest
efektem ograniczenia
inwestycji w ubiegłych
latach. Jednocześnie
istotnie wzrasta liczba
rozpoczynanych
inwestycji, tym samym
oferta rynkowa jest duża.
Wzrost nowych inwestycji
powiązany jest ze zmianą
parametrów oferty, w tym
znacznym zmniejszeniem
przeciętnej wielkości
budowanych lokali a przy
tym niższym standardem
wykończenia. Dominują
mieszkania 2- i 3-
pokojowe (ich udział wg.
Emmerson SA w I kw.
2011 r. wyniósł 80-90%.
8
8% oraz stawką 23% obejmującą lokale o powierzchni powyżej 150 m2
(szacuje się, że stanowią one ok. 2% podaży) część deweloperów zapewne
starała się oddać do użytkowania jak największą liczbę lokali jeszcze
w 2010 r., co determinowało skumulowaną podaż na koniec 2010 r. ale
i umożliwiło klientom nabycie lokalu jeszcze z niższą stawką VAT.
Spadek liczby mieszkań
oddanych do
użytkowania nie oznacza
luki podażowej, ponieważ
ofertę mieszkań
gotowych powiesza pula
lokali będących
w realizacji. Jak podał
GUS, w I kw. 2011 r.
rozpoczęto budowę
prawie 31 tys. nowych
mieszkań, tj. o 13,6% r/r
więcej niż w I kw. 2010
r., z czego o 16,8% r/r
wzrosła liczba nowo
budowanych mieszkań
indywidualnych oraz
o 14,5% przeznaczonych
na sprzedaż lub wynajem.
Wyraźne tendencje
spadkowe zanotowano
w kategoriach mieszkań
spółdzielczych oraz
pozostałych
(odpowiednio -14,5% r/r
i -23,2% r/r). Łączna
liczba rozpoczętych
budów mieszkań w I kw.
2011 r. była niższa
o prawie 19% w
porównaniu z rekordowym 2008 r., jednak już w marcu, w którym
rozpoczęto inwestycje o wolumenie ponad 17 tys. mieszkań, liczba ta była
o blisko 9% większa niż w marcu 2008 r., co wydaje się być dobrym
prognostykiem dla rynku na 2011 r, Tym samym liczba ofert pozostaje
wysoka, szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich. Zgodnie z danymi
firmy REAS w I kw. 2011 r. w sześciu miastach (Warszawa, Kraków,
Wrocław, Trójmiasto, Poznań, Łódź) na rynek wprowadzono o 26% więcej
mieszkań względem analogicznego okresu 2010 r. i o 67% więcej
w porównaniu z I kw. 2009 r., kiedy w skali całego kraju notowano
maksymalne wartości liczby mieszkań oddanych do użytku. Różnice
w zmianach wielkości podaży w największych aglomeracjach w odniesieniu
do całego rynku prawdopodobnie wynikają z większej elastyczności
działających tam deweloperów, którzy po załamaniu się rynku dość szybko
Realizowane i planowane budownictwo mieszkaniowe
Opracowanie: GUS, AM, Bank BGŻ;
Źródło: GUS
Mieszkania oddane do użytkowania
9
przystąpili do nowych inwestycji oraz wznowili sprzedaż w projektach,
w których została ona wstrzymana z powodu kryzysu.
Obserwowany wzrost liczby rozpoczynanych nowych inwestycji ma miejsce
w sytuacji poluzowania ostrożnościowej polityki banków względem
uczestników rynku nieruchomości. Co prawda, zdolność kredytowa
gospodarstw domowych zmniejszyła się ale spadły też koszty około
kredytowe w tym m.in. marże. Ponadto zwiększa się również liczba
nabywców mieszkań w inwestycjach, będących na etapie „dziury w ziemi”
(23% w 2011 r., wobec 17% w 2010 r. - wg. Home Broker). Jest to dość
ryzykowne, jednak premią za ryzyko jest w tym wypadku uzyskane
dyskonto w stosunku do ceny za mieszkanie w stanie deweloperskim w tej
samej inwestycji w wysokości nawet kilkunastu procent. Część osób
decyduje się na takie posunięcie, jednak mimo dodatniej tendencji, wciąż
dzieje się to na znacznie mniejszą skalę niż w czasie ostatniego boomu
budowlanego.
W segmencie podaży mieszkań
realizowanych na sprzedaż lub wynajem
(w ich skład wchodzą mieszkania
deweloperskie) oczekujemy poprawy
sytuacji, a tym samym wzrostu liczby
gotowych mieszkań na rynku. Tym
samym dla części regionów Polski nie
wykluczamy wzrostu wskaźnika
pustostanów. Sami deweloperzy dość
ostrożnie prognozują wielkość nowej
oferty, którą zamierzają w 2011 r.
wprowadzić na rynek. Zgodnie
z wynikami badania Polskiego Związku
Firm Deweloperskich (przedstawionymi
przez REAS) tylko 30% firm zakłada
podaż ich nowych ofert nieco większą niż
w 2010 r., a tylko 6% zdecydowanie nie
mniejszą niż była w 2010 r. Jednocześnie
Realizowane i planowane budownictwo mieszkaniowe
Formy budownictwa
Mieszkania, których budowę rozpoczęto Mieszkania na realizację, których wydano pozwolenia
III 2011 Q1 2011 III 2011 Q1 2011
Liczba Zmiana r/r [%]
Liczba Zmiana q/q [%]
Liczba Zmiana r/r [%]
Liczba Zmiana q/q [%]
Spółdzielcze 423 42,4% 655 -14,5% 508 217,5% 746 40,0%
Indywidualne 9 909 5,4% 16 450 16,6% 9 274 6,1% 20 377 -1,3%
Przeznaczone na sprzedaż lub wynajem 6 771 8,2% 13 215 14,5% 7 087 64,4% 15 369 15,7%
Pozostałe * 171 -31,9% 632 -23,2% 552 10,2% 771 -18,3%
Ogółem 17 274 6,6% 30 952 13,6% 17 421 27,1% 37 263 5,2% *zakładowe, komunalne, społeczne czynszowe
Opracowanie: GUS, AM, Bank BGŻ; Źródło: GUS
Procent przedsiębiorstw oczekujących, że w porównaniu do
poprzedniego roku liczba mieszkań wprowadzonych do
sprzedaży będzie w 2011 r. :
Źródło: REAS
10
analizując obok przedstawiony wykres stwierdzić można, że oczekiwania
deweloperów na koniec 2010 r. są istotnie lepsze niż było to jeszcze pół
roku wcześniej.
W kolejnych kwartałach 2011 r. nie przewidujemy znaczących zmian
w segmencie budownictwa indywidualnego. Zamówienia na usługi firm
działających w segmencie mieszkań budowanych na własne potrzeby
pozostają nadal wysokie. Skala rozpoczętych w 2010 r. inwestycji w tym
segmencie pozwala wnioskować, że popularność domów jednorodzinnych
pozostaje wysoka.
Od początku 2011 r. agencje nieruchomości oraz firmy doradztwa
inwestycyjnego notują coraz większe zainteresowanie zakupem gruntów pod
budowę nieruchomości mieszkaniowych, a inwestorzy informują
o rozpoczynaniu kolejnych projektów, zarówno w centrach dużych
aglomeracji, jak i na przedmieściach a także w miastach powiatowych.
Ponadto istotna alternatywą do zakupu mieszkania na rynku pierwotnym
stają się lokale nabywane w celach inwestycyjnych w ciągu kilku
poprzednich lat. Często mieszkania te niczym nie odbiegają a wręcz nie
różnią się od lokali sprzedawanych w tym samym obiekcie bezpośrednio
przez dewelopera. Jednocześnie sytuacja ta ogranicza możliwości
podnoszenia cen lokali przez deweloperów, u których presja na obniżanie
cen wyraźnie spadła z tytułu wzrostu popytu na małe lokale.
Na początku marca rząd przyjął dokument „Główne problemy, cele
i kierunki programu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego do
2020 roku”. Podkreślono w nim, że polityka mieszkaniowa państwa
powinna bardziej wspierać sektor mieszkań na wynajem. Ponadto napisano,
że „zakłada się docelowe wygaszenie instrumentu wsparcia budownictwa
własnościowego, jakim jest funkcjonujący od 2006 r. program „Rodzina na
swoim”. Naturalnym kontynuatorem celów zawartych w powyższym
programie powinien być system docelowego nabywania własności przez
najem”. Polegałby on przede wszystkim na zwiększeniu liczby lokali
socjalnych oraz rozwój społecznego budownictwa na wynajem w ramach
tzw. społecznych grup mieszkaniowych, gdzie własność docelowo miałaby
być przenoszona na najemcę. Oczekujemy, że program ten w najbliższych
kwartałach będzie neutralnie oddziaływał na rynek.
Popularność domów
jednorodzinnych pozostaje
wysoka. W kolejnych
okresach oczekujemy
utrzymania się dobrej
koniunktury w tym
segmencie.
Wzrost zainteresowania
zakupem gruntów pod
budowę nieruchomości
mieszkaniowych.
„Główne problemy, cele
i kierunki programu
wspierania rozwoju
budownictwa
mieszkaniowego do 2020
roku”. – rządowy
dokument zakłada m.in.
wygaszenie programu
„Rodzina na swoim”.
Kontynuowanie
wspierania budownictwa
poprzez zwiększeniu liczby
lokali socjalnych oraz
rozwój społecznego
budownictwa na wynajem.
11
3. Popyt na lokale mieszkalne
I kw. 2011 r. był kolejnym kwartałem w którym odnotowano wzrost
sprzedaży lokali mieszkalnych. Zgodnie z oczekiwaniami pozytywnie na
popyt oddziaływały nie tylko nieznaczna poprawa kondycji gospodarstw
domowych, ale przede wszystkim obawa przed wprowadzeniem kolejnych
ograniczeń w dostępie do kredytów mieszkaniowych. Co prawda, akcja
kredytowa w I kw. 2011 r. odbywała się już przy silniejszych
ograniczeniach dot. zdolności kredytowej potencjalnych kredytobiorców
(wynikających z postanowień Rekomendacji T), to wysoka konkurencja
wymuszała na bankach obniżanie innych kosztów okołokredytowych (w tym
również marż). Ponadto znacznie mniejsza niż jeszcze rok wcześniej presja
na spadki cen przestała być czynnikiem
silnie oddziaływującym w kierunku
odkładania decyzji o zakupie
nieruchomości w czasie. Coraz częściej
pojawiają się spekulacje dotyczące
wzrostu liczby mieszkań kupionych bez
udziału kredytu bankowego. Z uwagi na
brak jednoznacznych danych, trudno
jest określić jaka wielkość popytu jest
realizowana w taki sposób.
Reguła relatywnie niższej, a nawet
najniższej w ciągu roku, liczby sprzedawanych lokali w pierwszych
miesiącach roku względem kolejnych okresów, w I kw. 2011 r. została
zaburzona. Sytuacja ta miała miejsce pomimo podwyżki podatku VAT,
który w mniejszym stopniu był uwzględniony w wyższej cenie ofertowej,
częściej zaś powiększał koszty deweloperów.
Utrzymywanie się cen na stabilnych, a przy tym istotnie niższych niż rok
wcześniej poziomach sprzyja wzrostowi popytu Wnioski te potwierdza
analiza danych dotyczących sprzedaży mieszkań na rynku pierwotnym
w I kw. 2011 r. Skala zawieranych przez giełdowych deweloperów
transakcji jest wysoka. Dla kilku deweloperów dwukrotnie wyższa
względem lat poprzednich. Obecnie popyt na mieszkania jest silnie
skorelowany ze stopniem dopasowania oferty do zainteresowania
nabywców. Największy zaś dotyczy korzystnie zlokalizowanych mieszkań
z segmentu popularnego.
Liczba sprzedanych lokali mieszkalnych przez wybrane, wiodące na rynku firmy deweloperskie
2008 2009 2010 2011
I II III IV I II III IV I II III IV I
Gant Development* 177 205 165 205 171 182 115 73 168 235 281 245 144
JW. Construction *** 200 150 90 90 120 190 257 260 286 270 345 361 258
Dom Development 328 352 222 92 100 156 156 300 343 312 320 400 380
Polnord 717** 95 168 66 78 131 116 116 129 150 292 193 284
Marvipol 31 86 b.d. 56 62 53 61 71 83 34 20 81 119
Ronson 17 27 b.d. 44 57 63 79 66 85 73 56 55 135 *Jako pierwszy zdecydował się na wprowadzenie znacznych obniżek cen mieszkań, co przyniosło wzrost sprzedaży lokali mieszkalnych. **Polnord poinformował o sprzedaży 717 mieszkań. W tym jest jednak projekt w Gdańsku (działka z pozwoleniem na budowę przeszło 630 mieszkań) sprzedany z zyskiem innej firmie .***brutto bez rezygnacji
Wzrost popytu na rynku
mieszkaniowym w I
kw.2011 r.
Mieszkania wprowadzone do sprzedaży oraz sprzedane
kwartalnie na tle oferty na koniec kwartału (agregacja dla rynków:
Warszawy, Krakowa , Wrocławia ,Trójmiasta , Poznania ora z Łodzi)
Źródło:REAS
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: Parkiet.
12
Obserwowany wzrost popytu widoczny jest
pośrednio również w spadku przeciętnego okresu
oczekiwania na sprzedaż nieruchomości. Pomimo
z reguły sezonowego wzrostu czasu sprzedaży
nieruchomości w pierwszych miesiącach roku,
w styczniu i lutym 2011 r. kategoria ta odnotowała
wartość poniżej 90 dni i była ona najniższą od
początku 2009 r. Agencja Metrohouse podje, że
wśród przeprowadzonych za ich pośrednictwem
transakcji, podobnie jak przeciętnie w 2010 r., ok.
44 % stanowiły mieszkania dwupokojowe. Ponadto
informuje ona, że największym zainteresowaniem
cieszą się dwie grupy mieszkań: lokale
w budynkach z lat 70-tych (wielka płyta) i lokale
w budynkach wybudowanych po 2000 r. (po 38 %). Oczekujemy, że
tendencja spadku okresu oczekiwania na sprzedaż mieszkania może
utrzymać się jeszcze tylko kilka miesięcy. Wraz z napływem dużej liczby
nowych inwestycji na rynek, opisywana statystyka będzie się pogarszała.
Zapowiedzi wprowadzenia zmian w rządowym programie „Rodzina
na swoim” niewątpliwie wpłynęły na popyt na nieruchomości.
Informacje o wycofaniu nieruchomości z rynku wtórnego z programu
z jednej strony mogło wpływać na obniżanie cen ofertowych takich
nieruchomości, z drugiej jednak istotnie oddziaływało na wzrost
popytu, a tym samym na skrócenie czasu oczekiwania na sprzedaż
lokalu. Od początku trwania programu „Rodzina na swoim” niewiele
ponad 67,7 tys. gospodarstw domowych zaciągnęło kredyt z dopłatą
na łączną kwotę ok. 10,6 mld zł. W samym I kw. 2011 r. przyznano
ich ponad 12,2 tys., na łączna kwotę 2,6 mld złotych.
Oznacza to silny roczny wzrost zarówno wolumenów jak i łacznej wartości
tego typu kredytów. Jest to szczególnie widoczne w przypadku rynku
wtórnego w dużych miastach, gdzie wolumen wzrósł o 83,4 %, a wartość
udzielanych kredytów o 106 % (wzrost szybszy odpowiednio o 15,8 pp.
I 27,7 pp. niż w przypadku rynku pierwotnego). W odniesieniu do całego
kraju średnia wartość transakcji
wzrosła o 6,9 % r/r w przypadku
rynku pierwotnego i o 14,4%
w przypadku rynku wtórnego. Różnice
w rocznych zmianach wielkości
popytu wynikają ze wzrostu
zainteresowania preferencyjnym
kredytem oraz zwiększeniem limitów
cenowych, zaś szybciej wzrastająca popularność mieszkań z rynku wtórnego
może być efektem zapowiadanych w styczniu 2011 r. propozycji zmian w
programie.
Zainteresowanie kredytem z dopłatą będzie w ciągu najbliższego 1,5 roku
zmieniało się dynamicznie wraz z wdrożeniem kolejnych modyfikacji
wynikających z zapowiedzianej przez Ministerstwo Infrastruktury
Liczba i wartość kredytów
udzielonych w programie
„Rodzina na swoim”
Rok Miesiąc
Ilość
w szt.
Wartość
w mln PLN
2007 I- XII 4 001 434,7
2008 I- XII 6 645 852,8
2009 I- XII 30 882 5 417,6
2010 I- XII 43 120 8 074,3
2011 I- III 13 168 2 613,7
Roczne dynamiki liczby i wartość kredytów udzielonych
w programie „Rodzina na swoim” w odniesieniu do rynku
pierwotnego i wtórnego (Q1 2011 vs Q1 2010)
Rynek Miasta wojewódzkie Poza miastami woj. Razem
Liczba Wartość Liczba Wartość Liczba Wartość
Pierwotny 67,6% 78,3% 47,3% 55,8% 57,4% 68,3%
Wtórny 83,4% 106,0% 44,5% 60,9% 56,7% 79,2%
Średni czas sprzedaży mieszkań na rynku wtórnym
w Warszawie (w dniach)
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: Metrohouse S.A.
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: BGK
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: BGK
13
nowelizacji ustawy. Zapowiadane na początku roku zmiany dotyczące m.in.
wyłączenia rynku wtórnego są jeszcze modyfikowane i ciężko jest wskazać
jakie ostatecznie zostaną wprowadzone. Pewnym wydaje się natomiast jego
całkowite wygaszenie RnS z dniem 1 styczna 2012 r. 1.
Wymienione zapowiedzi zmian wraz z nowelizacją
Rekomendacji T wpływają na wzrost popytu,
jednocześnie wzrost podaży nowych lokali
mieszkalnych stwarza istotne prawdopodobieństwo
wystąpienia nadwyżki podaży nad popytem, tym
samym brak jest symptomów wskazujących na wzrost
cen. Korzystnie na zaspokajanie popytu wpływają
wprowadzane przez deweloperów modyfikacje
struktury oddawanych do użytku nieruchomości na
korzyść bardziej dostępnych finansowo, mniejszych
lokali. Wzrost podaży na rynku pierwotnym
determinuje zmiany również na rynku wtórnym, gdzie
w pierwszych dwóch miesiącach 2011 r. dysproporcja
pomiędzy ceną ofertową a transakcyjną wzrosła.
Ponadto w segmencie apartamentów popyt w dalszym
ciągu jest zdecydowanie niższy względem podaży. To
właśnie w tym segmencie wartość upustu jest największa.
Do końca roku oczekiwane jest stopniowe wyhamowanie popytu oraz
dalszy wzrost podaży. Tym samym w niektórych segmentach rynku może
tworzyć się nadpodaż ofert. Trwała poprawa koniunktury na rynku
nieruchomości będzie zależała głównie od tempa rozwoju gospodarczego
w kraju, poprawy sytuacji na rynku pracy
oraz sytuacji finansowej gospodarstw
domowych. Dostępność kredytów
hipotecznych będzie stanowiła
ograniczenia popytu, szczególnie dla
gosp. domowych o niskich dochodach.
Sami deweloperzy dość optymistycznie
zakładają wielkość sprzedaży planowaną
do zrealizowania w 2011 r. Zgodnie
z wynikami badania Polskiego Związku
Firm Deweloperskich (przedstawionymi
przez REAS) 39 % firm zakłada
sprzedaż nieco większą niż w 2010 r.
Całość badania wskazuje dość
optymistyczny scenariusz z przewaga
oczekiwanego dość stabilnego popytu na
lokale mieszkalne.
1 Pierwotne zmiany w programie zostały szczegółowo opisane w poprzednich numerach „Raportu kwartalnego”.
Oraz publikacji: „Stan i perspektywy rozwoju rynku nieruchomości i użytków rolnych w Polsce w 2011r.” slajd 21
http://analizy.bgz.pl/files/analysis/f92eddb836ef02dfc68f1e5c82dbc08c.pdf .
Średnia wartość upustu przy negocjacji kupnia
mieszkania w Warszawie (w %)
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: Metrohouse S.A.
Procent przedsiębiorstw oczekujących, że w porównaniu do
poprzedniego roku liczba mieszkań przez nie sprzedanych
będzie w 2011 r. :
Źródło: REAS
14
4. Tendencje cenowe
I kw. 2011 r. na rynku nieruchomości mieszkaniowych charakteryzował się
kontynuacją lekkiego ożywienia notowanego szczególnie pod koniec 2010 r.
Oczywiście skala poprawy sytuacji na poszczególnych rynkach
regionalnych jest różna i nie oznacza ona, że ceny zaczęły dynamicznie
rosnąć. Mimo wzrostu popytu w pierwszych miesiącach 2011 r. rynek
nieruchomości pozostaje nadal rynkiem konsumenta. Ponadto brak jest
czynników, które w najbliższych kwartałach mogły by wpłynąć na
odwrócenie tej tendencji.
Wskazana poprawa na rynku nieruchomości wpłynęła stabilizująco na
poziom cen w I kw. 2011 r. Jednocześnie, pomimo wzrostu podatku VAT
m.in. z 7 do 8% przy sprzedaży mieszkań z rynku pierwotnego, widoczne
jest zjawisko obniżania cen ofertowych lokali z inwestycji wprowadzanych
na rynek. Klienci podejmujący wyższe ryzyko zakupu lokalu z inwestycji
będącej w początkowej fazie realizacji (a takich wg. badań Home Broker na
rynku przybywa - patrz str. 9), otrzymują wyższą premię w postaci niższych
kosztów zakupu. Ponadto szacuje się, ze na kształtowanie cen mogła mieć
wpływ informacja o możliwym wycofaniu rynku wtórnego z programu
„Rodzina na swoim”. Jej opublikowanie w styczniu 2011 r., mogło wpłynąć
na nieznaczną obniżkę cen ofertowych mieszkań na rynku wtórnym, których
właściciele decydowali się na obniżki cen celem zbycia nieruchomości
jeszcze w okresie kiedy program rządowy obejmuje ich mieszkania.
Zgodnie ze statystykami opartymi na danych z Systemu AMRON przeciętna
cena 1 mkw. lokalu mieszkalnego w I kw. 2011 r2. wyniosła 5 638 zł.
Ponieważ sytuacja cenowa podlega istotnym fluktuacjom, wskaźnik średniej
ceny lokalu mieszkalnego należy
traktować w większym stopniu jako
zmienną opisującą sytuacje na rynku niż
bezwzględny miernik poziomu cen
w Polsce. Dane Systemu AMRON
wykazują roczny nieznaczny wzrost
kosztów zakupów 1 mkw. mieszkania
średnio o 424 złotych za 1 mkw. tj.
o 8,1% r/r. Dynamika ta w istotnym
stopniu wynika z niskiego odczytu
średnich cen w I kw. 2010 r. Jednakże
kwartalna dynamika pokazuje bardziej
realną sytuację, tj. wzrost o 0,5% kw/kw
– czyli stabilizację . Najwyższe ceny
i najmniejsza nadpodaż dotyczy
mieszkań małych 1- 2 pokojowych, przy
czym na tle całego rynku liczba ofert
nowych lokali w tym segmencie
przybywa najszybciej. Przeciętnie
najniższe ceny za 1 mkw. dotyczą
2 Statystyki Systemu AMRON za okres 2004 - zostały wygenerowane na dzień 16.02.2011 r. a za I kw. 2010 r. na
dzień 27.04.2011 r. Wraz z kolejnymi zasileniami wskazanej bazy danych, jej statystyki mogą ulec nieznacznym
zmianom.
Średnia cena 1 mkw. lokalu mieszkalnego.
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: AMRON
Kontynuacja ożywienia na.
na rynku nieruchomości
mieszkaniowych.
W I kw. 2011 r. roczna
dynamika przeciętnych cen
wyniosła 8,1 % tj. wzrost
o 424 złotych za 1 mkw.
Dynamika ta w istotnym
stopniu wynika z niskiego
odczytu średnich cen
w I kw. 2010 r. jednakże
kwartalna zmiana - wzrost
o 0,5% kw/kw pokazuje
faktycznie występujące
zjawisko stabilizacji cen .
Jednocześnie, pomimo
wzrostu podatku VAT m.in.
z 7 do 8% przy sprzedaży
mieszkań z rynku
pierwotnego, widoczne jest
zjawisko obniżania cen
ofertowych lokali
z inwestycji
wprowadzanych na rynek.
15
Dynamiki oraz przeciętna cena 1 mkw. lokalu mieszkalnego.
wdalszym ciągu mieszkań wielko- powierzchniowych, wyłączając
oczywiście apartamenty o bardzo wysokim standardzie, gdzie ceny często są
kilka razy wyższe niż te osiągane ze sprzedaży np. kawalerki.
Analogicznie jak
w poprzednich okresach,
również w I kw. 2011 r.
utrzymało się znaczne
lokalne rozwarstwienie
przeciętnych cen. Różnica
w średniej cenie pomiędzy
najdroższym a najtańszym
województwem
w omawianym okresie
wyniosła ponad 4,3 tys. zł
za 1 mkw. Wielkość ta
zawiera się w przedziale
wahań tego wskaźnika
notowanego w 2010 r.
W okresie tym wahała się
ona od ok. 3,9 tys. zł/mkw
w II kw. do 4,6 tys. zł/mkw
w IV kw. Niezmienne
najwyższe ceny notowane są w województwach, na terenie, których
zlokalizowane są największe aglomeracje miejskie. Tym samym również
w I kw. 2011 r. najwięcej za 1 mkw. należało zapłacić w woj. mazowieckim
(7 483 zł/ mkw) i małopolskim (6 527 zł/ mkw). Niezmiennie najmniej za
1 mkw. lokalu należy zapłacić nabywając mieszkanie z woj. lubuskim
(3 196 zł/ mkw). Największa roczna korekta cen była udziałem woj.
opolskiego (spadek cen o 4,3% r/r) oraz woj. śląskiego (o ok. 1,1% r/r).
Największe wzrosty były w I kw. 2011 r. odnotowane m.in. w woj.
podlaskim (wzrost o 19,7 % r/r), woj. dolnośląskim (o 11,9 % r/r) oraz woj.
lubuskim (o 11,8 % r/r). Szacujemy, że najwyższy wzrost cen w woj.
podlaskim oraz lubuskim jest w większym stopniu wynika ze struktury
sprzedaży mieszkań niż jest przesłanką do utrzymania się tak wysokich
dynamik w kolejnych okresach. Na przeciętne ceny nieruchomości
w województwie dolnośląskiego istotny wpływ miało wznowienie
sprzedaży apartamentów we wrocławskim Sky Tower. Cena metra
wykończonego apartamentu w wersji premium rozpoczyna się od ok.
10 900zł brutto3. Przypominamy, że skala budownictwa mieszkaniowego
realizowanego w poszczególnych regionach kraju jest zróżnicowana,
a reprezentatywność4 baz danych w I kw. 2011 r. jest najwyższa w woj.
mazowieckim (ok. 33,5% wszystkich transakcji odnotowanych w bazie
SARFIN) i pomorskim (ok. 12,3% transakcji). Najmniejszy udział mają
transakcje z woj. podkarpackiego i świętokrzyskiego (po ok. 0,9%).
3 Zgodnie z danymi publikowanymi przez serwis pb.pl http://nieruchomosci.pb.pl/2391588,65878,ile-kosztuje-apartament-od-czarneckiego 4 Reprezentatywność baz danych w niniejszym opracowaniu określana jest liczba transakcji kupna/ sprzedaży
lokali mieszkalnych zawartych w I kw. 2010 r.
Opracowanie: AM, Bank BGŻ; Źródło: AMRON
-10
-5
0
5
10
15
20
25
2
3
4
5
6
7
8
[tys.]
Przeciętne ceny w IQ 2011
Przeciętne ceny w IQ 2010
Dynamika cen r/r (prawa oś)
Dynamika cen kw/kw(prawa oś)
16
W kolejnych kwartałach 2010 r. nie przewidujemy znaczących zmian cen
w segmencie budownictwa mieszkaniowego. Wysoka podaż nowych
gotowych lokali a przy tym wzrost liczby nowo rozpoczynanych inwestycji
przy relatywnie wysokim na początku roku oraz wyhamowującym
w II półroczu 2011 r. popycie nie będzie sprzyjała wzrostowi cen.
W dalszym ciągu szacujemy, że przeciętne ceny mieszkań w relacji rocznej
nominalnie nie ulegną zmianie, realnie natomiast spadną, choćby ze
względu na rosnące poziomy wskaźnika inflacji. Na niewielkie wzrosty cen
mogą jedynie liczyć inwestorzy sprzedający bardzo korzystnie
zlokalizowaną nieruchomość z segmentu popularnego. Na rynku mieszkań
wielko- powierzchniowych i apartamentów popyt utrzyma się na niskim
poziomie, a tym samym nadal może mieć miejsce korekta cen.
2006 2007 2008 2009 IQ 2010 IIQ 2010 IIIQ 2010 IVQ 2010 IQ 2011
Dolnośląskie 3 272,5 4 697,4 5 196,8 5 149,2 4 565,1 4 666,2 4 800,3 4 802,3 5 110,5
Kujawsko-pomorskie 2 259,8 3 388,8 3 895,3 3 687,4 3 660,1 3 589,3 3 611,4 3 796,3 3 803,4
Lubelskie 2 461,2 3 681,6 4 292,8 4 266,5 4 089,7 4 181,8 4 221,2 4 391,1 4 303,5
Lubuskie 1 696,6 2 511,2 3 093,0 3 099,0 2 859,4 3 119,4 3 099,9 3 151,3 3 196,1
Łódzkie 2 103,2 3 606,1 3 886,5 3 795,5 3 919,1 3 892,2 4 018,0 3 872,4 4 003,4
Małopolskie 4 736,2 6 326,3 6 536,4 6 137,1 5 951,1 6 073,4 6 330,0 6 336,2 6 527,5
Mazowieckie 5 206,6 7 451,0 7 877,3 7 480,8 7 338,3 7 056,7 7 311,6 7 781,1 7 483,4
Opolskie 1 944,6 3 010,7 3 265,0 3 321,9 3 494,3 3 536,1 3 435,5 3 602,4 3 344,1
Podkarpackie 2 276,1 3 314,1 3 763,8 3 659,0 3 579,7 3 634,7 3 810,4 3 682,9 3 939,0
Podlaskie 2 358,9 3 604,0 4 050,4 3 871,0 3 660,6 4 100,1 3 834,7 3 871,3 4 382,9
Pomorskie 3 506,1 5 227,7 5 659,3 5 489,5 5 261,8 5 178,6 5 228,3 5 398,8 5 547,5
Śląskie 1 765,7 2 702,2 3 337,1 3 287,7 3 276,9 3 267,4 3 291,2 3 338,8 3 241,4
Świętokrzyskie 2 153,1 3 557,7 3 994,4 4 091,0 4 066,8 3 847,0 4 025,6 3 866,0 4 385,1
Warmińsko- mazurskie 2 541,7 3 907,0 4 216,5 3 875,2 3 758,7 3 932,1 3 815,1 3 910,8 4 122,7
Wielkopolskie 2 866,7 4 303,6 4 845,1 4 842,4 4 571,8 4 664,7 4 606,8 4 840,7 4 968,3
Zachodniopomorskie 2 688,1 4 096,0 4 444,8 4 365,2 4 342,4 4 329,1 4 272,7 4 486,6 4 450,6
Polska 3 663,8 5 343,1 5 759,8 5 647,0 5 214,2 5 083,5 5 201,2 5 609,0 5 638,5
Średnia ceny transakcji kupna/ sprzedaży 1 mkw. lokalu mieszkalnego wg. województw.
Opracowanie: AM, Bank BGŻ;
Źródło: AMRON
Wysoka podaż nowych
gotowych lokali a przy tym
wzrost liczby nowo
rozpoczynanych inwestycji
przy relatywnie wysokim
na początku roku oraz
wyhamowującym
w II półroczu 2011 r.
popycie nie będzie
sprzyjała wzrostowi cen.
17
W dalszym ciągu oczekujemy dostosowywania oferty deweloperów do
możliwości finansowych gospodarstw domowych. Tym samym oczekujemy,
że ceny mieszkań z nowowprowadzanych projektów będą niższe niż oferta
istniejąca na rynku. Szacunki te potwierdza większość deweloperów, którzy
deklarują, że ceny mieszkań zarówno będących w ofercie jak
i nowowprowadzanych pozostaną bez zmian lub będą/są nieco niższe (patrz
wykresy powyżej).
Procent przedsiębiorstw oczekujących, Procent przedsiębiorstw oczekujących,
że w najbliższych 12 miesiącach ceny że ceny mieszkań wprowadzonych przez nich
mieszkań znajdujących się w ich ofercie będą: do sprzedaży w najbliższych 12 miesiącach będą:
Źródło: REAS
Kontynuowany będzie
proces dostosowywania
oferty deweloperów do
możliwości finansowych
gospodarstw domowych,
a ceny mieszkań z nowo
wprowadzanych projektów
będę niższe niż oferta
istniejąca na rynku.
